KATILIM BANKALARINDA FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ 1 FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS OF PARTICIPATION BANKS: THE CASE OF TURKEY

Transkript

1 KATILIM BANKALARINDA FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ 1 FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS OF PARTICIPATION BANKS: THE CASE OF TURKEY Yusuf ESMER 2, Hşim BAĞCI 3 ÖZ Fizsiz bnkcılık olk nitelendiilen ktılım bnkcılığı, geleneksel bnkcılık ile kşılştııldığınd Tükiye ve Düny Finns Sektöü`nde son yılld hızlı büyüme tendini südümeye devm etmektedi. Bu büyüme finnsl sistemin Fizsiz (İslmi) Finns Sistemi`ne doğu bi eğilim göstediğini ifde etmektedi. Bu bğlmd bu çlışmd; öncelikle ktılım bnkcılığı kvmı, bu kvmın içeik ve detylı ile ilgili bilgi veildikten son Tükiye bnkcılık sektöündeki ktılım bnklının finnsl pefomns ölçümlei ypılmıştı. Bu ölçüm yıllı sını kpsmktdı. Bu ölçüm ypılıken öncelikle ktılım bnklının bilnço ve geli tblolındn elde dilen veile kullnılmıştı. Bu veile nlizdeki syo ölçümleinin ypılbilmesi için geekmekte ve hesplnn bu syol ydımıyl finnsl pefomns ölçümü ypılmıştı. Finnsl pefomns ölçümünde Topsis Metodu kullnılmıştı. Topsis Metodu ydımıyl hngi ktılım bnksının hngi yıld dh yüksek finnsl pefomns göstediği bulunk bu sonuçl it bitkım youmld bulunulmuştu. Anht Kelimele: Ktılım Bnkcılığı, Fizsiz Bnkcılık, Topsis Metodu, Finnsl Pefomns Anlizi ABSTRACT Pticiption bnking which is descibed s the inteest-fee bnking comped with the Tditionl Bnking; continues to mintin pid gowth tend in ecent yes in Tukey nd in the Wold Finnce Secto. This gowth sttes tht the finncil system shows tendency towd Inteest-fee (Islmic) Finncil System. Afte we give infomtion elted to content nd detils of the concept of pticiption bnking, pticiption bnks finncil pefomnce will mesue in Tukey's bnking secto. This mesue coves the yes While mesuing, pimily the dt obtined fom pticiption bnks blnce sheets nd income sttements wee used. These dt e equied fo 1 Bu çlışm, 8-10 Myıs 2014 tihinde Mm Ünivesitesi tfındn düzenlenen 13. Ulusl İşletmecilik Kongesi`nde sunuln bildii genişletileek hzılnmıştı. 2 Öğ. Gö., Sinop Ünivesitesi, yesme@sinop.edu.t 3 Aş. Gö., Aksy Ünivesitesi, hsimbgci1907@hotmil.com Bşvuu Tihi: Yyın Kbul Tihi: DOI: /sb.65174

2 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) mesuing tio nlysis nd, with the help of these clculted tios finncil pefomnce ws mesued. The Topsis Method ws used to mesue the finncil pefomnce. The Topsis Method enbled us to mesue which bnk showed bette finncil pefomnce in which ye nd the ppe pesented comments evluting the esults. Keywods: Pticiption Bnking, Inteest-Fee Bnking, Topsis Method, Finncil Pefomnce Anlysis 1. GİRİŞ Ktılım bnkcılığı sektöü diğe bnkcılık sektöünden fklıdı. Anck tüm bnkl ykt klbilmek ve kizleden minimum düzeyde etkilenmek için bibileiyle ekbet etmektedi. Rekbet sonucu bzı bnkl vlığını devm ettimekte, bzı bnkl ise ifls noktsın gelebilmektedi. Bu nedenle ekbet edebilmek için pefomns diğe bi ifdeyle bnkcılık sektöü kvmıyl finnsl pefomns ölçümü bnkl için oldukç önemlidi. Bnklın bu ölçümü geçekleştiebilmelei için öncelikle pefomns ve finnsl pefomns kvmlı üzeinde önemle dumlı geekmektedi. Pefomns kvmı; işletmelein mçlın ulşm düzeyidi. Bi işletmenin bşısını devm ettiebilmesi ve bu bşıd süeklilik z edebilmesi ise pefomns ölçümü ile cevbını bulmktdı (Kmn, 2009:411). Pefomns ölçümü için kullnıln biçok yöntem vdı. Bu yöntemle ydımıyl işletmele pefomnslını nliz etmekte ve gelecek plnlmsı ypmktdı. Belli bşlı pefomns ölçüm yöntemlei: Anlik Hiyeşi Poses (AHP), Vei Zflm Anlizi (VZA), Topsis ve Electe di. Bu yöntemle pefomns ölçümünde kullnım mcın goe değişkenlik göstemekte ve bu mc uygun olk nlizlede kullnılmktdı. Bnkl, finnsl kuuml, özel fiml vb. biçok işletme geleceğe yönelik thminlede bulunbilmek, dh etkin k lbilmek, plnlm ve denetim fliyetleinin dh veimli olbilmesi için belli zmnld düzenli olk finnsl nliz ypmlıdı. Çünkü işletme üst yöneticileinin en önemli göevi finnsl pefomnsı tkip etmekti. Finnsl pefomnsı doğu olk ölçebilmek için veilei doğu toplmk ve bu veilein nsıl nliz edileceğini bilmek geekmektedi. Pefomns ölçüldükten son olumlu vey olumsuz değelendimele ypılmlı ve olumsuz sonuçl veen nlizle sonsı pefomnsı ttıck çözümle bulmk geekmektedi. Pefomnsı ttımk için öncelikle fim kendi kpsitesini bilmeli ve bu bğlmd kipleiyle mücdele edecek düzeyde pefomnsını yükseltmelidi. Yni; finnsl pefomns; işletmelein kendi duumunu göebilmek, kipleiyle oln mücdelesinde ne düzeyde olduğunu kvybilmek, kpsitesine göe gelecek plnlmsı ypbilmek için geekli oln ve kâlılığını mksimize etmeyi mçlyn bi göstegedi (Ac, 2003:21). Dünyd Fizsiz Bnkl olk dlndııln İslmi Bnkl`ın Tükiye'deki tici unvnı Ktılım Bnklı`dı. Fizsiz ess göe çlışn ktılım bnklı, kâ ve z ktılm essın göe fon toplyıp; ticet, otklık ve finnsl kilm yöntemleiyle fon kullndın bi bnkcılık tüüdü. Ktılım bnklı İslmi iktist sistemini kullnıl ve Tükiye Ktılım Bnkl Biliği (TKBB)`ne tbidile. Ktılım bnklı geleneksel fizli bnkldn biçok yönden fklıdı. Anck en temel fk: Ktılım Bnklı ihtiycı oln müşteisine nkit kedi vemek yeine ihtiyç duyuln üünü stıcıdn peşin lıp müşteisine vdeli stmktdı (Özsoy, 2013). Tükiye de fizsiz bnkl olk dlndııln ktılım bnklının bnkcılık sektöüne 18

3 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI gimesinin temel sebeplei ve hedeflei şunldı (As ve Öztük, 2011:172): Ø Fiz sebebiyle diğe bnkl gitmeyen yni tıl fonlı ekonomiye kzndımk, Ø İslmi İktist sistemini kullnn ülkelele Tükiye nin ilişkileini geliştimek, Ø Suudi Abistn, Kuveyt, Bileşik Ap Emiliklei gibi petol zengini p ülkeleinden ülkeye fon giişini sğlmktı. Tükiye de fizsiz bnkcılığın geçmişi 1970 lee kd uznmktdı. Bu mçl ilk kez 1975 yılınd Devlet Snyi ve İşçi Ytıım Bnksı kuulmuştu. Anck 1978 den itiben klsik bnkl gibi çlıştığı için bşısız olmuştu. Bu bşısız deneyimden son 1983 yılınd tek bu konu ele lınmış ve 16 Alık 1983 tihli 83/7506 syılı Bknl Kuulu Knmesi ile fizsiz bnklın ülkemizde fliyet göstemeleine izin veilmişti. Bu kuuml Özel Finns Kuumlı dı veilmişti. Bu kuumlın sttülei 2005 yılındn itiben 19/10/2005 tihli ve 5411 syılı yeni Bnkl Knunu ile Ktılım Bnksı n dönüştüülmüş ve günümüzde de geçeli oln Ktılım Bnklı olk dlndıılmktdı (Ky, 2012: ). Tükiye de geçmişten günümüze şu nd 5 tne ktılım bnksı bulunmktdı. Bu ktılım bnklı: Albk Tük, Bnk Asy, Kuveyt Tük ve Tükiye Finns, Zit Ktılım Bnksı ve Vkıf Ktılım Bnksı`dı. Bu ktılım bnklı dışınd kuuln nck şu nd fliyet göstemeyen ktılım bnklı d bulunmktdı. Bunl: Fmily Finns, İhls Finns ve Andolu Finns`tı. Bu ktılım bnklın kuuluş yıllı ve fliyet göstemeye bşldıklı yıll Tblo 1 de gösteilmişti. Tblo 1: Tükiye deki Ktılım Bnklı Ktılım Bnksı nın Adı Kuuluş Yılı Fliyet Yılı Albk Tük Ock 1985 Kuveyt Tük Mt 1989 Bnk Asy Ekim 1996 Andolu Finns Fmily (Fisl) Finns Nisn 1985 İhls Finns Nisn 1995 Tükiye Finns Ksım 2005 Zit Ktılım Bnksı Myıs 2015 Vkıf Ktılım Bnksı Şubt 2016 Kynk: Doğn, 2008: 51 Tblo 1 de Tükiye deki ktılım bnklının kuuluş yıllı ve fliyete geçtiklei yıll gösteilmişti. İlk kuuln ktılım bnksı Albk Tük tü. Anck tmmen yeli semye ile kuuln ilk Tük-İslm bnksı Andolu Finns tı. Tükiye Finns ktılım bnksı Andolu Finns ve Fmily Finns ın bileşmesiyle kuuln ve isim değişikliğine uğmış bi ktılım bnksıdı. Şu nd fliyeti son een ktılım bnklı ise: Andolu Finns, Fmily Finns ve İhls Finns tı. Aktif olk devm eden: Albk Tük, Kuveyt Tük, Bnk Asy ve Tükiye Finns ktılım bnklıdı (Bğcı, 2013: 54). Bunun ynınd 12 Myıs 2015 tihinde Zit Ktılım Bnksı, 26 Şubt 2016 tihinde de Vkıf Ktılım Bnksı fliyete bşlmış ve şu nd bu iki ktılım bnksı d ktif olk çlışmktdı. 19

4 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) Bu çlışm; litetü tmsı, çlışmnın mcı, ştımd kullnıln model, modelin içeiği, ypıln uygulm ve bu uygulmyl ilgili ulşıln sonuçl ve öneileden oluşmktdı. Bu düzen doğultusund ştım devm etmektedi. Bu kış sistemi mklenin ynı zmnd dımlını sısıyl göstemektedi. 2. LİTERATÜR TARAMASI Ktılım bnkcılığı ile ilgili yeli ve ybncı biçok çlışm ypılmıştı. Bu çlışmld hngi yöntemin kullnıldığı ve hngi sonuçl ulşıldığı şğıd özetlenmişti. Aştımd son yılld ypıln güncel çlışml ğılık veilmişti. Yudisti (2004) yıllınd İslmi bnklın istiklı ve veimli olup olmdığını ştıdığı çlışmsınd Vei Zflm Anlizi Metodu`nu kullnmıştı. 18 İslmi Bnk üzeinde teknik, sf teknik ve ölçek veimliliği ölçülei hesplnmy çlışılmıştı. Aştım sonund İslmi bnkld veimsizliğin düşük olduğu, küesel kiz yıllınd İslmi bnklın çok iyi pefomns göstediği sonucun vılmıştı. Özgü (2008), çlışmsınd Tükiye de mevcut ktılım bnklının yıllı sındki finnsl veileiyle pmetik olmyn yöntemleden Vei Zflm Anlizi kullnılk çok yönlü etkinlik ve veimlilik ölçüm çlışmsı geçekleştimişti. Ypıln nliz ydımıyl ktılım bnklının finnsl etkinliği ştıılmıştı. Anliz sonund ekonomik istik dönemleinde bşısız ktılım bnklın etkin olm yönünde olumlu gelişme kydettiği, toplm fktö veimliliğinin etkinlik ile ykındn ilişkili olduğu sonucun vılmıştı. Çetin ve Bıtık (2010), çlışmlınd özel kesim tici bnkl ile ktılım bnklının dönemi mli tblolındn elde edilen finnsl onl kullnk, finnsl pefomnslının değelendiilmesine yönelik bi kâlılık nlizi ypmışldı. Bu mçl ilk olk finnsl onl seçilmiş, dh son Anlitik Hiyeşi Süeci (AHS) ile modelin ktsyılı belilenmişti. AHS he bi bnk için yı yı çlıştıılmış ve he bi bnknın pefomnsı hesplnmıştı. Bu çlışmnın sonucund elde edilen bulgul bkıldığınd, söz konusu dönemde tici bnkl içeisinde Akbnk, ktılım bnklı içeisinde Bnk Asy en iyi finnsl pefomnsı göstemişti. Sonuçt, bnkcılık sektöüne ytıım klının veilmesinde AHS nin kullnımı bi k meknizmsı olk düşünülmüştü. As ve Öztük ün (2011) ypmış olduklı ştımd Tükiye de ktılım bnklının kullndıdığı fon miktının ve bnkcılık sektöünde fon kullndımdki pyının özellikle 2002 yılındn itiben tış göstediği nck bnkcılık sektöünde kullndıdığı fonl itibiyle ğılığı he geçen gün tış kydetmesine ğmen ktılım bnklının eel ekonomiye doğudn ktkı sğlmd öncelikli öneme ship oln kâ/z essın göe fon kullndım onının çok düşük olduğu sonucun vılmıştı. Onou ve Abdll (2011) Sudn d döneminde İslmi bnklın pefomnsını ştımk için çlışmsınd Vei Zflm Anlizi tekniğini kullnmıştı. Biçok etkinlik ölçülei ve veimlilik değişkenlei kullnmıştı. Özel semyeli ve kmu semyeli 12 İslmibnk üzeinde ypmış olduğu çlışmnın sonucund mülkiyetin, yönetim ve ölçek etkinliği kısıtlmsı olmdığı, bnk 20

5 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI büyüklüğünün ölçek etkinliği için önemli bi fktö olduğu oty konmuştu. Plkky ve Çüük (2011) çlışmlınd Logit nliz modelinde 23 finnsl syo kullnk Tükiye de fliyet gösteen geleneksel bnklın ve ktılım bnklının finnsl syol cılığı ile bibiinden yıt edilip edilemeyeceği ştımışldı. Çıkn sonuç kâlılık ve likidite onlının he iki bnk tüü sınd yıt edici bi unsu olk kullnılbileceğini göstemişti. Tsnif modeli olk kullnıln t-testi ve logistik egesyon metodlı, he iki tü bnknın opesyonel fliyetleinin bibiinden fklı olduğunu oty koymuştu. Uysl ve E in (2012), Tükiye'de fliyet gösteen ktılım bnklı ve tici bnklın etkinlik düzeyleinin dönemi için kşılştımlı olk nliz ettiği çlışmlınd 4'ü ktılım bnksı olmk üzee toplm 30 bnknın etkinlik düzeyi ölçülmüştü. Etkinlik ölçümünde, ölçeğe göe sbit getii (CCR) ve ölçeğe göe değişken getii (BCC) vsyımlı ltınd gidi odklı Vei Zflm Anlizi (VZA) kullnılmıştı. Çlışm sonund, CCR modeline göe 2'si ktılım bnksı olmk üzee 11, BBC modeline göe ise 3'ü ktılım bnksı olmk üzee 16 bnknın etkin olduğu sonucun ulşılmıştı. Toplm etkinlik skolın bkıldığınd ise incelenen dönem boyunc ktılım bnklının tici bnkl göe dh etkin olduklı sonucun vılmıştı. Yy ve Byk (2012), çlışmlınd Tükiye de finnsl sistem içeisinde hızl büyüyen ve gelişen ktılım bnklının yıllı sındki fliyetleinin etkinlik ve veimliliklei Topsis metodunu kullnk ölçmeye çlışmıştı. Anliz sonucund Albk Tük en etkin, Bnk Asy ise en veimli ktılım bnksı çıkmıştı. Kuveyt Tük ün sunduğu ytıım çlını çeşitlendimesine plel olk etkinlik ve veimliliğinde gözle göülü bi tış sğldığı belitilmişti. Sky ve Ky nın (2013) Tükiye de fliyet gösteen mevdut ve ktılım bnklının kşılştımlı nlizini ypmk ve ktılım bnklının hngi lnld fklılştığını idelemeyi mçldıklı çlışmlınd döneminde Tükiye de fliyette bulunn mevdut bnklı ile ktılım bnklı pnel vei yöntemi ile incelenmiş ve ktılım bnklının dh yüksek öz kynkl çlışk, finnsl cılık fliyetleine odklnıken, diğe bnkldn etkinlik ve kâlılık çısındn yışmdıklı sonucun vılmıştı. Aktş ve Avcı (2013), ypmış olduklı çlışmlınd, yıllın it ktılım bnkcılığının yıllık veilei ile fize dylı bnkcılık sektöünün yıllık veilei kullnılk etkinlik kşılştımsı ypmışldı. Model olk, Vei Zflm Anlizi yöntemi kullnılmış, vei olk 3 gidi değişkeni (toplnn fonl, pesonel gidelei, k pyı gidelei) ile 2 çıktı değişkeni (kullndııln fonl, k pyı gelilei) kullnılmıştı. Ypıln nlizin sonucund, kmu bnkcılığının etkinliğinin nliz döneminde en yüksek olduğu, fize dylı özel bnkcılığın ikinci sıd ve ktılım bnkcılığının son sıd ye ldığı oty çıkmıştı. Bunun ynınd, toplm fktö veimlilik değeleine göe ktılım bnkcılığının etkinlik tışının en yüksek olduğunu sonucun ulşılmıştı. Doğn (2013), ypmış olduğu çlışmd yıllı sınd Tükiye de bnkcılık sektöünde fliyette bulunn ktılım bnklı ve geleneksel bnklın finnsl pefomnslı kşılştımıştı. Aştımsınd kâlılık, likidite, isklilik, boç ödeme gücü ve semye yetelilik onlı ydımıyl ktılım bnklı (Bnk Asy, Kuveyt Tük, Albk, Tükiye Finns) ile geleneksel bnklın (Akbnk, Gnti Bnksı, İş Bnksı, Ypı Kedi Bnksı) pefomnslını ölçmüştü. 21

6 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) Ampiik nlizlede söz konusu bnkl sınd fklılığın tespit edilmesi için t-testinden ylnılmıştı. Ypıln nliz sonucund geleneksel bnklın ktılım bnklın göe likiditesi, boç ödeme gücü ve semye yeteliliği dh yüksek ve iskliliği dh düşük olduğu belilenmişti. Bununl bilikte; ktılım bnklı ve geleneksel bnklın kâlılıklı sınd isttistiksel olk nlmlı bi fklılık olduğu tespit edilememişti. Bğcı (2013), ypmış olduğu çlışmsınd tici bnkl ile ktılım bnklının yıllı sındki kâlılık pefomnslını Topsis yöntemiyle ölçmüş ve ktılım bnklının tici bnkldn dh kâlı ve dh yüksek pefomns ship olduğunu belilemişti. Tsuf ve ytıım klının yı biimle tfındn lındığı ekonomik ypılnmd, semye piyssı, bu klın koodinsyonunu ve kynklın etkin dğılımını sğlyk önemli bi göevi yeine getimektedi. Ytıımklını veecek oln tsufçu çısındn, piysdki çeşitli ytıım fıstlı sındn seçim ypbilmek için ltentif ytıım fıstlı hkkınd bi bilgi kışının olmsı geeklidi. Ytıımcı, topldığı ve değelendidiği bilgile ışığınd ytıım tecihleini belileyecekti. Bu duumd, piysdki etkinliği bozbilecek önemli ksklıkldn bii, tfl sındki bilgi kışınd oluşbilecek sounl, kıscsı simetik bilgi dğılımının (simetik bilgi dğılımı bundn son simetik bilgi olk kullnılcktı) vlığıdı. 3. ARAŞTIRMANIN DİZAYNI Bu kısım ştımnın mcı ve kpsmı, ştımnın modeli ve uygulm, topsis metodu ile finnsl pefomns nlizi bölümleinden oluşmktdı Aştımnın Amcı ve Kpsmı Bu çlışmnın mcı, ktılım bnklınd finnsl pefomns nlizi ypmk ve hngi ktılım bnksının hngi yıld dh yüksek finnsl pefomns ship olduğunu belileyeek finnsl pefomns sılmsı ypmktı. Çlışm yıllı sını kpsmktdı. Bunun nedeni çlışmy ktıln tüm ktılım bnklının veileine 2005 yılındn itiben ulşılmsı ve nlize ktıln Tükiye Finns Ktılım Bnksı`nın 2005 yılınd kuulmuş olmsıdı. Çlışmd Tükiye de fliyet gösteen tüm ktılım bnklı: Bnk Asy, Tükiye Finns, Albk Tük ve Kuveyt Tük bnklının finnsl pefomnslı nliz edilmişti. Anck Zit Ktılım Bnksı ve Vkıf Ktılım Bnksı yeni kuulduğu için inceleme dışı bıkılmıştı. Ktılım bnklın it veilee tkbb.og.t ve ktılım bnklının kendi intenet siteleinden ulşılmıştı Aştımnın Modeli ve Uygulm Bu çlışmd Topsis Metodu kullnılk ktılım bnklının finnsl pefomnslı ölçülmüş ve ktılım bnklın it finnsl pefomns punlı bulunmuştu. Bu metod sonucund elde edilen finnsl pefomns punlın göe değelendimele ypılmıştı. Topsis metodunu kullnk finnsl pefomns punı hesplmk için bitkım syol kullnılmıştı. Bu syol: Ø Aktifin Kâlılığı, Ø Özkynklın Kâlılığı, Ø Özkynkl/Toplm Aktif, Ø Net Kâ Pyı Gelii/Toplm Aktif, 22

7 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI Ø Tkipteki Kedile/Toplm Kedile, Ø Toplm Kedile/Toplm Aktif, Ø Vegi Öncesi Kâ (Vök)/Psif toplmıdı. Bu syol; kâlılık syolı ve boçlnm syolının lt tülei oln onldı. Bunun en temel nedeni kâlılık syolı bnklın finnsl pefomnsını yükseltiken, özkynklı ve kedile ise bnklın ifls sıkıntısın düşmemesi için belileyici finnsl pefomns göstegelei olmlıdı. Ktılım bnklının finnsl syolını hesplmk için geeken veile he ktılım bnksın it olk tblold gösteilmişti. Tblo 2: Bnk Asy Veilei YILLAR Dönem Net Aktif Özkynk Net Kâ Pyı Tkipteki Toplm Kâı Toplmı Toplmı Gelii Kedile Kedile VÖK Kynk: Tblo 2 de Bnk Asy nın finnsl syolı kullnmk için geekli veilei yıllı itibiyle sunulmuştu. Bnk Asy nın dönem net kâı hep pozitif çıkken 2014 yılınd TMSF nin el koymsıyl Bnk Asy 2014 de z etmişti. Yıll itibiyle tn bi seyi izleyen ktif ve özkynk klemlei 2014 yılınd düşüşe geçmişti. Net kâ pyı gelii ve bnknın toplm kedilei de 2014 de zlmıştı. Vegi öncesi kâ klemi de 2014 yılınd z vemişti. Tblo 3: Bnk Asy Finnsl Rsyolı RASYOLAR Aktifin Kâlılığı 0,033 0,034 0,036 0,029 0,026 0,017 0,012 0,008 0,006-0,059 Özkynk Kâlılığı 0,29 0,22 0,26 0,16 0,17 0,12 0,09 0,081 0,071-0,477 Özkynkl/Toplm Aktif 0,113 0,151 0,138 0,173 0,153 0,139 0,129 0,109 0,090 0,124 Net Kâ Pyı Gelii/Toplm Aktif 0,054 0,061 0,067 0,062 0,053 0,041 0,036 0,041 0,035 0,048 Vök/Psif Toplmı 0,036 0,046 0,044 0,037 0,032 0,022 0,015 0,011 0,007-0,060 Tkipteki Kedile/Toplm Kedile 0,061 0,046 0,054 0,052 0,055 0,040 0,046 0,040 0,055 0,196 Toplm Kedile/Toplm Aktif 0,68 0,65 0,68 0,75 0,69 0,74 0,75 0,749 0,745 0,662 Kynk: 23

8 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) Tblo 3 te Bnk Asy nın finnsl syolı hesplnmış olup, bu syol tblo 2 deki veile cılığıyl bulunmuştu. Aktif kâlılığı, özkynk kâlılığı ve vök / psif toplmı syolı 2014 de negtif çıkmıştı. Bunun nedeni bnknın 2014 de z etmesidi. Diğe syol yıll itibiyle değişkenlik göstemektedi. Tblo 4: Tükiye Finns Veilei YILLAR Dönem Net Kâı Aktif Toplmı Özkynk Toplmı Net Kâ Pyı Gelii Tkipteki Kedile Toplm Kedile Kynk: VÖK Tblo 4 te Tükiye Finns ın finnsl onlını hesplmk için geekli veile sunulmuştu. Yıll itibiyle klemlei tek tek incelesek he klem tış göstemişti. İstisn olk tkipteki kedile 2010 yılınd düşmüştü. Bunun dışınd Tükiye Finns ın seyi günden güne büyüyen bnk imjınddı. Tblo 5: Tükiye Finns Finnsl Rsyolı RASYOLAR Aktifin Kâlılığı 0,026 0,033 0,026 0,022 0,019 0,019 0,017 0,016 0,013 0,009 Özkynk Kâlılığı 0,30 0,32 0,25 0,16 0,14 0,14 0,14 0,13 0,13 0,10 Özkynkl/Toplm Aktif Net Kâ Pyı Gelii/Toplm Aktif 0,08 0,10 0,10 0,14 0,13 0,13 0,11 0,12 0,10 0,09 0,053 0,046 0,058 0,056 0,057 0,044 0,042 0,044 0,034 0,032 Vök/Psif Toplmı 0,028 0,033 0,031 0,028 0,024 0,023 0,021 0,020 0,016 0,012 Tkipteki Kedile/Toplm Kedile Toplm Kedile/Toplm Aktif 0,034 0,029 0,023 0,034 0,036 0,030 0,023 0,028 0,025 0,025 0,65 0,72 0,80 0,77 0,81 0,74 0,76 0,72 0,69 0,68 Kynk: Tblo 5 te Tükiye Finns ın nlizde kullnılck finnsl syolı sunulmuştu. Bu syol tblo 4 teki veile ydımıyl bulunmuştu. Bu tbloy goe he syo yıll itibiyle değişkenlik göstemektedi. Bunun nedeni veiledeki değişkenlikti, Tükiye Finns ın tüm veilei tmsın ğmen finnsl on hesplken bu duum he zmn pozitif olk ynsımz çünkü on hesbındki 2 veinin de tmsı syoyu olumlu d olumsuz d etkileyebilmektedi. 24

9 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI Tblo 6: Albk Tük Veilei YILLAR Dönem Net Kâı Aktif Toplmı Özkynk Toplmı Net Kâ Pyı Gelii Tkipteki Kedile Toplm Kedile VÖK Kynk: Tblo 6 d Albk Tük ün veilei gösteilmişti. Bu veile genellikle tış tendi göstemektedi. Anck bu tış istisn olk tkipteki kedile 2011 yılınd, vegi öncesi kâ d 2009 yılınd düşüş göstemişti. Bunun dışınd Albk Tük bnksı genellkile olğn dışı duumll kşılşmdn fliyetini südümektedi. Tblo 7: Albk Tük Finnsl Rsyolı RASYOLAR Aktifin Kâlılığı 0,023 0,027 0,023 0,028 0,016 0,015 0,015 0,015 0,014 0,010 Özkynk Kâlılığı 0,25 0,28 0,15 0,21 0,14 0,15 0,15 0,15 0,16 0,14 Özkynkl/Toplm Aktif 0,092 0,098 0,14 0,13 0,11 0,10 0,096 0,098 0,086 0,077 Net Kâ Pyı Gelii/Toplm Aktif 0,040 0,041 0,048 0,057 0,047 0,037 0,036 0,039 0,036 0,030 Vök/Psif Toplmı 0,021 0,028 0,029 0,035 0,020 0,019 0,019 0,019 0,017 0,014 Tkipteki Kedile/Toplm Kedile 0,023 0,018 0,015 0,028 0,036 0,030 0,023 0,024 0,023 0,021 Toplm Kedile/Toplm Aktif 0,68 0,73 0,73 0,76 0,72 0,74 0,69 0,73 0,69 0,67 Kynk: Tblo 7 de Tblo 6 dki veilein ydımıyl hesplnn finnsl syol gösteilmişti. Bu syol bkıldığındtış y d zlış doğu belili bi yönelmeninolmdığı göülmektedi. Bu seyi yıldn yıl fklılık göstemektedi nck syolın hiçbiinin de negtif çıkmmsı ktılım bnksı için olumlu bi göstegedi. YILLAR Dönem Net Kâı Aktif Toplmı Tblo 8: Kuveyt Tük Veilei Özkynk Toplmı Net Kâ Pyı Gelii Tkipteki Kedile Toplm Kedile VÖK 25

10 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) Kynk: Tblo 8 de Kuveyt Tük ün finnsl veilei gösteilmişti. Diğe ktılım bnkldkine benze şekilde veilein çoğund tış olup sdece tkipteki kedile kleminde 2010 ve 2011 yıllınd zlmıştı. Bnklın kullndımış olduğu kediyi müştei vey kuumun ödeme sıkıntısı çekmesi vey etelemesi gibi nedenle sonucu bnknın kediyi zmnınd thsis etmemesinden kynklnn poblemleden dolyı tkipteki kedile klemi zlmıştı. Tblo 9: Kuveyt Tük Finnsl Rsyolı RASYOLAR Aktifin Kâlılığı 0,012 0,012 0,019 0,018 0,018 0,016 0,013 0,013 0,011 0,010 Özkynk Kâlılığı 0,13 0,14 0,19 0,15 0,15 0,12 0,13 0,14 0,13 0,12 Özkynkl/Toplm Aktif 0,091 0,084 0,100 0,118 0,116 0,129 0,096 0,089 0,088 0,088 Net Kâ Pyı Gelii/Toplm Aktif 0,030 0,034 0,048 0,045 0,050 0,040 0,036 0,036 0,055 0,059 Vök/Psif Toplmı 0,012 0,012 0,024 0,023 0,023 0,020 0,016 0,016 0,014 0,013 Tkipteki Kedile/Toplm Kedile 0,067 0,055 0,044 0,051 0,059 0,033 0,020 0,024 0,023 0,023 Toplm Kedile/Toplm Aktif 0,64 0,71 0,77 0,73 0,72 0,71 0,68 0,61 0,62 0,60 Kynk: Tblo 9 d tblo 8 in ydımıyl oluştuuln Kuveyt Tük ün finnsl syolı sunulmuştu. He bnkd olduğu gibi syolı değişkenlik göstemektedi. Anck bu değişkenlik negtive olmdığı için olumludu. Çünkü kullnıln syol kâlılık syolı ve kedileden oluşmktdı. Bu syolın negtive çıkmsı ktılım bnksının finnsl duumunun kötü olduğunu ifde etmektedi Topsis Metodu ile Finnsl Pefomns Anlizi Topsis metodu ilk kez 1981 yılınd Yoon ve Hwng tfındn çok kiteli k veme poblemleinin çözümünde kullnılmıştı (Akyüz vd., 2011:76). Bu metod: ekonomi, yönetim, muhsebe, finns, pzlm, plnlm, üetim, sğlık, ulştım, eğitim, mühendislik gibi biçok lnd kullnılmktdı. Topsis metodunun vntjı; he değişken y d ltentifin kendi değeini lmsı ve böylece ltentifle ve kitele sındki fklılıkll ilgili dh sğlıklı ve güvenili youml ypılk ve geçekçi sonuçl ulşılbilmesidi (Özkn, 2007: 123). Topsis metodu 6 dımdn oluşmktdı. İlk dımd syol ydımıyl k mtislei oluştuulmkt, k mtisi oluştuuluken stı ve sütunl fklı kvmlı ifde etmektedi. Stıl üstünlüklei tespit etmek için kullnıln k noktlını gösteiken, sütunlı sılmk, seçim ypmk ve kısc son kı vemek için kullnıln değelendime fktöleini göstemektedi. Aşğıd gösteilen mtiste m yni stıl k noktlını, n y d sütunl değelendime fktöleini ifde etmektedi. 26

11 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI A ij. = m m2 1n 2n... mn (1) İkinci dımd ise; ij = fomül ydımıyl stndt k mtislei oluştuulu, fomül sonucund oluştuuln yeni mtis: R ij. =.. m m ij k = m2 2 kj (2) 1 n 2n... mn Üçüncü dımd nlizde kullnılck kitele eşit olk ğılıklndıılı. Bu çlışmd 7 syo kullnılmıştı ve eşit olk ğılıklndıılmıştı. Bu ğılıkl belilendikten son mtisteki değele ğılıkl ile çpılk ğılıklı stndt k mtislei oluştuulu. V ij w1 w1. =.. w m1 w w w m2 w w w (3) n 1n n 2n Dödüncü şmd oluştuuln ğılıklı stndt k mtisi tblolındki he bi sütundki mksimum ve minimum değele seçili ve beşinci dımd şğıdki fomül ydımıyl idel ve negtif idel yıım ölçülei bulunu. n... mn (4) S * i = n j= 1 * 2 ( vij v j ) Si = ( v n j= 1 ij v j ) 2 (5) Altıncı ve son dımd ise bu yıım ölçülei ydımıyl finnsl pefomns punlı (C) bulunu 27

12 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) ve bu punl 0 ile 1 sınd değişkenlik göstemektedi. C punlını bulmk için uygulnck fomül şğıd gösteilmişti. C * i i = S i S + S * i (6) He dım tek tek uygulnk ktılım bnklının yıllın it finnsl pefomns skolı belilenmiş olup, ktılım bnklı sınd yıll göe finnsl pefomns sılmsı ypılmıştı. Finnsl pefomns sonuçlı Tblo 10 d gösteilmişti. Tblo 10: Ktılım Bnklı Finnsl Pefomns Skolı YILLAR C1=BANK ASYA C2=TÜRKİYE FİNANS C3=ALBARAKA TÜRK C4= KUVEYT TÜRK ,800 0,564 0,419 0, ,755 0,577 0,424 0, ,803 0,446 0,303 0, ,678 0,480 0,553 0, ,488 0,336 0,277 0, ,530 0,504 0,424 0, ,488 0,460 0,405 0, ,292 0,819 0,688 0, ,557 0,371 0,396 0, ,199 0,791 0,784 0,806 Tblo 10 d ktılım bnklının finnsl pefomns punlı Topsis Metodu`yl belilenmiş olup bu punl 0 ile 1 pun dilimi sınd değişmektedi. He yıl it finnsl pefomns değelendimelei ypılmıştı. Tblo 10 göe: 2005 ve 2006 yıllınd Bnk Asy zivede ye lıken Tükiye Finns ikinci sıd ye lmıştı. Kuveyt Tük ve Albk Tük bnklı ise 2005 ve 2006 d sılmd ye değiştimişledi te Kuveyt Tük 3., Albk Tük 4. ; 2006 d ise Albk Tük 3., Kuveyt Tük 4. olmuştu ve 2008 yıllınd Bnk Asy zivede ye lıken diğe bnkl değişiklik göstemişti de Kuveyt Tük 2., Tükiye Finns 3., Albk Tük 4. ; 2008 de ise Albk Tük 2., Kuveyt Tük ve Tükiye Finns 3. olmuştu.2009 ve 2010 yıllınd Bnk Asy zivede ye lıken diğe bnkl değişiklik göstemişti d Kuveyt Tük 2., Tükiye Finns 3., Albk Tük 4. ; 2010 d ise Tükiye Finns 2., Kuveyt Tük 3., Albk Tük 4. olmuştu yılınd Bnk Asy 1. iken 2012 de Bnk Asy son sıddı de Tükiye Finns zivede ye lıken 2011 de Tükiye Finns 2. di. Albk Tük 2011 de 3. Albk Tük 2012 de ise 2. sıddı. Kuveyt Tük 2011 de son sıd iken, 2012 de ise 3. sıddı de 1. Bnk Asy, 4. Kuveyt Tük tü te finnsl pefomns skolı bibiine ykındı te ise Bnk Asy çok büyük bi düşüş yşken Kuveyt Tük 1. Bnk Asy 4. olmuştu.özetle tüm yılld en yüksek finnsl pefomnsı 28

13 Ktılım Bnklınd Finnsl Pefomns Anlizi: Tükiye Öneği Yusuf ESMER, Hşim BAĞCI gösteen ktılım bnksı Bnk Asy oluken 2. sıd Tükiye Finns ye lıken Kuveyt Tük ve Albk Tük sınd 3. ve 4. sı süekli ye değiştimektedi. Anck Tsuf Mevdut Sigot Fonu (TMSF) nin el koymsıyl Bnk Asy 2014 te düşüşe geçmişti. Bulunn bu sonuçl bnklın finnsl syolı sonucu elde edilen değele olduğu için doğudn syoll ilişkilidi. Eğe seçilen finnsl on değişise y d değe olk fklılşıs finnsl pefomns punlı d değişecekti. 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Çlışmd yıllı sı ktılım bnklının finnsl pefomnslı ölçüleek sılm ypılmıştı. Bu sonuçl; ktılım bnklının hli hzıd ve gelecekte duum değelendimesi ypbilmesi için geekli oln pol olup, bu tü nlizle ktılım bnklının kiz, ifls, likidite sıkıntısı gibi olumsuz koşull önceden hzılıklı olmsın ktkı sğlmktdı. Bu çlışmd ktılım bnklı sınd en yüksek finnsl pefomnsı Bnk Asy göstemişti. Diğe bi ifde ile Bnk Asy bu nliz sonucund Tükiye deki ktılım bnklı içeisinde en kâlı ktılım bnksı olmuştu. Anck 2014 ten itiben TMSF nin hesplın el koymuş olduğu Bnk Asy d ciddi bi düşüş yşnmıştı. Bu duum, bilnço ve geli tblolındki syısl göstegelein ne ond doğu ynsıtılıp ynsıtılmdığı geçeğini oty çıkmktdı. Bilnço ve geli tblolın duyuln güvensizliğin ynınd; gelişen politik konjonktüde siyset ile sivil toplum kuuluşlı sındki ilişkinin bu süeci hızlndıdığı söylenebili. Bu tü sonuçl müşteilein hngi bnky ytıım ypcğının seçimine ve bnknın finnsl pefomnsın bğlı olk k veebilmesine imkân tnıycktı. Ayıc bilnço ve geli tblolının doğu ve geçeğe uygun gösteilmesi finnsl pefomns nlizleini dh değeli ve geleceği thminleyici bi hle getieceği kuşkusuzdu. Sonuç olk; finnsl pefomns nlizlei ytıımcıy geleceği öngöme konusund ipuçlı veeek ytıım ypm konusund kolylıkl sğlybilmektedi. Bu nedenle geek ktılım bnklının geekse diğe bnklın finnsl pefomns nlizine yeteli düzeyde önem vemelei geekmektedi. Bu çlışmnın bşt ytıımcıl olmk üzee bnkcılık sektöüne ve bu konud ştım ypn ştımcıl ktkı sğlycğı düşünülmektedi. 5. KAYNAKÇA Ac, Mustf (2003), Tımsl İşletmelede Finnsl Pefomns Anlizi, Eciyes Ünivesitesi İktisdi ve İdi Bilimle Fkültesi Degisi, Syı.20, (21-37). Aktş, Metin, Avcı, Tunhn (2013), Tükiye de Ktılım Bnkcılığı ile Fize Dylı Bnkcılığın Etkinlik Açısındn Kşılştıılmsı, Finns Politik & Ekonomik Youml, Cilt.50, Syı.576, (85-98). Akyüz, Yılmz, Bozdoğn, Tung ve Hntekin, Emin (2011), Topsis Yöntemiyle Finnsl Pefomnsın Değelendiilmesi ve Bi Uygulm, Afyon Koctepe Ünivesitesi İktisdi İdi Bilimle Fkültesi Degisi, Cilt.13, Syı.1, (73-92). As, Osmn Nui ve Öztük, Mustf (2011), Reel Ekonomiye Ktkılı Bkımındn Ktılım Bnklının Kullndıdığı Fonlın Anlizi, Ekonomi Bilimlei Degisi, Cilt.3, Syı.2, ( ). 29

14 Mehmet Akif Esoy Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Degisi Cilt.8 Syı Hzin (s ) Bğcı, Hşim (2013), Tici Bnkl ile Ktılım Bnklının Kâlılık Pefomnslının Topsis Yöntemi İle Kşılştıılmsı, Dokuz Eylül Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Muhsebe- Finnsmn Anbilim Dlı, Yüksek Lisns Tezi,İzmi. Çetin, Ali Cüneyt, Bıtık, İbhim Anıl (2010), Bnk Klılık Pefomnsının Anlitik Hiyeşi Süeci İle Değelendiilmesi: Tici Bnkl İle Ktılım Bnklınd Bi Uygulm, Alny İşletme Fkültesi Degisi, Cilt.2, Syı.2, (75-92). Doğn, Mesut (2013), Ktılım ve Geleneksel Bnklın FinnslPefomnslının Kşılştıılmsı: Tükiye Öneği, Muhsebe ve Finnsmn Degisi, Syı.58, ( ). Doğn, Sibel (2008), Ktılım Bnklı ve Ekonomiye Etkilei: Tükiye Öneği, Khmnmş Sütçü İmm Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü İktist Anbilim Dlı, Yüksek Lisns Tezi, Khmnmş. Kmn, Rıft (2009), İşletmelede Pefomns Ölçümünün Önemi ve Moden Bi Pefomns Ölçme Acı Olk Blnced Scoecd, Sosyl ve Ekonomik Aştıml Degisi, Syı.16, ( ). Ky, Feudun (2012), Bnkcılık Giiş ve İlkelei, 1.Bskı, Bet Yyınevi, İstnbul. Onou, Ibhim A., Abdll, Abdelgdi M.A. (2011), Efficiency of Islmic Bnks in Sudn: A Non-pmetic Appoch, Jounl of Islmic Economics, Bnking nd Finnce, Cilt.7, Syı.4, (79-92). Özgü, Esn (2008), Ktılım Bnklının Finnsl Etkinliği, Afyon Koctepe Ünivesitesi İ.İ.B.F. Degisi, Cilt.10, Syı.1, ( ). Özkn, Öme (2007), Pesonel Seçiminde K Veme Yöntemleinin İncelenmesi: AHP, Electe ve Topsis Öneği, Dokuz Eylül Ünivesitesi Sosyl Bilimle Enstitüsü Çlışm Ekonomisi ve Endüstilei İlişkilei Anbilim Dlı, Yüksek Lisns Tezi, İzmi. Özsoy, İsmil (2013), Ktılım Bnkcılığı Nedi, Ne Değildi?,Yeni Ümit Dini İlimle ve Kültü Degisi, , (Eişim Tihi: ). Plkky, Rif, Çüük, Sun Akten (2011), Finnsl Rsyolın Ktılım Bnklı ve Geleneksel Bnkl Asınd Bi Tsnif Acı Olk Kullnımı: Tükiye Öneği, Ege Akdemik Bkış, Cilt.11, Syı.3, ( ). Sky, Buçhn, Ky, Ysemin (2013), Ktılım Bnklı Mevdut Bnklındn Fklı mı Çlışıyo?, EY Intentionl Congess on Economics I "Euope nd Globl Economic Reblncing, Ekim, Ank/Tukey, (1-13). Uysl, Mustf, E, Bünymin (2012), Tükiye`deki Tici Bnkl ve Ktılım Bnklının Kşılştımlı Etkinlik Anlizi: Dönemi Değelendimesi, Attük Ünivesitesi İktisdi ve İdi Bilimle Degisi, Cilt.26, Syı.3-4, ( ). Yy, Rüştü, Byk, Hlid Velid (2012), TOPSIS Yöntemi ile Ktılım Bnklının Etkinliği ve Veimliliği Üzeine Bi Uygulm, Business nd Economics Resech Jounl, Cilt.3, Syı.4, (21-42). Yudisti, Donsyh (2004), Efficiency InIslmic Bnking: An Empiicl Anlysis of Eighteen Bnks, Islmic Economic Studies, Cilt.12, Syı.1, (1-19). 30