The New Social Studies Curriculum from the Teachers Point Of View: A Study in the Adana Province of Turkey *

Transkript

1 Elementary Education Online, 7(2), , lköretim Online, 7(2), , [Online]: The New Social Studies Curriculum from the Teachers Point Of View: A Study in the Adana Province of Turkey * Ahmet DOANAY ** Mediha SARI *** ABSTRACT. The main purpose of this study is to evaluate opinions of social studies and classroom teachers on social studies curriculum. Sample of the study was drawn randomly by using cluster sampling technique among all fourth, fifth grade classroom teachers and social studies teachers in central districts of Adana province. Social Studies Curriculum Evaluation Questionnaire which was developed by the researchers was used as main data collection tool. Descriptive statistics and content analysis techniques were used in analyzing data. Findings indicated that measurement and evaluation part of the curriculum was found most weak side of the curriculum among aim, content and learning-teaching process. However, general philosophy, assumptions and perspective of the curriculum, applicability of the curriculum and in service training needs of teachers were found more negative than curriculum itself. Teachers believe that the curriculum resemble contemporary educational thought but there are some problems in implementation. The most important problem is the absent of society, parents, physical conditions and in-service training supports. Key Words: Curriculum development, Social studies curriculum, Curriculum evaluation SUMMARY Purpose and significance. Constructivism as a curriculum foundation has become to effect curriculum development process in all over the world since 1990 s. In accordance with this trend, Turkey started a reform Project to develop primary education curriculum, firstly grade one to five, and then grade six to eight. The curriculum in five subject areas, Turkish, Life Studies, Social Studies, Science and Technology, and Mathematics, was piloted in academic year and then put into practice nationwide in academic year. Curriculum change is a diffucult process. Developing the written curriculum and putting it into action can not always produce desired outcomes. As Anderson (1996) points out in his study of curriculum reform, significant barriers get in the way. Beliefs and values of those involved, lack of teacher preparation and in service training, the need to reeducate students and the complexities of initialing the new curriculum while operating the old system are the some important barriers in the implementation of the curriculum. For these reasons, an urgent need has emerged to evaluate the new curriculum in the implementation. This study aimed to assess the new Social Studies Curriculum according to opinions of teachers in the Adana central districts of Turkey. More specifically, the following research questions have been formulated to guide the study: What are the opinions of the teachers regarding goals, content, teaching-learning process, and evaluation aspect used in the implementation process of the Social Studies Curriculum? * This article has been presented at the First Science Workshop with International Participation, at the Çanakkale Onsekiz Mart University, 8-9 March Çanakkale ** Asst. Prof. Dr. Ahmet DOANAY, Çukurova University, adoganay@cu.edu.tr *** Dr. Mediha SARI, Çukurova University, msari@cu.edu.tr

2 What are the suggestions of the teachers regarding goals, content, teaching-learning process, and evaluation aspect to develop Social Studies Curriculum? What are the opinions of the teachers regarding educational philosophy, applicability of the curriculum, and in service training needs of themselves? Methods. This is a descriptive survey research. The sample of the study was drawn randomly by using cluster sampling technique among all fourth and fifth grade classroom teachers and social studies teachers in the central district of Adana Province. A total of 170 teachers were surveyed, 95 of them were male and 75 of them were female; 136 of the teachers were classroom teachers and 34 of them were social studies teachers. Social Studies Curriculum Evaluation Questionnaire which was developed by the researchers was used as main data collection tool. Descriptive statistics and content analysis techniques were used in analyzing data. Results. The results of the study showed that teachers generally found the Social Studies Curriculum as appropriate. In a scale from 1 (inappropriate) to 5 (appropriate), mean score for goals was 3.50, for content was 3.56, for teaching-learning process was 3.50, and for evaluation and measurement was Thus, measurement and evaluation part of the curriculum was found most weak side of the curriculum. However, general philosophy, assumption and perspective of the curriculum, applicability of the curriculum and in service training needs of teachers were found more negative than the curriculum itself. Teachers believe that the curriculum resembles constructivist principles but there are some problems in implementation. The most important problem in the implementation process were found as the absent of society and parents support, physical conditions of the schools and absent of inservice training support. Discussion and Conclusion. The findings indicated that teachers found the new Social Studies Curriculum as satisfactory and in accordance with the constructivist principles to a great deal. However, it seems that there are some important problems in the implementation process. Most of the problem in the implementation were caused not from the curriculum itself but the support processes involved in the curriculum implementation such as lack of in service training of teachers, lack of educational technologies and materials, lack of applicability of the curriculum to the conditions of different schools which have different socio-cultural characteristics, lack of parents and society support. This result supports the idea that curriculum development is a complex process and developing the written curriculum is not enough but all the aspects involved in the curriculum must be also developed. These findings are also in accordance with the results of some previous studies which have been done in Turkey on the new Social Studies Curriculum (Canerik, 2005; Aykaç & Baar, 2005; Gömleksiz & Bulut, 2006; Yaar, 2005). 469

3 Öretmen Gözüyle Yeni Sosyal Bilgiler Programı: Adana linde Bir Aratırma * Ahmet DOANAY ** Mediha SARI *** ÖZ. Toplumlar insanlarında gelitirmek istedikleri özellikleri eitim programları aracılııyla belirlerler ve bu programları okullarda uygulayarak bu özellikleri kazandırmaya çalıırlar. Yaamın her alanındaki sürekli deiim, toplumların insanlarında görmek istedikleri özelliklerin de deimesine neden olur ve sonuçta eitim programlarının sürekli gelitirilme gerei ortaya çıkar. Milli Eitim Bakanlıı, toplumdaki ve dünyadaki deiimleri dikkate alarak tüm ilköretim programlarında radikal bir deiime giderek, yeni öretim programları hazırlamıtır eitim yılında uygulamaya konulan bu programların, uygulamada ortaya çıkan sorunlar ve yeni gelimeler ııında yeniden gelitirilmeye gereksinimi vardır. Bu çalımanın amacı, Adana ilinde Sosyal Bilgiler programını uygulayıcı öretmenlerin görüleri dorultusunda deerlendirmektir. Aratırmanın evrenini Adana ili merkez ilçelerindeki ilköretim okullarındaki tüm 4-5. sınıf öretmenleri ve Sosyal Bilgiler bran öretmenleri oluturmaktadır. Evrendeki her bir okul bir küme olarak deerlendirilerek yansız küme örnekleme yoluyla belirlenen 31 okuldaki 170 sınıf ve sosyal bilgiler bran öretmeni örneklemi oluturmutur. Veriler aratırmacılar tarafından gelitirilen Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi kullanılarak toplanmıtır. Verilerin analizinde betimsel (frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma) istatistik teknikleri ile içerik analizi kullanılmıtır. Sonuç olarak öretmenler sosyal bilgiler programının dört temel öesi arasında en çok ölçme-deerlendirme boyutunu olumsuz bulmulardır. Ancak programın genel felsefesi, anlayıı ve varsayımları, uygulanabilirlii ve hizmet içi eitim gereksinimi program öelerine göre daha olumsuz bulunmutur. Öretmenler programın çada eitim anlayıını yansıttıını düünmekle birlikte, uygulamada önemli sorunların bulunduunu belirtmilerdir. Bu sorunlardan en önemlileri ise programın uygulanmasında gerekli olan aile, toplum, araç-gereç, fiziki koullar ve hizmet içi eitim gereksinimidir. Anahtar sözcükler: Program gelitirme, Sosyal Bilgiler öretim programı, Program deerlendirme GR Deiim karmaık bir süreçtir; onunla baa çıkma ve uyum, yaamda insanların karı karıya geldikleri önemli sorunlardan biridir. Deiim, Sowell in (2005) belirttii gibi kiinin öznel gerçekliinin dönüümünü içerir. Eitim programları, içinde bulundukları toplum ve çada, felsefe, toplumsal gereksinim ve igücü, bireysel ilgiler ve geliim gibi birçok alandaki deiimi yeni yetien kuaın davranılarına yansıtmakla yükümlüdür. Bu yansıtma, program gelitirme adı verilen bir süreçle gerçekletirilir. Program gelitirmenin üç temel boyutu vardır. Bunlar uygulanan mevcut programın aratırma yoluyla deerlendirilmesi, bilgi, toplum, birey ve felsefi anlayılardaki deiimleri de dikkate alarak yeni bir program tasarlama ve tasarlanan bu programı uygulamaya koymadır (Ornstein ve Hunkins, 1998; Oliva, 2005). Son yıllarda program gelitirme çalımalarını etkileyen yeni bir gelime olarak yapılandırmacılık (Henson, 2006), Türk eitim sistemini de etkilemi ve bu anlayı dorultusunda Milli Eitim Bakanlıı tarafından ilköretim düzeyindeki Sosyal Bilgiler, Fen Bilgisi, Türkçe, Matematik ve Hayat Bilgisi derslerinin programları gelitirilmitir. Gelitirilen bu programlar, 2004 yılında gerçekletirilen pilot uygulamadan sonra, 2005 yılında tüm Türkiye de uygulamaya konulmutur. Bu uygulama, bir deiim sürecinin eitim programına yansıması olarak ele alınabilir. Hedeflenen bu deiimin gerçekletirilebilmesi için olaya iki farklı boyuttan bakmak yararlı olacaktır. Bunlardan ilki, bu derslerin öretim programlarında yapılan deiikliklerdir. kincisi ve belki de daha önemlisi, programlarda yazılı olarak yapılan bu deiikliklerin uygulamada ne kadar gerçekletiidir. Uygulama sürecinde beklenen deiimlerin gerçeklemesi Wiles & Bondi (1984) ve Varı ın da (1996) belirttii gibi programla ilgili tüm öelerin gelitirilmesine balıdır. Öretmen, yönetici ve deneticilerin program hakkındaki bilgi, * Bu makale Birinci Uluslararası Katılımlı Bilim Çalıtayında bildiri olarak sunulmutur. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, 8-9 Mart Çanakkale. ** Yard. Doç. Dr. Ahmet DOANAY, Çukurova Üniversitesi, adoganay@cu.edu.tr *** Dr. Mediha SARI,Çukurova Üniversitesi, msari@cu.edu.tr 470

4 beceri ve bakı açıları,velilerin programla ilgili tutum ve destei, okulun fiziksel koulları ve ders araç ve gereçleri programın uygulamadaki baarısını etkileyen faktörler arasında sayılabilir. Dolayısıyla, programların yeterince açık ve anlaılır hazırlandıı ve tüm öretmenlerin aynı anlayı ve duyarlılıkla programı uygulayacakları varsayımı yanıltıcı olabilir. Patterson, Purkey ve Parker in (Akt: Sowell, 2005) vurguladıkları, gibi, bir toplumsal örgüt olarak okul sistemi karmaık ve dorusal olmayan bir yapıya sahiptir. Bu nedenle bu sistemdeki insan davranılarının kestirilebilmesi olanaksızdır. Sonuçta, tüm Türkiye okullarında uygulanan yazılı tek bir doküman olarak eitim programı, uygulamada farklı ekillere dönüebilmektedir. Öretmenlerin algı ve anlayıı dıında, hazırlanan programın uygulamada farklılamasının baka nedenleri de olabilir (Erden, 1998). Okulun fiziksel koulları, örenci özellikleri, öretmen, yönetici ve deneticilerin programla ilgili bilgi düzeyi ve eitim gereksinimleri bu nedenler arasında sayılabilir. Bu nedenle program deerlendirme çalımalarında Erden in (1988, 9) de belirttii gibi program gelitirme ve deerlendirme faaliyetinin odak noktası tasarı olmakla birlikte, uygulama göz önünde bulundurulmaksızın gerçekçi bir deerlendirme yapmak mümkün deildir. Bu çalımanın konusunu sosyal bilgiler eitim programını öelerine dönük olarak, uygulamada, öretmen görüleri dorultusunda deerlendirme oluturmaktadır. Okulda eitim programının uygulanmasından birinci derecede sorumlu kii yönetici olmakla birlikte, öretmen, programın uygulayıcısı ve sınıf düzeyinde gelitiricisi olarak çok daha fazla sorumluluk sahibidir (Ornstein ve Hunkins, 1998, 25). Bu nedenle, program hakkında öretmen görüleri olmazsa olmaz bilgi kaynaklarıdır Yılında uygulamaya konulan sosyal bilgiler programı, programların hazırlanmasında getirilen farklı bir anlayıın yanısıra, sosyal bilgilerin kavramsal olarak ele alınıında da bazı yenilikler getirmitir. Yeni sosyal bilgiler programı bilgi, beceri ve deer boyutlarına dayalı disiplinlerarası bir yaklaımla tasarlanmıtır. Programda sunulan örenme alanları Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi nin (National Council for Social Studies, NCSS) sosyal bilgiler programı için öngördüü program standartlarıyla paralellik göstermektedir (NCSS, 1994). Sosyal bilgiler programının ilk uygulama sonuçlarına ilikin deerlendirmeler, olumlu ve olumsuz yönleri birlikte içermektedir. Aykaç ve Baar (2005), yeni sosyal bilgiler programını deerlendirdikleri aratırmalarında, programın bazı olumlu yönleri olmasına karın, gerekli alt yapı ve koullar yeterince salanamadıı için baarı ansının düük olduu yargısına ulamılardır. Gömleksiz ve Bulut (2006) ise pilot çalımanın yapıldıı illerdeki uygulamayı deerlendirdikleri aratırmalarında, programın öretmenler tarafında genelde baarılı bulunduu yargısına varmılardır. Gömleksiz in tüm ilköretim programlarıyla ilgili yaptıı genel deerlendirme aratırması da bu yargısını destekler niteliktedir (2005). Yaar da (2005) yeni sosyal bilgiler programını deerlendirdii aratırmasında, aceleyle hazırlanması ve gerekli altyapı çalımaları yapılmadan uygulamaya konulmasının yeni programın baarı ansını azalttıı yargısına ulamıtır. Yaar a göre programın baarı ansının yükseltilmesi için kapsamlı, çok boyutlu, sürekli ve katılım gerektiren bir çaba olarak program gelitirme çalımalarının sürdürülmesi gerekir. Yaar son olarak, sürekli deerlendirmeler sonucu gerekli iyiletirmeler yapılırsa programın ilevselliinin arttırılabileceini belirtmektedir. Bu aratırma, Yaar ın (2005) vurguladıı gerekçelerin paylaılmasıyla ortaya çıkmıtır. Sosyal bilgiler programının Adana ilindeki uygulama sonuçlarının deerlendirilmesinin, yapılan ve yapılacak dier aratırma sonuçlarıyla birletirilerek program gelitirme sürecine önemli bir veri oluturacaı düünülmütür. Bu gerekçelerle aaıdaki sorulara yanıt aranmıtır: 1. Öretmenlerin sosyal bilgiler öretim programının kazanımlar, içerik, örenme-öretme süreci ve deerlendirme öelerine yönelik görüleri nelerdir? 2. Öretmenlerin sosyal bilgiler öretim programının kazanımlar, içerik, örenme-öretme süreci ve deerlendirme öelerine yönelik gelitirme önerileri nelerdir? 3. Öretmenlerin sosyal bilgiler öretim programının eitim anlayıı, uygulanabilme koulları ve uygulayıcıların eitim gereksinimlerine ilikin görüleri nelerdir? YÖNTEM Aratırmanın Modeli Bu aratırma, sosyal bilgiler ve sınıf öretmenlerinin, sosyal bilgiler dersi öretim programının kazanım, içerik, örenme-öretme süreci ve deerlendirme öeleri ile programın geneli (eitim felsefesi, varsayımları, genel anlayıı), uygulanabilme koullarının yeterlii ve uygulayıcılarının eitim 471

5 gereksinimlerine ilikin görülerini belirlemek üzere gerçekletirilen tarama modelinde betimsel bir çalımadır. Evren ve Örneklem Aratırmanın evreni Adana ili merkez ilçelerindeki (Seyhan ve Yüreir) ilköretim okullarında öretim yılında görev yapan sosyal bilgiler bran öretmenleri ile 4. ve 5. sınıf okutan sınıf öretmenlerinden olumaktadır. Evrendeki ilköretim okullarından tesadüfi örnekleme yöntemi yoluyla belirlenen 31 okulda görev yapan bütün 4-5. sınıf öretmenleri ve sosyal bilgiler bran öretmenleri örneklemi oluturmutur. Gönüllülük esasına göre belirlenen ve 95 i kadın, 75 i erkek olan toplam 170 öretmenin, 136 sı sınıf, 34 ü sosyal bilgiler öretmenidir. Öretmenlerin 5 i 20 25, 31 i 26 30, 32 si 31 35, 37 si ve 65 i de 40 ve daha büyük yatadır. Aratırmaya katılan öretmenlerin mezun oldukları okul türü açısından daılımları incelendiinde, 3 ünün öretmen okulu, 43 ünün eitim enstitüsü, 19 unun lisans tamamlama, 61 inin eitim fakültesi, 23 ünün fen-edebiyat fakültesi ve 20 sinin ise dier fakültelerden mezun olduu belirlenmitir Veri Toplama Araçları Veriler aratırmacılar tarafından gelitirilen Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi kullanılarak toplanmıtır. Bu anket üç bölümden olumaktadır. Birinci bölümde öretmenlerin kiisel bilgilerini (cinsiyet, ya, bran ve mezun olunan okul türü) toplamaya yönelik sorular yer almaktadır. kinci bölümde ise, eitim programının kazanım, içerik, örenme-öretme süreci ve deerlendirme öeleri dorultusunda ifadeler yer almı ve öretmenlerin her bir ifadeyi beli bir derecelendirmeyle (Tamamen uygun Hiç uygun deil) deerlendirmeleri istenmitir. Bu bölümde, öretmenlere programın dört temel öesi ile ilgili olarak olumlu ve olumsuz buldukları özellikler ile bu öeye ilikin önerilerini yazabilecekleri üçer açık uçlu soru da yer almaktadır. Anketteki son bölümde ise programın eitim felsefesi, genel anlayıı ve varsayımları; uygulanabilme koulları ve programın uygulayıcısı olan bireylerin (öretmen, yönetici, müfetti vb.) eitim gereksinimleri hakkında öretmen görülerinin belirlenmesine yönelik maddeler yer almaktadır. Tamamı olumlu olarak ifade edilen bu bölümdeki maddeler, Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılmıyorum arasında deien beli bir derecelendirme üzerinden deerlendirilmektedir. Geçerlik incelemesi uzman görülerine dayalı olarak yapılan anketin güvenirlik analizleri sonucunda belirlenen Cronbach alfa iç tutarlık katsayıları kazanımlar bölümü için.93; içerik bölümü için.94; Örenme-öretme süreci bölümü için.92; Deerlendirme bölümü için.89; Programın eitim felsefesi, genel anlayıı ve varsayımları bölümü için.86; Uygulanabilme koulları bölümü için.91; Programın uygulayıcısı olan bireylerin eitim gereksinimleri bölümü için.92 ve anketin tamamı için de.96 olarak hesaplanmıtır. Verilerin Analizi Aratırmadan elde edilen nicel verilerin analizinde, frekans ve yüzdeler ile aritmetik ortalama ve standart sapma daılımları incelenmi, açık uçlu sorulara verilen yanıtlardan elde edilen nitel veriler üzerinde ise içerik analizi yapılmıtır. Bunun için öretmenlerin açık uçlu sorulara verdii yanıtlar önce bilgisayar ortamına aktarılmı, her soru için aratırmaya katılan bütün öretmenlerin verdii yanıtlar bir arada olacak ekilde ham veri metinleri oluturulmutur. Daha sonra bu veri metinleri, birkaç kez okunarak olası kodlarla ilgili notlar alınmıtır. Kodlar oluturulurken kullanılan kavramlar, ilgili alanyazın ve aratırma soruları ile öretmenlerin verdii yanıtlardan elde edilen veriler göz önünde bulundurularak oluturulmutur. Kodlama ileminden sonra, elde edilen kodlar bir araya getirilerek ortak yönleri belirlenmi ve böylece aratırma bulgularının ana hatlarını oluturacak temalar oluturulmutur. Analizler sırasında öretmenlerin anketteki bazı soruları yanıtsız bıraktıkları gözlenmitir. Ayrıca bazı sorulara birden çok yanıt verildii de görülmütür. Bu nedenle analizler, soruya verilen yanıt sayısı üzerinden yapılmıtır. 472

6 BULGULAR Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Programının Kazanımlarına likin Görü ve Önerileri Sınıf ve bran öretmenlerinin Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketinde programın kazanımlarıyla ilgili maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk beer maddeye verilen yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.1 de gösterilmitir. Tablo 1. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Kazanımlar Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Beer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı Tamamen Fikrim Yok Deil Hiç Deil Toplam En Yüksek Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % Demokratik yaamın gerektirdii beceri, deer ve tutumları kapsama Örencilere çok yönlü bakı açıları kazandırma Birbiriyle tutarlılık Örencilerin etkin birer yurtta olabilmeleri için katılım becerilerini kazandırma Açıklık ve anlaılırlık bakımından En Düük Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % Toplumdaki siyasi yapının beklentilerine yanıt verebilme 8 4, Toplumun ekonomik beklentilerine yanıt verebilme Örencilere kazandırılacak bilgi, beceri ve deerleri dengeli bir ekilde kapsama Bireysel farklılıkları dikkate alma Evrensel bilgi, deer ve sorunları kapsama Kazanımlar Genel Toplam Tablo 1 de öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının kazanımlarıyla ilgili olarak belirlenen en yüksek ortalama, demokratik yaamın gerektirdii beceri, deer ve tutumları kapsama ( X =3.74) maddesine aittir. Kazanımlarla ilgili yüksek ortalamaya sahip dier maddeler ise örencilere çok yönlü bakı açıları kazandırma ( X =3.73), birbiriyle tutarlılık ( X =3.70), örencilerin etkin birer yurtta olabilmeleri için katılım becerilerini kazandırma ( X =3.70), açıklık ve anlaılırlık tır ( X =3.69). Öretmenlerin programın kazanımları ile ilgili olumsuz yönde en çok görü belirttikleri maddeler ise toplumdaki siyasi yapının beklentilerine yanıt verebilme ( X =3.11), toplumun ekonomik beklentilerine yanıt verebilme ( X =3.25) örencilere kazandırılacak bilgi, beceri ve deerleri dengeli bir ekilde kapsama ( X =3.27), bireysel farklılıkları dikkate alma ( X =3.28) ve evrensel bilgi, deer ve sorunları kapsama dır ( X =3.29). Anketteki kazanımlar boyutuna ilikin aritmetik ortalama ise 3.50 dir. Ankette yer alan açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan içerik analizleri sonucunda, öretmenlerin programın kazanımlarına ilikin olumlu ve olumsuz buldukları özellikler ile buna yönelik önerileri arasında en sık belirtilen ilk üç madde Tablo 2 de gösterilmitir. 473

7 Tablo 2. Öretmenlerin Kazanımlarla lgili Olarak Olumlu ve Olumsuz Buldukları Özellikler le Buna Yönelik Önerileri Olumlu Bulunan Özellikler f Olumsuz Bulunan Özellikler f Öneriler f Çocukların yaratıcılık, problem çözme, aratırma yapma gibi Kazanımların içinde yaanılan bölgenin tarihi, corafyası vb. Yaanılan bölgenin tarihi, corafyası vb. bilgileri daha farklı yönlerini açıa yerel bilgileri kapsamaması ve çok kapsaması ve kent yaamı çıkarabilmesi ve çok yönlü bakı daha çok kent yaam koulları yerine kırsal yaam koullarını 26 açıları kazandırması dikkate alınarak hazırlanmı olması da içerecek daha genel kazanımların yer alması Kazanımların örencilerin gerçek yaamına dönük olması 27 Örencinin geliim dönemlerine uygun olması 15 Günlük yaama ve örencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına yanıt vermemesi Tarihiyle bütünleme, milli ve manevi deerler gibi özellikleri yeterince kapsamaması 10 6 Milli tarih ve kültürel özelliklere daha fazla yer verilmesi Daha açık ve anlaılır ifade edilmeli Tablo 2 de görüldüü gibi öretmenlerin sosyal bilgiler programı kazanımlarına ilikin olumlu bulduklarını en çok belirttikleri ilk üç özellik Çocukların yaratıcılık, problem çözme, aratırma yapma gibi farklı yönlerini açıa çıkarabilmesi ve çok yönlü bakı açıları kazandırması, kazanımların örencilerin gerçek yaamına dönük olması ve örencinin geliim dönemlerine uygun olması dır. Programın kazanımları hakkında olumlu görü bildiren öretmenlerden birisi, görülerini u ekilde dile getirmitir. Örencilerin düünen, aratıran, fikirler üreten, sorular soran, çıkarımlar yapan, kararlar alan bireyler olarak yetimesi hedeflenmitir. Dier bir öretmen ise kazanımlar hakkında olumlu bulduu özellii örencilerin yaratıcılık özelliini gelitirmeye yönelik olması, problem çözme yeteneklerini gelitirmeye yardımcı olması eklinde ifade etmitir. Öretmenlerce programın kazanımları hakkında olumsuz bulunan ilk üç özellik ise Kazanımların içinde yaanılan bölgenin tarihi, corafyası vb. yerel bilgileri kapsamaması ve daha çok kent yaam koulları dikkate alınarak hazırlanmı olması, günlük yaamlarına ve ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olmaması ve Tarihiyle bütünleme, milli ve manevi deerler gibi özellikleri yeterince kapsamaması dır. Öretmen görülerinde en sık tekrar edilen ilk üç öneri ise Yaanılan bölgenin tarihi, corafyası vb. bilgileri daha çok kapsaması ve kent yaamı yerine kırsal yaam koullarını da içerecek daha genel kazanımların yer alması, Milli tarih ve kültürel özelliklere daha fazla yer verilmesi ve daha açık ve anlaılır ifade edilmelidir eklindedir. Tabloda görüldüü gibi, öretmenler kazanımların daha çok kent yaamı dikkate alınarak hazırlandıını kırsal kesim yaamının pek dikkate alınmadıını olumsuz görü olarak belirtmiler ve önerilerde de bu konunun giderilmesini önermilerdir. Bir öretmen bu konudaki görülerini u ekilde ifade etmitir. Tüm kazanımlar stanbul-ankara-zmir gibi gelimi merkezi iller ve gelimi okullar baz alınarak yapılmıtır. Ülkemizin tüm bölgeleri göz önüne alınarak yeniden bir düzenleme yapılabilir. Baka bir öretmen ise kazanım sürecinin çevre koullarına göre yetersiz olması nı olumsuz özellik olarak belirterek, örencinin içinde bulunduu çevre yapısı ve aile yaantısına daha uygun olması dikkate alınmalıdır önerisini getirmitir. Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Programının çeriine likin Görü ve Önerileri Sosyal bilgiler programının içeriini ankette yer alan maddeler dorultusunda deerlendirmeleri istenen öretmenlerin maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk beer maddeye verilen yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.3 de gösterilmitir. Tablo 3 de görüldüü gibi sosyal bilgiler programının içeriini anketteki maddeler bakımından deerlendiren öretmenlerin en olumlu buldukları özellik, içeriin tablo, ekil, resim ve grafiklerle yeterince desteklenmi olması dır ( X =3.77). Bunun ardından aynı anda birden çok davranıın kazandırılmasına hizmet etmesi ( X =3.68), kendi içinde anlamlı bütünlere (ünitelere) bölünmü olması ( X =3.66), öretim ilkelerine uygun düzenlenmi olması ( X =3.65) ve demokrasinin gerektirdii konuları kapsıyor olması ( X =3.65) özellikleri en olumlu bulunan özellikler olarak belirtilmitir. Sosyal bilgiler öretmenleri ile sınıf öretmenlerinin içerii en zayıf buldukları özellik ulusal ve evrensel bilgi, olay ve sorunları dengeleme dir ( X =3.29). çerik bunun ardından örencilerin ilgi ve

8 ihtiyaçlarını kapsama ( X =3.30), örencilerin geliim özelliklerine ve hazırbulunuluuna uygun olma ( X =3.39), dier kültürlerle ilgili bilgileri kapsama ( X =3.43) ve mantıklı bir düzende sunulmu olma ( X =3.46) bakımlarından düük ortalamalara sahip bulunmutur. Anketteki içerik boyutuna ilikin aritmetik ortalama ise 3.56 dır. Tablo 3. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi çerik Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Beer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı En Yüksek Ortalamaya Sahip Tablo, ekil, resim ve grafiklerle yeterince desteklenmi olma Aynı anda birden çok davranıın kazandırılmasına hizmet etme Kendi içinde anlamlı bütünlere (ünitelere) bölünmü olma Öretim ilkelerine uygun düzenlenmi olma Demokrasinin gerektirdii konuları kapsama En Düük Ortalamaya Sahip Ulusal ve evrensel bilgi, olay ve sorunları dengeleme Örencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını kapsaması Örencilerin geliim özelliklerine ve hazırbulunuluuna uygun olma Dier kültürlerle ilgili bilgileri kapsama Mantıklı bir düzende sunulmu olma Tamamen Fikrim Yok Deil Hiç Deil Toplam f % f % f % f % f % f % X f % f % f % f % f % f % X çerik Genel Toplam Ankette yer alan açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan içerik analizleri sonucunda, öretmenlerin programın içeriine ilikin olumlu ve olumsuz buldukları özellikler ile buna yönelik önerileri arasında en sık belirtilen ilk üç madde Tablo 4 de gösterilmitir. Tablo 4. Öretmenlerin çerikle lgili Olarak Olumlu ve Olumsuz Buldukları Özellikler le Buna Yönelik Önerileri Olumlu Bulunan Özellikler Örencilerin günlük hayatta ihtiyaç duydukları bilgi ve becerileri kapsaması Konuların resim, ekil ve grafiklerle desteklenmesi Sade, açık ve anlaılır olması f Olumsuz Bulunan Özellikler f Öneriler f çerikte temel bilgilere yeterince yer verilmemi olması Konu anlatımlarının örenciler için yeterince açık ve anlaılır olmaması çeriin mantıklı bir ekilde düzenlenmemi (daınık) olması Daha fazla teorik bilgi olmalıdır. Yakın çevrelerinde olup biten, günlük hayat olay ve örneklerine daha çok yer verilmelidir. Açıklamalar daha net ve ayrıntılı olmalıdır

9 Tablo 4 de görüldüü gibi öretmenlerin sosyal bilgiler programı içeriine ilikin olumlu bulduklarını en çok belirttikleri ilk üç özellik konuların resim, ekil ve grafiklerle desteklenmesi, örencilerin günlük hayatta ihtiyaç duydukları bilgi ve becerileri kapsaması ve sade, açık ve anlaılır olması iken; olumsuz bulunan ilk üç özellik ise içerikte temel bilgilere yeterince yer verilmemi olması, konu anlatımlarının örenciler için yeterince açık ve anlaılır olmaması ve içeriin mantıklı bir ekilde düzenlenmemi (daınık) olması dır. Öretmen görülerinde en sık tekrar edilen ilk üç öneri ise içerikte daha fazla teorik bilgi olmalıdır, yakın çevrelerinde olup biten, günlük hayat olay ve örneklerine daha çok yer verilmelidir ve açıklamalar daha net ve ayrıntılı olmalıdır eklindedir. Bir öretmen, programın içerik öesiyle ilgili görülerini açıklarken OKS sınavının kaldırılacaını düünürsek içerik güncel hayata ve ortaöretime hazırlayıcılık açısından güzel fakat OKS sınavına girilecek ise bilgiler içerik olarak yetersiz. Yeni programın içeriinin yeterli kabul edilmesi için OKS olmamalı. Yeni program sınava deil, hayata hazırlıyor, ya sınav programa göre ya da program sınava göre yapılmalı ifadelerine yer vermitir. Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Programının Örenme Öretme Sürecine likin Görü ve Önerileri Sosyal bilgiler programının örenme öretme sürecini ankette yer alan maddeler dorultusunda deerlendirmeleri istenen öretmenlerin maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk beer maddeye ilikin yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.5 de gösterilmitir. Tablo 5. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Örenme Öretme Süreci Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Beer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı Tamamen Fikrim Yok Deil Hiç Deil Toplam En Yüksek Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % X Örencilerin sınıf dıında da örenmelerine olanak tanıma (aratırma-inceleme, proje, gezi, gözlem vb) Örencilere demokratik ve sosyal becerileri kazandıracak yöntemlere (ibirliine dayalı örenme, drama, vb.) yer verme Örenciyi aktif kılan yöntemlere (tartıma, örnek olay, problem çözme, vb.) yer verme Örencilere bilgiyi deil, bilgiye ulama yollarını kazandırma Konuların özelliklerine uygun olma En Düük Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % X Sınıfın fiziksel koulları açısından elverili olması Zaman uzunluu açısından konuların ilenmesine yeterli olma Örencilerin bireysel farklarını dikkate alma Teknolojik olanaklarla (bilgisayar, tepegöz, Vcd, vb.) desteklenmi olma Örencilerin daha önce örendii davranıları pekitirme Örenme Öretme Süreci Genel Toplam Tablo 5 de görüldüü gibi sosyal bilgiler programının örenme öretme sürecini anketteki maddeler bakımından deerlendiren öretmenlerin en olumlu buldukları özellik örencilerin sınıf 476

10 dıında da örenmelerine olanak tanıması (aratırma-inceleme, proje, gezi, gözlem vb) dır ( X =3.84). Bunun ardından örenme öretme sürecinde en yüksek ortalamaya sahip olan özellikler örencilere demokratik ve sosyal becerileri kazandıracak yöntemlere (ibirliine dayalı örenme, drama, vb.) yer vermesi ( X =3.76), Örenciyi aktif kılan yöntemlere (tartıma, örnek olay, problem çözme, vb.) yer verme ( X =3.76), örencilere bilgiyi deil, bilgiye ulama yollarını kazandırma ( X =3. 57) ve konuların özelliklerine uygun olması dır ( X =3.69). Öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının örenme öretme sürecinde en düük ortalamaya sahip özellikler ise sınıfın fiziksel koulları açısından elverili olması ( X =2.68), zaman uzunluu açısından konuların ilenmesine yeterli olması ( X =2.94), örencilerin bireysel farklarını dikkate alması ( X =3.23), teknolojik olanaklarla (bilgisayar, tepegöz, Vcd, vb.) desteklenmi olması ( X =3.35) ve örencilerin daha önce örendii davranıları pekitirmesi dir ( X =3.40). Anketteki örenme öretme süreci boyutuna ilikin aritmetik ortalama ise 3.50 dir. Öretmenlerin sosyal bilgiler programının örenme-öretme sürecine ilikin olumlu ve olumsuz buldukları özellikler ile buna yönelik önerileri arasında en sık belirttikleri ilk üç madde Tablo 6 da gösterilmitir. Tablo 6.Öretmenlerin Örenme Öretme Süreciyle lgili Olarak Olumlu ve Olumsuz Buldukları Özellikler le Buna Yönelik Önerileri Olumlu Bulunan Özellikler Örenci merkezli etkinliklere yer verilmesi Örencilere sınıf dıında örenme, aratırma olanaı tanıması Konu ve kazanımlara uygun olması f Olumsuz Bulunan Özellikler f Öneriler f 28 Etkinlikler için gereken sınıf koulları, materyal ve maddi olanakların yetersiz olması 23 Zamanın kazanım ve konular açısından yetersiz olması 8 Örencilerin okul dıında, aile ve çevrede gereken kaynaklara ulamakta sorunlar yaaması 42 Öretmen ve örencilere daha çok araç-gereç, donanım, basılı kaynak, vb. destei salanmalı Etkinliklere daha fazla zaman 21 ayrılmalı, ders saatleri arttırılmalı 12 Sınıf mevcutları azaltılmalı 11 Tablo 6 da görüldüü gibi, öretmenlerin sosyal bilgiler programı örenme öretme sürecine ilikin olumlu bulduklarını en çok belirttikleri ilk üç özellik örenci merkezli etkinliklere yer verilmesi, örencilere sınıf dıında örenme, aratırma olanaı tanıması ve konu ve kazanımlara uygun olması olarak belirlenmitir. Öretmenlerden birisi programın örenme-öretme süreci hakkında en olumlu bulduu yönünü; Örenci yaptıı faaliyetler içerisinde konuyu yaarken pekitiriyor, daha akıcı ve kalıcı bir örenim gerçekleiyor eklinde belirtmitir. Bir baka öretmen ise programın örenme-öretme süreciyle ilgili olumlu yönünü u ekilde ifade etmitir. Program örencileri daha etkin, aratırma, inceleme yapmaya yönlendirmektedir.programın örenme-öretme süreciyle ilgili olumsuz bulunan ilk üç özellik ise etkinlikler için gereken sınıf koulları, materyal ve maddi olanakların yetersiz olması, zamanın kazanım ve konular açısından yetersiz olması ve örencilerin okul dıında, aile ve çevrede gereken kaynaklara ulamakta sorunlar yaaması dır. Öretmen görülerinde en sık tekrar edilen ilk üç öneri ise öretmen ve örencilere daha çok araç-gereç, donanım, basılı kaynak, vb. destei salanmalı, etkinliklere daha fazla zaman ayrılmalı, ders saatleri arttırılmalı ve sınıf mevcutları azaltılmalı eklindedir. Bir öretmen programın örenme-öretme süreciyle ilgili en olumsuz bulduu yönünü u ekilde dile getirmitir. Alt yapının yetersiz bulunduu okullarda bu süreç etkili olamıyor Aynı öretmen öneri olarak ta Programın öretme sürecinin baarılı olması için sınıflarda yeterli donanımın bulunması gerekiyor, bilgisayar, projeksiyon, vcd vb görüünü belirtmitir. Bir baka öretmen de, programın örenme-öretme süreçlerine yönelik olarak teknolojik araçların yetersiz olması süreçte sınırlılık yaratıyor görüünü dile getirmitir. Örenme-öretme sürecine yönelik önerilerin, programın bu boyutunda olumsuz bulunan yönlerin giderilmesine yönelik olduu görülmektedir. 477

11 Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Programının Deerlendirme Sürecine likin Görü ve Önerileri Sosyal bilgiler programının deerlendirme sürecine ilikin öretmen görülerinin daılımı Tablo 7 de gösterilmitir. Tablo 7. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Deerlendirme Süreci Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Beer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı En Yüksek Ortalamaya Sahip Farklı deerlendirme yöntem ve tekniklerine (kontrol listeleri, gözlem formları, dereceli puanlama anahtarı, vb.) yer verme Belirlenen kazanımlara uygun olma Örencinin geliim özelliklerine uygun olma Örencilerin sosyal ve duygusal geliimlerini dikkate alma Örencinin örenme sürecindeki performansını bütün olarak belirleyebilme En Düük Ortalamaya Sahip Aileleri deerlendirme sürecine dahil etme Verilen zaman içinde gerçekletirilebilir olma Önerilen deerlendirme formları ve etkinliklerinin uygulanabilir olması Örencinin üst düzey zihinsel kazanımlarını (problem çözme, karar verme, deerlendirme, analiz etme, vb.) ölçebilme Örencinin kendi kendini deerlendirmesini içerme Tamamen Fikrim Yok Deil Hiç Deil Toplam f % f % f % f % f % f % X f % f % f % f % f % f % X Deerlendirme Süreci Genel Toplam Tablo 7 de görüldüü gibi sosyal bilgiler programının deerlendirme sürecini anketteki maddeler bakımından deerlendiren öretmenlerin en olumlu buldukları özellik farklı deerlendirme yöntem ve tekniklerine yer vermesi dir ( X =3.67). Bunun ardından belirlenen kazanımlara uygun olması ( X =3.64), örencinin geliim özelliklerine uygun olması ( X =3.60), örencilerin sosyal ve duygusal geliimlerini dikkate alması ( X =3.55) ve Örencinin örenme sürecindeki performansını bütün olarak belirleyebilmesi ( X =3.43) özellikleri gelmektedir. Öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının deerlendirme sürecinde en düük ortalamaya sahip özellikler ise aileleri deerlendirme sürecine dahil etme ( X =3.00), verilen zaman içinde gerçekletirilebilir olması ( X =3.09), önerilen deerlendirme formları ve etkinliklerinin uygulanabilir olması ( X =3.14), örencinin üst düzey zihinsel kazanımlarını (problem çözme, karar verme, deerlendirme, analiz etme, vb.) ölçebilmesi ( X =3.33) ve Örencinin kendi kendini deerlendirmesini içermesi dir ( X =3.43). 478

12 Anketteki deerlendirme süreci boyutuna ilikin aritmetik ortalama ise 3.39 dur. Öretmenlerin sosyal bilgiler programın deerlendirme sürecine ilikin olumlu ve olumsuz buldukları özellikler ile buna yönelik önerileri arasında en sık belirttikleri ilk üç madde Tablo 8 de gösterilmitir. Tablo 8. Öretmenlerin Deerlendirme Süreciyle lgili Olarak Olumlu ve Olumsuz Buldukları Özellikler le Buna Yönelik Önerileri Olumlu Bulunan Özellikler Çok çeitli deerlendirme yöntemlerinin kullanılması Deerlendirme sürecine örencilerin de katılıyor olması Belirlenen konu ve kazanımlara uygun olması Olumsuz Bulunan f Özellikler 22 Çok fazla zaman ve emek gerektirmesi 11 Aırı sayıda deerlendirme formu olması 9 Ailelerin deerlendirme sürecine katılması f Öneriler f 28 Deerlendirme formlarının sayısı azaltılmalıdır 18 Formların amaca ve ihtiyaca uygun ekilde yeniden daha anlaılır bir ekilde düzenlenmesi 13 Konu ve ünite sonlarında sorularla da (geleneksel deerlendirme biçimleriyle de) deerlendirme yapılmalıdır Tablo 8 de görüldüü gibi, öretmenlerin sosyal bilgiler programı deerlendirme sürecine ilikin olumlu bulduklarını en çok belirttikleri ilk üç özellik çok çeitli deerlendirme yöntemlerinin kullanılması, deerlendirme sürecine örencilerin de katılıyor olması ve belirlenen konu ve kazanımlara uygun olması iken; olumsuz bulunan ilk üç özellik ise çok fazla zaman ve emek gerektirmesi, aırı sayıda deerlendirme formu olması ve ailelerin deerlendirme sürecine katılması dır. Öretmen görülerinde en sık tekrar edilen ilk üç öneri ise deerlendirme formlarının sayısı azaltılmalıdır, formlar amaca ve ihtiyaca uygun ekilde yeniden daha anlaılır bir ekilde düzenlenmelidir ve konu ve ünite sonlarında sorularla da (geleneksel deerlendirme biçimleriyle de) deerlendirme yapılmalıdır eklindedir. Bir öretmen, bu konudaki görülerini çoktan seçmeli test teknii ile örencilerin seçildii bir ülkede bulunuyoruz. Ama kitaplarımızda yorum ve analiz, ifade becerisi gelitirme ön planda tutulmu. Bu bir tezattır eklinde açıklama yaparken, bir baka öretmen de öretmene, örenciye, veliye çok fazla yük getiriyor. Ayrıca ölçülmek isteneni de ölçemiyoruz sözleriyle görülerini dile getirmeye çalımıtır. Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Öretim Programının Eitim Felsefesi, Genel Anlayıı ve Varsayımlarına likin Görüleri Sosyal bilgiler programının eitim felsefesi, genel anlayıı ve varsayımlarını ankette yer alan maddeler dorultusunda deerlendirmeleri istenen öretmenlerin maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda, aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk üçer maddeye ilikin verilen yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.9 da gösterilmitir. Tablo 9 da görüldüü gibi sosyal bilgiler programının eitim felsefesini, genel anlayıını ve varsayımlarını deerlendiren öretmen görülerine göre, en yüksek ortalamaya sahip ilk üç özellik çada bir eitim anlayıını yansıtması ( X =3.74), yetitirilecek insan tipini açıkça tanımlamı olmasıdır ( X =3.48) ve nasıl uygulanacaının açıkça belirtilmi olması dır ( X =3.46). Öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının genelinde en düük ortalamaya sahip özellikler ise okulun bulunduu çevrenin sosyo-kültürel özelliklerine uyarlanabilme özellii vardır ( X =2.81), okulun koullarına göre uyarlanabilme özellii vardır ( X =2.91) ve öretmenlerin çou programının baarıya ulaacaına inanmaktadır ( X =2.93) eklinde ifade edilen maddelerdir. Bu bölümle ilgili maddelerin tamamına ilikin aritmetik ortalama ise 3.22 dir

13 Tablo 9. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Programının Eitim Felsefesi, Genel Anlayıı ve Varsayımları Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Üçer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı Kesinlikle Kesinlikle Katılıyorum Fikrim Yok Katılmıyorum Katılıyorum Katılmıyorum Toplam En Yüksek Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % Çada bir eitim anlayıını yansıtmaktadır Yetitirilecek insan tipi açıkça tanımlanmıtır Nasıl uygulanacaı açıkça belirtilmitir En Düük Ortalamaya Sahip f % f % f % f % f % f % Okulun bulunduu çevrenin sosyo-kültürel özelliklerine uyarlanabilme özellii vardır Okulun koullarına göre uyarlanabilme özellii vardır Öretmenlerin çou programının baarıya ulaacaına inanmaktadır Programının Eitim Felsefesi, Genel Anlayıı ve Varsayımları Genel Toplam Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Öretim Programının Uygulama Koullarına likin Görüleri Sosyal bilgiler programının uygulanma koullarını ankette yer alan maddeler dorultusunda deerlendirmeleri istenen öretmenlerin maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda, aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk üçer maddeye verilen yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.10 da gösterilmitir. Tablo 10. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Programının Uygulanma Koulları Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Üçer Maddeye Verilen En Yüksek Ortalamaya Sahip Programın öngördüü deerlendirme etkinlikleri uygulanabilir niteliktedir Programın öngördüü örenme etkinlikleri gerçekletirilebilmektedir. Okul yöneticileri programın uygulanması için gereken destei salamaktadır. En Düük Ortalamaya Sahip Veliler programın uygulanmasına gereken destei sunmaktadır. Öretmenlere programın uygulanmasında gereken materyal ve olanaklar sunulmutur. Okullar program için gereken fiziksel koullara (bina, derslik, laboratuar vb.) sahiptir. Yanıtların Daılımı Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Fikrim Yok Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Toplam f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Programının Uygulama Koulları Genel Toplam

14 Sosyal bilgiler programının okullardaki uygulama koullarını deerlendiren öretmenlerin görülerine göre, en yüksek ortalamaya sahip ilk üç madde programın öngördüü deerlendirme etkinlikleri uygulanabilir niteliktedir ( X =3.00), programın öngördüü örenme etkinlikleri gerçekletirilebilmektedir ( X =2.99) ve okul yöneticileri programın uygulanması için gereken destei salamaktadır ( X =2.97) eklindedir. Öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının uygulama koulları bakımından en düük ortalamaya sahip maddeler ise veliler programın uygulanmasına gereken destei sunmaktadır. ( X =2.21), öretmenlere programın uygulanmasında gereken materyal ve olanaklar sunulmutur ( X =2.31) ve okullar program için gereken fiziksel koullara (bina, derslik, laboratuar vb.) sahiptir ( X =2.43) eklindedir. Bu bölümle ilgili maddelerin tamamına ilikin aritmetik ortalama ise 2.60 tır. Öretmenlerin Sosyal Bilgiler Öretim Programının Uygulayıcılarının Eitim Gereksinimlerine likin Görüleri Sosyal bilgiler programının uygulayıcılarının eitim gereksinimi düzeylerini ankette yer alan maddeler dorultusunda deerlendirmeleri istenen öretmenlerin maddelere verdikleri yanıtlar üzerinde yapılan betimsel istatistikler sonucunda, aritmetik ortalaması en yüksek ve en düük olarak belirlenen ilk üçer maddeye verilen yanıtların frekans ve yüzde daılımları Tablo.11 de gösterilmitir. Tablo 11. Sosyal Bilgiler Programı Deerlendirme Anketi Uygulayıcıların Eitim Gereksinimleri Bölümünde En Yüksek ve En Düük Aritmetik Ortalamaya Sahip lk Üçer Maddeye Verilen Yanıtların Daılımı En Yüksek Ortalamaya Sahip Öretmenler, sosyal bilgiler dersi konularıyla ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir. Öretmenler, sosyal bilgiler dersi programının önerdii etkinliklerle ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir. Öretmenler programın baarısı için gereken ibirlii ve iletiim becerilerine yeterince sahiptir. En Yüksek Ortalamaya Sahip Müfettiler programın uygulanması ile ilgili yeterli bilgi ve becerilere sahiptir. Okul yöneticileri programın uygulanmasıyla ilgili yeterli bilgi ve becerilere sahiptir. Öretmenler, sosyal bilgiler dersi programının önerdii deerlendirme etkinlikleriyle ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir. Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Fikrim Yok Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Toplam f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Uygulayıcıların Eitim Gereksinimleri Genel Toplam Sosyal bilgiler programının uygulayıcısı olan öretmen, yönetici ve müfettilerin hizmetiçi eitim gereksinimlerini deerlendiren öretmenlerin görülerine göre, en yüksek ortalamaya sahip ilk üç madde öretmenler, sosyal bilgiler dersi konularıyla ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir ( X =3.48), öretmenler, sosyal bilgiler dersi programının önerdii etkinliklerle ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir ( X =3.36) ve öretmenler programın baarısı için gereken ibirlii ve iletiim becerilerine yeterince sahiptir ( X =3.31) eklindedir. 481

15 Öretmen görülerine göre sosyal bilgiler programının uygulama koulları bakımından en düük ortalamaya sahip maddeler ise müfettiler programın uygulanması ile ilgili yeterli bilgi ve becerilere sahiptir ( X =2.71), okul yöneticileri programın uygulanmasıyla ilgili yeterli bilgi ve becerilere sahiptir ( X =2.94) ve öretmenler, sosyal bilgiler dersi programının önerdii deerlendirme etkinlikleriyle ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahiptir ( X =3.03) eklindedir. Bu bölümle ilgili maddelerin tamamına ilikin aritmetik ortalama ise 3.16 dır. SONUÇ, TARTIMA VE ÖNERLER Sosyal Bilgiler Programını Deerlendirme Anketiyle elde edilen verilerin analizinden ortaya çıkan sonuçları kısaca u ekilde özetlemek olasıdır: Öretmenler programın kazanımlarıyla ilgili özellikleri, tamamen uygun dan hiç uygun deil e doru beli bir derecelendirme ölçei üzerinde, ortalama 3.50 düzeyinde, fikrim yok ve uygun arasında bir noktada deerlendirmilerdir. Öretmenlerin kazanımlarla ilgili en uygun buldukları özellik demokratik yaamın gerektirdii beceri, deer ve tutumları kapsaması ( X =3.74); en az uygun buldukları özellik ise toplumdaki siyasi yapının özelliklerine yanıt verebilme ( X =3.11) özellii olmutur. Yine aynı ekilde, kazanımların en olumlu yönü olarak Çocukların yaratıcılık, problem çözme, aratırma yapma gibi farklı yönlerini açıa çıkarabilmesi ve çok yönlü bakı açıları kazandırması belirtilirken (f: 29), en olumsuz yön olarak da Kazanımların içinde yaanılan bölgenin tarihi, corafyası vb. yerel bilgileri kapsamaması ve daha çok kent yaam koulları dikkate alınarak hazırlanmı olması eklinde ifade edilmitir (f: 26). Programın genel amaçları incelendiinde, ulusal ve evrensel özelliklere daha fazla yer verildii ve yerel ve bölgesel özelliklere çok fazla yer verilmedii görülmektedir (Kırolu, 2006). Aratırma bulguları Gömleksiz ve Bulut un (2006) programın pilot uygulamalarını deerlendirdikleri aratırma sonuçlarıyla paralellik göstermektedir. Gömleksiz ve Bulut, beli bir derecelendirme ölçeinde kazanımlarla ilgi genel ortalamayı 3.78 olarak bulmulardır. Bu sonuç, öretmenlerin kazanımları oldukça uygun bulduklarını göstermektedir. Aykaç ve Baar ın (2005) aynı konuda yaptıkları aratırmada da, kazanımlarla ilgili olarak, kazanımların sınırlandırılmı, sadeletirilmi ve konularla balantılı olarak saptandıı görüleri ön plana çıkmıtır. Yaar da (2005) sosyal bilgiler programını kuramsal olarak deerlendirdii çalımasında, 1998 programına göre yeni programda, etkili ve sorumlu vatanda kavramının amaçlar balamında daha net belirtildiini vurgulamıtır. Kısaca öretmenlerin programın kazanımlarıyla ilgili dier aratırma bulgularıyla da tutarlı olarak olumsuzdan çok, olumluya yakın görü bildirdikleri söylenebilir. Programın kazanımlarıyla ilgili olarak en olumlu bulunan yönler, kazanımların çocuklarda yaratıcılık, problem çözme, aratırma vb. yaam becerilerini kazandırmaya dönük olması ve çok yönlü bakı açıları kazandırmasıdır. Programın içerik boyutuyla ilgili olarak öretmenlerin en uygun buldukları özellik, içeriin tablo, ekil, resim ve grafiklerle yeterince desteklenmi olması ( X =3.77) ve en az olumlu buldukları özellik de ulusal ve evrensel bilgi, olay ve sorunları dengeleme ( X =3.29) olmutur. Beli deerlendirme ölçeinde içerikle ilgili özelliklerin uygun bulunma durumu ortalaması 3.56 olarak hesaplanmıtır. Bu görü de fikrim yok (3) ve uygun (4) arasında bir noktaya tekabül etmektedir. Öretmenler içerikle ilgili genel olarak, örencilerin günlük yaamlarıyla ilgili olduunu ve konuların resim, ekil ve grafiklerle desteklendiini düünmektedirler. çerikle ilgili olarak en olumsuz bulunan yön ise temel bilgilere yeterince yer verilmemi olmasıdır. Program incelendiinde, 1998 programında olduu gibi konuların üniteler içinde sıralanmadıı görülmektedir (Kırolu, 2006). çerik, bilgi, beceri ve deerler olarak sınıflanmı ve bilgi boyutunda sadece kavram adlarına yer verilmitir. Gömleksiz ve Bulut un (2006) aratırmalarında öretmenler, programın kapsamını, be üzerinden 3.81 düzeyinde olumlu bulmulardır. Yine aynı ekilde, Aykaç ve Baar ın (2005) aratırmalarında da konuların yaamla daha iç içe olduu ve ezberden uzak olduu vurgulanmıtır. Konuların 1998 programında olduu gibi listelenmemi olması bazı öretmenleri rahatsız etmi olabilir. Örencilerin yeterince bilgilenmedii ve Orta Öretim Kurumları Örenci Seçme ve Yerletirme Sınavına (OKS) nasıl hazırlanacakları vb. konular medyada da sık tartıılan konular arasında yer almaktadır. Öretmen görülerine göre programın örenme öretme süreçleri boyutuna ait genel ortalama 3.50 dir. Bu deer fikrim yok (3) ile uygun seçeneklerinin tam orta noktasına denk gelmektedir. Bu 482