Tablo 1: Çalıma grubunun alan eitimine (branlara) göre daılımı

Transkript

1 MLL ETM BAKANLII MÜFETTLERNN OKUL REHBERLK HZMETLER VE DENETMYLE LGL GÖRÜLER THE OPINIONS OF THE MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION INSPECTORS ABOUT SCHOOL GUIDANCE SERVICES AND SUPERVISION OF THESE SERVICES Mehmet GÜVEN Özet Bu aratırmanın amacı, Milli Eitim Bakanlıı Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki psikolojik danıma ve rehberlik hizmetleri ve bu hizmetlerin denetimiyle ilgili görülerini belirlemektir. Aratırmanın çalıma grubunu 30 Haziran 11 Temmuz 2008 tarihleri arasında Mula da yapılan program tanıtım seminerine katılan 175 Bakanlık Müfettii oluturmaktadır. Veriler, aratırmacı tarafından hazırlanan ve açık uçlu sorulardan oluan bir anketle toplanmıtır. Anket, katılımcılara seminer sırasında uygulanmıtır. Yanıtlar, frekansları belirlenerek tablolatırılmıtır. Müfettilerce belirtilen görülere dayalı olarak bulgular; okul rehberlik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak algılanması, psikolojik danımanların mesleki geliim çabaları, örenci rehberlik hizmetlerindeki artı gibi olumlu gelimelere karın, okul rehberlik hizmetlerinin birtakım olumsuz görünümlerinin olduunu göstermektedir. Olumsuz görünümler arasında; psikolojik danımanlarla okul yöneticileri arasında iletiim yetersizlii, birçok okulda danıman sayısının azlıı, sınıf rehberlik programının uygulanmasındaki yetersizlikler, kayıt sistemindeki düzensizlik ve eksiklikler dikkati çekmektedir. Müfettiler, okul rehberlik hizmetlerinin denetimiyle ilgili olarak rehberlik servislerinin alan dıı müfettilerce denetlenmesi, denetimler arası sürenin uzunluu ve denetime ayrılan sürenin yetersizlii, denetimin genellikle evrak ve kayıtların incelenmesine dayalı olması gibi birtakım sorunlar da belirtmilerdir. Anahtar Sözcükler: Okul rehberlik hizmetleri, psikolojik danıman, müfetti, denetim Abstract The purpose of this research is to describe the opinions of the Ministry of National Education Inspectors about counseling and guidance services and the supervision of these services in secondary schools. The study group was 175 Ministry of National Education Inspectors participating in a curriculum introduction seminar in Mugla between 30 June and 11 July Data were collected by using an open ended item questionnaire developed by researcher. The questionnaire was administered to participants during the seminar. Responses were tabulated by using frequencies. Findings indicated that despite the positive developments such as perceiving school guidance services as a need, professional development efforts of counselors and increases in student guidance services, a number of negative aspects of the school guidance services were described by the Inspectors. Negative aspects included the lack of communication between counselors and school administrators, shortage of counselors in many schools, deficiencies in implementation of the classroom counseling curriculum and lack of a clear and concise recording system. Inspectors also described a number of problems related to supervision of guidance services including supervision of guidance services by inspectors from outside the field, long intervals between supervision periods, insufficient time allocated for supervision and supervising guidance services most often by reviewing documents and records. Key Words: school guidance services, counselor, inspector, supervision GR Okullarda psikolojik danıma ve rehberlik (PDR) hizmetleri, örencinin kendini daha iyi tanıması ve özelliklerinin farkına varması, fırsatlarını ve seçeneklerini tanıması, kendisi için gerçekçi kararlar alabilmesi, potansiyellerini gelitirebilmesi, karılatıı engel ve sorunlarla ba edebilmesi ve çevresine uyum salayabilmesi için yürütülen psikolojik yardım hizmetleridir. Milli Eitim Bakanlıı Rehberlik ve Psikolojik Danıma Hizmetleri Yönetmelii ne (2001) göre rehberlik ve psikolojik danıma hizmetlerinin amacı, Türk Milli Eitim Sisteminin genel amaçları çerçevesinde örencilerin kendilerini gerçekletirmelerine, eitim sürecinden yetenek ve özelliklerine göre en üst düzeyde yararlanmalarına ve gizil güçlerini en uygun ekilde kullanmalarına ve gelitirmelerine yöneliktir. Bu amaç çerçevesinde yürütülen çalımalar temelde uzmanlık iidir, fakat bir okulda psikolojik danımanın okul personelini ie karıtırmadan tek baına bu hizmetleri yürütmeye çabalaması uygun bir davranı deildir. PDR Bu çalıma, Haziran 2009 tarihlerinde Ankara da düzenlenmi olan Uluslar arası Katılımlı Ulusal Eitim Denetimi Sempozyumu nda sözel bildiri olarak sunulmutur. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Mesleki Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü, mehmetguven@gazi.edu.tr

2 hizmetlerinin önemli bir ilkesi olarak, bu hizmetlerin etkili ve verimli bir ekilde sunulabilmesi ve amacına ulaabilmesi için okuldaki personel ile ibirlii ve ortak bir anlayı içinde yürütülmesi gerekmektedir. Bu nedenle okulda psikolojik danıman, okul müdürü, müdür yardımcısı, sınıf rehber öretmeni ve ders öretmenlerinin yapacaı görevler M.E.B. Rehberlik ve Psikolojik Danıma Hizmetleri Yönetmelii nde (2001) ayrıntılı bir ekilde belirtilmitir. Bu görevlerin beklenildii ekilde yerine getirilmesinde okul personelinin isteklilii, anlayı ve ibirlii önemlidir. Ülkemizde okul yöneticileri ve öretmenlerin PDR hizmetlerine ve psikolojik danımanın görevlerine ilikin algı, anlayı ve deerlendirmeleri konusunda yapılan bazı aratırmaların (Gültekin, 1984; Paskal, 2001; Güven, 2004; Nazlı, 2007) sonuçları, bu konuda bazı eksikliklerin ve yanlı anlayıların olduunu göstermektedir. Bu durum, okullarda konsültasyon hizmetlerinin gereini ve önemini ortaya koymaktadır. Konsültasyon (müavirlik-danıma) çalımalarının amacı, okuldaki yönetici ve öretmenlerin daha yeterli ve ortak bir anlayıa sahip olmasını ve böylece okuldaki çalımalarda bu anlayıın esas alınmasını ve tüm olanakların bu anlayıa uygun bir biçimde kollanılmasını salamaktır (Kepçeolu, 1994, s.122). Dier bir deyile konsültasyon çalıması, psikolojik danıman ile örencinin eitimi ve yetitirilmesiyle ilgili bir ya da daha fazla kiinin (öretmen, yönetici, veli ) ibirlii içinde, örencinin gelimesine yönelik olarak kurdukları yardım ilikisidir (Akman, 1994). Konsültasyon çalımalarının ortak anlayı ve ibirliini gelitirmenin yanında asıl amacı örencilerin yararına çalımalar yapılmasıdır. Bozic ve Carter (2002) tarafından öretmenlerle yapılan konsültasyon çalımasının yararları incelenmitir. Çalımanın sonucunda katılımcıların %84 ü konsültasyon çalımasının kendileri için yararlı bir zaman etkinlii olduunu, %92 si sınıflarındaki örencilerinin çalımalarıyla daha yakından ilgilenir olduunu, %80 i sınıfta kullanabilecekleri stratejilerde artı olduunu ve %56 sı özel eitime muhtaç çocuklarla çalımada kendilerine daha güvenir olduklarını belirtmilerdir. Bu sonuçlardan da anlaılacaı gibi okullardaki kosültasyon çalımalarının örencilere olumlu yansıyan yönleri bulunmaktadır. Okullardaki hizmetler, yönetim, eitim-öretim ve örenci kiilik hizmetleri olarak örgütlenmitir (Özgüven, 1999, s.53). Bu hizmetlerin üçü de birbiri ile ilikili hizmetlerdir ve bu hizmetlerin temel amacı, bireyin doutan getirmi olduu gizilgüçlerini/kapasitelerini ya da özünü gerçekletirmesi suretiyle kendisi ve toplum için yetimesine yardımcı olmaktır (ahin, 2008, s.6). Okullarda bu hizmetlerin etkili ve verimli bir ekilde yürütülmesi için yönetim, denetim ve deerlendirme etkinliklerinin önemli bir yeri vardır. Okulda denetim ve deerlendirmeler okulun amaçlarına ulama derecesi hakkında yargıya varmak üzere yapılır. Bu nedenle denetim ve deerlendirme, okul çalıanlarının okulun amaçlarına ulamasındaki katkı derecelerinin, bu katkıyı salayacak yeterliklerinin belirlenmesi sürecidir (Bircan ve Sefunç, 2006, s.235). Milli Eitim Bakanlıı Tefti Kurulu Bakanlıınca (2007) hazırlanmı olan Lise ve Dengi Okullar Denetim Rehberi nde denetim; genel olarak kamuda, özel ve tüzel kiilii bulunan kurum ve kurulularda yapılmakta olan ilerin; kaynak, imkan ve artlar dikkate alınarak, yasal çerçeve ile belirlenen amaç, öngörülen temel ilke ve hedeflere uygunluunu, doruluunu, düzenliliini, verimliliini, ekonomikliini, etkinliini; objektif, geçerli ve güvenilir ölçütlere göre karılatırma yapabilme, ulusal standartlara ve planlanan esaslara göre durumunu ortaya koyma, giderilebilir eksikler için rehberlikte bulunma, deiim ve geliim için öneriler getirme sürecidir eklinde tanımlanmakta ve denetimin, plânlama ve uygulamaların hedefe ulaıp ulamadıının belirlenmesi, varsa eksik ve sapmaların düzeltilmesi amacıyla yapıldıı belirtilmektedir. Okullarda okul yöneticilerinin de yönetim ve denetim görevleri yanında, Türk eitim sisteminde denetim etkinlikleri bakanlık ve ilköretim denetmenleri aracılıı ile gerçekletirilmektedir (Yılmaz, 2009). Ortaöretim kurumları bakanlık müfettilerince, ilköretim kurumları ise ilköretim müfettilerince denetlenmektedir. Dolayısıyla okullardaki rehberlik hizmetleri ve okul psikolojik danımaları da bu kapsamda deerlendirilmektedir. Okul PDR hizmetlerinin denetiminde görev alan müfettilerin okullardaki PDR hizmetlerinin genel durumu ve bu hizmetlerin denetimine ilikin görü ve izlenimlerinin belirlenmesi, bu hizmetlerin etkiliinin artırılması ve bu konuda yapılacak çalımaların planlanmasında katkı salayıcı olacaktır. Bu nedenle bu aratırmada, Milli Eitim Bakanlıı Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleri ve bu hizmetlerin denetimiyle ilgili görülerini belirlemek amaçlanmıtır. Bu amaç çerçevesinde aratırmada u sorulara cevap aranmıtır: 1. Milli Eitim Bakanlıı Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleriyle ilgili görüleri nelerdir? 2. Bakanlık Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetlerinin denetimi konusunda karılaılan sorunlara ilikin görüleri nelerdir? 3. Bakanlık müfettilerinin okul PDR hizmetlerinin denetimiyle ilgili önerileri nelerdir?

3 YÖNTEM Çalıma Grubu Aratırmanın çalıma grubunu 30 Haziran 11 Temmuz 2008 tarihleri arasında Mula da yapılan Ortaöretim ders programları tanıtımı seminerine katılan yaklaık 210 Bakanlık Müfettii arasından çalımaya gönüllü olarak katılan 175 müfetti oluturmaktadır. Bakanlık Müfettileriyle ilgili kiisel bilgileri de ortaya koymak amacıyla çalıma grubunun branlara, kıdeme, eitim durumuna, cinsiyete, müfettilikteki çalıma süresine ve okul rehberlik çalımalarının denetiminde bulunup bulunmamaya göre daılımları aaıda tablolar halinde verilmitir. Tablo 1: Çalıma grubunun alan eitimine (branlara) göre daılımı Alan Eitimi (Bran) n % Matematik Türk Dili ve Edebiyatı ngilizce Teknik Eitim Kimya Tarih Fizik Biyoloji Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Corafya Felsefe Beden Eitimi Resim ktisat Müzik letme-muhasebe Çocuk Geliimi Psikolojik Danıma ve Rehberlik Eitim Yönetimi Ticaret Turizm Kamu Yönetimi Sosyoloji Almanca Bilgisayar Fen Bilgisi Hukuk Sanat Tarihi Belirtilmeyen Tablo 1 deki verilerden, aratırmanın çalıma grubunu oluturan müfettilerin çeitli branlara sahip olduu; matematik, Türk dili ve edebiyatı, ngilizce ve teknik eitim branlarından müfettilerinin sayılarının dier branlara göre daha fazla olduu görülmektedir. Tablo 2: Çalıma grubunun meslekteki kıdeme göre daılımı Kıdem n % 1 5 yıl yıl yıl yıl yıl yıl yıl yıl ve üzeri Belirtilmeyen Tablo 2 deki verilerden, çalıma grubunu oluturan müfettilerin %35.42 sinin yıl arası kıdeme sahip olduu, bunu sırası ile yıl ve yıl arası çalıanların izledii görülmektedir. Tablo 3: Çalıma grubunun eitim durumuna göre daılımı Eitim Durumu n % Lisans Yüksek Lisans Doktora

4 Tablo 3 te görüldüü gibi aratırma kapsamına alınan Bakanlık Müfettilerinin çounluu (%76.57) lisans eitimine sahiptir. %22.86 sı ise yüksek lisans eitimi almıtır. Tablo 4. Çalıma grubunun cinsiyete göre daılımı Cinsiyet n % Kadın Erkek Tablo 4 teki verilerden, çalıma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerin çounluunun (%90.86) erkek olduu anlaılmaktadır. Tablo 5: Bakanlık Müfettiliindeki çalıma süresine göre daılım Müfettilikteki çalıma süresi n % 1 2 yıl yıl yıl yıl yıl yıl ve üzeri Belirtilmeyen Tablo 5 de görüldüü gibi çalıma grubunu oluturan müfettilerin önemli bir kısmını (%44) müfettilikte henüz 1-2 yıl çalımı olanlar oluturmaktadır. Bunu sırası ile 3-5 yıl (%22.86), yıl (%13.71) ve 21 yıl ve üzeri (%12.57) çalıanlar izlemektedir. Tablo 6: Okul Rehberlik çalımalarının denetiminde bulunup bulunmamaya göre daılım Denetimde Bulunma n % Evet Hayır Tablo 6 da görüldüü gibi, çalıma grubunu oluturan müfettilerin %85.71 i bugüne kadar okul rehberlik çalımalarının denetiminde bulunduunu, %14.29 u ise bulunmadıını belirtmilerdir. Veri Toplama Aracı Aratırmada katılımcılara bu aratırma için hazırlanan bir anket uygulanmıtır. Anketin hazırlanmasının ilk aamasında aratırmacı tarafından bir taslak form hazırlanmıtır. Hazırlanan bu form, kapsamı ve içerdii soruların anlaılırlıı bakımından alanla ilgili iki öretim elemanı ve üç Bakanlık Müfettiinin görüüne sunulmutur. Alınan görü ve öneriler dorultusunda ankete son ekli verilmitir. Ankette, Bakanlık Müfettileriyle ilgili kiisel bilgiler, ortaöretim okullarındaki PDR hizmetlerinin genel durumu, denetim sorunları ve denetime ilikin öneriler konusunda açık uçlu sorular yer almaktadır. Verilerin Toplanması Veri toplama aracı, Bakanlık Müfettilerine yönelik yürütülen ortaöretim ders programlarının tanıtımı semineri sırasında aratırmacı tarafından uygulanmıtır. Uygulamadan önce, çalımayla ve anketin yanıtlanmasıyla ilgili açıklamalar yapılarak katılımcıların isimlerini belirtmeden anketteki sorulara serbestçe yanıt vermeleri salanmıtır. Verilerin Deerlendirilmesi Katılımcıların kiisel niteliklerine ilikin sorulara verdikleri yanıtların frekans ve yüzdeleri hesaplanarak daılımları belirlenmitir. Okul rehberlik hizmetleri ile ilgili açık uçlu sorulara verilen yanıtların deerlendirilmesinde ise her bir soruya verilen yanıtlar incelenerek kendi aralarındaki benzerliklerine göre gruplandırılmı, tablolatırılmı ve deerlendirilmitir. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde, aratırmada elde edilen bulgular sırasıyla ve tablolar halinde verilmi ve yorumlanmıtır. Tablo 7 de aratırma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleriyle ilgili olumlu görüleri verilmitir.

5 Tablo 7. Bakanlık Müfettilerinin okul PDR hizmetleriyle ilgili olumlu görüleri Belirtilme Olumlu görüler sayısı Alanında yeterli, ilgili ve gayretli rehber öretmenlerin olması 22 Okul rehberlik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak algılanması 19 Rehber öretmenlerin örencilerle ilgilenmelerinde artı var 16 Örencilere gerekli eitsel ve mesleki rehberliin yapılması 16 Rehber öretmenlerin kendilerini gelitirme gayreti içinde olması 13 Örenciyi tanıma tekniklerinin uygulanması ve deerlendirilmesi 13 Okul rehberlik hizmetlerinin yaygınlaması 12 Okul rehberlik hizmetleri konusunda olumlu gelimeler var 11 Rehberlik hizmetlerinin verimlilii ve düzenliliinde artı var 10 Yeni sınıf rehberlik programının örenciler için yararlı olması 10 Rehberlik çalımalarının programlı bir ekilde yürütülmesi 9 Birçok okulda rehber öretmen bulunması 9 Velilerle görümelerde ve ilgilenmede artı gözlenmesi 8 Rehberlik çalımaları için uygun mekânlar oluturma çabası 7 Rehberlik hizmetlerinin örencilerin geliimine katkı salaması 6 Örencilerin rehber öretmene yönelik olumlu algıları ve güven 6 Dosyalama ve arivleme sistemindeki gelimeler 5 Rehber öretmenlerin dier öretmenlerle ibirlii içinde olması 4 Ders programında ayrı bir rehberlik saatinin olması 3 Okullarda rehber öretmenlere verilen deerde artı var 3 Öretmenlere ve velilere rehberlikle ilgili doküman verilmesi 3 Sınıf rehberlik programının rehber öretmenlerce beenilmesi 3 RAM ile program alı verii iyi durumda 3 Sınıf öretmenlerinin rehberlik saatinde ne yapacaklarını bilmesi 3 Özel okullardaki rehberlik çalımaları daha sistemli ve etkin 2 Okullarda rehber öretmen sayısındaki artı 2 Çevrenin örenciler üzerindeki olumsuz etkilerini azaltması 1 Genellikle mevzuata uygun çalımalar yapılması 1 Okullarda sorunların belirlenmesi ve çözümünde öncülük etmesi 1 Okulların kendi PDR programlarını hazırlamada özerk olması 1 Tablo 7 deki bulgulardan, Bakanlık müfettilerinin okul PDR hizmetleri ile ilgili olarak bazı olumlu izlenimlere sahip oldukları anlaılmaktadır. Özellikle rehber öretmenlerin alanlarında yeterli olarak algılanmaları, okullarda rehberlik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak görülmesi, örencilere yönelik eitsel ve mesleki rehberlik çalımalarındaki artı, rehber öretmenlerin kendilerini gelitirme gayreti içinde olmaları, okullarda rehberlik hizmetlerinin gittikçe yaygınlatıı ve bu hizmetlerin verimliliinde bir artı olduu, yeni sınıf rehberlik programının örenciler için yararlı olduu eklindeki olumlu görüler ilk sıralarda yer almaktadır. Bu bulgulardan, ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleriyle ilgili bazı olumlu gelimelerin olduu anlaılmaktadır. Ancak bu konudaki olumlu görülerin yanında bazı olumsuz görü ve izlenimler de bulunmaktadır. Tablo 8 de aratırma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleriyle ilgili olumsuz görüleri verilmitir. Tablo 8: Bakanlık Müfettilerinin okul PDR hizmetleriyle ilgili olumsuz görüleri Belirtilme Olumsuz görüler sayısı Rehber öretmenin okul yönetimi ve öretmenlerle iletiim eksiklii 22 Örenci tanıma tekniklerinin sonuçlarının yeterince paylaılmaması 18 Çou okulda rehber öretmen sayısının azlıı ve yokluu 15 Evrak ilerine fazla zaman harcanması, her eyin kaıt üzerinde kalması 14 Sınıf rehberlik programının uygulanmasındaki eksiklikler 11 Rehber öretmenlerin çalımalarını mesai saatleriyle sınırlandırması 11 Kayıt tutmada yetersizlikler ve düzensizlikler 11 Rehber öretmenlerin alan bilgisi ve becerisinde eksiklik 10 Örencilerin sorunları için yeterli çözüm üretilememesi 10 Rehber öretmenlere görevlerinin dıında iler yüklenmesi 9 Örencilerin yeterince tanınmaması 9 Okul rehberlik servislerinin fiziki donanım eksiklii 9 Rehber öretmenlerin odalarına fazla baımlı olmaları 9 Okul yönetiminin rehberliin önemini ve amacını kavrayamaması 9 Rehber öretmenlerin görevlerini yeterince yapmamaları 8 Öretmenlerin rehberlik hizmetlerinin önemine inanmamaları 8 Rehber öretmenlerin sınıf rehber öretmenlerine destek olmaması 6 Örencilerle bireysel görümelere yeterince yer verilmemesi 6 Rehberlik hizmetleriyle ilgili mevzuatın yeterince bilinmemesi 6 Velilerle ilgili çalımaların yetersizlii 6 Sınıf rehber öretmenleri yeterli rehberlik bilgi ve becerine sahip deil 5

6 Sınıf rehber öretmenlerinin rehberlik konusundaki isteksizlii 5 Okuldaki tüm örencileri kapsayıcı çalımalar yapılmaması 5 kili öretimde altı saatlik mesai sorun yaratıyor 5 Rehber öretmenlerin örencilerle iletiimi yeterli deil 4 Rehber öretmenlerin kendilerini öretmenlerden üst konumda algılaması 4 Rehber öretmenler kiisel geliime yardımda yetersiz kalıyorlar 4 Rehber öretmenlerin kendilerini gelitirmeye istekli olmamaları 4 Bazı rehber öretmenlerin ölçme aracı uygulamanın ilerisine geçememesi 4 Okulun özelliklerinin dikkate alınmaması 3 Bazı rehber öretmenlerin sınıf rehberlik programını anlamamı olması 3 Örencileri izleme çalımalarının yetersizlii 3 Rehberlik çalımalarının tamamen rehber öretmene bırakılmak istenmesi 3 Örencilerin ihtiyaçlarının yeterince belirlenmemesi 3 Önleyici rehberlik çalımalarının yetersizlii 3 Rehber öretmenlerin ilerini öretmenlere devrederek yürütme eilimi 2 Özel eitime muhtaç örencilerle yeterince ilgilenilmemesi 2 Rehberlik programının kazanımlarının ileniinde zaman yetersizlii 2 Dosyaların ve evrakların sadece denetim için hazırlanması 2 Çalıma takvimine ve planına uyulmaması 2 Rehberlik hizmetlerinin örencilere yeterince tanıtılmaması 2 Rehberlik yürütme komisyonunun etkin çalımaması 2 Gizlilik gerekçesiyle bazı kayıtların müfettilere gösterilmemesi 2 Rehber öretmenlerin birden fazla okulda görevlendirilmesi 1 Rehber öretmenin örencilere olumsuz örnek olması 1 Okulda birden fazla rehber öretmen olduunda aralarında anlamazlık yaanması 1 Tablo 8 deki bulgular incelendiinde, aratırma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerinin okullardaki PDR hizmetleriyle ilgili bazı olumsuz görü ve izlenimlere sahip oldukları anlaılmaktadır. Olumsuz izlenimler arasında; rehber öretmenlerin okul yönetimi ve öretmenlerle iletiim eksiklii, örenci tanıma tekniklerinin sonuçlarının yeterince paylaılmaması, çou okulda rehber öretmen sayısının azlıı ve yokluu, evrak ilerine fazla zaman harcanması, her eyin kâıt üzerinde kalması, sınıf rehberlik programının uygulanmasındaki eksiklikler, rehber öretmenlerin çalımalarını mesai saatleriyle sınırlandırması ve odalarına fazla baımlı kalmaları, kayıt tutmada yetersizlikler ve düzensizlikler, rehber öretmenlerin alan bilgisi ve becerisinde eksiklik, örencilerin sorunları için yeterli çözüm üretilememesi, rehber öretmenlere görevlerinin dıında iler yüklenmesi, okul rehberlik servislerinin fiziki donanım eksiklii, okul yönetiminin rehberliin önemini ve amacını yeterince kavrayamaması gibi olumsuz durumların ilk sıralarda yer aldıı görülmektedir. Bu konudaki bulgular, ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleri konusunda önemli eksikliklerin olduunu ortaya koymaktadır. Özellikle okul yönetimipsikolojik danıman-öretmenler arası iletiim eksiklii rehberlik hizmetlerinin etkililiini azaltabilecek bir durumdur. Okul personeli arasında gerekli iletiim ve ibirliinin salanmasında okul psikolojik danımanının yanı sıra okul yönetimi ve öretmenlere de sorumluluk dümektedir. Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde ibirliinin incelendii bir aratırmada, ibirliinin yüksek olduu okullarda yüksek idare destei, gelitirici iletiim, olumlu PDR anlayıı, psikolojik danımanın çaba ve motivasyonu, isteklilik, eitim ve geliime önem veren bir anlayı, önleyici PDR anlayıı, örenci ihtiyaçlarına duyarlılık, sorumlulukların yerine getirilmesi, danımanın rolünün benimsenmesi ve yüksek düzeyde veli katılımı gibi faktörlere rastlanmıtır(akba ve Çam, 2003). Bu nedenle okullarda rehberlik hizmetlerinin verimliliinde ibirlii ilkesine balı kalınmasının önemi yadsınamaz. Bu konuda okul psikolojik danımanı kadar okul yönetiminin de anlayı ve tutumu önemlidir. Psikolojik danımanların okul yöneticileriyle ilikilerinin incelendii bir aratırmada (Güven, 2003) ilikilerde ciddi sorunlar yaanmadıı, ancak dikkate alınması gereken bazı konuların olduu ortaya çıkmıtır. Özellikle okul yöneticilerinin rehberlik hizmetleri konusundaki bilgi ve anlayılarında, rehberlik çalımalarını desteklemelerinde bazı eksiklikler olduu ve bazı okul yöneticilerinin psikolojik danımanlardan görevleri dıındaki ilerde de görev almalarını istedikleri belirlenmitir. Okul yöneticilerinin PDR hizmetlerini algılamaları konusunda yapılan bir baka çalımada (Nazlı, 2007) ise, okul yöneticilerinin PDR hizmetlerinin amacını ve okullardaki uygulamalarını yeterince bilmedikleri, mevcut rehberlik hizmetlerinin çeitli sorunlarını algılamadıkları, rehberlik hizmetlerinin toplumun ve örencilerin ihtiyaçlarını karılamadıını düündükleri, ancak ihtiyaca cevap veremeyen bu hizmetin nasıl yapılandırılacaı hakkında fikirlerinin olmadıı belirlenmitir. Bu tür eksikliklerin ve sorunların giderilmesinde okul psikolojik danımanlarının da anlayı ve tutumu önemlidir. Okul danımanları mesleiyle ilgili görev ve sorumluluklarını yerine getirmenin yanında okulda konültasyon hizmetleri kapsamındaki çalımaları da istenilen düzeyde yürüttüünde rehberlik hizmetleri konusundaki anlayı ve ibirliinde gelimeler olacaktır.

7 Tablo 9 da aratırma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetlerinin denetimi konusunda karılaılan sorunlara ilikin görüleri verilmitir. Tablo 9: Bakanlık Müfettilerinin okul PDR hizmetlerinin denetimiyle ilgili sorunlara ilikin görüleri Belirtilme Denetimle lgili Sorunlar sayısı Bu konuda sorun yok 32 Rehberlik hizmetlerinin alan dıı müfettilerce denetlenmesi 27 Denetim için ayrılan sürenin yetersizlii 22 Her müfettiin rehberlik konusunda yeterli bilgi ve donanıma sahip olmaması 10 Denetimin genellikle evrak üzerinden yapılması 9 Denetimler arası sürenin uzunluu 5 Denetimde süreklilik ve izlemenin olmaması 4 Gizlilii olan evrakların müfettilere gösterilmek istenilmemesi 3 Rehber öretmenlerin dier okul çalıanlarıyla egüdüm içinde olmaması 3 Bazı sorunlar var 3 Bazı rehber öretmenlerin rehberlie açık olmaması 2 Örenci ve velilerin denetimin dıında kalması 2 Denetimde süreç deerlendirilmesine yer verilmemesi 2 Deerlendirme ölçütlerinin somut olmaması 2 Müfettilerin önem verdikleri konuların ve denetim yönteminin farklılıı 2 Denetime yönelik olumsuz algılar 2 Rehber öretmenlerin çalıtıkları kurumu yeterince tanımamaları 1 Okul müdürlerinin denetimle ilgili bilgilerinin yetersizlii 1 Rehber öretmenlerin sadece yaptıklarını göstermek istemesi 1 Müfetti sayısının azlıı 1 Denetim için ayrılan bütçenin yetersizlii 1 Rehber öretmenlerin rehberlie ihtiyaçlarının olması 1 Denetimler sırasında rehber öretmenlerin çalıma saatlerinin dolduunu belirtmeleri 1 Bakanlıın rehberlik konusundaki gelimelerle ilgili çalımasının olmaması 1 Bu sorunun cevabının kendi kurumumuzda tartıılmasını doru buluyorum 1 Bo bırakan 58 Ortaöretim okullarındaki rehberlik hizmetlerinin denetimi ile ilgili olarak ankette yer alan Size göre ortaöretim okullarımızın denetimi ile ilgili sorunlar var mı? Varsa lütfen yazınız eklindeki soruya çalıma grubunun %33.14 ünün (58 müfetti) yanıt vermedii gözlenmitir. Bu durum, denetimle ilgili sorunların genellikle müfettilerin kendi aralarında ve kurumlarında paylaılması gerektii anlayıından kaynaklanabilir. Tablo 9 daki bulgulardan, müfettilerin 32 sinin (%18.28) bu konuda bir sorun görmedii anlaılmaktadır. Önemli görülen sorunlar arasında ise rehberlik hizmetlerinin alan dıı müfettilerce denetlenmesi, denetim için ayrılan sürenin yetersizlii, her müfettiin rehberlik konusunda yeterli bilgi ve donanıma sahip olmaması, denetimin genellikle evrak üzerinden yapılması, denetimler arası sürenin uzunluu, denetimde süreklilik ve izlemenin olmaması gibi sorunların ilk sıralarda yer aldıı görülmektedir. Bu bulgulardan, okul rehberlik hizmetlerinin denetimi konusunda çözüme kavuturulması gereken bazı sorunların olduu anlaılmaktadır. MEB Tefti Kurulu Bakanlıınca (2007) hazırlanan Lise ve Dengi Okullar Denetim Rehberi nde de belirtildii gibi yapılan faaliyetlerden istenilen verimin alınması, beklenen fayda ve geliimin salanması, faaliyetlerin baarı ile sürdürülebilmesi, sürekli ve etkili bir denetimle salanabilir. Bu nedenle bu konudaki sorunların çözümü için çalımalar yapılmasında yarar vardır. Özellikle PDR hizmetlerinin denetiminde bulunacak müfettilerin bu hizmetler konusunda daha yeterli bilgi ve donanıma sahip olmalarının salanması gerekir. lköretim Müfettilerinin rehber öretmenlerin denetimine ilikin yeterlik algılarının incelendii bir aratırmada (Dönmez, Kaya ve Çivitçi, 2003), ilköretim müfettilerinin rehber öretmenleri deerlendirmeyle ilgili birçok konuda kendilerini çounlukla ya da tamamen yeterli algıladıkları, ancak uzmanlık bilgisi gerektiren bazı konularda ise kendilerini kısmen yeterli algıladıkları belirlenmitir. Bakanlık müfettileriyle de yürütülebilecek benzer bir çalımanın sonuçlarına dayalı olarak, PDR hizmetlerinin denetiminde görev alacak Bakanlık Müfettilerinin bu konudaki eksikliklerinin giderilmesine yönelik çalımalar yapılabilir. Tablo 10 da aratırma grubunu oluturan Bakanlık Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetlerinin ve çalımalarının denetimiyle ilgili önerileri verilmitir. Tablo 10. Bakanlık Müfettilerinin okul PDR hizmetlerinin ve çalımalarının denetimiyle ilgili önerileri Belirtilme Denetimle lgili Öneriler sayısı Rehberlik hizmetleri mümkün olduunca PDR alanından müfettilerce denetlenmeli 23 Rehberlikle ilgili gelimeler konusunda Bakanlık Müfettilerine yönelik hizmet içi eitim çalımaları düzenlenmeli 12

8 Gizlilik nitelii taıyan evrakların da müfettilerce incelenebilmesi 9 Denetimler daha sık aralıkla ve yeterli zaman diliminde yapılmalı 9 Rehber öretmenleri gelitirici hizmet içi eitim çalımaları yapılmalı 8 Rehber öretmenler okul yönetimi ve öretmenlerle egüdümlü çalımalı 8 Okul PDR programları okulun özelliklerine uygun olmalı 7 Rehber öretmenler denetim konusunda eletiriye açık olmalı 7 Denetimle ilgili geri bildirim verilmeli 6 Rehberlik çalımaları konusunda sadece rehber öretmen deil, tüm ilgililer denetlenmeli 5 Rehber öretmenlerin çalıma saatleri artırılmalı 5 Rehber öretmenler örencileri tanımaları için sınıfa daha çok girmeli 5 Denetim ve deerlendirmede hizmetlerin örenciler üzerindeki etkilerine de bakılmalı 4 Rehberlik ve Aratırma Merkeziyle iletiim açık tutulmalı 4 Rehberlik çalımalarının denetiminde görev alacak müfettiler bu konuda kendilerini gelitirmeli 4 Rehberlik çalımalarının sonuçları nicelik deil, nitelik açısından deerlendirilmeli 3 Rehber öretmenler denetim hakkında ön bilgi edinmeli 3 Rehberlik konusunda okul müdürlerine de hizmet içi eitim verilmeli 3 Örencilere randevu verilerek çalıılmalı 2 Dosyalama sistemleri gelitirilmeli 2 Okul rehberlik yürütme komisyonunu etkililii artırılmalı 2 Denetim kontrole ve eletiriye yönelik deil, gelitirmeye yönelik olmalı 2 Rehber öretmenlerin evraklar arasında boulmamaları gerekir 2 Her okulda rehber öretmen bulunmalı 2 Denetim ve deerlendirme süreç odaklı olmalı 1 Denetimle ilgili ölçütler daha belirgin hale getirilmeli 1 Okul rehberlik servisleri daha uygun ortamlar haline getirilmeli 1 Bo bırakan 78 Ortaöretim okullarındaki rehberlik hizmetlerinin ve çalımalarının denetimiyle ilgili önerilere ilikin soruya çalıma grubunun %44.57 sinin (78 müfetti) yanıt vermedii gözlenmitir. Bu durum da, denetimle ilgili konuların genellikle müfettilerin kendi kurumlarında paylaılması gerektii anlayıından kaynaklanabilir. Tablo 10 daki bulgular incelendiinde, bu konudaki önerilerin bir kısmının rehberlik çalımalarının denetimiyle bir kısmının da rehberlik hizmetleriyle ilgili olduu görülmektedir. Bakanlık müfettilerinin okul rehberlik hizmetlerinin denetimi ile ilgili balıca önerileri arasında; okul rehberlik hizmetlerinin mümkün olduunca rehberlik alanından müfettilerce denetlenmesi, rehberlikle ilgili gelimeler konusunda Bakanlık Müfettilerine yönelik hizmet içi eitim çalımalarının düzenlenmesi, gizlilik nitelii taıyan evrakların da müfettilerce incelenebilmesi, denetimlerin daha sık aralıkla ve yeterli zaman diliminde yapılması, rehber öretmenlerin denetim konusunda eletiriye açık olmaları, denetimle ilgili geri bildirim verilmesi, rehberlik çalımaları konusunda sadece rehber öretmen deil, tüm ilgililerin denetlenmesi gibi önerilerin ilk sıralarda yer aldıı görülmektedir. Rehberlik çalımalarının denetimiyle ilgili bu öneriler yanında Bakanlık Müfettilerinin okullardaki rehberlik hizmetleriyle ilgili bazı genel önerileri de bulunmaktadır. Bunlar arasında; rehber öretmenleri gelitirici hizmet içi eitim çalımalarının yapılması, rehber öretmenlerin okul yönetimi ve öretmenlerle egüdümlü çalıması, okul PDR programlarının okulun özelliklerine uygun olması gibi öneriler sayılabilir. Bakanlık Müfettilerinin bu konudaki önerilerine dayalı olarak yapılacak çalımaların, okul PDR hizmetlerinin etkililiini ve verimini önemli ölçüde artıracaı söylenebilir. SONUÇ VE ÖNERLER Milli Eitim Bakanlıı Müfettilerinin ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleri ve bu hizmetlerin denetimiyle ilgili görülerinin belirlendii bu aratırmada, okullardaki rehberlik hizmetleriyle ilgili olumlu algılar ve gelimelerin yanında olumsuz bulunan bazı durumların da olduu ortaya çıkmıtır. Olumlu bulunan durumlar arasında; rehber öretmenlerin alanlarındaki yeterlilii, okullarda rehberlik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak görülmesi, örencilere yönelik eitsel ve mesleki rehberlik çalımalarındaki artı, rehber öretmenlerin kendilerini gelitirme gayreti içinde olmaları, okullarda rehberlik hizmetlerinin verimliliinde bir artı, yeni sınıf rehberlik programının örenciler için yararlı olması sayılabilir. Olumsuz izlenimler arasında; rehber öretmenlerin okul yönetimi ve öretmenlerle iletiim eksiklii, örenci tanıma tekniklerinin sonuçlarının yeterince paylaılmaması, çou okulda rehber öretmen sayısının azlıı ve yokluu, evrak ilerine fazla zaman harcanması, her eyin kâıt üzerinde kalması, sınıf rehberlik programının uygulanmasındaki eksiklikler, rehber öretmenlerin çalımalarını mesai saatleriyle sınırlandırması ve odalarına fazla baımlı kalmaları, kayıt tutmada yetersizlikler ve düzensizlikler, rehber öretmenlerin alan bilgisi ve becerisinde eksiklik, örencilerin sorunları için yeterli

9 çözüm üretilememesi, rehber öretmenlere görevlerinin dıında iler yüklenmesi, okul rehberlik servislerinin fiziki donanım eksiklii, okul yönetiminin rehberliin önemini ve amacını yeterince kavrayamaması gibi durumların ilk sıralarda yer aldıı görülmektedir. Bu konudaki bulgular, ortaöretim okullarındaki PDR hizmetleri konusunda önemli eksikliklerin olduunu ortaya koymaktadır. Okullardaki psikolojik danıma ve rehberlik hizmetlerinin denetimi konusunda önemli görülen sorunlar arasında; rehberlik hizmetlerinin alan dıı müfettilerce denetlenmesi, denetim için ayrılan sürenin yetersizlii, her müfettiin rehberlik konusunda yeterli bilgi ve donanıma sahip olmaması, denetimin genellikle evrak üzerinden yapılması, denetimler arası sürenin uzunluu, denetimde süreklilik ve izlemenin olmaması gibi sorunların olduu ortaya çıkmıtır. Aratırmadan elde edilen bulgulara dayalı olarak aaıda bazı öneriler verilmitir: Örenciyi tanıma tekniklerinin sonuçlarından daha çok yararlanılmalı, gerektiinde sonuçlar örenci, öretmen, okul yönetimi ve velilerle uygun bir ekilde paylaılmalıdır. Rehber öretmeni bulunmayan veya rehber öretmen sayısı yetersiz olan okullara rehber öretmen atamasında öncelik verilmelidir. Sınıf rehberlik programının uygulanmasıyla ilgili eksikliklerin giderilmesine ve bu konuda öretmenlerin gelitirilmesine yönelik çalımalar yapılmalıdır. Okul rehberlik servisleri örencilere daha iyi hizmet verebilecek mekânlar haline getirilmelidir. Örenciyi tanıma ve bireysel görüme hizmetleri artırılmalıdır. Rehberlik hizmetlerinin mümkün olduunca psikolojik danıma ve rehberlik alanında yetimi müfettilerce denetlenmesinin salanması için gerekli çalımalar yapılmalıdır. Denetimler daha sık aralıkla ve yeterli zaman ayrılarak yapılmalıdır. Denetimde süreklilik salanmalı, izlemeye ve geri-bildirime yer verilmelidir. Rehberlik hizmetlerinin denetimi sadece evrak üzerinden yapılan denetimle sınırlı kalmamalı, hizmetlerin örenciler ve veliler üzerindeki etkilerini belirleyici deerlendirme çalımaları da yapılmalıdır. Denetim ve deerlendirme çalımalarında sürecin deerlendirilmesine de önem verilmelidir. Öz deerlendirme çalımalarına da yer verilmelidir. Benzer bir çalıma ilköretim müfettileriyle de yapılabilir. KAYNAKÇA Akba, S. ve Çam, S. (2003). Okullarda Psikolojik Danıma ve Rehberlik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Oluturulan birliinin ncelenmesi. VII. Ulusal Psikolojik Danıma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri, Ankara: Cantekin Matbaası, s. 87. Akman, Y. (1994). Okullarda Psikolojik Danıma ve Rehberlik Servislerinde Verilen Konsültasyon Hizmetlerinin Yeri ve Önemi. 1. Eitim Bilimleri Kongresi Kitabı. Cilt 3, Adana: Çukurova Üniversitesi, s Bircan,. ve Sefunç, M. (2006). Eitimin Yönetsel Temelleri. Eitim Bilimine Giri (Ed. Veysel Sönmez), Ankara: Anı Yayıncılık. Bozic, N. Ve Carter, A. (2002). Consultation Groups: Participants Views, Educational Psychology in Practice, 18(3), Dönmez, B., Kaya, A. Ve Çivitçi, A. (2003). lköretim Müfettilerinin Rehber Öretmenlerin Denetimine likin Yeterlik Algıları. VII. Ulusal Psikolojik Danıma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri, Ankara: Cantekin Matbaası, s Gültekin,. (1984). Orta Dereceli Okullarda Sınıf Öretmenlerinin Görev Algıları, YayıMlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Güven, M. (2003). Psikolojik Danımanların Okul Yöneticileri le likilerini Deerlendirmeleri. VII. Ulusal Psikolojik Danıma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri, Ankara: Cantekin Matbaası, s Güven, M. (2004). lköretim ve Ortaöretim Öretmenlerinin Psikolojik Danıma ve Rehberlik Uygulamalarını Deerlendirmeleri. 6. Rehberlik Sempozyumu-Bildiriler. stanbul: MEF Okulları, s Kepçeolu, M. (1994). Psikolojik Danıma ve Rehberlik (Daha da gelitirilmi 8. Baskı), Ankara: Özerler Matbaası. M.E.B. (2001). Milli Eitim Bakanlıı Rehberlik ve Psikolojik Danıma Hizmetleri Yönetmeli,. Resmi Gazete, Tarih: , Sayı: M.E.B. Tefti Kurulu Bakanlıı (2007). Lise ve Dengi Okullar Denetim Rehberi. Ankara: MEB. Tefti Kurulu Bakanlıı Yayını. Nazlı, S. (2007). Okul Yöneticilerinin Rehberlik ve Psikolojik Danıma Hizmetlerini Algılamaları, Eitim Aratırmaları, 26, Özgüven,. E. (1999). Çada Eitimde Psikolojik Danıma ve Rehberlik. Ankara: PDREM Yayınları. Paskal, K. (2001). Okul Yöneticilerinin (lköretim Okulu Müdürlerinin) Bu Okullarda Görev Yapan Rehber Öretmenlerin Görevleri ve Rehberlik Hizmetleri le lgili Bilinçlilik Düzeyleri, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. ahin, C. (2008). Eitim Sürecinde Örenci Kiilik Hizmetleri ve Rehberlik. Psikolojik Danıma ve Rehberlik (Ed. M. Güven), Ankara: Anı Yayıncılık. Yılmaz, K. (2009). Okul Müdürlerinin Denetim Görevi, nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 10(1),