SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER

Transkript

1 TARIM MAKNALARI ENDÜSTR SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERLER Rev:

2 lk pulluunu 1861 de Bursa da, ilk traktörünü 1955 de Ankara da üreten Türkiye, bu ilklere ramen Avrupa ve Amerika Birleik Devletlerinde 19. yüzyln sonlarnda meydana gelen enerji devriminin etkilerini, tarmda ve de sanayide oldukça geç yaamtr. Türkiye tarm makinalar park oldukça yal traktör ve ekipmanlardan olumaktadr. Örnein güncel TÜK verilerine göre mevcut (tarmda kullanlan) traktör parknda yaklak 1,3 milyon adet traktörün ya ortalamas 24 dür. Parn %46 si 25 ya ve üstündedir. Bu traktörlerin ya ortalamas ise 38,7 dir. Dier yandan parkta, trafik kaytlarnda gözükmesine ramen ilemez durumda olan traktörlerin varlnn yan sra trafik kaydndan düürülmü ama aktif olarak çalan traktörler de mevcuttur. Yal tarm makinalarnn, -ne denli bakml olurlarsa olsunlar- verimli kullanlmalar mümkün deildir. Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlasyla doldurmu tarm makinalar ile çalmak, ülkemiz tarmnda olaanüstü boyutlarda ekonomik kayplara neden olmaktadr. Bu kayplarn banda ar yakt ve ya tüketimi gelmektedir. Yakt ve ya maliyetinin yan sra bakm-onarm masraflarnda da büyük artlara yol açan yal tarmsal mekanizasyon araçlar park, ürün verimini düürmekte ve kalite kayplarna neden olmaktadr. Tüm bu olumsuzluklarn yan sra i verimi dümekte, zaman kayplarna artmaktadr. Ayrca hepsinden önemlisi, bu traktörler ve ekipmanlar kaza yapma ve can güvenlii riskleri açsndan yüksek risk tamaktadr. CARE (Community Road Accident Database- Yol Kazalar Veritaban Topluluu) veritabanndan alnan 7 AB Ülkesine ait (Avusturya, Finlandiya, Fransa, Almanya, talya, spanya ve Birleik Krallk) istatistikî bilgilere göre, yaralanma ile sonuçlanan yol kazalarnn %56'snda ve ölümle sonuçlanan yol kazalarnn %69'unda, 12 yandan büyük traktörler yer almtr. Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlasyla doldurmu tarm makinalar ile çalmak, anlan ekonomik kayplarn yan sra limitlerin çok üstünde çevre kirliliine yol açmaktadr. AB ve dier baz gelimi ülkelerde deiik nedenlerle yaratlan çevre kirliliklerinin birer sosyal maliyetleri olduu kabul edilmekte ve hükümetlerin çevrenin korunmasna yönelik yatrmlar, ksaca Karbon Sosyal Maliyeti (SCC-Social Cost of Carbon) olarak adlandrlan bu maliyetler ölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktadr. Parkn son derece eski traktör ve ekipmanlardan olumas, arazi ölçeklerimizin küçük olmas ve elbette çiftçilerimizin düük alm gücü, modern tarmn en önemli unsuru haline gelen hassas tarm uygulamalarn ve yüksek kapasiteli tarm makinalar kullanmn da imkansz hale getirmektedir. Dier yandan, talebin arz ekillendirmesine bal olarak, tarmda gelimi ülkelerde gittikçe daha fazla ön plana çkan bu trend, tarm makinalarn imalat sanayisini de bu geliim yönünde tetiklemektedir. Neticede sadece tarmda deil, tarm makinalarnda da ksmen da baml bir hale gelmemiz orta ve uzun vadede bizi bekleyen önemli bir tehdittir.

3 1. Tarmsal Mekanizasyon Konusunun, Bakanlktaki Dak Yap Tarmsal üretimde girdilerin yaklak %20 si mekanizasyon girdisidir. Bu yüksek maliyet payna ramen sektörün üst seviye bir hizmet birimine sahip olamamas ve bu kapsamda Bakanlkta bir bütün olarak ele alnamamas, sektörün geleceine ilikin stratejisinden, tarmsal mekanizasyon desteklerine, test ve deney ilemlerinden, aratrma ve gelitirmeye kadar farkl birçok konuda koordinasyon ve ibirlii sorunlarna yol açmaktadr. Tarmsal Mekanizasyon Kurulu nun bu sorunlara dikkat çektii tavsiye kararlar, geçmi dönemlerde çeitli makamlara iletilmi olmasna ramen, bugüne kadar bir gelime kaydedilememitir. Çelikiler: 1. Tarmsal mekanizasyon konusunda politika ve stratejileri tespit etmek görevi, Yasa ve Yönerge de Tarm Reformu Genel Müdürlüü ne (TRGM) verilmi olmasna ramen, ilevi, tarmsal mekanizasyon politika ve stratejileri üretmek olan Tarmsal Mekanizasyon Kurulu nun çalmalar, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüü nce (BÜGEM) sürdürülmektedir. 2. Tarmsal mekanizasyon, sadece bitkisel üretimle snrl olmadndan, hayvanclk mekanizasyonuna yönelik araçlarnn tarm tekniine uygunluuna yönelik test ilemleri BÜGEM ce sürdürülmektedir Sayl Yasa gerei TRGM ne balanan fakat görevi tarm makinalarnn deneylerini yapmak olan TAMTEST in deney yazmalar BÜGEM ce sürdürülmektedir. 4. laçlama makinalarnn test ve ruhsatlandrma çalmalar, Gda ve Kontrol Genel Müdürlüü (GKGM) tarafndan yürütülmektedir. 5. TRGM nin, tarmsal mekanizasyon konusundaki görev tanm çok geni kapsaml olmasna karn, sadece makine-ekipman desteklerine yönelik çalmalar yürütmektedir. 6. Daha önce TEDGEM ce sürdürülen Biçerdöver dane kayb kontrolü ne yönelik çalmalarn askda kalm olmas ve konunun, bu çalmalar yürüten birimin aktarld Eitim Yaym ve Yaynlar Dairesi Bakanl tarafndan (görev tanmnda yer almad halde) imdilik yürütülmektedir. Konu, Tarmsal Mekanizasyon Kurulu nun 2011 yl toplantsndan itibaren neredeyse her sene ele alnm ve tavsiye kararlar oluturulmu olmasna ramen, bir daire bakanl oluturulmas hususu çalmalar ancak 2016 ylnn ilk döneminde belirli bir seviyeye gelmitir. Fakat ülke gündemindeki deiiklikler sebebiyle çalmalar devam edememitir. Sektörümüzün ve Tarmsal Mekanizasyon Kurulu nun beklentisi, sektörün tüm bileenleri Bakanlmzda bir birim altnda toplanmasdr.

4 2. Çiftçilerin, Tarmsal Mekanizasyon Araçlar Edinimine Yönelik Politikalar Devletin Tarmsal Mekanizasyon Politikalar Yaplan deerlendirmelere göre, 2050 ylnda hem artan nüfus ve hem de zenginleen orta snfn gda ihtiyaçlarn ve ksmen de dünyann enerji ihtiyacn karlamak için, bugünkünün 2 kat kadar tarmsal üretim yaplmas gerekecek. Bununla birlikte, dünyadaki tarma elverili alanlarn ve kullanlabilir su kaynaklarnn snrl olmas, gda üretiminin arttrlabilmesi karsnda birer engel olarak duruyorlar. Tüm bu veriler nda tarmda klasik yöntemlerin geçimlik üretim yapan çiftçilere braklp, son teknolojik unsurlar içinde barndran yeni yöntemlere geçilmesi sonucuna ulalmaktadr. Tabii bunun için öncelikle daha büyük tarmsal iletmelere, daha büyük tarm arazilerine ihtiyaç duyulacaktr. Parçal ve küçük arazilerle, gelimi tarmn verimli bir ekilde yaplamas mümkün görünmemektedir. Dier yandan yeni dönem tarm için gerekli olan çok önemli bir dier unsur, buna uygun tarmsal mekanizasyon araçlarnn kullanm olacaktr. Geleneksel tarmdan koruyucu toprak ileme ve sfr toprak ilemeye geçite daha fazla karmak bir yapya bürünen mekanizasyon araçlar, hassas tarma geçite akll tarm makinalarn ve mekatronik unsurlar da beraberinde getirmektedir. Makinalarn giderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse akll hale geldii bir dönemde, bu yatrmlarn altndan kalkabilmemiz için devletin muhakkak ksa, orta ve uzun vadeli bir tarmsal mekanizasyon politikas olmaldr. Makinalarn giderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse akll hale geldii bir dönemde, tarm iletmelerinin hiç deilse bir ksmnn tarmsal mekanizasyon yatrmlarn altndan kalkabilmesi için devletin muhakkak ksa orta ve uzun vadeli bir tarmsal mekanizasyon politikas ve tarmsal mekanizasyon destekleme politikas olmaldr. Bunu da sektörün tüm paydalaryla birlikte, ortak bir aklla üretmelidir. Örnein hassas tarm konusunda ksa ve orta vadeli destek programlar açklanmal, böylece arazi büyüklüü hassas tarm yapmaya uygun çiftçiler ve bu konuda üretim yapmak isteyen sanayiciler planlama yapabilmelidir. Tabii sadece hassas tarm deil, mekanizasyonun dier unsurlar için de ivedilikle mevcut durumun analizi yaplmal ve gelecek politikalar belirlenmelidir. Artan nüfusumuz ve azalan tarm arazileri için tek çkar yolumuz verim art olacaktr. Bu durumda da son teknoloji tarm makinalarnn kullanm ve dolaysyla üretimi büyük bir önem tamaktadr. Bu tür makinalarn üretilmesi için belirli bir ürün gelitirme, tasarm, tarla denemeleri gibi zor ve meakkatli süreçler söz konusudur. Dolaysyla sanayicilerin Ar-Ge, nitelikli personel ve üretim araçlar yatrm yapabilmesi için bilgiye, zamana, sermayeye ihtiyaçlar olduu kadar bunlar bir araya getirecek bir takvime ve uzun vadeli politikalara da ihtiyaçlar vardr.

5 Bu kapsamda öncelikle devletten beklenen çalmalar aada belirtilmitir. Mevcut durumda ve yakn geçmite tarmsal iletmelere direkt veya dolayl olarak (proje kapsamnda) verilen tarmsal mekanizasyon desteklerinin (sübvansiyonlu krediler, hibeler vs) etki analizi yaplmaldr. Tarmsal mekanizasyon parkn mevcut durumu, saym veya örnekleme yolu ile belirlenmelidir, Çin, Hindistan gibi ülkelerdeki tarmsal mekanizasyon destek sistemleri incelenmeli ve ülkemize yönelik destek sistemleri konusunda alternatif modeller için çalma yaplmaldr. Akll tarm konusunda ksa ve orta vadeli destek programlar açklanmal, böylece arazi büyüklüü veya iletme konusu akll tarm yapmaya uygun çiftçiler ve bu konuda üretim yapmak isteyen sanayiciler planlama yapabilmelidir. Çünkü bu tür makinalarn üretilmesi için belirli bir ürün gelitirme, tasarm, tarla denemeleri gibi zor ve meakkatli süreçler söz konusudur. Sadece akll tarm deil, klasik yöntemlerle tarm yapmas gereken iletmelerin ihtiyaç duyaca dier mekanizasyon araçlar için de gelecek politikalar (uygulama ve destekleme) belirlenmelidir. Politikalar, bakan ve bakanlk üst yönetimi deiikliklerinden bile etkilenmemelidir. Politikalarn tarmn tüm paydalarnca, ortak bir aklla üretilmesi önemlidir. Oluturulacak model ne olursa olsun desteklerin etki analizi yaplmal ve verilen destekler kapsamnda daha fazla katma deer yaratan iletmeler için verilen tevikler arttrlmaldr. Destekler, iletme ölçekleri/ büyüklüklerine göre belirlenmelidir. letme büyüklükleri deitikçe, ihtiyaç duyulan tarm makinalar da hem ölçek hem nitelik olarak deimektedir. Mevcut durumda ilenen arazi büyüklüü ve çiftlik ölçeine baklmadan homojen bir destek sistemi uygulanmaktadr. Bu durum her iki taraf için de verimsizlie neden olmaktadr. Deyim yerindeyse terzi ii destekleme politikalar oluturulmaldr. Destekler, da bamllmz azaltacak ekilde, yerli üretimi tevik eder nitelikte olmaldr. Miras yoluyla arazilerin bölünmesini önleyecek tasar kanunlam, arazi toplulatrma çalmalar hz kazanmtr. Bununla birlikte, toplulatrma yaplacak arazinin büyüklüü ve sosyal/teknik engeller nedeniyle snrsz köy projeleri, sanal toplulatrma gibi ilave çalmalarn yaplmas önemlidir. Halen ortalama arazi büyüklüü art trendi arzu edilen seviyelerde deildir. Özellikle akll tarmn birçok unsuru için daha büyük tarm arazilerine gereksinim vardr. AB deki verim yüksekliinin önemli bir nedeni arazi ölçekleridir. Ortak makine kullanmnda imdiye kadar uygulanan metodlar, tarmn kendine özel zaman kstlar, ortalama arazi büyüklükleri ve özellikle çiftçilerimizin sosyal alkanlklar nedeniyle baarl olamamtr. Fransa ve Almanya daki ortak makine kullanm modelleri incelenip, ülkemize özgü bir Ortak Makine Kullanm Modeli oluturulmaldr. TZOB tarafndan modern tarm teknolojilerine yönelik çiftçi eitimlerine balanmaldr. Bu konuda Almanya daki DEULA modeli örnek alnabilir. Akll tarm konusunda özellikle önder çiftçilerin eitimi önemlidir. Mekanizasyon araçlarnn en azndan bir ksmnn doru kullanm, kazalarn önlenmesi, çevrenin ve kaynaklarn korunmas hususunda kamu spotlar hazrlanmaldr. Halen Tarm ve Orman Bakanl bünyesinde olan ve ylda bir toplanarak tavsiye kararlar alan Tarmsal Mekanizasyon Kurulu, Sanayi ve Teknoloji Bakanl bünyesinde faaliyet gösteren Teknik Komiteler model alnarak daha dinamik bir hale getirilmelidir.

6 3. Sanayicilerin ndirilmi ve Devreden KDV Sorunu ndirimi KDV den doan alacaklar %18 KDV ile üretim için alnan parçalarn, tarm makinas haline geldikten sonra %8 KDV ile satlmas, üreticiler üzerinde ciddi bir finansal yük oluturmaktadr yl Nisan aynda yaplan bir düzenleme ile KDV iadelerinin, yl içinde vergilendirme dönemleri itibariyle talep edilmesi kaydyla nakden yaplmas uygun görülmüse de bu düzenleme pratie yansyamamtr. Mevzuattan kaynaklanan sorunlar nedeniyle iadeler çok geç alnmaktadr. Dier yandan ithal makinalarn %8 KDV ile ülkeye girmesi ve %8 ile satlmas da bu anlamda finansal açdan haksz rekabete de sebep olmaktadr Devreden KDV den doan alacaklar ndirimli KDV uygulamasnda, sata konu mal ile ilgili teslim ve hizmetlerin gerçekletii vergilendirme döneminden sonra ortaya çkan giderler ve/veya yaplan iskontolar (mesela bayi prim ödemeleri ya da yedek parça satlar ya da garanti kapsamndaki içilik giderleri) dolays ile yüklenilen KDV, irketlerin üzerinden her geçen gün artan ve hiçbir ekilde geri alnamayan bir yük oluturmakla birlikte, 06 Nisan 2018 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yürürlüe giren KDV Kanunu nda deiiklikler içeren Torba Yasa Tasars', bu tarihten sonra ortaya çkan giderler veya yaplan skontolar dolays ile yüklenilen ve indirim yoluyla telafi edilemeyen KDV nin iade edilmesi imkân salanmtr (KDV Kanunu Md. 29/2). Ancak 5 Nisan a kadar hak edilen alacaklar yine irketlerin üzerinde bir finans yükü olarak kalmtr. Bu uygulama, irketlerin üzerinden her geçen gün artan ve hiçbir ekilde geri alnamayan bir yük oluturmaktadr. O kadar ki irketlerin bir ksm için KDV alacaklar, sermayelerini aan duruma gelmi olup, nakit döngüsü için firmalarn önemli bir ksm banka kredisi yolu ile bu açn telafi yoluna gitmektedir. Bu da, bir maliyet unsuru olan faizler de ürün fiyatna ve dolays ile çiftçiye yanstlmaktadr. Eylem: ndirilmi orana tabi ilemlerden doan KDV iadelerinin makul saylabilecek bir süre içinde nakden ödenmesi salanmaldr. irketlerin 2008 ylndan beri Devreden KDV hesaplarnda biriken tutarlarn, taksitler halinde de olsa ödenmesi için yasal düzenleme yaplmaldr. Bu düzenlemeler, sektörün bankalara olan bamlln bitirecek, alacaklar mutlaka yatrm ve istihdam olarak ekonomiye geri dönecektir.

7 4. Mekanizasyon Kredileri ve Kredi Kurulular Çiftçilerimiz, sezon sonunda ne kadar kazanacan bilmeden, fiyat sürekli artan tarmsal girdileri bir araya getirip üretim yapmaktadr. Fiyat uluslararas borsalarda ekillenen ürünlerinin yan sra, tarmn doa koullarna ball, bu kapsamda son yllarda etkisi giderek daha fazla hissedilen anlk ar yalar, kuraklk, sel vb etkenler, tarm iletmelerinin gereken ölçüde makine yatrm yapmasna zaten önemli bir engel tekil etmektedir. letmeler bu sorunlarla mücadele ederken, bir yandan da kredilerin faiz yükü karssnda mekanizasyon alt yaplarn iyiletirme yönünde hareket edememektedir. Türkiye'de çiftçilerin %90' banka kredisi aracl ile traktör satn almaktadr. Genellikle, kredilerin vadeleri 5-6 yldr. Traktör bedelinin %75 i kadar kredi verilmektedir. Traktör kredilerinde teminat olarak araç rehini", %75 gibi bir oranda kullanlmaktadr. Traktör pazarndaki satlarn %90 banka kredisi ile yaplmaktadr. Ziraat Bankas nn tarmsal krediler içinde mekanizasyona aktard pay %15 seviyelerindedir. Mekanizasyon kredileri içinde de traktöre aktard pay %85, ekipmana ayrd pay %5, sulama araçlarna ayrd pay %10 dur. Ekipman kredilerinin bu seviyede düük olmasnn temel sebebi, kredi için gayrimenkul teminat istenmesi (Tanr Rehni Kanunu na ramen) ve ipotek ve kredi masraflardr. Küçük Ekipman Kredisi (KEK) paketi ile çiftçinin kredi notu iyiyse 25 bin TL ye kadar imza karl kredi alabilmekteyse de, limitin baz makinalar için az olmas, çiftçinin genel durumu (kredi notunun düük olmas) ve dosya masraflar nedeniyle bu paket yeterli seviyede bir ilem hacmine ulaamamaktadr. Bu nedenle bayi ve fabrikalar, çiftçi finansmann üstlenmek zorunda kalmaktadr (Ekipman satlarnda ise tarmsal sulama sistemleri hariç Tarm Kredi Kooperatiflerinin (TKK) %8, Ziraat Bankas nn %5 pay ald öngörülmektedir). Tarm Kredi Kooperatiflerinde kurum satlarnda %21 oranyla gübre ilk srada gelmektedir. Mekanizasyonun cirosu %6 lk bir seviyeye karlk gelirken sulamann pay %1 dir. Çiftçi finansmannda bir dier önemli faktör Pankobirlik dir. Pankobirlik te girdi baznda en çok gübre alm yaplrken, tarm makinalarnn pay yaklak %15 seviyesindedir. Ziraat Bankas Kanalyla Yaplan Satlar Çiftçilerin kayda deer bir ksmnn banka nezdindeki kredi limitleri az olduu için, makinaya sra gelmeden bu limit dolmaktadr. Dier yandan Genel Müdürlük tarafndan ubelere tannan limitler azaltld için, limit am söz konusu olduunda (ubelerle bölge müdürlükleri arasndaki ilemler nedeniyle) 1 ay bulan gecikmeler yaanabilmektedir. Ziraat bankas kredilerinde yaanan bir dier sorun öz kaynak kullanmyla ilgilidir ylnn ikinci yarsnn balarnda öz kaynak kullanmnda deiiklie gidilmi olup, kredi onaylanmadan, yani bavuru aamasnda ubeler peinat istemeye balamlardr. Bu durum çeitli sorunlar da beraberinde getirmitir. Peinatn genel olarak çiftçiler adna bayiler tarafndan ödenmesinin sürdürülebilir olmamasnn yan sra, kredinin onaylanmamas durumunda bayinin parasn çiftçiden ve bankadan geri almas da ayr ve zorlu bir sürece sebep olmaktadr. Öz kaynak kapsamnda yaanan bir dier sorun ise traktör takas srasnda yaanmaktadr. Eski uygulamada, bayi müteri adna peinat takas olarak aldn beyan ederken, yeni uygulamada traktörü üzerine devir almas gerekmektedir. Bu durum ise süreci çok olumsuz etkilemektedir.

8 Traktörde yaanan bu skntlarn yan sra ekipman kredisinde de farkl sorunlar söz konusu olmaktadr. Ekipman kredisinde ekspertiz, raporlama, limit tahsisi, komisyon, sigorta vs. ile dosya masraflarnn TL arasnda olmas, ipotek tesisi masraflar ve tapu dairelerindeki bürokratik ilemler, baz masraflarn her yl yaplan limit çalmalar ile tekrar tekrar alnmas, alm gücü yetersiz olan çiftçilerin sürekli finansman ihtiyacndan dolay ubelerde dosyalarn birikmesi, personel yetersizlii ile birleince kredi alma sürecinin 2 aya kadar uzamas, küçük ekipman kredisinde TL limitin baz makinalar için yetersiz kalmas (özellikle hayvanclkla ilgili ekipmanlarda) ve TL üstü kredilerde %25 öz kaynak talep edilmesi yaanan olumsuzluklar arasndadr. Eylem: Tarmsal mekanizasyon yatrmlarna T.C. Ziraat Bankas ve Tarm Kredi Kooperatiflerince uygulanan, tarmsal üretime dair düük faizli yatrm kredisi için cari faizlerden yaplan indirim oran, %100 olmaldr. Sübvansiyonlu kredilerin dier bankalar üzerinden de eit artlarda verilmesi salanmaldr. potek ve teminat artlar hafifletilmelidir. Kredi temini için gerekli masraflar -özellikle küçük ekipman kredisi için- daha makul seviyelere getirilmelidir. Kredi alma sürecini olumsuz etkileyen faktörler elimine edilmelidir. Ayn kapsamdaki bir dosyann onaylanmas için gerekli süreç, ubeler arasnda makul karlanmas mümkün olmayan seviyelerde deikenlik göstermemelidir. Küçük ekipman kredisi için tavan deer artrlmaldr. Özkaynak katk oran (özellikle pahal makinalar için) düürülmelidir. Teminat çeitlilii artrlmaldr. Tanr varlklarn rehni kanunu kapsamnda, trafik tesciline tabi olmayan tarm makinalar için de tescil ve ipotek sistemi getirilmeli, böylece üreticiden istenen teminatlar asgariye indirilmelidir. Tarm Kredi Kooperatifleri Merkez Birlii Kanalyla Yaplan Satlar Çiftçilerin, Tarm Kredi Kooperatifleri Merkez Birlii sat kanaln da çok az kullanmasnn çeitli nedenleri mevcuttur. Bu nedenler arasnda, birim kooperatiflerin öncelikli olarak (daha ksa vadede dönüü olmas nedeniyle) farkl tarmsal girdileri kredilendirmeye arlk vermesi ilk srada gelmektedir. Dier yandan çiftçi kredi limitinin mazot, gübre gibi girdiler için ancak yetmesi, bu sat kanalnda yaanan dier olumsuzluklar arasndadr. Eylem: Çiftçilerin kredi limitlerinde mekanizasyon için (baka bir faslda kullanlmas mümkün olmayan) bir pay ayrlmaldr.

9 5. Tarmsal Mekanizasyon Parkn Yenilenmesi htiyac Ekipman Parknn Yenilenmesi Tarmsal mekanizasyon seviyesinin belirlenmesi için kullanlan birim traktör bana düen ekipman says veya arl gibi kriterler, deien malzeme teknolojisi, makinalardaki elektronik unsurlarn artmas, kombine makine kullanm gibi etmenlerden dolay giderek geçerliliini yitirmektedir. Bu ölçümleme bir yana, bir baka kritik nokta da mevcut parkn oldukça yal ekipmanlardan olutuu gerçeidir. Kullanm ömürleri dolmu veya eski teknolojiye sahip ekipmanlarn -ne denli bakml olurlarsa olsunlar- verimli kullanlmalar mümkün deildir. Ömrünü doldurmu veya eski teknolojili ekipman kullanlmasnn neden olduu ekonomik kayplarn bedeli, çiftçilerimize verilmekte olan tarmsal destekleri alp götürmektedir. Bu tip tarmsal mekanizasyon araçlaryla çalmak, yakt ve ya maliyetinin yan sra bakm-onarm masraflarnda da büyük artlara yol açmakta, ayrca tarmsal faaliyetlerde ürün verimi ve kalitesi için büyük önem tayan i ve zaman kayplarna neden olmaktadr. Bu konuda verilebilecek ölçümlenebilir en güzel örnek, ülkemizdeki hububat hasadnn sonuçlardr. Ülkemizde biçerdöverlerle hasad yaplan buday miktar, oransal olarak yaklak %80 olarak kabul edilmektedir. 10 ya ve üzerinde olup teorik mekanik ömrünü doldurmu biçerdöverlerle (Parkn yaklak %60 ), 8 milyon ton budayn (Yllk 20 milyon ton buday hasad üzerinden, toplam biçerdöverle yaplan hasadn yars) hasadnn yapld düünülürse, bu biçerdöverlerdeki her %1 lik önlenebilir dane kayb, 80 bin ton budaya yani 2016 Nisan fiyatlaryla itibariyle yaklak 80 milyon TL ye denk gelmektedir (Son teknoloji ve ayarlar doru yaplm bir biçerdöverdeki dane kayb %1 dir). Bu sadece ürün kaybnn karldr. kayb, kalite kayb ve ar iletme giderleri, ayrca hesap edilmelidir. Traktör Yenileme Programnn Hayata Geçirilmesi Yal traktörlerin, -ne denli bakml olurlarsa olsunlar- verimli kullanlmalar mümkün deildir. Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlasyla doldurmu traktörlerle çalmak ülkemiz tarmnda olaanüstü boyutlarda ekonomik kayplara neden olmaktadr. Bu kayplarn banda ar yakt ve ya tüketimi gelmektedir. Eski teknoloji ürünü olmalar ve çok eskimi bulunmalar nedeniyle, bunlarn çalr durumda tutulmalar çok zorlamtr. Ömrünü doldurmu traktör kullanlmasnn neden olduu ekonomik kayplarn bedeli, çiftçilerimize verilmekte olan tarmsal destekleri alp götürmektedir. Ekonomik ömrünü doldurmu traktörle çalmak, yakt ve ya maliyetinin yan sra bakm-onarm masraflarnda da büyük artlara yol açmakta, ayrca tarmsal faaliyetlerde ürün verimi ve kalitesi için büyük önem tayan i ve zaman kayplarna neden olmaktadr. Ayrca hepsinden önemlisi, bu traktörler kaza yapma ve can güvenlii riskleri açsndan yüksek risk tamaktadr. CARE (Community Road Accident Database- Yol Kazalar Veritaban Topluluu) veritabanndan alnan 7 AB Ülkesine ait (Avusturya, Finlandiya, Fransa, Almanya, talya, spanya ve Birleik Krallk) istatistikî bilgilere göre, yaralanma ile sonuçlanan yol kazalarnn %56'snda ve ölümle sonuçlanan yol kazalarnn %69'unda, 12 yandan büyük traktörler yer almtr. Ömür d traktör kullanm, anlan ekonomik kayplarn yan sra limitlerin çok üstünde çevre kirliliine yol açmaktadr. AB ve dier baz gelimi ülkelerde deiik nedenlerle yaratlan çevre kirliliklerinin birer sosyal maliyetleri olduu kabul edilmekte ve

10 hükümetlerin çevrenin korunmasna yönelik yatrmlar, ksaca Karbon Sosyal Maliyeti (SCC-Social Cost of Carbon) olarak adlandrlan bu maliyetler ölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktadr. Ömrünü çoktan doldurmu bu traktörlerle çalmann neden olduu parasal kayplar çiftçilerimizce de bilinmekte, ancak gelir yetersizlii nedeniyle yenilenememektedir. Daha da kötüsü birçok çiftçi yeni üretim için gerekli finans temin amacyla, eski traktörünü borçlanma arac olarak kullanmakta, eski traktörünü deerinin bir ksmn yeni traktörün peinatna saydrmak, kalan ksmn da nakde çevirmek suretiyle yenilemektedir. Bu durum bir yandan çiftçilerimizi borç batana sürüklerken, dier yandan ikinci el traktör fiyatlarnn gerçek deerlerinin çok üstüne çkmasna yol açmakta ve böylece traktör yenileme sürecinin olaan dinamiini yitirmesine ve yeni traktör talebinin basklanmasna neden olmaktadr. Sorunun çözümü için, kapsaml bir tevik programyla bu ksr döngünün krlmas ve parkn yenilenme sürecinin tekrar kendi dinamiine kavuturulmas gerekmektedir. Parkta bulunan traktörlerin çok yal olmas nedeniyle çkmas beklenen mevzuat veya parkn yenilenmesini hzlandrabilecek destek programlar yllardr konuulmakla beraber bir türlü pilot uygulama olarak dahi, hayata geçirilememitir. Bu konu, geçmi dönem Makina Sanayi Strateji Belgesi nde belgesinde bir eylem plan olarak yer alm ve sorumlu kurulu olarak Tarm ve Orman Bakanl olarak gösterilmitir. Biçerdöver Parknn Yenilenmesi Traktör parknn yenilenmesi kadar önemli bir dier husus, biçerdöver parknn yenilenmesi gerekliliidir. lgili standartlarda biçerdöver mekanik ömrü için saat öngörülmektedir. Tarmda ileri ülkelerde biçerdöver yllk çalma saati ortalama saat dolayndadr; buna bal olarak yl cinsinden ömürleri 9-10 yldr. Türkiye de ise biçerdöverler daha çok müteahhitler tarafndan bölgeden bölgeye gezerek ve birden fazla ürünün hasadnda kullanldndan, yllk kullanm süreleri ortalama saat kadar olmakta, dolaysyla mekanik ömürleri 3-4 yl içinde dolmaktadr. Teknik açdan bu süre sonunda hurdaya çkarlmas gereken bu biçerdöverler ekonomik zorluklar nedeniyle youn bir bakm-onarm destei ile hizmette tutulmaya çallmaktadr. Ancak bu durumda iletme giderleri (bak-onarm, ya-yakt, içilik v.b.) artmakta, ayrca hasattaki ürün ve kalite kayplar yükselmektedir. Bu denli youn kullanma karlk, hâlihazrdaki parkn %23 ünü ya arasndaki, %29 unun ise 20 yan üstündeki biçerdöverlerden olumas, acilen çözülmesi gereken bir sorun olarak dikkat çekmektedir. Mekanik ömrünü doldurmu, yal biçerdöverlerle yaplan hasatta, ne kadar özen gösterilirse gösterilsin, nicesel ve nitesel ürün kayplar kabul edilebilir seviyelerin çok üstüne çkmaktadr. Ülkemizde biçerdöverlerle hasad yaplan buday miktar, oransal olarak yaklak %80 olarak kabul edilmektedir. 10 ya ve üzerinde olup teorik mekanik ömrünü doldurmu biçerdöverlerle (Parkn yaklak %53 ü), 8 milyon ton budayn (Yllk 20 milyon ton buday hasad üzerinden, toplam biçerdöverle yaplan hasadn yars) hasadnn yapld düünülürse, bu biçerdöverlerdeki her %1 lik önlenebilir dane kayb, 80 bin ton budaya yani 2018 fiyatlaryla itibariyle yaklak 90 milyon TL ye denk gelmektedir (Son teknoloji ve ayarlar doru yaplm bir biçerdöverdeki dane kayb %1 dir). Bu sadece ürün kaybnn karldr. kayb, kalite kayb ve ar iletme giderleri, ayrca hesap edilmelidir.

11 Bunun yan sra, ar yakt tüketimleri ve yanmadaki verimsizliklerine bal olarak eksoz emisyon deerleri alabildiine yükselmi, artan arza sklklar nedeniyle zaman ve i kayplar artm, kaza yapma ve can güvenlii riskleri en üst düzeye çkm durumdadr. Bu biçerdöverlere, ne kadar çok para harcanrsa harcansn, yeni bir biçerdöver kondisyonu kazandrlmas mümkün deildir. Öte yandan, eski teknoloji ürünü olmalar; çada biçerdöverlerin hasat performans, yeni üretim teknolojilerine uygun donanm (Hassas tarm v.s.), çevre ve insan i güvenlii alanlarndaki üstünlüklerine sahip olmamalar da konuyla ilgili deerlendirmede dikkate alnmas gereken bir dier önemli husustur. Eylem: Mekanik ömürlerini çoktan doldurmu, demode olmu biçerdöverlerin bir tevik programyla hurdaya ayrlmalarnn salanmas, ülke ekonomisinde programn gerektirdii mali yükün çok üstünde kazançlar yaratacak, ayrca çevre kirlilii ve i güvenlii açsndan ciddi kazanmlar salayacaktr.

12 6. Haksz Rekabet Merdiven alt Üretim Yasal mevzuatlar çerçevesinde, sigortasz içi çaltran, fatura kesmeyen veya eksik kesen, alnmas zorunlu belgelere de sahip olmadan imalat yapanlar haksz rekabete neden olmaktadr. Bu gibi mallarn fiyatnn edeerine göre ucuz olmas bilinçsiz tüketiciyi aldatt gibi ekonomimize zarar vermekte ve Türk Mal imajnn bozulmasna yol açmaktadr. Yeterli denetimin olmamas, dürüst imalatçnn moralini bozmakta, onlar da bu yöne sevk edebilmektedir. Türkiye Ekonomi Politikalar Aratrma Vakf-TEPAV tarafndan yaplan bir ankete göre i yapma önündeki en büyük engel, kayt dlktan kaynaklanan haksz rekabettir. Eylem: Var olan denetim mekanizmas daha da etkinletirilmelidir. Denetimlerin sadece Bakanlk envanterine kaytl firmalarla snrl kalmadan kapsaml bir ekilde ve periyodik olarak yaplmas gerekmektedir. Kriz dönemleri hariç vergi ve SGK aflar getirilmemelidir. CE iareti denetimlerinde olduu gibi Bakanlklar yetkili olduu konularda rasgele dönemlerde piyasaya sevk edilen makinalarn, makinann sahip olduu belgelere (tip onaylar, standardizasyon, tarma uygunluk belgeleri vs) uygunluunu denetlemelidir. Denetmen says kayda deer oranda arttrlmal ve denetmenlerin düzenli eitimine de önem verilmelidir. Firma saysnn çokluu Giriimci Bilgi Sistemi (GBS) verilerine göre, 2017 ylnda genel makine sektöründe faaliyet gösteren firma says yaklak 13 bin, çalan says ise yaklak 220 bindir. Yani, firma bana düen çalan says sadece 16'dr. Bu firmalarn %60 mikro, %30 u küçük ölçeklidir. Almanya da genel makine sektöründe faaliyet gösteren firma says yaklak 6,4 bin, çalan says ise yaklak 1 milyondur ve firmalar ortalama 156 kii istihdam etmektedir. Almanya da genel makine endüstrisinde büyük ölçekli firmalar yer alrken, görece daha küçük ve orta ölçekli firmalarn yer ald ABD de de firma bana düen çalan says yaklak 50 dir. Tarm makinalar özelinde ise yaklak deerlerle Türkiye de 1.200, Almanya da 120, Fransa da 180, 1,4 milyar nüfusa sahip Çin de imalatç firma faaliyet göstermektedir. Yine tarm makinalar özelinde Almanya, talya ve Fransa daki firmalar 8 milyar, Çin de ise 62 milyar seviyesinde bir ciroyu paylamaktadr. Yani Almanya da birim firma bana 67 milyon, Fransa da 44 milyon, Çin de ise 25 milyon seviyesinde bir ciro söz konusudur. Türkiye de ise bu deer sadece 2 milyon seviyesindedir. Çin de faaliyet gösteren yaklak firmann 2017 yl kar 3,5 milyar olmutur. Bu konuda ölçülebilir bir dier önemli parametre ihracat hacmidir. Almanya nn genel makine ihracat Türkiye nin 17 kat, ABD nin makine ihracat Türkiye nin yaklak 15 katdr. Tarm makinalar özelinde de Türkiye ye göre Almanya nn ihracat 16, ABD nin ihracat 12, Çin in ihracat 7 kat fazladr.

13 Sektörde bir firmada yetien ustalarn veya firma çalanlarnn/ortaklarn bir süre sonra ayrlarak maliyet odakl ürün üretmek amacyla yeni firma kurmas neticesinde firma says bölünerek artmaktadr. Bu durum, mevcut pazarn daha çok firma tarafndan paylalmas anlamna gelmektedir. Fiyat odakl üretim yapan firmalar, kalite odakl üretim yapan firmalarn rekabet gücünün zayflamasna yol açmaktadr. Çiftçilerimizin alm gücünün düük olmas sebebiyle bazen makinann fiyatnn cazibesi kaplp kalitesiz, servis ve yedek parça sknts yaayaca makinalar ald veya almak zorunda kald hususu maalesef bir gerçektir. Bu artlar altnda kalite odakl firmalarn aratrma-gelitirme, üretim teknolojileri, uzman insan kayna için gerekli yatrmlar yapmas zorlamaktadr. Bu durum ayn zamanda küresel firmalarn ortaya çkmasn da geciktirdii gibi yurt içi ve yurtd pazarlarda Türk mal imajnn zarar görmesine de sebep olmaktadr. Eylem: Makine sektöründe üretim yapabilmek için segmentler baznda standartlar, asgari kriterler getirilmesi (personel, ekipman vb.) veya farkl çözümler bulunmas önemlidir. Firma ibirliklerini tevik eden yasal düzenlemeler oluturulmaldr. Firmalarn kümelenme ile bir araya gelmeleri daha fazla desteklenmelidir. Dier yandan imalatç firmalara verilen devlet desteklerinin yeknesak bir ekilde, belirli bir sistematik dnda uygulanmas, desteklerin etki analizinin yaplmamas (desteklerin firmalara olan katksnn ölçülmemesi), desteklerin tam amacna ulamasn engelledii gibi, rekabetçi bir yapy da tevik etmemektedir. Makine sektöründe gelimi ülkeler de bizim gibi, farkl destekleme modellerini yürütmektedir. Fakat bu modeller bir ekilde, fark yaratan firmalarn desteklerden daha çok veya öncelikli olarak yararlanmasna imkan tanmaktadr. Yani bu modeller, daha katma deerli ürünlerin ortaya çkmasna katk salamaktadr. Bunlar ülkelerin sosyo-ekonomik dinamikleriyle de yakndan ilgili olup kümelenme tevikleri, sektör baznda tevikler, rekabet düzeyi ve büyüme potansiyellerine göre devlet teviklerinden öncelikli yararlanma, bölgesel ayrcalklar, kar amac gütmeyen fon kurulularnn belirli sektörlerin yatrmlarn desteklemesi gibi modeller olabilmektedir. Piyasa denetimlerinin kapsamnn geniletilmesi Tarmsal Mekanizasyon Araçlarnn Kredili Satna Esas Deney ve Denetimlerle lgili Tebli in (Tebli No: 2000/37) 13. maddesi Deney raporlarnn geçerlilik süresi içerisinde Bakanlk; Kurumun, kredi kurulularnn veya çiftçilerin taleplerinin olmas halinde veya herhangi bir ikâyete bal olarak ya da uygun gördüü zamanlarda resen aracn Deney Raporuna ve varsa Ek Deney Raporuna uygunluunun devam edip etmediini denetler hükmüne amirdir. BÜGEM tarafndan son dönemlerde çeitli bölgelerde bu denetimlerin balamas olumlu bir gelimedir. Bununla birlikte sektörün büyüklüü ve belgeli firma says dikkate alndnda henüz yeterli bir denetimin de olmad muhakkaktr. Eylem: Denetim mekanizmasnn geniletilerek rasgele dönemlerde piyasaya sevk edilen makinalarla, deney raporlarnn karlatrlmas, varsa deney raporlarna aykrlklarn tespiti (lgili firma tarafndan olumsuzluklarn bertaraf edilmesi) ve caydrc hükümlerin mevzuata konmas (dari para cezas, toplatma vb), bu amaçla bir yönetmelik hazrlanmas hususu çiftçilerin korunmasnn yan sra firmalar aras haksz rekabetin de önlenmesi adna önemlidir.

14 7. Fuarlar Yurt D Fuar Tevikleri Hedef ülke ve prestijli fuarlarn belirlenmesi ve bunlara yönelik ilave destekler son derece yararl ve önemlidir. Mevzuat, her yl belirlenen 15 hedef ülkede düzenlenecek fuarlar için özel bir destek vermektedir. Bununla birlikte her alt sektörün hedef pazarlar çok farkldr. Eylem: Hedef ülkeler, alt sektörler baznda seçilmelidir. Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Mevzuatn Yeniden Düzenlenmesi Ksmen yeni zmir fuar alan hariç, Anadolu corafyasndaki fuar alanlarnn fiziki yetersizlii, altyap eksiklikleri ve rayl sistemlerle entegrasyonunun olmamas sadece sektörümüzün deil, genel endüstrimizin öncelikli bir konusudur. Anadolu ehirlerimizde, Almanya daki gibi mülkiyeti kamuya ait, modern fuar alanlar mevcut deildir. Mevcut fuar düzenleme mevzuat (TOBB Yönetim Kurulunun tarihli ve 242 sayl Kararna istinaden, tarihinde yürürlüe giren Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar ), fuarclk anlamnda gelimi ülkelerin standartlarna ulamamz için yeterli deildir. Mevzuatta, otoparktan, acil çk kapsna, aydnlatmadan kafeterya hizmetlerine kadar birçok önemli unsur için yeterlilik kriterleri belirlenmemi, kurallar için ucu açk, mulâk ifadeler kullanlmtr. Birim alan için tanmlanmas gereken bu unsurlarn yan sra, koridor geniliinden, yönlendirme levhalarnn nitelik ve niceliine kadar çok sayda unsura mevzuatta yer verilmesi elzemdir. Bunun yan sra mevcut mevzuat, gözetim ve denetime dair ayrntya da haiz deildir. Dier önemli bir sorun fuar saysndaki fazlalktr. Neredeyse yln her haftas düzenlenen tarm fuarlar nedeniyle fuarlar konusu sektörümüzde her zaman önemli bir gündem maddesi olmutur. Yeterli katlmc veya ziyaretçi saysna ulamayan fuarlar, her iki kesimi de madur etmektedir. Fuar harcamalar olarak sadece stand ücretleri akla gelse de, stand ücretlerinin iki katna varan oranlarda bir bütçe, katlmclarn iae ve ibate giderleri, stand dekorasyon, ürün nakliye giderleri için harcanmaktadr. Dolaysyla firmalarn fuar masraflar çok ciddi rakamlara ulamaktadr. Fuarclk konusunun disipline edilmesi amacyla aadaki eylem maddeleri dikkate alnmaldr. Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar mevzuat, gelimi ülkelerin bu konudaki çalmalar da incelenerek, denetim, güvenlik, aydnlatma vb birçok unsuru kesin kurallara balayarak STK larla egüdüm içinde yeniden belirlenmelidir. Çadr alanlarda fuar düzenlenmesi için yangn, frtna gibi etmenler de dikkate alnarak asgari kriterler oluturulmaldr. Fuar firmalar için yeterlilik kriterleri ve akreditasyon sistemine geçilmelidir. Sektörü en iyi tanyanlar olarak, fuar düzenlenmesi konusunda TOBB izni öncesi ilgili sektör payda STK larn görüleri alnmaldr. Konunun daha detayl tartlmas adna TOBB tarafndan en ksa zamanda bir çaltay gerçekletirilmelidir.

15 8. hracat Artt Eylemler Baz büyük firmalarn yan sra orta ve küçük ölçekli firmalarn bu kapsamdaki temel sorunlarndan biri kurumsal yaplarndaki bilgi ve insan kayna eksikliidir. Bu nedenle firmalar, bilinçli ve planl bir ekilde yurt dna açlamamakta, devlet tarafndan verilen destekleri etkin bir biçimde kullanamamaktadr. Bu majör ölçekteki sorunun yan sra çeitli minör sorunlar da söz konusudur. Özellikle bir ksm firmalarn ihracatndaki bir dier önemli sorun, ürünlerin, sektör dnda faaliyet gösteren firmalar tarafndan ihraç edilmesidir. Bu durum hem marka tannrlln imkânsz klmakta, hem de ihracatta süreklilie engel olmaktadr. Yine sektörde önemli bir sorun, fason ihracattr. Ekipman imal eden baz firmalar, imal ettikleri makinalar yurt dndan siparii veren firmann etiketi ile bu kurululara göndermekte ve alclar bu makinalar kendi markalar ile dünyann çeitli ülkelerine satmaktadr. Bu yöntemle gerçekleen ihracat rekabetçi kalite ve teknolojiye sahip olunmasna ramen imalat yapann markasnn tannmasn engellemektedir. Dier taraftan makina imalat yapan baz firmalarn tantm konusuna yeterince önem vermedii, yurt d fuarlara katlmadklar, yabanc sektörel dergilerde dahi tantm yapmadklar da görülmektedir. Bu aksaklklarn alabilmesi için öncelikle firmalarn bilinçli ve uzun vadeli planlarla ihracat faaliyetlerini kurgulamalar gerekmektedir. Ek olarak, firmalarn yurt d rakiplerinin durumlarn kontrol altnda tutmalar, teknolojik gelimeleri takip etmeleri, hedef pazarlarndaki tarm ve tarm destekleri konularn iyi izlemeleri de önem tamaktadr. Bu amaçla yetimi insan kaynaklarna ve uzun vadeli planlama yapabilen bak açsna ihtiyaç vardr. Ticaret Müavirliklerimizin Yeniden Yaplandrlmas hraç pazarlarmz için büyük öneme haiz olan Ticaret Müavirliklerimizin Türkiye de faaliyet gösteren baz yabanc ülkelerin ticaret ofisleri gibi modeller örnek alnarak yeniden yaplandrlmas çok önemlidir. Eylem: Mevcut hali ile personel yetersizliinden dolay fazla bir ilevi olmayan bu müavirliklerin, bata en çok makina ithalat yapan ülkelerden balanmak üzere konularnda uzman yerel ülke vatanda kiilerle (avukat, d ticaret uzmanlar, tercüman, mali danman vb) yaplandrlmas, bu uzmanlarn görev yaptklar ülkelerde lobi faaliyetleri, sektörel pazar aratrmas, hukuki ve mali danmanlk, potansiyel alclar ile ihracatçlarmz eletirme, ihale ve direkt talepleri takip etme ve ilgili kurumlara duyurma, mihmandarlk gibi konularda aktif çalmas son derece önemlidir.

16 Marka imaj ve tantm eksiklii Ekipman imal eden baz firmalar, imal ettikleri makinalar yurt dndan siparii veren firmann etiketi ile bu kurululara göndermekte ve alclar bu makinalar kendi markalar ile dünyann çeitli ülkelerine satmaktadr. Bu durum, rekabetçi kalite ve teknolojiye sahip olunmasna ramen imalat yapann markasnn tannmasn engellemitir. Ayrca araya giren kurulularn kar olarak ekledikleri marjlar dolaysyla, ihraç fiyatlar oldukça düük kalm ve imalatç da çok düük karlarla çalmtr. Bu arada makina imalat yapan baz firmalarn tantm konusuna yeterince önem vermedii, yurt d fuarlara katlmadklar, yabanc sektörel dergilerde dahi tantm yapmadklar görülmektedir. Eylem: Firmalarn d ticaret irketleri çats altnda bir araya gelmeleri daha fazla tevik edilmelidir. Bu amaçla farkl enstrümanlar gelitirilmeli, ayrca pazar aratrma, fuar katlm gibi mevcut desteklerde bu ibirliklerine avantaj salanmaldr. Sektörde faaliyet gösteren KOB lerin özellikle pazarlamaya yönelik olarak eitim ve danmanlk programlar ile desteklenmesi kritik düzeyde önem arz etmektedir. Uluslararas pazarlara yönelik olarak pazarlarla iletiim kurulmas, pazarlarla iletiim araçlarnn belirlenmesi (özellikle enformasyon teknolojilerinin etkin ve verimli kullanm) ve bu araçlarn dünya standartlarnda yönetilebiliyor olmas ihracatçlarmzn uluslararas pazarlardaki baarsnn anahtar olacaktr. Bu aamada, makine ihracatçlarmzn kalite iareti kullanmaya tevik edilmesi ve uluslararas pazarlarda tantmnn yaplmas gerekmektedir. Sektörün tantm için fon tahsis edilerek (Kapatlan Makine Tantm Grubu yaplanmasnda olduu gibi), faaliyet yapma imkan salanmaldr. Eximbank Destekleri Akreditif ile mal satmann mümkün olmad Afrika gibi baz pazarlar son derece risklidir. Eylem: Makine ithalat yapan riski yüksek ülkeler hedef ülke statüsüne alnarak, risklerin çift tarafl paylamna yönelik özel anlamalar yaplmal ve ihracatçya yönelik ülke kredisi salanmaldr. hracatta hedef ülkelere yönelik orta ve uzun vadeli Eximbank kredileri, sektörün ihracatna ivme kazandracaktr. Eylem: Sektöre özgü hedef pazarlara yönelik orta ve uzun vadeli alc kredisi (firma) uygulamalarnn balatlmas yerinde olacaktr. Tütün, pamuk vb ürünler üretip, takas karl tarm makinas ithal etmek isteyen ülkeler mevcuttur. Eylem: Sektörün takas karl ihracat yapabilmesi için ülkeler aras, bakanlklar nezdinde ikili anlamalar yaplmaldr. Bu durumda maln bedeli ihracatçya ödenmeli, ihracat karl alnacak olan emtialar için TMO gibi kurulular bu anlamalara dâhil edilmelidir.

17 9. AR-GE ye kaynak ayrlamamas ve Kamu-Üniversitesi-Sanayi birlii Sektörümüzde yeterli Ar-Ge çalmas yaplamamaktadr. Devletin Ar-Ge desteklilerinden de faydalanma oran oldukça düüktür. Bunun da en önemli nedeni bürokratik ilemlerin oldukça zahmetli ve uzun bir süreç almasdr. Bütün bu mevzuatn yan sra firmalar arasnda, bünyesinde hiç mühendis istihdam etmeyen veya varsa da bunlar daha çok atölye efi veya müdürü niteliinde kullanan, imal edilen makinann gelitirilmesi, mühendislik hesap ve imalat resimlerinin hazrlanmas konusunda hiçbir mühendisi bulunmayan firma says oldukça fazladr. Bu konuda dier bir sorun yetien mühendislerin kalitesidir. Ar-Ge için önemli bir yöntem olarak gördüümüz ama bir türlü yeterli seviyeye gelemeyen kamuüniversite-sanayi ibirliine özel bir önem verilmelidir. Üniversite-Sanayi ibirliinde Ne yaplmas gerektii" konusunda fikir birlii salanmasna ramen, "Nasl yaplmas gerektii" konusunda bir gelime kaydedilememitir. Akademisyenlerin bazen bir ey yapmak yerine bir ey olmay tercih etmeleri, sanayicinin ise bazen ksa vadeli çözümler ile yetinmesi, günü kurtarma tela ve uzun vadeli planlar yapmamas, taraflar aras sinerjinin yaratlmasna engel olmaktadr. Eylem: Bürokratik engelleri olmayan ve ürün gelitirme sürecinde aratrma hzn kesmeden sonuca varlmasn tevik eden Ar-Ge destekleri devreye sokulmaldr. Ar-Ge konularnda Üniversite-Endüstri ibirliini tevik etmek üzere çalmalar yaplmaldr. Bu konudaki mevzuat sade, uygulanabilir ve tevik edici olmaldr. Ar-Ge konularnda Üniversite-Endüstri ibirliine daha yüksek oranlarda proje hibe destei verilmelidir. Ar-Ge destekleri, sanayiye uygulanabilir ve katma deer yaratacak projeler için verilmelidir. Proje ortaklar arasnda imalatç firmalarn yer almas art getirilmelidir.

18 10. Kalifiye eleman eksiklii, teknik eleman istihdamnda eksiklikler Tarmsal mekanizasyon sektöründe de dier birçok imalat sektöründe olduu gibi kalifiye ve ara eleman eksiklii had safhadadr. Meslee sevgiden veya cazip olmasndan deil de zorunluluk, ihtiyaç gibi sebeplerle meslee atlan gençler istenilen seviyelere gelememekte, verimsiz olmaktadrlar. Bu sebeple de zaten az olan kalifiye elemanlar firmalar arasnda çok sk transfer yapmakta, bu durum verimi düürmektedir. Kalifiye elemanlarn firma deitirmesi ile imalat yaplan makinalarla ilgili fikri haklarn ihlali de söz konusu olabilmektedir. Bu durum haksz rekabete neden olmaktadr. Meslek liseleri, mevcut eitim sistemiyle örencilere gerekli mesleki eitimi verememektedir. Siyasi tartmalarn gölgesinde kalan meslek liselerine ilginin azalmas isiz çok, çaltracak eleman yok açmazna sebep olmaktadr. Organize sanayi bölgelerinde nitelikli eleman ilanndan geçilmemekte, 5 kaynak ustas bulamayan iletmelerin kapsna 150 üniversite mezunu i bavurusu için gelmektedir. Firmalar arasnda, bünyesinde hiç mühendis istihdam etmeyen veya varsa da bunlar daha çok atölye efi veya müdürü niteliinde kullanan, imal edilen makinann gelitirilmesi, mühendislik hesap ve imalat resimlerinin hazrlanmas konusunda hiçbir mühendisi bulunmayan firma says oldukça fazladr. Bu konuda dier bir sorun yetien mühendislerin kalitesidir. ABD ve AB ülkelerindeki üniversitelerdeki Tarm Eitim Programlar incelenmelidir. Ziraat Fakültelerinden her mezun olana verilen Ziraat Mühendisi unvan sistemi terk edilmeli; zooteknist, bahçeci, entemolog, tarm ekonomisti vb. mezun olunan 4 yllk lisans programna bal olarak farkl unvanlarla mezunlar verilmelidir. Dünyada baka uygulamas görülmeyen bu sistemde ziraatn her alannda tam anlamyla ihtisas sahibi bir örencinin yetitirilmesi mümkün deildir. Sektörün ihtiyac hem makine imalat ve yap alannda hem de makine kullanm ve iletmecilii alannda yetimi hakiki manada ziraat mühendisi unvanna sahip kiilerdir. Bu eitim srasnda teorik bilgilerin yannda pratik tecrübe için uzun dönemli fabrika ve çiftlik stajlar uygulanmaldr. üphesiz mühendis istihdam baz KOB ler için önemli bir maliyet getirmektedir. Ancak imal ettii makinalar devaml olarak gelitirmeyen firmalarn, sadece düük fiyatla pazardaki konumlarn devam ettirmeleri mümkün gözükmemektedir. Alc, eskiye nazaran çok daha bilinçli olup, makinann verimliliini, uzun dönem arzasz çalmasn, güncel teknolojilere sahip olup olmadna, fiyattan daha fazla önem vermektedir. Bu konuda bir dier dikkat çekilmesi gereken husus küreselleen dünyada ve AB ilikileri çerçevesinde üretim sistemlerini bilen, alternatif çözümler üretebilen sektör mühendislerine olan ihtiyaçtr. Eylem: Özel istihdam stratejileri gelitirilmeli, bölgelere, konulara ve sektörlere göre alt politikalar uygulanmaldr. Meslek liselerinin, asgari mesleki eitimi vermesi için gerekli düzenlemeler yaplmaldr. Meslek okullarnn üniversitelere göre cazibe merkezi haline getirilmesi için politikalar üretilmelidir. stihdam tevikleri, nitelikli igücü istihdamna odaklanmaldr. lköretim mezunu gençlerin sanayi, biliim ve hizmet sektörüne eleman yetitiren Meslek Liseleri'ne girmelerinin desteklenmesi, staj olana salayarak, bilgi, beceri ve yeterliliklerinin artrlmas ve ekonominin ihtiyaç duyduu nitelikli ara elemanlarn yetitirilmesi amacyla

19 lanse edilmi olan Meslek lisesi, memleket meselesi gibi öncü programlarn arttrlmas salanmaldr. Sanayi Odalar öncülüünde balayan Okul-Sanayi Eitim Programlar-OSEP daha fazla örenciyi kapsayacak ekilde gelitirilmelidir. Bu amaçla Sanayi Odalar öncülüünde KUR, KOSGEB ve Üniversite gibi kurumlarn ibirlii düzenlenecek ksa vadeli mesleki eitim kurslar programlar ve uzun vadeli meslek lisesi örencilerine yönelik, iletmelerde pratik, okullarda teorik eitim verilmesi programlar yaygnlatrlmaldr. stihdam üzerindeki vergilerin rekabet ettiimiz ülkelerle ayn seviyelere getirilmelidir. Çraklk eitim merkezleri desteklenmelidir. Firmalar, mutlaka organizasyonlarn nitelikli personel ile takviye etmelidirler. Bu amaçla KOSGEB nitelikli eleman destekleri gelitirilmelidir. Ziraat Fakültelerinin eitim-öretim sistemi yeniden yaplandrlmal, bu amaçla AB ve ABD ülkelerindeki Tarm Eitimi ve Tarm Mühendislii Eitimi model alnmaldr. letmelerin bünyesinde çraklk eitim merkezi kurmas tevik edilmeli, bu amaçla sigorta ve vergi yükümlülükleri için muafiyetler getirilmelidir. Sanayi üniversite ibirliini gelitirmek amacyla; bölümlerin döner sermayelerden aldklar payn, bu sistemi angarya olmaktan çkarp daha fazla tevik eden bir yapya kavuturulmas amacyla yeniden gözden geçirilmesi önemlidir. Akademisyenlerin çaltklar kurumdan izin alarak, belirli sürelerle üniversite dnda sanayide çalma olanann salanmas konusu tartmaya açlmaldr.

20 11. Yüksek Örenim Dndaki Tarmsal Eitimde Yeniden Yaplanma htiyac Ülkemizde geçmite, 40 l yllarda örencilerin köylerde kalmalarnn tevik edilmesi ve tarmn teknik bir biçimde yaplmas amacyla açlan ve dönemin Tarm Bakanlna bal bir ekilde faaliyet gösteren Teknik Ziraat Okullar, 60 l yllarn sonundan itibaren bu okullarn bazlarnn yapsnda deiiklie gidilmesi ile önce Ziraat Meslek Lisesine, sonra Makinist Okuluna ve en sonunda, Milli Eitim Bakanl bünyesinde Tarm Meslek Lisesi ne dönümülerdir. Ziraat okullarnn yan sra, çeitli dönemlerde ve yerlerde, mesela Göyhöyük de, Türk Alman Eitim Merkezi kurulmu ve köylünün tarm alet ve makinelerini kullanm ve bakmn örenmesi amaçlanmtr. Günümüzde ise mesleki ve teknik eitimde, Milli Eitim Bakanl na bal 50 nin üzerinde okul söz konusudur. Bunlarn 17 tanesinde ise, tarm makinalar bölümü bulunmaktadr. Dier yandan günümüzde tarmsal eitimler bu okullarla da snrl deildir. Mesela, Tarm ve Orman Bakanl, Eitim ve Yaym Dairesi Bakanl çiftçi eitimine yönelik kurslar düzenlemekte, tarmsal yaym ve danmanlk hizmeti vermektedir. Söke Zirai Üretim letmesi Tarmsal Yaym ve Hizmet içi Eitim Merkezi (TAYEM), Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl na bal olarak 70 li yllardan beri faaliyet göstermektedir. Tarmsal eitimler, Tarm Bakanl dndaki kurum ve kurulular tarafndan da veriliyor. Mesela, Kalknma Bakanl GAP ve KOP daresi de, çiftçilere yönelik eitimler düzenlemektedir. Belediyelerin de bu yönde faaliyetleri olduu bilinmektedir. Emniyet Genel Müdürlüü bile, sürü güvenlii konusunda birçok bölgede çok önemli çalmalar yürütmeye devam etmektedir. Bununla birlikte, Ülkemizin tarm eitiminin çan gereine uygun olarak yeniden organize edilmesi kaçnlmaz görünmektedir. TARMAKBR olarak, bu konuda Almanya da faaliyet gösteren Deula nn, bir model olarak incelenmesinde büyük bir fayda görüyoruz. Tam ad Bundesverband der Deutschen Lehranstalten für Agrartechnik yani Alman Tarm Teknolojileri Eitim Enstitüleri Birlii olan Deula, 80 yl aan bir maziye sahiptir. Zamannda devlet eliyle kurulan ama sonradan kamuya devredilen kurum, yerel yönetimler, çiftçi birlikleri, sektörel sivil toplum kurulular, ilgili bakanlklardan oluan bir danma kurulu aracl ile yönetilmektedir. Almanya nn çeitli bölgelerinde ve eyaletlerinde tarmsal faaliyetlere dair mesleki eitimler veren Deula, eitimleri, 13 bamsz enstitüsü aracl ile vermektedir. Bu enstitülerde her yl yaklak 80 bin örenci, açk alanlar hariç toplam 80 bin metrekarelik bir kapal alanda, yaklak 2 bin istasyonda, tarmsal faaliyetlere dair mesleki eitim almaktadr. Deula, esas olarak 3 seviyede tarmsal eitim hizmeti vermektedir. Bunlar, tarmsal mekanizasyon araçlar için operatör eitimleri (orta öretim seviyesindeki gençler, çiftçi adaylar), ileri seviye (profesyoneller için) operatör eitimleri ve eiticilerin eitimi eklinde gerçeklemektedir. Deula da, çok çeitli tarmsal mekanizasyon konularnda (mazot tasarrufu, bitki koruma ürünleri uygulama teknii optimizasyonu, biçerdöver operatörlüü, kendi yürür yeil yem hasat makinalar operatörlüü, gübre serpme makinalarnda datm testi, eritvari toprak ileme, paralel sürü sistemleri, modern hayvanclk uygulamalar, yükleme emniyeti, motorlu testere, kaynak teknii eitimleri vb) eitimler ve çeitli kurslar verilmektedir. Baz eitimler, irketlere özel de olabilmektedir. Eitimler sonunda uluslararas seviyede

21 geçerli bir katlm belgesi veren Deula bünyesinde 260 uzman eitici görev yapmaktadr. Yaklak 45 milyon deerinde bir araç/makine parkna sahip olan Deula da katlmclar için bir de misafirhane mevcuttur. Sahada mekanizasyon eitimi için, yamurlama düzenekli (dört bir yan ve üstü kapal) tarlaya bile sahip olan Deula, uluslararas ibirliine açk bir yapda faaliyet göstermektedir. Deula ya yetkin bir çiftçi olmak üzere gelen bir genç, Deula nn kapsndan mutlaka bir altn bilezikle çkmaktadr. Tarm konusuna yatknl olmayan bir genç, farkl bir meslekte ansn deneme frsat bulabilmekte; mesela belediye hizmetleri, otomotiv veya lojistik sektörü için kalifiye eleman olma konusunda eitimler alabilmektedir. Deula nn bünyesinde, i makinalar operatörlüünden, motosiklet ehliyetine kadar onlarca farkl konu ve belgelendirme hizmeti söz konusudur. Eylem: Ülkemizde köyden kente göçün önlenmesi, sahada (tarlada, çiftlikte) çalacak bilgili bir neslin yaratlmas, gençlerin meslek sahibi olmas ve bu kapsamda üniversiteli isizler snf yaratmak yerine, kalifiye eleman ve operatör snf oluturulmas, bütün bu iyiletirmelerin yan sra, tarmn geleneksel deil bilimsel metodlarla yaplmas adna tarmsal eitim sisteminde bir reforma ihtiyacmz olduu ortadadr. Bu cümleden olarak, DEULA modeli veya benzeri modeller dikkate alnarak, kendi modelimizi yaratmamz adna, Bakanln da desteini alarak bir eylem plan hazrlanmasnda ülke menfaati görülmektedir.