TÜBİTAK ARAŞTIRMA PROJESİ GELİŞME RAPORU. PROJE NO : 106M481 RAPOR NO : 1 RAPOR DÖNEMİ: 1 Şubar Ağustos 2007 YÜRÜTÜCÜ : Doç. Dr.

Transkript

1 TÜBİTAK ARAŞTIRMA PROJESİ GELİŞME RAPORU PROJE NO : 16M481 RAPOR NO : 1 RAPOR DÖNEMİ: 1 Şuba 27-1 Ağustos 27 YÜRÜTÜCÜ : Doç. D. Babaos Okan

2 TÜBİTAK ARAŞTIRMA PROJESİ GELİŞME RAPORU GENEL BİLGİLER PROJE NO PROJE ADI KURULUŞ PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ 16M481 Gelen Dalgala Aasındak Haeketlenn Dnak Analz İçn Sayısal B Yönte Gelştles: Teok ve Deneysel B Çalışa İstanbul Teknk Ünvestes, Ge İnşaatı ve Denz Blle Fakültes Doç. D. Babaos Okan ARAŞTIRMACILAR - PROJE SÜRESİ Başlaa Tah Btş Tah Velen Ek Süe (ay) Son Btş Tah PROJE BÜTÇESİ (YTL) Fasılla Topla Ödenek Topla Ek Ödenek Topla Hacaa Kalan Ödenek Makna/Teçhzat Saf Malzees Hzet Alıı Seyahat ve Naklye Bus Malyet Telf(*) Kuu Hsses TOPLAM (*) Bu ödeele TÜBİTAK taafından yapıldığı çn kesn blgle TÜBİTAK dan alınabl. RAPOR DÖNEMİNE İLİŞKİN BİLGİLER RAPOR DÖNEMİNDEKİ BÜTÇE DURUMU (YTL) Aktaılan Ödenek Velen Ek Ödenek Topla Hacaa Kalan Ödenek

3 TÜBİTAK ARAŞTIRMA PROJESİ MALİ GELİŞME RAPORU PROJE NO : 16M481 RAPOR NO : 1 DÖNEM : 1 Şubat 27 1 Ağustos 27 MALİ RAPORDA OLMASI GEREKEN BİLGİLER: 1. Döne çnde öngöülen ve geçekleşen hacaalaın fasılla bazında ktalaı Tablo.1 e göe gösteleld. 2. Döne çnde Kuu hsses le yapılan hacaalaın döküü Tablo.1 e göe veleld. 3. Destek sağlayan dğe kuuluşlaın geçekleşen hacaalaının ktaı ve ayıntılaı açıklanalıdı. 4. Döne çnde buslu çalışanlaın ayıntılı blgs -adlaı, statüsü, ücet, süesveleld. 5. Ulusal ve uluslaaası seyahat hacaalaının ayıntılı blgs -aaç, kş sayısı, tah, süe, güzegah- veleld. 6. Hacaa akışında kaşılaşılan zolukla ve nedenle açıklanalıdı. 7. Vakıf Ünvestele taafından yüütülen pojelede, Yenl Mal Müşav taafından düzenlenecek Denet Rapou, Mal Gelşe Rapouna eklenecekt. 3

4 1. Döne çnde öngöülen ve geçekleşen hacaalaın fasılla bazında ktalaı (Tablo.1) 2. Döne çnde Kuu hsses le yapılan hacaalaın döküü (Tablo.1) Tablo 1 HARCAMA KALEMİ DÖNEM İÇİN TRANSFER EDİLEN ÖDENEK DÖNEM İÇİNDE GERÇEKLEŞEN HARCAMA KALAN ÖDENEK Makna Teçhzat Sevk Dnaoetes Haeket Ölçe Kaea Sst Masaüstü Blgsaya Saf Malzees Kıtasye Alıı Hzet Alıı Dalga chazı güncellenes Seyahat/Naklye Yut ç yollukla Yut dışı yollukla Yadıcı Pesonel Busye Öğenc Telf Doç. D. Babaos Okan Kuu Hsses GENEL TOPLAM

5 MALİ GELİŞME RAPORU EK SAYFASI (Poje No: 16M481) (He adde çn geektğ kada alan ve ek sayfa kullanablsnz) 3. Destek Sağlayan Dğe Kuuluşlaın Geçekleşen Hacaalaının Mktaı ve Ayıntılaı Bu poje kapsaında henüz TÜBİTAK dışında hehang b kuudan destek alınaıştı. Muhteel bazı beklenedk asafla çn başta Tük Loydu olak üzee ge nçaatı sektöünde bazı kuuluşlala teasa geçlşt. Bunladan Tük Loydu ve bazı tesanele şblğ konusunda olulu tepk veşle ancak henüz sout b yadılaşa planı oluşaaıştı. Önüüzdek dönelede daha sout lkşklen otaya çıkası beklenekted. 4. Döne İçnde Buslu Çalışanlaın Ayıntılı Blgs Poje kapsaında çalışası çn İ.T.Ü. Ge İnşaatı ve Denz Blle Fakültes Lsans Üstü öğencs Hasan Baış Kaayel buslu olaak göevlendlşt. Hasan Baış Kaayel 1 Mat tba le göeve başlaış ve pojede aktf olaak çalışaktadı. Henüz yüksek lsans çalışasını yapan Hasan Baış Kaayel n Ağustos 28 de yüksek lsans çalışasını btp Doktoa çalışasına başlaası beklenekted. Hasan Baış Kaayel n Yüksek Lsans ve Doktoa çalışalaı bu poje kapsaında yüütülecek ve kends poje süecnde bu pojede göev yapacaktı. 5. Ulusal ve Uluslaaası Seyahat Hacaalaı Ayıntılı Blgs Ulusal ve ulusla aası seyahat çn ayılan hacaa kale poje süecnde ulusal ve ulusla aası konfeans veya çalıştaylaa katılak aacıyla bütçeye konuştu. He ne kada bu kalee at bütçe lk apo dönende gözükse de bu bütçe kalenn poje bell b olgunluğa eşeden kullanılası ükün veya uygun değld. Bu bütçe lede pojenn olgunlaşasından sona uygun b zaanda lk alınan sonuçlaı sunak üzee b konfeansta kullanılacaktı. 6. Hacaa Akışında Kaşılaşılan Zolukla ve Nedenle Bnc apo dönende telf ücet dışında tahss edlş olan YTL bütçeye kaşılık sadece 7 6. YTL hacaa yapılablşt. Bu büyük hacaa açığının en büyük neden bütçenn YTL gb büyük b kısını teşkl eden hzet ve labatua aaç ve geeç alılaının tennn uzun zaan alasıdı. Bu alıla ya doğudan doğuya yut dışından yapıldığı (Sevk dınaoetes) ya da dolaylı olaak bazı alzeelen thaln geektdğnden geekl zaan oldukça uzaaktadı. Bunladan hzet alıı evcut dalga chazının güncellenes olup bu hale taalanış ancak yapılacak dış alıla nedenyle çalışalaın başlaası Eylül 27, taalanası Kası 27 ye planlanıştı. Sevk dınaoetesnn hales yapılış ve spaş Nsan ayında taalanış ancak bunun da tesl en geç Eylül 27 de geçekleşecekt. Haeket ölçen hızlı kaea sste hale edlş olup Ağustos 27 tbayle taalanacaktı. Yapılan bütün halelede ödeelen teslat sonası fatua kaşılığı yapılacak olası nedenyle büyük b hacaa eksklğ gözükekted. Planlaaladan göüleceğ gb ödeelen heps bu bütçe yılı çesnde taalanacak ve hacaa eksğ kapatılacaktı. Hacaa eksğnn küçük b kısı da busye öğencye yapılan ödeeden kaynaklanıştı. Bunun k neden vadı. Bncs poje çn ayılan bütçenn tansfendek geckeden ötüü öğencnn ataasında b aylık b gecke yaşanıştı. İkc olaak da aylık bus tansfe otala değe üzenden hesaplanakta oysa pojenn lk yaısında üğenc Yüksek Lsans üğencs olduğu çn kendsne bu değen altında paa ödenekted. Bu faklılık pojenn knc yaısında tesne döneceğ çn poje süesnde ödeele konusunda denge oluşacaktı. 5

6 EK. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR DENETİM RAPORU 1.. başlıklı ve.. nuaalı pojenn / /2..- / /2.. tahlen kapsayan.. dönene at Ünvestes taafından Gelşe Rapou ek Mal Rapoda beyan edlen hacaa ve gde belgele ta ve eksksz olaak göülüş, taafıca ühü ve za le onanış, değelendlş ve göüş beltlşt. GÖRÜŞ VE DEĞERLENDİRMELER 1. Mal Rapoda geçekleştğ bldlen hacaalaa lşkn gde belgelenn sözleşeye ve al evzuata uygun olup oladığı beltleld. 2. Mal Rapoda geçekleştğ bldlen hacaalaın lgl Vakıf Yükseköğet Kuuu kayıtlaına uygun olup oladığı beltleld. 3. Beyan edlen hacaalaa konu gdelen alyetnn doğu olup oladığı yönünde göüş bldleld. SONUÇ Ünvestes taafından Gelşe Rapou ek Mal Rapoda beyan edlen hacaa ve gde belgele le defte kayıt ve belgele üzende yapılan nceleelez sonucunda.. başlıklı ve... nuaalı pojenn; A. Ünvestenn defte kayıt ve belgele le hesaplaının evzuata ve genel kabul göüş uhasebe lkelene uygun olup oladığı, B. Tükye Blsel ve Teknolojk Aaştıa Kuuu Poje Teşvk ve Desteklee Esaslaına İlşkn Yönetelk ve TÜBİTAK Taafından Vakıf Ünvestelene Poje Kaşılığı Aktaılacak Tutalaın Tansfe, Hacanası, Muhasebeleştles ve Denetne İlşkn Esasla le Ünveste, lgl kşle ve TÜBİTAK aasında zalanış / /2 tahl sözleşeye uygun olup oladığı, C. Mal Rapoda beltlen fasılla tbayle beyan edlen hacaalaın fasılla bazında ne kadaının (A) ve (B) de beltlen hüküle çeçevesnde uygun bulunduğunun tespt ve tasdk olunduğu, beltleld sayılı Kanun le taafııza velen yetk ve soululuklaa laveten, şbu apoa konu hacaalaın ve gde belgelenn; Tükye Blsel ve Teknolojk Aaştıa Kuuu Poje Teşvk ve Desteklee Esaslaına İlşkn Yönetelk ve TÜBİTAK Taafından Vakıf Ünvestelene Poje Kaşılığı Aktaılacak Tutalaın Tansfe, Hacanası, Muhasebeleştles ve Denetne İlşkn Esasla le / /2 tahl sözleşeye ve al evzuata uygun olaası ve/veya alyetlen doğu beyan edleş olası sebepleyle haksız ve/veya fazla ödee yapılası duuunda, yapılan haksız ve/veya fazla ödeelen ge alınası süecnde TÜBİTAK taafından doğudan uhatap alınacağıı kabul ve beyan ede. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR Mühü - İza Ek. İlgl Yenl Mal Müşavle Odasından alınacak Faalyet Belges. 1 Vakıf Ünvestele taafından yüütülen pojelede Yenl Mal Müşav taafından düzenlenecek Denet Rapou aşağıdak hususlaı çeecekt. Mal Rapoa eklenecekt. 6

7 TÜBİTAK ARAŞTIRMA PROJESİ BİLİMSEL GELİŞME RAPORU PROJE NO : 16M481 RAPOR NO : 1 DÖNEM : 1 Şubat 27 1 Ağustos 27 BİLİMSEL RAPORDA OLMASI GEREKEN BİLGİLER 1. Döne çnde pojeyle lgl blsel ve teknk gelşele poje planı le kaşılaştıılaak velel, elde edlen vele le vaılan aa sonuçla, vasa ateyal, yönte ve kapsa değşkle beltlel ve tatışılalıdı. 2. Döne çndek da gelşele -yadıcı aaştııcı ve pesonel değşklğ, ek süe, yüütücünün kuu değşklğ ve vasa dğe destekleyen kuuluşlala südüülen şblğ, vb. konulaındak blgle- veleld. 3. Poje çalışalaı kabul edlen çalışa takvne uygun yüüüyosa geekçele açıklanalıdı. 4. B sonak döne çnde yapılası planlanan çalışala -öne foundan faklı b duu oluşuş se- beltleld. 5. Destekleyen dğe kuuluşlala lgl sounla va se ayıntılaı ve çözü önele sunulalıdı. 6. Döne çnde yayınlanan ve toplantılada sunulan bldlen be kopyası eklenel ve yapılan yayınlada TÜBİTAK desteğ beltlş olalıdı. 7

8 (Poje No: 16M481) (He adde çn geektğ kada alan ve ek sayfa kullanablsnz) 1. Döne İçnde Pojeyle İlgl Blsel ve Teknk Gelşele Bu poje kapsaında he deneysel, he de teok çalışala beabece yüütülekted. Dalgala aasında ge haeketlen hesaplaak aacı le gelştlen üç-boyutlu panel etodu le hesapla yapılacak deneysel ölçülele kaşılaştıılası hedeflenekted. () Deneysel Çalışala le İlgl Blsel ve Teknk Gelşele Deneysel çalışala olaak yapılan lk çalışala teknolojs 196 ladan kala olan dalga chazının güncellenes üzene yoğunlaşıştı. Mevcut dalga chazı (Şekl 1) b paddle ı haeket etten hdolk b popa sste ve bu popayı kontol eden ekank b kontol üntesnden oluşaktadı. Dalga chazının aka taafındak su dalga chazı çalışaya başlaazdan önce b su tulubası le boşaltılakta ve deney süesnce su sevyes paddle hzasına ulaşasını önleyecek şeklde otoatk olaak deveye gekted. Dalga chazının k taafında oluşan basınç fakı önel boyutta olup bu basınç fakını kaşılayablek çn ayı b basınçlı yağ tankından yaalanıllaktadı. Bu basınç fakı kaldııldıktan sona dalga yaatak çn ana hdolk deveden slnde yağ basılıp slnd aacılığı le paddle çalıştıılakta ve stenen dalga yaatılaktadı. Yağ Tankı Slnd Hdolk Devele Bsınçlı Yağ Tankı Paddle Su Tulubası Pston Şekl 1: Mevcut dalga chazının önden göünüşü Hdolk sstee basınçlı yağ yağ tankının çne yeleştlş b popa le bu popayı çalıştıan 12 kwatt lık b elektk otou (Şekl 2) sayesnde sağlanaktadı. Bu yağın b kısı başlangıçta paddle üzendek basınç fakını alablek aacı le basınçlı yağ tankına bu tankı besleyen by-pass deves aacılığı le göndel. Paddle ı haeket etteek dalga çıkatak çn se ana deveden slnde daha düşük basınçta yağ gönelekted. Slnddek basınçlı yağın basıncının atıp azalasıyla da pstonun düşey haeket alt ucundan afsallı olan paddle ın döne haeket yapaak tanktak suyu haekete getp dalga çıkaası sağlanaktadı. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 NOT: Rapoun tü sayfalaı poje yüütücüsü taafından paaflanacak, sadece son sayfa zalanacaktı. 8

9 (Poje No: 16M481) İknc Elektk Motou + Popa Elektk Motou Hdolk Devele Şekl 2: Mevcut dalga chazının akadan göünüşü Yağ Tanlı İstenen dalgalaın yaatılables çn slnde gtekte olan yağın basıncı ekank b kontol üntes aacılığı le yüütğüekted (Şekl 3). Bu kontol üntes üzendek kontolla aacılığı le valflee kuanda etekte ve büylece yağın basınç ve debs ayalanış olaktadı. Büyle b kontol üntes geek hassaslığı açısından geekse olanak vedğ dalga fekansı spektuu açısından çok sınılayıcı olakta ayıca kaışık dalgalaın yaatılasını heen heen olanaksız kılaktadı. Günüüzde bu tü analog sstele tekedlş olup kontolla djtal olaak yapılaktadı. Elektk Kontol Panosu Mekank Kontol Üntes Şekl 3: Elektk panosu ve kontol üntes Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 9

10 (Poje No: 16M481) Bu dalga chazı geek kapastes açısından geekse kullandığı kontol sste açısından yetesz kalaktadı. Ayıca kontol sste pyasadan kalkış olduğu çn bazı paçalaının bulunası da ükün olaaktaydı. Öncelkle dalga chazının kapastesnn atıılası ve ota fekanslada (.35.5 Hz) daha yüksek dalgalaın elde edlebles aaçlandı. Bu kapaste atışını evcut dalga chazında va olan elektk otou ve popa le hdolk sstenn aynısını yağ tankının dğe yüzüne aynen lavesyle yapılableceğ göüldü. Ayıca evcut kontol ssten yen b djtal kontol sste le değştenn uygun olacağı bellend. Bu şlelen heps hale edld ve çalışanın Eylül 27 de başlaası beklenekted. Gelen haeketnn ölçüles özellkle sey halndeyken de öne taşıaktadı. Bu duuda odel deneylende odeln sey halndeyken de haeketle ölçülebleld. Denç deneylende yaygın olaak kullanılan aabayı haeket deneylende kullanablek çok sınılı olaak ükündü. En genel halde altı sebestlk deecel haeket yapan gelen altı haeketnn de ölçülebles çn taaen sebest olası geek. Ancak aaba le odel çekeblek çn bu haeketlen b kısını sınılaak geek ve odel deney geçeğ yansıtaktan uzaklaşı. Bu duuda odel sebest b şeklde sevk edeblek aacı le b elektk otou ve ona bağlı b sevk dnaoetes kullanılı. Mevcut sevk dnaoetes de yetesz kaldığı çn yenlenes geekekted. Bu aaçla yen b sevk dnaoetes (Şekl 4) seçlş ve Cussons şketnden spaş velşt. Dnaoete Ağustos 27 tba le gelp en geç Eylül 27 de çalışı halde tesl alınası beklenekted. Yen Sevk Dnaoetes Esk Sevk Dnaoetes Şekl 4: Yen ve esk sevk dnaoetele ve sevk sstenn genel planında dnaoetenn ye Deneysel çalışanın en önel noktalaından b de ölçelen yapılasıdı. Ge haeketlende de ölçüles geeken genn altı sebestlk deecel haeketled. Bunu ölçeblek çn kullanılan esas olaak k sste vadı. Bunladan bs ve ölçele aacılığı le ge üzende yetel sayıda noktada vele ölçüp bu değele aacılığı le ağılık ekeznn üç doğusal üç döne haeketne at vele bellen. Yetel ve ölçe sayısı ve ölçen tpne bağlı olu. İve ölçele ölçtükle ve bleşen sayısına bağlı olaak tek, k veya üç bleşenl olula. İve ölçeleden velen blgsayaa aktaılası kablolala olduğu çn bu kablola bell ölçüde genn haeketn yapay olaak etkleyeceğnden ste steez elde edlen ölçele b hata etebes çeecekled. Ayıca k kez uygulanan ntegasyon şlenden de bell kta hata geleceğ çn bu ölçe sste cazp geleekted. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 1

11 (Poje No: 16M481) Altenatf ölçe sste hızlı kaea ssteled. Bu sste kaea le ge üzende sabtleştlş olan noktalaın zaan çesndek değşn zleeye dayanı. Bu noktaladan genn ağılık ekeznn çtelee ve dönele tayn edl. Buada dkkat edlecek husus ölçelede kaealaın kalbasyon şekl neden le otaya çıkası uhteel hatalaın düzeltlesd. Kaeala denlk ölçeedkle çn kalbasyonu noktanın dk doğultudak esafesn baştan velen sabt değee göe yapaktadı. Ölçe süesnce altı sebestlk deecel haekette dk doğultuda süekl değşe olasına ağen kalbasyon değenn sabt alınasıyla ölçelede hata çıka. Bu sounu çözek aacı le ota set düzle, en kestle düzle ve su hatlaı düzlene dk doğultulada üç adet kaea kullanılaktadı. Ota set düzlene dk kaea le-ötelee, dalıp-çıka ve baç-kıç vua haeketlen, en kestlene dk kaea yan-ötelee, dalıp-çıka ve yalpa haeketlen, son olaak da su hatlaı düzlene dk kaea da le-ötelee, yan-ötelee ve savula haeketlen çlöe. Bu ölçeledek üç fazla ölçü ve uygunluk koşullaı yadıı le ölçeledek hatala düzeltl. Böyle b sste (Şekl 5) ve sste onte edecek b çeçeve spaş edlş, ve Ağustos 27 çesnde tesl alınacaktı. Data toplaa chazı Kaeala Şekl 5: Haeket ölçek çn hızlı kaea ve toplaa chazı () Teok Çalışala le İlgl Blsel ve Teknk Gelşele Teok çalışala çeçevesnde ge haeketlen hesaplaak çn üç boyutlu b ge haeketle pogaı gelştles önelşt. Ge haeketlenn hesaplanası çn b dz pogaın yazılası geekekted. Bu pogala sıası le Ge geoetsnn tanılanası Ge hdostatk hesaplaının yapılası Geye etk eden dalga kuvvetlenn hesaplanası Saçıla (Dfaksyon) poble Geye etk eden ek-kütle ve hdodnak sönü hesabı Yayıla (Radyasyon) poble Genn Genlk Kaşılık (Tansfe) fonksyonlaının hesabı şeklnded. Bu pojede esas aaç son üç pogaın gelştles olup lk k poga sadece data üeteblek aacı le gelştlşt. Son üç poga çn lk k poga kullanılaksızın da geekl geoetk ve hdostatk vele başka pogaladan glecek şeklde hazılanıştı. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 11

12 (Poje No: 16M481) Hdodnak hesaplaın yapılasında Geen fonksyonlaından yaalanaak üç boyutlu panel yönte le hesap yapılası düşünülüş, lk etapta sıfı le hız Geen fonksyonundan yaalanılası daha sona da le hız çn elde edlş Geen fonksyonunun kullanılası planlanıştı. Pojenn lk döne kapsaında pogalanılası planlanan sıfı le hız poble bu dönede taalanış ve lk sonuçla elde edlşt. Pogalaın sonuçlaının daha başka fola çn denenes de ojnal pogaa uygun olaak pojenn knc dönende deva edecekt. Buada elde edlen lk sonuçla velecekt. a:eksen Takılaının Tanılanası: Genel olaak genn açık denzdek haeketle nceleneceğnden dalgalaın uzun cephel dalgala olduğu vasayılacaktı. En genel halde genn dalga lelee yönü le hehang b β açısı yapacak şeklde ve sabt b V o otalaa süat le leledğ hal göz önüne alalı (Şekl 6). Bu duuda ge otalaa V o hızı le leleken aynı zaanda bu otalaa konuunun etafında altı sebestlk deecel salınıla da yapa. Genn bu k haeketnden lk olan V o otalaa hızı le lelee, ge denc konusunun b poble olaak kapsa dışı bıakılacaktı. Genn altı sebestlk deecel salınılaından oluşan knc haeket se poblezn teeln oluştuaktadı. İlk poble kapsa dışında bıakakla blkte otalaa le hızın knc poblee etks göz önüne alınacaktı. Dalga cephele Dalgalaın lelee yönü β V o Şekl 6: Genn dalgalaa göe konuu Genn lelee yönü Bu poblen ele alınışında ge hdodnağnde yeleşş olan geleneğe sadık kalınaak gelen haeketn ve bu haeketn oluşasına neden olan çeve etklen bblenden ayıan b yaklaşı zleneekted. Bunladan ge haeketle dnak poble olaak, çeve etkle de hdodnak poble olaak ele alınaktadı. Poblen sağlıklı b şeklde göz önüne alables çn üç değşk eksen takıı le çalışak geekekted. Bunladan bncs uzayda sabt b XYZ eksen takııdı. Bu eksen takıının XY düzle sakn denz yüzey le çakışıktı ve poztf X doğultusu genn lelee yönünded. Poztf Z doğultusu XY düzlene dk olup sakn denz yüzeynn dış noal le aynı doğultudadı. Y eksen de X ve Z eksenle le otogonal b sağ eksen takıı oluştuacak şeklde seçlşt. Bu eksen takıında zaan değşken T olaak vel ve poblen teel denklele en bast haln alıla. Ancak ge yüzeynn tanıı zaana bağlı olup bellenes oldukça kaaşıktı ve sını koşullaının yazılasını çok zo hale get. Bu nedenle poble daha bast hale getecek b eksen takıı daha kullanak geek. Seçtğz knc eksen takıı xyz de dk katezyen b sağ eksen takıı olup lk anda XYZ eksen Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 12

13 (Poje No: 16M481) takıı le çakışıktı ve V o sabt hızı le poztf X doğultusunda leleekted. Bu eksen takıında zaan t le göstelekle blkte uzayda sabt eksen takıındak zaandan geçekte hç b fakı yoktu. Böylece hehang b t anında xyz eksen takıı le XYZ eksen takıı aasında V o T = V o t kada esafe olup (Şekl 7) değşkenle aasında şu lşk vadı. x = X V T = X V t y = Y z = Z t T (1) o o = Z z Z Y Y X V o t X Şekl 7: Uzayda sabt XYZ eksen takıı le sabt haeketl xyz eksen takılaı aasındak lşk İk eksen takıı aasındak bu lşkle göz önüne alındığında kıs tüev opeatöle aasında da şu lşkle olacağı açıktı. = = = = Vo (2) X x Y y Z z T t x Bu lşkle XYZ eksen takıında velş denklelede kullanılak suetyle le hız etksn kaybetekszn poblen xyz eksen takıındak genel denklele elde edl. He ne kada xyz eksen takıında ge yüzeynn tanıı XYZ eksenne göe çok daha kolay se de bu eksen takıında da zaana bağlı kalaktadı. Bu nedenle poble daha da bastleştek aacı le b üçüncü eksen takıı kullanak uygun olu. Poblen ncelenesnde kullanılacak üçüncü eksen takıı x y z da otogonal b sağ eksen takıı olup geye bağlıdı. Kolaylık açısından lk anda XYZ ve xyz eksen takılaı le çakışıktı ve he an xyz eksen takıına göe altı sebestlk deecel salını haeketle yapaktadı (Şekl 8). z z y ξ 1 y x x y ξ 5 ξ 3 x y Ω Ψ x z x y y P x z ξ 2 z y ξ 1 y x ξ 3 ξ 4 y y ξ 2 ξ 6 x Şekl 8: Geye bağlı x y z eksen takıının xyz eksen takıına göe haeketle Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 13

14 (Poje No: 16M481) Geye bağlı x y z eksen takıının xyz eksenne göe haeket ojnnn b Ψ(t) ötelee vektöü ve b Ω(t) döne vektöü yadıı le (t) = x(t) + y(t) j + z(t) k = Ψ(t) + Ω(t) (3) = x + y j + z k Ψ = ξ1 + ξ 2 j + ξ3k Ω = ξ 4 + ξ5j + ξ 6k şeklnde vel. Buada ξ j(t) j = 1,2,...,6 genn haeketnn altı bleşend. Bunla bncsnden başlayaak sıası le le ötelee, yan ötelee, dalıp çıka, yalpa, baş-kıç vua ve savula haeketled. Bu haeketle cnsnden xyz eksen takıı le x y z eksen takıının aasındak lşky şöyle yazablz. x = ξ + z ξ y ξ z = ξ 1 y = ξ z ξ + y ξ x ξ x ξ 6 5 Bu lşkle kullanaak dnak poble ve hdodnak poblede ge yüzeynn haeketn tanılaak daha kolaylaşı. b:ge Geoetsnn Tanılanası: Ge geoetsnn tanılanası hdodnak hesaplada kullanılacak olan ve genn su altı yüzeyn yaklaşık olaak tesl eden panellen bellenesne yönelkt. Panelle oluştuak çn geye at endaze datası kullanılaak ge fou oluştuulaktadı. Bu aaçla k tp gd kullanılaktadı. Bc tp gd geye at boy, genşlk, daft, denlk, ağılık dağılıı (kütle, kütle ekez ve kütle atalet oentle) ve ge kestle boyunca kullanılacak panel sayısı gb genel blgled. Bu gd tpnde hdostatk blgle de vadı aa bunla stense hdostatk hesapla yapıldığında yenlenebl. İknc tp gd se baş bodoslaadan başlayıp kıç bodoslaada son bulak üzee kestlee at geoetk blgleden oluşaktadı. Geoetnn tanılanası bu kestlee be splayn uyduak ve knc etapta bu kestle kullanaak ge yüzeyn tanılayan panellen geoetk kaaktestklenn (alan, alan ekez ve dış noal) bellenesnden oluşaktadı. Şekl 9 da blok katsayısı.7 olan b Se6 odelne at endaze ve bu endaze üzende seçlen panelle göülekted. (4) Şekl 9: Se6 C B =.7 olan b odele at endaze ve üzendek panel dağılıı Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 14

15 (Poje No: 16M481) c:ge Hdostatk Büyüklüklenn Bellenes: Ge fou bell olduktan sona geek foun stenen foa yakınlığının kontolu geekse ge haeketlende kullanılan hdostatk büyüklüklen bellenes aacı le hdostatk hesaplaı geçekleştek üzee de b poga yazıldı. Bu pogada kestle B-Splne lala tanılanış olduğu çn hesapla bundan yaalanaak yapıldı. Yne.7 blok katsayılı Se6 fou çn yapılan hesapla sonucu elde edlen hdostatk eğle Şekl 1 da velekted. BML BM LBB S WL M T1 S WS xf V HCB C B C W C M Şekl 1: Se6 C B =.7 olan b odele at hdostatk eğle d: Geye etk eden dalga kuvvetlenn hesaplanası: Ge dalgala aasında leleken gelen dalgalaın etksyle haeket eteye zolanı. Zolaayı yaatan k bleşen söz konusudu. Bunladan bncs gelen dalgalaın (ncdent waves) genn valığı nedenyle hehang b bozulaya auz kaladığı vasayıından haeketle gelen dalgalaın basıncının ge panelle üzende sayısal olaak ntegasyonu le elde edl ve Foude-Kloff kuvvetle olaak blnle. Peyodu ve genlğ bell olan b dalga çn bu basınç dağılıının potansyel teoden elde edles açık lteatüde yaygın olaak evcuttu [1,2]. Geçekte bu vasayı ancak ge boyunun (L) dalga boyuna (λ) oanının çok küçük oluğu hallede (L/λ<.2) geçeld ve ge haeketlenn öne kazandığı hallede bu oan çok daha büyük değelee eş. Bu duulada gelen dalgala genn valığı nedenyle saçılı ve ge yüzeynde basınçlaın değşesne neden olu. Bu faklılığa neden olan saçıla (dfaksyon) basıncı gey haekete zalayan knc bleşen oluştuu. Bu bleşenn bellenes çn saçıla (dfaksyon) poblenn çözüü geekekted. Bu poblen çözüü Geen fonksyonlaından yaalanaak panel yönte le yapılıştı [3]. Geen teoenden yaalanaak saçıla potansyel poblen bölgedek teel denkle le ge yüzey dışındak bütün sını yüzeylendek koşullaı sağlayan b G(x,y,z;ξ,ζ) Geen fonksyonu le ge yüzeyndek σ(ξ,ζ) cnsnden 1 ϕd ( x, y,z) = σ D ( ξ, ζ)g(x, y,z; ξ, ζ) ds (5) 4π S şeklnde fade edlebl. Buada G(x,y,z;ξ,ζ) poblen Geen fonksyonu ge yüzeynn b (ξ,ζ) noktasındak b kaynağın uzayın hehang b (x,y,z) noktasında yaatacağı potansyele, σ(ξ,ζ) fonksyonu da (ξ,ζ) noktasındak kaynağın şddetne kaşı gelekted. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 15

16 (Poje No: 16M481) Geen fonksyonunun seç neden le bu şeklde tanılanan b potansyel, ge yüzey sını koşullaı haç bütün koşullaın taaını sağla. Böylece poblen çözüü ge yüzeyndek kaynak dağılıını ge yüzey sını koşullaını sağlayacak şeklde tayn eteye ndgen. Bu denkle sstenn analtk olaak çözüünün olanaksız olduğu açıkça göülebl. Dolayısı le poblen çözüü ancak sayısal olaak elde edlebl. Panel yönte uyaınca ge yüzeynn yete kada küçük panellee bölündüğü vasayılaktadı. Bu panellen, ge geoets bell olduğu çn, alan ekezle (x,y,z ), yüzey noalle (n x,n y,n z ), ve alanlaı (ΔS ) hesaplanıştı. Panelle yete kada küçük seçldğ çn he b panel üzende kaynak dağılıını sabt kabul etekle fazla hata yapılış olaz. Ayıca panellee etk eden dğe büyüklüklen de, panelle küçük olduğundan, panellen alan ekezne etk ettkle vasayılabl. Böylece ge yüzeyndek hehang b panelnn alan ekezne hehang b n panelnden gelen etkle ve n panelndek kaynak dağılılaını 1 D Ĝ (x, y,z ; ξ, ζ)ds = Ĝ n σ D ( ξ, ζ) σ n ξ, ζ Sn 4π Sn (6) 1 D Ĝ (x, y,z ; ξ, ζ)ds = Ĝ n σ D ( ξ, ζ) σ n ξ, ζ Sn 4π Sn şeklnde tanılasak poble [ Ĝ ] [ ] n Ĝ n [ Ĝ ] [ ] n Ĝ n D { σ } n D { σ } n = c { q } n s { q } n lnee sstenn çözüüne ndgenş olu. Buada sağ taaftak vektöle gelen dalgalaın potansyelnden yaalanaak hesaplananı. Bu lnee ssten sayısal olaak çözüü kolaylıkla elde edlebl ve kaynak dağılıı hesaplanı. Kaynak dağılıının hesaplanasından sona potansyeln değen ve potansyeln x doğultusundak tüevnn değen hehang b panel üzende hesaplaak olanaklıdı. Bunun çn (6) le velen entegallee benze şeklde entegasyon yapak geekekted. Bu şeklde yapılan entegasyonla 1 1 G G (x, y,z ; ξ, ζ)ds = G n (x, y,z ; ξ, ζ)ds = G n 4π S 4π S x n 1 G (x, y,z ; ξ, ζ)ds = G 4π Sn şeklnde tanılanısa ve saçıla basıncının n 1 4π S n n G x (x, y,z ; ξ, ζ)ds = G ϕ D p D (x, y,z) = ρ ωeϕ D + Vo (9) x olacağı dkkate alınısa basıncın geçek ve sanal kısılaı c D { p } [ ] [ ] { σ } = { } [ ] [ ] Dn Pn Pn n (1) s D p P P { σ } Dn n n n lnee denkle sstenden elde edl. Buada P n = ρωeg n + ρvog n Pn = ρωeg n + ρvog n (11) olaak tanılanaktadıla. Bu denkleleden elde edlen basınç değelen panelle üzende ntege edeek saçıla nedenyle otaya çıkan dalga kuvvetlen hesaplaız. Bu kuvvetle le Foude-Kloff kuvvetlenn toplaı geye etk eden topla dalga kuvvetlen ve. Yukaıda anlatılan yönte pogalanış olup blok katsayısı.7 olan Se6 founa uygulanıştı. Poga b çok değşk ge hızı ve dalga açısı çn çalıştıılıştı. Ancak açık lteatüde yapılan sınılı taaa dalga kuvvetlene at deney sonuçlaının çok sınılı olduğunu gösteş ve bu nedenle genş ölçüde kaşılaştıa yapa olanağı bulunaaıştı. Buada sıfı hız çn baştan gelen dalgala n (7) (8) Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 16

17 (Poje No: 16M481) çn elde edlen sonuçla lteatüde bulunan [4] bazı sonuçlala kaşılaştıılıştı.şekl 11 de velekted. Dalgala baştan geldğ ve ge setk olduğu çn sadece setk odlaa at kuvvetle değe taşıakta antsetk odlaa lşkn kuvvetle sıfı çıkaktadı. İle Ötelee Dalıp Çıka Baş Kıç Vua Boyutsuz Kuvve Bu Ynt. Boyutsuz Kuvve Bu Ynt. Boyutsuz Kuvve Bu Ynt Şekl 11: Se6 C B =.7 olan b odele at dalga kuvvetle (F n =., β = 18 o ) e: Genn ek-kütle ve hdodnak sönüünün hesaplanası: Gelee dalgaladan ötüü gelen zolaalaı hesaplaken genn haeketlen göz önüne aladık. Oysa genn haeketle sonucu ge le denz aasında da b etkleş olu ve geden denze enej yayılı ve geye etk eden basınç alanı b değşe uğa. Bu basınç alanı genn haeketne bağlı olduğu çn doğudan doğuya hesaplanası ükün değld. Bu nedenle bu basınç alanının k bleşenden oluştuğu ve bunladan bsnn haeketn ves le oantılı olan ek-kütley dğenn de haeketn hızı le oantılı olan hdodnak sönüü belledğn öneeek haeket denklelende jt cs olan ge haeket poble le denz otaındak hdodnak poblen bleştles sağlanış olu. Bu poble yayıla (dfaksyon) poble olaak bln ve saçıla poblende olduğu gb çözülü. Tek faklılık ge yüzeyndek sını koşulundan oluşu ve elde edlen basınçla panelle üzende ntege edldğnde genelleştlş kuvvetle yene genn b haeket sonucu otaya çıkacak ek-kütle katsayısılaı ve hdodnak sönü katsayılaı elde edl. Yönte pogalanış olup blok katsayısı.7 olan Se6 founa uygulanıştı. Buada sıfı hız çn baştan gelen dalgalada ek-kütle çn elde edlen sonuçla Şekl 12 de hdodnak sönü çn elde edlen sonuçla da Şekl 13 de velekted. Dalgala baştan geldğ ve ge setk olduğu çn sadece setk odlaa at sonuçla velşt. İle Ötelee - İle Ötelee İle Ötelee -Dalıp Çıka İle Ötelee -Baş Kıç Vua Boyutsuz Ekkütle a11 Boyutsuz Ekkütle a13 a31 Boyutsuz Ekkütle a15 a Dalıp Çıka - Dalıp Çıka Dalıp Çıka -Baş Kıç Vua Baş Kıç Vua - Baş Kıç Vua Boyutsuz Ekkütle 3 a Boyutsuz Ekkütle.7 a35 a Boyutsuz Ekkütle.9 a Şekl 12: Se6 C B =.7 olan b odele at ek-kütle katsayılaı (F n =., β = 18 o ) Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 17

18 (Poje No: 16M481) İle Ötelee - İle Ötelee İle Ötelee -Dalıp Çıka İle Ötelee -Baş Kıç Vua Boyutsuz Sönü.12 b Dalıp Çıka - Dalıp Çıka Boyutsuz Sönü.5 b13 b Dalıp Çıka -Baş Kıç Vua Boyutsuz Sönü b15.2 b Baş Kıç Vua - Baş Kıç Vua Boyutsuz Sönü 2.5 b Boyutsuz Sönü b35.2 b Boyutsuz Sönü b Şekl 13: Se6 C B =.7 olan b odele at hdodnak sönü katsayılaı (F n =., β = 18 o ) Buada boyutsuz fekans, boyutsuz kuvvetle, boyutsuz ek-kütle ve boyutsuz hdodnak sönü Fj j = 1,2,3 ρg / L Fekans ω L / g Kuvvet Fj j = 4,5,6 ρg Ekkutle && a jk ρ a jk ρ L a jk 2 ρ L şeklnde tanılanıştı. Sonu && && b jk ρ g / L b jk ρ L g / L b jk 2 ρ L g / L j = 1,2,3 k = 1,2,3 j,k = 1,2,3 k = 4,5,6 j = 4,5,6 j,k = 4,5,6 f: Genlk Kaşılık Fonksyonlaı (Response Apltude Opeatos): Gelen haeketlen hesaplaak şle yukaıda tanılanan kuvvetleden ve Newton un haeket yasalaından yaalanaak aşağıda velen ad dfeansyel denkle sstene ndgen. 6 T ( + a )& ξ + b ξ& + c ξ = f j 1,2,...,6 (12) j= 1 jk jk k jk k jk k j = Buada jk, a jk, b jk, c jk ve f T j sıasıyla kütle, ek-kütle, hdodnak sönü, hdostatk doğulta atsle le topla dalga kuvvetlen gösteekted. Buadan peyodk dalgala çn T ωt ωt = ξ = ξ (13) f k f k e k k e kullanılaak dfeansyel denkle sste bs lnee denkle sstene ndgeneek çözülü. Gelen dalglaın b genlkte olduklaı vasayılısa elde edlen haeket genlkle genlk kaşılık fonksyonlaını vele. Bu ssten çözüü çn de b poga yazılış ve blok katsayısı.7 olan Se6 ge founa uygulanıştı. Elde edlen sonuçla Şekl 14 de velekted. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 18

19 (Poje No: 16M481) İle Ötelee Dalıp Çıka Baş Kıç Vua Genlk Kaşılık Fonksyo Fn =.15 Fn =.2 Fn =.25 Fn = Kaşılaşa Fekansı (Rd/s) Genlk Kaşılık Fonksyonu( Fn =.15 Fn =.2 Fn =.25 Fn = Kaşılaşa Fekansı (Rd/s) Genlk Kaşılık Fonksyonu( Fn =.15 Fn =.2 Fn =.25 Fn = Kaşılaşa Fekansı(Rd/s) Şekl 14: Se6 C B =.7 olan b odele at genlk kaşılık fonksyonlaı (F n =., β = 18 o ) g: Sonuçla: Geye etk eden dalga kuvvetle, ek-kütle, hdodnak sönü ve genlk-kaşılık fonksyonlaını hesaplaak üzee b dz blgsaya pogalaı gelştlşt. Poga blok katsayısı.7 olan b Se6 geye uygulanış ve elde edlen sonuçla lteatüdek başka sonuçlala kaşılaştıılıştı. İlk sonuçla oldukça y gözükekle blkte çok sınılıdı. Ancak poje pogaı geeğ hesaplaın deneysel sonuçlala kaşılaştıılası daha ledek safhalada ele alınacaktı. Bu sonuçla sadece yapılan çalışanın y yolda olduğunun gösteges olaak alınaktadı. Önüüzdek dönelede bu sonuçla daha genşletlecek ve lteatüdek dğe sonuçlala da kaşılaştıala yapılacaktı. Bu aada deney düzeneğnn taalanası le blkte pogaın sonuçlaı deney sonuölaı le de doğudan kaşılaştıılacaktı. h: Kaynakla: [1] T. Sabuncu, Ge Haeketle, İstanbul Teknk Ünvestes Yayınlaı No: 1248, Matbaa Teknsyenle Basıev, İstanbul, 1983, pp 4-19 [2] J. V. Wehausen ve E. V. Latone, Suface Waves, Handbuch de Physk Band IX, Pat II, Spnge Velag, Beln, 196, pp [3] B. Okan, Gelen Düşük Hızlada Dalgala Aasındak Haeketlenn İncelenes İçn Sayısal B Yönte, İ.T.Ü. Ge İnşaatı Fakültes Denz Teknolojs Bölüü Teknk Rapou No: TR 7/1, İstanbul, Hazan 27 [4] H. S. Chan, A Thee Densonal Technque fo Pedctng Fst and Second Ode Foces on a Mane Vehcle Advancng n Waves, Ph.D. Thess Subtted to the Depatent of Naval Achtectue and Ocean Engneeng, Unvesty of Glasgow, Glasgow, 199 Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 19

20 2. Döne İçnde İda Gelşele BİLİMSEL GELİŞME RAPORU EK SAYFASI (Poje No: 16M481) Poje çalışalaı Doç. D. Babaos Okan yüütücülüğünde deva etekted. Dğe poje çalışanı se Yüksek Lsans öğencs Hasan Baış Kaayeld. Pojenn da yapısında he hang b değşklk olaıştı. 3. Poje Çalışa Takvne Uygun Yüüüyosa Geekçele Poje çalışası lk döne çn yapılan planlaaya göe zounlu nedenlele değşklğe uğaıştı. Ojnal plana göe üçüncü dönen başında başlaası geeken dalga chazının güncellenes ve buna laveten alıı yapılası planlanan haeket ölçe hızlı kaea sste ve sevk dnaoetesnn alılaı ödeneklenn çıkış olası ve gecke sonucu oluşablecek fyat atalaına neden olaak aacı le bnc dönee alınıştı. Daha evvelce beltldğ gb bu alılaın halele başaı le taalanış ve ojnal planda öngöülen süe çesnde taalanalaı beklenekted. Ancak bu değşe lk döne çn planlanış olan teok çalışalada hehang b geckeye de neden olaıştı. 4. B Sonak Dönede Yapılası Planlanan Çalışala Pojenn gdşnde yapılan değşklk sonucu öne alınan dalga chazının güncellenes ve buna bağlı olaak halele taalanış olan haeket ölçe hızlı kaea sste ve sevk dnaoetesnn alılaı ve kalbasyonlaı taalanacaktı. 5. Destekleyen Dğe Kuuluşlala İlgl Sounla Vasa Ayıntılaı ve Çözü Önele Henüz TÜBİTAK dışında pojey destekleyen b kuu oladığı çn hehang b soun söz konusu değld. 6. Döne İçnde Yayınlanan ve Toplantılada Sunulan Bldle B öncek apo dönende yapılan çalışala Ge İnşaatı ve Denz Blle Fakültes Denz Teknolojs Teknk Rapou olaak yayınlanıştı. Doç. D. Babaos Okan 2/7/27 2