Spor Basnnda Futbol Anlatm Dili: Manet ve Balklar

Transkript

1 Eitim Fakültesi Dergisi uludag. edu. tr/univder/uufader. htm Spor Basnnda Futbol Anlatm Dili: Manet ve Balklar M. Tuba Yldz-Ekin Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, Yabanc Diller Eitimi Bölümü Özet. Kitleleri peinden koturan sporu konu ve içerik olarak ileyen spor basn, haber dili ve dilini oluturan ö#eler açsndan önemlidir. Bu çalmada, tüm dünyada oldu#u gibi Türkiye de de büyük yeri olan spor basn, futbol haberlerinde kullanlan manetler ve balklar temel alnarak deyibilimsel açdan incelenmitir. Çalmada Türkiye de yaymlanan iki spor gazetesi olan FOTOMAÇ ve FANAT/K gazetelerinin rast gele belirlenmi 15 günlük saylarnn futbolla ilgili sayfalar incelemeye alnm, bu sayfalardaki futbol yazlarnn manetleri ve balklar incelenerek elde edilen veriler do#rultusunda deyibilimsel açdan bir de#erlendirme yaplmtr. Aratrmann sonucunda Türkiye deki yazl spor basnnda futbol anlatm dili ele alnd#nda; sapmalar, deyimler, öncelemeler, benzetme ve kiiletirme gibi söz sanatlarnn spor sayfalarndaki futbol manet ve balklarnda büyük oranda kullanlmakta oldu#u saptanmtr. Anahtar Kelimeler: Deyibilim, Futbol Haberleri, Haber Dili, Medya Dili, Spor Basn. Abstract. Sports press, which takes sports into consideration as a topic and content, is very important in terms of the language of news and the elements of this language. In the present study, of headlines and titles about football 93

2 news in the sports press in Türkiye was investigated stylistically. Pages related to football news of randomly selected 15 issues of two sports newspapers published in Türkiye, FOTOMAÇ and FANAT/K, were analysed and a stylistic evaluation was made through the data gathered from the headlines and titles of the football news in the issues selected. As a result of the study, it was found that deviations, idioms, figures of speech were frequently used in the headlines and titles of the football news in sports press. Key Words: Stylistics, Football News, Language of Media, Language of News, Sports Press. 1. Giri' /nsanlarn birbirleriyle anlaabilmelerini sa#layan tek araç dildir. Bir dil teknik bakmdan konuma dili ve yaz dili olarak ikiye ayrlr: Konuma dili; günlük hayatmzda konuurken kulland#mz dildir. Bu dilin özelli#i, sadece konuulan dil olarak kalm ve bir kültür dili haline dönüememi olmasdr. Di#er yandan yaz dilini besleyen en önemli kaynak da sözlü kültür ve konuma dilidir. Yaz dili ise kültür dilidir. Yazl eserlerde kullanlr. Yaz dili, o dili konuan insanlarn, lehçe ya da a#zlarndan birisinin temel alnmas sonucu standart bir hale getirilmesiyle oluur. Yaz dili olma niteli#ini tayan a#zn, bir ülkenin kültür merkezi olarak gelien bölgesinin a#z olmas ve konuma dillerinin de en gelimi olan arasndan seçilmi bulunmas zorunlulu#u bulunmaktadr. Türkçe nin yaz dili, /stanbul a#zna dayanr. Anlatm biçimi bakmndan ise dil yediye ayrlr: 1- Bilim dili 2- Sanat dili 3- Teknik dili 4- Edebiyat->iir dili 5- Müzik dili 6- Mekanik dil 7- Kitlesel haberleme dili a) Basn dili b) Radyo-Televizyon dili 94

3 Kitlesel haberleme; iletinin kitle iletiim araçlar (gazete, dergi, radyo, televizyon, sinema ve kitap gibi) aracl#yla geni ve bilinmeyen kitleye (dinleyici, izleyici, okuyucuya) iletilmesidir. Kitlesel haberlemenin birçok avantaj ve dezavantaj vardr. Örne#in kitle iletiim araçlar sayesinde düüncenizi, fikrinizi, haberinizi çok ksa bir süre içerisinde geni kitlelere ulatrabilirsiniz. Kitle iletiim araçlarnn bir iletiyi geni kitlelere yayma özelli#i kukusuz bu araçlarn en büyük özelli#idir. Buna karn yaynlanan/iletinin bireyler üzerindeki etkinli#i ne yazk ki yüz yüze iletiim ya da kiiler aras iletiim kadar etkin de#ildir. Kille iletiim arac dendi#inde aklmza ilk gelen, gazete, dergi, kitap gibi yazl; radyo gibi iitsel; televizyon, sinema gibi iitsel-görsel; internet gibi iitsel-görsel ve yazl iletiim araçlardr. Elbette bunlar dnda da resim, tiyatro gibi kitle iletiim araçlar da vardr. /lk kitle iletiim arac, ilk ça# uygarlklarndan Roma ve Msrda da yaygn bir ekilde kullanlan gazetedir. /lk kitle iletiim arac olan gazetenin iletisi okur-yazarlkla snrlyd. Uzun yllar iktidarn sürdüren gazete iletiim teknolojilerindeki gelime sayesinde verini radyoya brakmak zorunda kald. Radyo; radyo dalgalar vastasyla snrlar ortadan kaldrarak geni hedef kitlelere ulat. Radyodaki ileti yalnzca okuma-yazma bilen elit bir kesime de#il, okuma yazma bilmeyenlere de hitap eder. Radyo sayesinde sizden kilometrelerce uzakta olan insanlara fikrinizi, haberinizi rahatlkla ulatrabilirsiniz. Gazetenin, mekana ba#mll#n, radyo snrl olarak ortadan kaldrmtr. Radyonun iktidar, görsel ve iitsel iletiim arac olan televizyonla ksa sürede sona ermitir. Ancak bütün bu kitle iletiim araçlarnn ortak amac insanlara haber ulatrmaktr. Bu nedenle, bu çalmada öncelikle haber dili ele alnacak ve basndaki haber diline, özellikle de spor basnndaki haber diline deyibilimsel açdan de#inilecektir. 2. Haber Dili Günümüzde haber iletiminin önemli bir bölümü daha önce de belirtildi#i gibi gazete, radyo ve televizyon ile gerçekletirilmektedir. Televizyon haberi ksa bir geçmie sahip olmasna ra#men, hem haberin yapsn hem de toplumsal de#iimleri etkiler hale gelmitir. Televizyon haberi, bireyin isteklerine uygun tarzda hazrlanmakta, her türlü ciddî kamusal söylem e#lenceye ve gösteriye dönütürülmektedir. Gerçek yerine imgelerin sunumu a#rlk kazanmaktadr. 95

4 Gazetelerde ve medyada kullanlan dil üzerine farkl görüler vardr. Bir ksm, medyada kullanlan dilin düzgün ve sade olmas gerekti#ini, di#er ksm ise, medyann hayatn renklerini yanstmasn ve bunun için hayatta /sokakta kullanmda olan argo vs. alt-dillere bavurmaktan geri kalmasnn olanaksz oldu#unu düünmektedir. Ancak medyann haber iletme özelli#ini göz önünde bulunduracak olursak, haber dili, belli bir e#itim sonucu kazanlan, dil bilgisi kurallarna daha çok uyulmas gereken, sözcük seçimi daha dikkatli yaplan, okurda soru iaretleri brakmayacak ölçüde açk, net ve kesin bir dildir. Bu nedenle haber dili ve haber dilinde kullanlan ö#eler önem tamaktadr. Haber dili, esasen, nötr/yansz olmas gere#i düz aktarmc, sade, kuru bir özelli#e sahiptir. Dolaysyla, klie a#rlkl bir dildir. Günümüzde ise farkl diller, lehçeler, yansz olmas gereken haber metinlerinde de kendini göstermektedir. Özellikle spor basnnda kullanlan manetler, balklar, haber dilinin klasik kuru-so#uk üslûbundan uzaklam durumdadr Spor Basnnda Haber Dili Kitleleri peinden koturan sporu konu ve içerik olarak ileyen spor basn da, haber dili ve dilini oluturan ö#eler açsndan önemlidir. Spor basn da okurlarna haber ve bilgi vermek için toplumsal, kültürel ve yaayan bir ö#e olan dili kullanmaktadr. Bununla birlikte spor basn okurlarn dikkat ve ilgisini çekmek, onlar güvenilirli#i konusunda ikna etmek için dile gereksinim duymaktadr. Spor basnnn kulland# dil de haber dilidir. Yaplan bir çalmada spor basnnda kullanlan dille ilgili olarak, Türk spor basn haber dilini oluturan ö#eler spor kavram ve söz dizimleri, ulusal semboller, deyimler, militarist kavramlar, patolojik kavramlar, do#a kavramlar, ekonomi kavramlar, mitolojik kavramlar, argo sözcük ve söz dizimleri biçiminde saptanmtr (Kaya, 1999). Ayrca spor basnnda dil kullanmnda daha fazla özgürlük bulunmakta oldu#u da saptanmtr. Bu çalmada, Türk spor basn, iki büyük spor gazetesi FANAT/K ve FOTOMAÇ gazetelerinin futbol haberleri temel alnarak deyibilim açsndan irdelenmitir. Sporun toplumsal yap ve yaam üzerinde güçlü etkileri bulunmaktadr. Spor, do#as ve özellikleri gere#i kitle iletiim araçlar ile güçlü bir iliki içindedir. Basn, en eski kitle iletiim arac olmas ve kurumsallam yaps 96

5 nedeni ile di#er kitle iletiim araçlarndan ayrlmaktadr. Bu nedenle basn ve spor arasndaki birliktelik güçlü ve farkl anlam ve öneme sahiptir. Spor ve spor basnnn önemi gün geçtikçe artmaktadr. Bu do#rultuda spor basn nitelik ve nicelik olarak gelime göstermitir. Ancak bu gelimeler ço#unlukla futbol haberleri ile snrl kalmtr. Foto#raf ve balk gibi görsel ö#elere haber metninden daha geni bir alan ayrlmaktadr. Ayrca bir görsel ö#e olarak düünebilece#imiz manetler de spor basnnda büyük önem tamaktadr. 3. Türk Spor Basnnda Futbolun Yeri ve Önemi Günümüzde futbol, her insann yaamna farkl biçimlerde girmi ve dünya genelinde ekonomik, siyasî, kültürel ve sosyal de#iimlere de yön vermektedir. "Geçmiten Günümüze Türkiye deki Yazl Spor Basnnda Futbolun Yeri ve Önemi" (Büyükbaykal, 2004) adl eserin, üçüncü bölümünde, futbol olgusunun Türkiye deki yazl spor basnna farkl dönemlerde ne ekilde yansd#ndan söz edilirken, günümüz yazl spor basnnda futbol dünyasnn taraflar arasndaki ilikinin boyutlar de#erlendirilmektedir. Bu bölümde ayrca Türkiye deki yazl spor basnnda futbol anlatm dili ele alnrken; deyimlerin, sfatlarn, metaforlarn spor sayfalarndaki futbol balklarnda kullanmna ilikin örneklere de yer verilmitir. Dördüncü bölümde ise, Türkiye deki yazl spor basnnda futbolun yeri ve önemini ortaya koymak için Milliyet, Cumhuriyet ve Fotospor gazetelerinin spor sayfalar 15 günlük incelemeye alnm, bu sayfalardaki futbol yazlarnn, genel spor yazlar içindeki oranlar ortaya çkarlarak ve elde edilen veriler do#rultusunda da yazl spor basn açsndan bir de#erlendirme yaplmtr. Eserin sonuç ksmnda futbol-yazl spor basn arasndaki ilikide karlalan eksikliklere ve bu alanda yaplan yanllklara kar çözüm önerileri okuyucuya yanstlmaktadr. Bu eserin yan sra, Gazi Üniversitesi Beden E#itimi ve Spor Yüksekokulu' nda yaplan bir aratrmada, Türkiye'de spor yazar olmann kriterinin olmad#, ikili ilikiler ile popülerli#in spor yazarl# için belirleyici oldu#una dikkat çekilmektedir. Gazi Üniversitesi Beden E#itim Spor Yüksekokulu aratrma görevlileri Alper Güngörmü ve Recep Cengiz (2003) tarafndan yaplan ''Spor haberlerinin ve köe yazarlarnn okuyucuya yanstt# görüler üzerine'' adl aratrmada, spor yazarlarnn verdi#i mesajlarn olumlu ve olumsuz açlardan analizi yaplmtr. 5 ulusal gazetenin 24 günlük saylarnda yer alan 121 yazarn kaleme ald# 457 köe yazsnn üzerinde yaplan aratrmada, okuyucuya olumlu mesaj veren köe 97

6 yazsnn oran yüzde 49.2, olumsuz mesaj veren köe yazlarnn orannn ise yüzde 5.8 oldu#u belirlenmitir. Futbolun popüler olma özelli#i ve kitlelerin ilgisini üzerine toplamas nedeniyle spor basnnn büyük bir ksmn futbol haberleri oluturmaktadr. Gazete ve televizyonlarn tiraj ve izlenme kaygs nedeniyle sporla taraftarlk dnda ba# olmayan baz popüler kiiler köe yazarl# veya yorumculuk yapmaktadr (Güngörmü & Cengiz, 2003). Yukarda sözü edilen aratrmada, medyatik olup, gazetecilik mesle#inin dnda olan bu kiilerin dil bilgisi yanllklar ve eksikliklerine neden olduklarna, kii, kurum ve kurulular sorumsuzca hedef gösterdiklerine iaret edilmektedir. Ayrca gazetecilik bilgisinden yoksun olan bu tür spor yazarlarnn, argo kelimeler kullanm ve tarafl yazlar gibi sorunlara da skça rastland# belirtilmektedir. Aratrmada, Türkiye'de spor yazar olmann kriterinin olmad#na da dikkat çekilmektedir. Daha önce de belirtildi#i gibi, branlara göre da#lmda ise köe yazlarnn konu içeriklerinin banda yüzde 89.3'lük bir oranla futbolun yer ald#na dikkat çekilmektedir. Spor basnnda dikkat çekmek için kullanlan manetlerin ve balklarn iddet, cinsellik ve argoyu ça#rtrd# vurgulanan aratrmada, ''5 kafa koptu'', ''bombalad'', ''Ankara cellad'', ''Fatih Akyel'in de kellesi uçuyor'', ''kaldrrm'', ''Geçmie mazi'', ''Eek gibi geleceksiniz'', ''/ntikam'' gibi ifadelerin manetlerde çok skça yer almakta oldu#u bildirilmektedir. Baz spor yazarlarnn eletiri yaparken kullandklar üslubun ''ben merkezli'', ''hakaretamiz'', ''yarglayc'', ''ben haklym, sen bu ii bilmiyorsun'' eklinde oldu#u belirtilmektedir. Spor basnnn kamu görevi sorumlulu#uyla, okuyucunun bran tercihini dikkate almas, haberle bilginin bütünleti#i tavsiye ve tevik içeren mesajlar vererek görevini yerine getirmesi Türk sporunun geliimine sa#layaca# katk ve "fair play" açsndan büyük önem tamaktadr (Güngörmü & Cengiz, 2003). 4. Yöntem Bilindi#i gibi gazetelerin spor sayfalar hem yo#un ilgi hem de tepki alandr. Spor sayfalarnn balklar sk sk tartmaya açlmaktadr. Bir önceki bölümde de belirtildi#i gibi manetler, balklar deyibilimsel olarak bu çalmada irdelenecektir. Çalmada Türkiye de yaymlanan iki spor 98

7 gazetesi olan FOTOMAÇ ve FANAT/K gazetelerinin rast gele belirlenmi 15 günlük saylarnn futbolla ilgili sayfalar incelemeye alnm, bu sayfalardaki futbol haberlerinin manetleri ve balklar incelenerek elde edilen veriler do#rultusunda deyibilimsel açdan bir de#erlendirme yaplmtr. 5. Sonuçlar ve Deerlendirme Daha öncede belirtildi#i gibi çalmann amac Türk spor basnnda futbol haberlerinde kullanlan manetlerin deyibilimsel açdan incelenmesidir. Buna göre, bu bölümde her iki gazeteden (FOTOMAÇ, FANAT/K) elde edilen veriler srasyla incelenerek yorumlanacaktr Fotomaç Gazetesi Man'etleri U YAYENERSUN YA DA.. ( ) Bu manette a#z özellikli bir sapma gözlenmektedir. Ancak bu a#z özellikli sapma farkl bir biçimde yazlmasndan dolay yazmsal bir sapma olarak da de#erlendirilebilir. Bunun yan sra ya da denip brakld# için de bir önceleme söz konusudur. U S1STEM GERE41 G1DERSUN HOCAM ( ) Yukardaki manetten bir gün sonraki manette cümle tamamlanyor ve futbol takmnn hocas olan Ersun Yanal a takm galibiyet alamazsa gitmesi gerekti#ini yine bir lehçesel sapma yaparak manetten veriliyor. U HASANSIZ AIYO ( ) Bu manette ise Hasan >a olmadan takmn iyi olmad#n ifade edilmek istenmi ve bu futbolcunun soyadndan yola çklarak bir önceleme yaplmtr. U Bir 3im Su: 3-2 Lig lideri, UEFA Kupas'nda iddial Fenerbahçe, Ankaragücü'nü yenerek 22 yldr hasret kald Türkiye Kupas'nda çeyrek finale çkt. ( ) 99

8 Yukardaki manette yine bir yazmsal sapma görülmektedir. Fenerbahçe nin Ankaragücü karsndaki galibiyetini ön plana çkarmak için bir içim su demek yerine iç kelimesi atlan gol says olan 3 ile verilmektedir ve böylece gol says da öncelenmektedir. U Del'isi Olan Her Gün Alar: 1-3 Ligden kopan, Avrupa'da hüsran yaayan Beikta'n, tutunduu son dal da krld. ( ) Beikta n Konyaspor ma#lubiyetini anlatrken teknik direktörü Del Bosque yi yarglayan bir manet olarak gözümüze çarpmaktadr. Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün a#lar sözünü ça#rtran bir ifadeyle teknik direktörün soy ismini benzeterek onun baarszl#n öncelemi ve yazmsal bir sapma yaplmtr. U Gülmek haram! Del Bosque ile aclarn takm olan Beikta, 2005'e de kötü balad Kartal; Konya'ya yenilip kupaya veda, taraftarna da bayram zehir etti. ( ) Bir önceki haber manetiyle ilgili bir alt balkta da abartdan yararlanlmtr. Ayrca haberin devamnda ise kupaya veda, bayram zehir etti. ifadesinde etti kelimesini yinelenmeyerek ksaltmadan yararlanlmtr. U Ona ükür buna küfür: 1-0 Türkiye Kupas 3'üncü kademesinde Bursaspor ile karlaan G.Saray, Hakan Gükür'ün 16'nc dakikadaki kafa golüyle turu geçti. ( ) Verilen manette golü Hakan >ükür ün att#n anlatmak için farkl bir yöntem izlenmitir. Ayrca hece yinelemesi, ya da kafiyeden yararlanlmtr. Bunun nedeni ise maçn küfürlü geçti#ini vurgulamaktr. U Tura Geldi Baarl futbolunu, ikinci yarya tayamayan Cimbom, Bursa karsnda zor duruma düse de adn tura yazdrmasn bildi. ( ) 100

9 Bu manette ise belirsizlik gözlenmektedir. Yaz-tura daki turadan m söz edilmekte yoksa tur kelimesinden mi söz edilmekte? Burada da okuyucunun dikkatini çekmek amaçlanmtr. Ayn zamanda metin içerisinde de Galatasaray yerine Cimbom kelimesinin kullanlmas da dikkat çekicidir. U Kupa Fatih'i Trabzon: 2-0 Bordo-mavililer, Malatya'y Avni Aker'de iki golle kupa d brakt. ( ) Trabzonspor a kupa fatihi sfat yaktrlm ve fatih kelimesine allmadk bir tamlayan eklenmitir. Bunun yan sra bir de sapma gözlenmektedir. Kupa d brakmak kullanmyla yeni bir söylem oluturulmutur. Ayrca Türkiye Kupasn 2 yldr Trabzonspor un almas da hatrlatlmak istenmitir. Bunun yan sra Fatih Tekke adl futbolcunun gol atmas da vurgulanmtr. U Diyarbakr kupaya Yank! Rize'yi Cem Yank'n penalt golüyle geçen krmz-yeilliler kupada 'yola devam' dedi. ( ) Bu balkta ise yine benzetme ve ça#rmdan yararlanlmtr. Ayn zamanda da bir belirsizlik söz konusudur. Bu sayede okuyucuyu meraklandrp haberin devamn okumas amaçlanmtr. Haberin devam okundu#unda yank kelimesinin golü atan futbolcunun soy ismi oldu#u ve yazarn da bunu ustaca kullanarak takmn kupay ne kadar istedi#ini de ifade etmek için kulland#n gözlemleyebiliyoruz. U Yldrm gibi bitirdi Kilitlenen Anelka transferi, F.Bahçe Bakan Aziz Yldrm'n 1ngiltere'ye gidip müdahale etmesiyle çözüldü... ( ) Bu manette de bir belirsizlik ve ayn zamanda benzetme söz konusu. Fenerbahçe bakan Aziz Yldrm dan söz ediliyor. Bakan Aziz Yldrm n transferi çok hzl bir ekilde bitirdi#ini ifade etmek amacyla bakann soyadndan yola çklarak bir benzetme yaplmtr. Okuyucu yine haberin devamn merak etmektedir. Fakat bu haberin henüz do#ru olmad#, yani daha görümelerin sürdü#ü akam televizyon haberlerinde belirtilmitir. 101

10 U Bir Hidayetti Türkiye'nin NBA'deki elçisi Hidayet Türkolu, Orlando Magic'in Philadelphia'y yendii maçta takmn srtlad; ürettii 22 sayyla Orlando'nun en skorer oyuncusu oldu. ( ) Aslnda konu futbol haberleri fakat incelemeler srasnda göz ard edilmesi mümkün olmayan bir manet daha bulunmutur. Yukarda NBA daki elçisi (gururu) (ki burada da bir benzetme ve betimleme söz konusudur) Hidayet Türko#lu yla ilgili bir manet. Aslnda manetle söylenmek istenen Bir Hidayet yetti fakat bu haber basketbolcumuzun isminden yola çklarak ho bir ekilde verilmek istenmitir. Yine bir ksaltma söz konusudur. Ayn zamanda da bir yazmsal sapma da gözlenmektedir. U EN BABA KAVGA ( ) Bu manette ise kavgann büyüklü#ü baba kelimesiyle ifade edilmitir. Metafor kullanlmtr. U ÇEK B1 L1ZBON Fenerbahçe, Çek ekibi Prag', deplasmanda devirdi... "UEFA'da yola devam" dedi. Yeni hedef, 18 Mays gecesi Lizbon'da UEFA Kupas Finali oynamak ( ) Bu manette ise Fenerbahçe nin galibiyeti farkl alanda kullanlan bir söylemle ifade edilmitir (Çek bi pilav üstü kuru). Ayn zamanda S.Prag n Çek takm olmas ve bu galibiyetle Lizbon da yaplacak olan UEFA finaline katlmaya aday oldu#u ifade edilmitir. U KR&ZTOPH DAUM Fenerbahçe ye geldii günden bu yana hiç bir eyden memnun olmayan teknik direktörü Christoph Daum, Diyarbakr maç öncesinde yine istifa sinyalleri verdi, yönetime de verdi veritirdi. ( ) Bu manette Christoph Daum un isminden yola çkarak ortaya çkan sorunlar ifade etmek amacyla KR/Z kelimesi kullanlmtr. Yazmsal bir sapma gözlenmektedir. 102

11 U Fener'e çeyrek altn: 3-2 Kadköy randevusu Aurelio'nun golüyle balad. 1smet'in beraberlik golü keyifleri kaçrd. Luciano ile Tuncay fark bir anda açt. ( ) Yukarda ki balkta Fenerbahçe nin Ankaragücü galibiyeti ve bunu takiben çeyrek finale yükselmesi çeyrek altn tamlamasyla çarpc bir ekilde ifade edilmitir Fanatik Gazetesi Man'etleri U Çeyrek var yldr Türkiye Kupas n kazanamayan Fenerbahçe, 3. kademe maçnda, Ankaragücü nü Kadköy'de 3-2 yenerek adn çeyrek finale yazdrd. ( ) Bu manette saati söylemek için kullanlan Çeyrek var cümlesi Fenerbahçe nin Ankaragücü yle yapt# maçtan sonra çeyrek finale çkma hakk kazand#n çarpc bir dille ifade edilmitir. adn çeyrek finale yazdrd ifadesi de bunu desteklemektedir. U Kadköy inledi Fenerbahçe, 35 gün sonra Saracolu na çkarken, taraftarlar souk hava ve yamura ramen takmlarn yalnz brakmad. ( ) Yukardaki balkta abartma tekni#i kullanlmtr. Kadköy kelimesi ile Fenerbahçe >ükrü Saraço#lu Stad kastedilmektedir. Ayrca inlemek canl varlklara mahsus bir eylemdir. Burada da kiiletirme kullanlarak Kadköy inledi denmitir. U Galatasaray da Matem var Del Bosque, "Yenilgi de futbolun bir parças" dedi. ( ) Beikta Futbol takmnn Konyaspor önünde Türkiye kupas çeyrek finale yükselme mücadelesinde alm oldu#u yenilgiden dolay Beikta camiasnn üzüntüsü abartl bir ifadeyle verilmek istenmitir. 103

12 U Hep karanlk! 1-3 Beikta'n tutunacak tek dal Türkiye Kupas'yd. Ama Bosque ve talebeleri Konya'dan fark yiyerek kupaya da veda ettiler. ( ) Ligde, UEFA da ve son olarak Türkiye Kupas nda da baar sa#layamayan Bosque li Beikta takmnn baarszl# karanlk a benzetilmitir. U Fiyasko 1-3 Beikta, Avrupa'ya uzanan en ksa yolda da tökezledi. ( ) Yukardaki iki bal#a benzer ekilde, bu balkta da Beikta n baarszl# fiyasko kelimesi ile ifade edilmitir. Ayrca kiiletirme yaplarak tökezlemek kelimesi baarszlk ifadesi için kullanlmtr. U Sancl zafer 1-0 Bursaspor karsnda ölüp ölüp dirilen Galatasaray, Hakan Gükür ün 16. dakikada att kafa golüyle Türkiye Kupas nda çeyrek finalist oldu. ( ) Galatasaray takmnn alm oldu#u zor galibiyet paradoks kullanarak ifade edilmek istenmitir. Sancl kelimesi galibiyetin zor elde edildi#ini göstermektedir. Ayn zamanda kiiletirmeye de örnek gösterilebilir. U Trabzon da Güne açt 2-0 Bordo-Mavililer, Malatyaspor'u Fatih ve Hasan'n golleriyle rahat devirdi. ( ) Trabzonspor u ilk resmi maçnda galibiyete tayan >enol Güne in baarsn vurgulamak için böyle bir ifade kullanlmtr. Bu ifade iki anlama gelebilir. Birincisi >enol Güne, teknik adam olarak, baarldr. /kinci olarak ise güne açt deyimiyle Trabzonspor un Malatyaspor u yenerek çeyrek finale yükselmesi belirtilmitir. 104

13 U Del Bosque ile icraatn içinden Del Bosque, formumuzu yükselttik, herkes daha iyi bir Beikta izleyecek. Ronaldo olayna çok üzüldüm. Juanfran için ise beklemedeyiz dedi. ( ) Burada icraatn içinden kullanmyla artbilginin geri ça#rlmas yoluyla okuyucuya Del Bosque nin devre arasnda Beikta ta iyiye yönelik neler yapld# ile ilgili yapt# açklamalar belirtilmek istenmitir. U MANCHESTERLEMEZ ( ) Bu son manette ise /ngiliz takm Manchester United n bir gün sonra yapaca# maçla ilgili yorumu veriliyor. Manchester ve terlemez kelimelerinin ortak hecesi olan ter iki kez yazlmam ve birleik bir kelime oluturulmu. Bu da yine yazmsal sapmaya bir örnek. Ayn zamanda bu kelimeyle ( terlemez ) ifade edilmek istenen Manchester United n oynayaca# maçta fazla zorlanmayaca#dr. 6. Sonuç Bu çalmada tüm dünyada oldu#u gibi Türkiye de de kitleleri peinden koturan sporu konu ve içerik olarak ileyen spor basn, futbol haberleri temel alnarak haber dili, manetler ve balklar deyibilimsel olarak incelenmitir. Çalmada Türkiye de yaymlanan iki spor gazetesi olan FOTOMAÇ ve FANAT/K gazetelerinin rast gele belirlenmi 15 günlük saylarnn futbolla ilgili sayfalar incelemeye alnm, bu sayfalardaki futbol yazlarnn manetleri ve balklar incelenerek elde edilen veriler do#rultusunda deyibilimsel açdan bir de#erlendirme yaplmtr. Daha öncede belirtildi#i gibi çalmann amac Türk spor basnnda futbol haberlerinde kullanlan manetlerin deyibilimsel açdan incelenmesidir. Bu çalmann sonucunda Türkiye deki yazl spor basnnda futbol anlatm dili ele alnd#nda; a) yazmsal sapmalarn, b) deyimlerin, c) sfatlarn, d) metaforlarn, 105

14 e) benzetmelerin, f) kiiletirmelerin, g) abartmalarn, h) sesbilgisel sapmalarn, i) öncelemelerin j) çarmlarn spor sayfalarndaki futbol balklarnda büyük oranda kullanlmakta oldu#u saptanmtr. Bu söz sanatlarnn kullanlmas ise haber dilini özellikle de kitleleri ilgilendiren futbol basnnda kullanlan anlatm dilini güçlendirmek ve okuyucunun ilgisini çekmek için vazgeçilmezdir. Kaynakça Büyükbaykal, Güven (2004). Geçmiten Günümüze Türkiye deki Yazl Spor Basnnda Futbolun Yeri ve Önemi, /Ü /letiim Fakültesi Yaynlar, /stanbul. Cengiz, Recep & Güngörmü, A. (2003) Spor Haberleri ve Köe Yazlarnn Okuyucuya Yanstt# Görüler Üzerine Bir Aratrma, Beden E#itimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi (10-11 Ekim 2003)Gazi Üniversitesi, Ankara. Kaya, A. Yalçn (1996). Dünya da ve Türkiye de Basnn Geliimi ile Basnda Sporun Haber Ö#eleri Açsndan /ncelenmesi, (yaymlanmam yüksek lisans tezi), Eskiehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kaya, A. Yalçn (1999). Spor basnnda dil kullanm. Selçuk Üniversitesi /letiim Fakültesi Dergisi, Say: 6 Gürcan, H. /brahim, Tözelik, Ufuk. inet-tr.org.tr/inetconf6/tammetin/spor-basntam.doc