Bilgisayar Ekranında Yüze Ait Duygu İfadelerini Tanımada Başarılı Olan İnsanların Özellikleri Nelerdir?

Transkript

1 Bilgisyr Ekrnınd Yüze Ait Duygu İfdelerini Tnımd Bşrılı Oln İnsnlrın Özellikleri Nelerdir? Filiz İşleyen, K. Hkn Gülkesen, Neşe Zyim Buket Cinemre b, M. Keml Smur Biyoisttistik ve Tıp Bilişimi AD, Akdeniz Üniversitesi, Antly b Psikiytri AD, Akdeniz Üniversitesi, Antly Wht re the Chrcteristics of People who re Successful on Recognizing Humn Fcil Expressions on Computer Monitor? Abstrct: In some psychologicl disorders such s utism nd schizophreni, loss of this fcil expression recognition skill my complicte ptient s dily life. Informtion technology my help to develop fcil expression recognition skill by eductionl softwre nd gmes. Our im ws to prepre relible humn fcil expressions digitl photogrph set, nd define the chrcteristics of people who re successful on recognizing humn fcil expressions on computer monitor. We hve tken 1001 photogrphs of 40 models, resembling fcil expressions of neutrl, ngry, fered, hppy, surprised, disgusted, nd sd. By help of web bsed survey, 427 volunteers hve evluted the photogrphs. They hve received men consensus score s men of their consensus scores for ech photogrph. At the end, we hve obtined 356 photogrphs set. Of 427 users, 275 (64.4%) were femle, 152 (35.6%) were mle. Their ge ws 35.5 ± 9.3 (men ± stndrd devition). The users with scores below 0.65 were evluted s poor evlutors nd their evlution bout fcil expressions were neglected. To understnd chrcteristics of good evlutor, logistic regression ws pplied using input prmeters s geogrphicl region, size of settlement, gender, eductionl level nd ge. Gender nd ge were sttisticlly significnt fctors. Femles were more successful in recognition of fcil expressions. There ws negtive reltion with ge, younger users were more successful. When this set will be used, one should remind tht fcil expression recognition performnce flls by ge nd mle gender is disdvntge for recognition of fcil expressions. Key Words: fcil expression; recognition; gender; ge; web-bsed Özet: Şizofreni, otizm gibi bzı psikolojik hstlıklrd görülebilen yüze it duygu ifdelerini tnımdki eksiklik hstlrın günlük yşmlrını etkileyebilmektedir. Bilgi teknolojilerinin kullnıldığı eğitimsel yzılım ve oyunlrl bu eksiklik giderilebilir. Bizim mcımız güvenilir bir Yüze it duygu İfdeleri dijitl fotoğrf seti oluşturmk ve bilgisyr ekrnınd yüze it duygulrı tnımd bşrılı oln insnlrın özelliklerini tnımlmy çlışmktır. 40 modelin ktılımıyl mutlu, üzgün, ifdesiz, kızgın, korkmuş, şşırmış ve korkmuş ifdelerini ynsıtn 1001 det fotoğrf elde edildi. İnternet tbnlı bir nket yrdımıyl,

2 tne gönüllü hkem fotoğrflrı değerlendirdiler. 275 kdın ve 152 erkek ktılımcının yş ortlmlrı 35,5 ± 9,3 (ortlm ± std. Spm) rsınd bir dğılım göstermektedir. Hkemlerin birbiriyle uyumunu sptmk için her bir fotoğrf için verdikleri krr ilişkin bir uyumluluk ktsyısı oluşturuldu ve 0.65 ltı uyum ktsyısı oln hkemler çlışmdn çıkrıldı. İyi bir hkemin özelliklerini nlmk için, coğrfi bölge, yerleşim yeri büyüklüğü, cinsiyet, eğitim durumu ve yş gibi özellikler ile lojistik regresyon ypıldı. Cinsiyet ve yşın isttistiksel olrk nlmlı bir şekilde frk yrttığı görüldü. Kdınlr yüze it duygu ifdelerini tnımd dh bşrılılr yrıc yş ile yüze it duygu ifdesini tnım rsınd negtif bir ilişki vrdır. Bu fotoğrf seti kullnılcğı zmn yşın ve cinsiyetin yukrıd bhsedilen etkileri dikkte lınmlıdır. Anhtr Kelimeler: Yüz İfdeleri, Tnım, Cinsiyet, Yş, Web Tbnlı 1. Giriş Yüzdeki duygu ifdeleri sözsüz iletişimin önemli bir prçsıdır. Yüz ve beden ifdeleri bilinçli y d bilinçsiz orty çıkbilir. Duygu ifdelerini lgılmk, tnımk, htırlmk ve deneyimlerine dylı sonuçlr çıkrmk insnlr için temel sosyl-bilişsel becerilerin bşınd gelmektedir. Şizofreni ve otizm gibi bzı psikolojik hstlıklrd duygu tnımd yşnıln zorluklr hstlrın günlük hytlrını olumsuz nlmd etkilemektedir[1-4]. Bilgi teknolojileri kullnılrk ypıln eğitimsel yzılımlr ve oyunlr yüze it duygu ifdesinin tnınm becerilerini geliştirmeye yrdımcı olmktdırlr[5-7]. Anck bunun için, bilgisyrd kullnılbilecek güvenilir bir dijitl fotoğrf setine ihtiyç duyulmktdır. Yüze it birçok duygu ifdesi vrdır ve bunlrın çoğu kültüre göre özelleşmiştir[8,9]. Örneğin Türk kültüründe bşı önden rky doğru kldırmk hyır nlmını tşır. Btı ülkelerinde ise hyır demek isteyenler bşlrını iki yn sllrlr. Anck, evrensel olrk tüm kültürlerde ynı nlm gelen yüze it ltı temel duygu ifdesi vrdır. Bunlr, kızgın, mutlu, üzgün, iğrenmiş, şşırmış ve korkmuş ifdeleridir[10,11]. Bu evrensel ifdeleri tnımk bireylerin sosyl iletişimlerinde bşrılı olmlrın yrdım edebilir ve bu ifdelerin kullnımıyl geliştirilen yzılımlr her kültürde kullnılbilir. Yüze it duygu ifdelerinin tnınmsıyl ilgili ypıln çlışmlrd, kdınlrın yüz ifdelerini tnım konusund erkeklere göre dh bşrılı olduğu ve yüze it duygu ifdelerini tnım yeteneğinin bireylerin yşı rttıkç zldığı gibi bulgulr ulşılmıştır[12,13]. Bu çlışmnın mcı güvenilir bir Yüze Ait Duygu İfdeleri dijitl fotoğrf seti oluşturmk ve bilgisyr ekrnınd yüze it duygu ifdelerini tnımd bşrılı oln insnlrın özelliklerini tnımlmy çlışmktır. 2. Yöntem Yüze it duygu ifdelerinin fotoğrflrı için hepsi Türkiye Cumhuriyeti vtndşı oln kırk kişilik gönüllü bir ekip ile çlışılmıştır. Fotoğrf çekimi öncesi modeller kendilerinden hngi yüz ifdelerinin istendiğine dir rştırmcılrdn biri trfındn yüz yüze bilgilendirilmişlerdir. İfdesiz hricindeki diğer duygu ifdeleri için modellerin en z üçer det fotoğrfı çekilmiştir. Bütün fotoğrflr 400x265 piksel olrk boyutlndırılmıştır. Toplm 1001 det 57

3 fotoğrf 5 kişilik bir ekip ( KHG, Fİ, NZ, MKS, BC) trfındn ön elemeden geçirilmiş ve 561 det fotoğrf eleme sonrsın klmıştır. Her bir fotoğrft modelin bşrılı olup olmdığı değerlendirilmiştir. Sonuçt model kendisinden istenen ifdeyi tm olrk verememişse o fotoğrf çlışm dışı bırkılmıştır. Bu fotoğrflrın çok syıd kişi trfındn değerlendirilebilmesi için bir web sitesi geliştirilmiştir. Web üzerinde ilk değerlendirme 33 gönüllü ile gerçekleştirilmiştir. Geliştirilen değerlendirme sitesinde (şekil1) gönüllülerden fotoğrft gördükleri ifdenin ne olduğunu yn trft bulunn seçenekler rsındn seçmeleri istenmiştir. Bu değerlendirme işlemi sonucund 32 vey 33 kişinin görüş birliğiyle seçtikleri fotoğrflr (187) çlışmd kullnılmk üzere yrılmış ve görüş birliği %58 in ltınd kln fotoğrflr(68) ise çlışm dışı bırkılmıştır. Geriye kln 306 fotoğrfın değerlendirilmesi için hber gruplrı, Fcebook gibi web hizmetleri kullnılrk dh geniş bir kitleye duyurulmuş ve çlışmy ktıln 644 kişi rsındn 427 kişi değerlendirme çlışmsını tmmlmıştır. Şekil 1- Fotoğrflrın değerlendirildiği web sitesi ekrnı Çlışmy ktıln her bir kullnıcının diğer kullnıcılrl uyumunu sptmk üzere bir uyum punı bulunmktdır. Uyum punı, her bir fotoğrf için sptnn uyumluluk ktsyısı ortlmlrı lınrk oluşturulmuştur. Uyum punının formüle edilmiş hli ise; Uyum punlrı %65 in ltınd kln ktılımcılr çlışmdn çıkrılmıştır. Fotoğrf setinin son hli için ktılımcılrın %85 üstü görüş birliğine vrdığı fotoğrflr seçilmiştir. Korku ifdesi diğer temel ifdelere göre tnınbilirliği en z oln ifde olduğu için[14], bu ifdeyi ynsıtn fotoğrflrın seçilmesinde %75 üstü görüş birliğine vrılmış fotoğrflr lınmıştır. Sonuçt 40 det modelden elde edilen toplm 1001 fotoğrftn 356 tnesi yüze it duygu ifdeleri fotoğrf seti için seçilmiştir. İsttistiksel nliz için Ki-kre testi ve Mnn Whitney U testleri kullnılmıştır. Uyum punı, fotoğrflrı değerlendiren ktılımcılrın bşrı seviyelerini göstermektedir. 58

4 Düşük uyum punı ln ktılımcılrın özelliklerini belirleyebilmek için SPSS 18.0 d lojistik regresyon nlizi ypılmıştır. 3. Sonuçlr Çlışmy ktıln 427 kişinin 275 i (%64.4)kdın ve 152 si (%35.6) erkek, yş ortlmsı 35.5 ± 9.3 (ortlm ± stndrt spm) idi. Ktılımcılrın 158 i (%69.8) bir milyondn fzl kişinin yşdığı şehirlerde, 55 i (%12.9) rsınd kişinin yşdığı şehirlerde ve 74 kişi ise (%17.2) dh küçük nüfuslu yerleşim birimlerinde yşmktlr. Ktılımcılr yedi frklı bölgede yşmktdırlr. Ktılımcılrın Ortlm uyum punı 0.67± 0.06 olrk bulunmuştur. Uyum punlrı rsınd bir değişiklik göstermektedir. Uyum punı 0.65 in ltınd oln ktılımcılrın değerlendirme sonuçlrı yüze it duygu ifdelerini tnımd bşrısız olduklrı kbul edilerek çlışm dışı bırkılmıştır. Duygusl yüz ifdelerini tnım becerisi bkımındn insnlr rsınd bireysel yrılıklr vrdır. Güvenilir bir Yüze Ait Duygu İfdeleri fotoğrf seti için her bir fotoğrf 427 kişi trfındn değerlendirilmiştir. Eğer bir fotoğrfın ynsıttığı duydu ifdesi için ktılımcılrdn %85 vey üzerinde bir görüş birliği sğlnmışs, fotoğrf seti için görüş birliğine vrıln ifdeyi temsil etmesi için seçilmiştir. %85 in ltınd görüş birliğine vrıln fotoğrflr ise güvenilir bulunmdığı için çlışm dışı bırkılmıştır. Sdece korku ifdesini ynsıtn fotoğrflr için ktılımcılrın %75 ve üzeri görüş birliğine vrdığı fotoğrflr seçilmiştir. Çünkü korku ifdesi kolylıkl bşk ifdelerle krşılştırılbilen bir ifdedir[14,15]. Sonuç olrk 1001 tne fotoğrf içerisinden 356 sı Yüze Ait Duygu İfdeleri isimli fotoğrf seti için seçilmişlerdir. Yüzdeki duygu ifdelerini değerlendiren ktılımcılrı zyıf ve iyi olrk yırdıktn sonr, iyi bir değerlendirme ypnlrın özelliklerini tnımlmk için yşdıklrı coğrfi bölge, nüfus, cinsiyet, eğitim durumu ve yş değişkenleri ile lojistik regresyon nlizi ypıldı. Anliz sonuçlrın göre, ktılımcılrın yşdıklrı coğrfi bölge, eğitim seviyeleri y d yşdıklrı şehrin nüfusu ile yüze it duygu ifdelerini tnım durumlrı rsınd isttistiksel olrk bir ilişki görülmemiştir. Anck ktılımcılrın cinsiyetlerinin ve yşlrının önemli birer fktör olduğu görülmüştür. Bulgulrımız göre, kdınlr yüze it duygu ifdelerini tnımd erkeklere göre dh bşrılıdır. Ayrıc yş ile yüze it duygu ifdesini tnım rsınd negtif bir ilişki sptnmıştır, yni gençler dh bşrılıdır(tblo-i). Tek değişkenli nliz sonuçlrın göre, 152 erkeğin 97 si (%63.8) yüze it duygu ifdelerini değerlendirmeden iyi bulunurken, kdınlrın 219 u (%79.6) iyidir (p=0.000). Yüze it duygu ifdelerini tnımd iyi oln ktılımcılrın yş ortlmlrı 30 iken, zyıf oln ktılımcılrın yş ortlmlrı 33 tür (p=0.003). Tblo 2-Lojistik Regresyon Modeli Değişkenler B S. Ht p Exp(B) Yş Cinsiyet Constnt

5 4. Trtışm Ve Sonuç Bu çlışmd, web üzerinde görüntülenen Türk vtndşlrın it dijitl fotoğrflrd yüze it duygu ifdesi tnım yeteneğini etkileyen fktörler çlışılmıştır. Sonuçlr diğer kültürlerde ypıln çlışmlrl ve geleneksel yöntemlerle elde edilmiş fotoğrflrl ypılmış çlışmlrl tutrlılık göstermektedir. Diğer kültürlerde olduğu gibi, kdınlr ve yşı dh genç olnlr yüze it temel duygu ifdelerini dh koly tnıybildiler. Szekely ve rkdşlrının üç yşındki çocuklrl ypmış olduklrı bir çlışmd yüze it duygu ifdelerinin tnınmsınd cinsiyetin önemli olmdığı bulgusun ulşmışlrdır[16]. Bu frkın bireyin ilerleyen yşlrınd orty çıktığı söylenebilir. Cinsiyetle ilgili frklılığın hngi yşt y d dönemde bşldığı rştırılmlıdır. Eğitim seviyesi ile yüze it duygu ifdesi tnım becerisi rsınd nlmlı bir ilişki görülmemiştir. Önceki bir çlışmd eğitim seviyesinin yüz tnım becerilerini etkilediği bulgusun ulşılmıştır[17]. Bizim çlışmmızd ktılımcılrın önemli bir kısmı üniversite y d yüksek lisns mezunudur. İlkokul, ortokul y d lise mezunlrının ktılım syısı oldukç düşük olduğu için yüze it duygulrın tnınmsınd eğitim seviyesinin etkisini tm olrk belirlemek çok zordur. Anck lisnsüstü eğitimin yüze it duygu ifdelerinin tnınmsınd önemli bir etken olmdığını kesin olrk söyleyebiliriz. Çlışmnın en önemli kısıtlılığı örneklem seçimi yöntemidir. Geniş bir örneklem grubun ulşmk için, rştırmmızı sosyl ğlrı ve hber gruplrını kullnrk duyurduk. Ktılımcılrın eğitim seviyeleri oldukç yüksekti ve bu durumun Türk popülsyonunu tm olrk ynsıtmdığını söyleyebiliriz. İnterneti kullnrk ypıln çlışm sonrsınd 1001 fotoğrftn 356 fotoğrf seçilerek, yüze it temel duygu ifdelerinin olduğu bir fotoğrf seti elde edilmiştir. Bu fotoğrf seti kullnılcğı zmn yşın ve cinsiyetin yukrıd bhsedilen etkileri dikkte lınmlıdır. 5. Kynkç [1] CG Kohler, JB Wlker, EA Mrtin, KM Heley, PJ Moberg, Fcil emotion perception in schizophreni: met-nlytic review, Schizophr. Bull, vol. 36(5), pp , [2] F Lroi, B Fonteneu, H Mourd, A Rbllo, Bsic emotion recognition nd psychopthology in schizophreni, J. Nerv. Ment. Dis, vol. 198(1), pp , [3] BA Corbett, V Crmen, S Rvizz, C Wendelken, ML Henry, C Crter, SM River, A functionl nd structurl study of emotion nd fce processing in children with utism, Psychitry. Res, vol. 173, pp , [4] W Wolwer, N Frommnn, S Hlfmnn, A Piszek, M Streit, W Gebel, Remedition of impirments in fcil ffect recognition in schizophreni: efficcy nd specificity of new trining progrm, Schizophr. Res, vol. 80, pp , [5] N Frommnn, M Streit, W Wolwer, Remedition of fcil ffect recognition impirments in ptients with schizophreni: new trining progrm, Psychitry Reserch, vol. 117, pp , [6] H Silver, C Goodmn, G Knoll, V Iskov, Brief emotion trining improves recognition of fcil emotions in chronic schizophreni. A pilot study, Psychitry Res, vol. 128, pp ,

6 [7] TA Russell, E Chu, ML Phillips, A pilot study to investigte the effectiveness of emotion recognition remedition in schizophreni using the micro-expression trining tool, British Journl of Clinicl Psychology, vol. 45, pp , [8] JS Brekke, TE Nkgmi, KS Keeb, KS Green, Cross-ethnic differences in perception of emotion in schizophreni, Schizophreni Reserch, vol. 77 pp , [9] U Hbel, RC Gur, MK Mndl, JB Slloum, RE Gur, F Schneider, Emotionl processing in schizophreni cross cultures: stndrdized mesures of discrimintion nd experience, Schizophr. Res, vol. 42, pp , [10] P Ekmn, WV Friesen, P Ellsworth, Emotion in the Humn Fce: Guidelines for Reserch nd n Integrtion of Findings, New York: Pergmon, [11] M Biehl, D Mtsumoto, P Ekmn, V Hern, K Heider, T Kudoh, V Ton, Mtsumoto nd Ekmn s Jpnese nd Cucsin Fcil Expressions of Emotion (JACFEE): Relibility dt nd cross-ntionl differences, J. Nonverbl Behvior, vol. 21, pp. 2-21, [12] A Mill, J Allik, A Relo, R Vlk, Age-relted differences in emotion recognition bility: cross-sectionl study," Emotion, vol. 9, pp , [13] R Plermo, M Colthert, Photogrphs of fcil expression: Accurcy, response times, nd rtings of intensity, Behvior Reserch Methods, Instruments, & Computers, vol. 36, pp , [14] P. Ekmn nd W. Friesen, Fcil Action Coding System: Investigtor s Guide, Consulting Psychologists Press, [15] AA Mrsh, RJ Blir, Deficits in fcil ffect recognition mong ntisocil popultions: met-nlysis, Neurosci. Biobehv. Rev, vol. 32, pp , [16] E Szekely, H Tiemeier, LR Arends, VW Jddoe, A Hofmn, FC Verhulst, CM Herb, Recognition of fcil expressions of emotions by 3-yer-olds, Emotion, vol. 11, pp , [17] TH Phm, P Philippot, Decoding of fcil expression of emotion in criminl psychopths, J. Pers. Disord, vol. 24, pp , Sorumlu Yzrın Adresi E-post: ifiliz@kdeniz.edu.tr 61