LOJİSTİK KÖY KURULUŞ YERİ SEÇİMİNDE TOPSIS YÖNTEMİYLE MERKEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1

Transkript

1 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes LOJİSTİK KÖY KURULUŞ YERİ SEÇİMİNDE TOPSIS YÖNTEMİYLE MERKEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1 DOI NO: /jes ÖZ Mhmut Nevfel ELGÜN 2, Nht Onu AŞIKOĞLU 3 Lojstk köylenn kuulmsı, coğfk çıdn küesel lojstk yollı üzende bulunn ülkemzn ekonomk gelşmes çısındn çok sttejk b ytıım seçeneğd. Kuuluş kı sonsınd lınmsı geeken lk k d bu köylen ülkemzn hng bölgelende olmsı geektğ üzened. Kuuluş ye seçm poblemlende mevcut kullnıln bçok yöntem bulunmkl blkte, bunl çesnde çok ktel k veme yöntemle lk sılı lmktdı. Lojstk köyle çn kuuluş ye seçmnde etkl b çok kte bulunmktdı. Çlışmd lojstk köy olmy en uygun mekez vey mekezlen tespt edleblmes çn dy mekezle, 4 n kte ltınd ye ln toplm 22 kte ve TOPSIS yöntem ydımıyl değelendlmş ve lojstk köy olmy en uygun 3 mekez önelmşt. Ypıln değelendme sonucund lojstk köy olmy dy en uygun lk 3 mekez olk sıyl Mesn-Mekez, Kony-Mekez ve Bleck-Bozüyük ye lmıştı. Anht Kelmele: Lojstk Köy, Kuuluş Ye Seçm, TOPSIS. Jel Sınıflndımsı: C10, M10, M19, M THE LOCATION SELECTION OF FREIGHT VILLAGES WITH TOPSIS MULTI CRITERIA DECISION MAKING METHOD ABSTRACT Feght vllges e one of the most sttegc nvestment ltentves fo Tukey whch s on the globl logstcs wy nd Slk Rod. Tukey s locton s elly mpotnt fo wold tde. If ths oppotunty cn be used effectvely Tukey cn get bg poton fom wold tde. So the most mpotnt mtte s loctng the feght vllges n ou county. Locton's tnspotton methods nd the cpctes e the mpotnt fctos fo detemnton. Thee e sevel methods cn be used fo locton selecton. Mult-cte decson mkng methods stnd out fom othes becuse of ts chctestcs. In ths study, fo fndng centes whch e sutble fo beng feght vllge, the potentl centes wll be exmned wth 4 mn cte nd ts 22 sub cte nd TOPSIS method. As esult, the most sutble 3 cente wll be ecommended tht Mesn-Mekez, Kony-Mekez nd Bleck-Bozüyük. Keywods: Feght Vllge, Setup Locton Selecton, TOPSIS. Jel Clssfcton: C10, M10, M19, M39. 1 Gelş Th: Kbul Th: Yd.Doç.D.,Necmettn Ebkn Ünvestes, SBBF, İşletme Bölümü, , mhmutelgun@gml.com 3 Aş.Gö. D, Afyon Koctepe Ünvestes, İİBF, İşletme Bölümü, , noskoglu@gml.com AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

2 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes 162 GİRİŞ Küeselleşmenn hız kesmedğ dünymızd lojstk heketlen yoğunlşmsı, emt kışının kontolünün zolşmsı lojstk sektöünün gelşmesne zemn hzılmıştı. Atn lojstk kışını yöneteblmek çn ltentf çözümle üetlmşt. Bu çözümleden b de Lojstk köyled. Lojstk köyle, tşımd vemllğ ttımk ve tedk znc bünyesndek kopukluklı gdemek çn tşım tülenn b y gelmesn sğlmktdı. Bu syede ekonomk, sosyl ve büoktk bçok soun çn çözüm üetleblmekted. Lojstk köyle çn kuuluş ye seçlken, bölgedek lojstk kışın yoğun olmsı, yıc bölgenn çok çeştl ve yoğun ulşım ğlın ykın olmsı önem z etmekted. Fonksyonel, çevec ve mevzut uygun lojstk köy yelenn seçm bçok fklı ktelee shp olmyı geekt. Lojstk köy yenn seçmnde coğf özellkle ynınd fzksel ve kuumsl lt ypının duumu d büyük önem tşımktdı (K vd., 2009: 69-84). Lojstk köylen kuulmsınd öneml b dım oln kuuluş yenn doğu b şeklde bellenmesyle fklı tşım modlının eşzmnlı ve dh veml olk kullnılblmesn sğlnmktdı. Kuuluş yenn kyolu, demyolu, hvyolu ve denzyolu bğlntılın shp olmsın dkkt edlmeld (İzm Tcet Odsı, 2008: 4). Tek ktee bğlı k velmemel, fklı seçm ktele göz önünde bulunduulmlıdı. Lojstk köy kuuluş ye seçmnde dkkt edlmes geeken öneml hususl; z ve ltypının uygun olmsı, coğf konumunun uygunluğu, doğl ypı ve z mevcut kullnım duumu, jeolojk ypısı, kltel tşımcılığın sğlnbl olmsı, ntemodl tşımcılık olnklı, sosyl ypısı, kültüel, thsel ve doğl vlıklı, mevcut kentleşme duumu ve leye dönün plnlmlı, ykın çevenn ekonomk gelşm duumu, nüfusun yıllık gelşm, bölgedek endüstlen çeştllğ ve syılı, demogfk fktöle olk özetlenebl (İzm Tcet Odsı, 2008: 4). Ltetü ncelendğnde, ülkemzde ypıln çlışmlın zlığı dkkt çekmekted. Bole, vd. (2010), çlışmlınd lojstk köylen değelenmesnde hem klttf hem de kntttf değelendmele çeen b metodoloj kullnmışldı. Ypıln değelendme, öncek ypıln çlışmldk ktele etfınd ypılndıılmış ve çlışmlınd Delph yöntemn kullnmıştı. Rmene ve Gundey (2007) ypıln çlışmd, lojstk mekez tnımı kpsmlı olk ncelemşt. Çlışmd ltetü tmsı ypılmış olup lojstk mekezlen thçes, ve kvmlı detylı b şeklde ncelenmşt. Bmycı (2008) yptığı çlışmsınd ognze lojstk bölgelen seçmne lşkn AHP teknğn kullnk b model oluştumuştu. Model, İstnbul un Avup yksı çn Ognze lojstk bölges ye seçm çn kullnılmıştı. Bu çlışmnın uygulm kısmınd Elgün (2011) ün dokto teznden sğlnn ve set Topss yöntemyle nlz edlecekt, Elde edlen kuuluş ye önele tez çlışmsındk kuuluş ye öneleyle kşılştıılcktı. 1. LOJİSTİK KÖYLER Lojstk köyle vey bşk b fdeyle lojstk üsle, küeselleşme le değşen düny düzennn sny ve ekonomye kzndıdığı yen kvmldı. Dolyısıyl üetm mekezlenn uzk doğu ve güney Asy ülkelene kymsıyl, üün ve hzmetle, hmmdde, enej kynklı, fnns, blg vb. değelen kıtl sı lojstğ zounlu hle gelmşt (Aşıkoğlu ve Büke, 2011: 28). Küesel ekonomye hzmet eden hmmdde, üetm ve pz mekezlen lojstk yollı (ğlı) le bleşmes, bu yoll üzende bell stsyonlın vlığını d zounlu kılmıştı. Bu nedenle günümüzde lojstk köyle le tnımlnn mekezle tslnmış ve hyt geçlmşt. Ülkele bu mekezlee shp olmkl, öneml gelle elde etmekted. Öncele bcsız sektö olk tnımlnn tuzm sektöüne lveten lojstk köylen de bu tnımlmy lves hç süpz olmmlıdı. Lojstk köyle, hem ulusl hem de uluslsı tşım, dğıtım ve lgl lojstk flyetlen yene getldğ ognze lnldı. Lojstk mekezle lgl flyetle en etkn şeklde yene getmek mcıyl dontılmışldı. B bşk deyşle lojstk köyle, sıdn lojstk ve depolm flyetlenn ynınd, ç ve dış pydşlın tüm sosyl ve teknk htyçlını gdeecek ltypıy d shptle. Elleçleme, konsoldsyon, yıştım, gümükleme, hct, thlt, tnst şlemle, ltypı hzmetle, sgot ve bnkcılık, otel, dnışmnlık ve benze b çok hzmet ve kuuluş lojstk köyle bünyesnde ye lblle (Aydın ve Öğüt, 2008: 1441). Lojstk köylen shp olmsı vey shp olduğu vsyıln temel özellkle sınd; k vey dh fzl tşım tüünün AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

3 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes 163 kullnılmsın mkân sğlmsı, dğıtımın mekez olk tek b noktdn ypılmsı, kıllı depolm sstemlene shp olmsı, bünyesnde ktm değel üetm şletmele, teşh slonlının bulunmsı, gümük şlemlenn ypılblmes vb. fonksyonl syılbl. Fzksel olk se en z 250 hektlık yüzölçümüne shp olmsı, b metopole ykın vey çnde olmsı, en z kden fzl ulşım mkânın, moden ofs ve bnl le gelşmş letşm ve blg teknolojs ltypısın shp olmsı syılbl (Üzülmez, 2008: 14). Lojstk köylen konumlını genel olk nceledğmzde üünlen etkn şeklde tşınblmes, depolnblmes ve şleneblmes çn çeştl ulşım ğlın ykın vey koly ulşılbl mekez yelede olduğu göülü. (Euopltfoms EEIG, 2004). Kuulck yen mekez b ye olmsındn ksıt dek demyolu, otoyol ve denz yolu bğlntılının olmsı vey bu bğlntıl ykın olmsıdı. Ulşım ğlındn uzk kln b lojstk mekez sttejk ve czbe mekez olmktn uzk olcktı. Fkı b fdeyle lojstk köyle, üetc ve tüketcnn bbne bğlndığı noktl olk d tnımlnbl (Du ve Begqvst, 2011: 42). Lojstk köylen ekonomk nlmd sğldığı fydlın ynınd çeveye sğldığı fydl d söz konusudu. Nüfus tışın plel olk şletmelen çeveye vedğ zld d tış göstemekted. Lojstk fmlın yeleşm mekezlendek plnsız ve yoğun heketle bu lnld hem çeve kllğne ve blhss tfk yoğunluğun neden olmktdı. Bu sebeple lojstk flyetlen mekeznn, yeleşm lnlı dışınd nck şeh mekezne çok uzk olmyn yelede kuulmsı, beltlen olumsuzluklın otdn kldıılmsınd son deece etkl olcktı (Kılıç vd., 2009: 767). Lojstk sektöünde globl ekbet ypısının bskısı nedenyle şletmelen şblğne gmeden ekbette bşı sğlymycklı blnmekted. Bu nedenle KOBİ len şblğnde öneml b sttejk ypı oln kümelenme, şblğ etks le ekbet üstünlüğünde büyük vntjl sğlycktı. Kümelenme, ynı coğf bölgede flyet gösteen ynı vey benze endüstde üetm ypn ynı vey benze üetm çlını kullnn ynı vey benze hmmdde kullnn şletmelen ve lgl kuum ve kuuluşlın şblğ çesnde flyette bulunmlı kümelenme olk lgılnmktdı (Aşıkoğlu, 2015: 25). İy plnlnmış küme çlışmsı ve uygulmsı, şletmelen ş süeçlende etknlk, vemllk ve fklılık oluştum yeteneklen ttımktdı. Bununl blkte geekl ltypı ytıımlının hyt geçlmesnde öneml ol oynmkt, tşımcılık ve lojstk ltypısının oluştuulmsınd önem tşımktdı. Çeştl sektölede küme oluşumlı bulunduğu gb lojstk sektöünde de küme oluşumlı bulunmktdı. Lojstk kümele, ölçek ekonomle ess lınk tşım ve depolm çn büyük kpstelen ytılmsınd ve tşım mlyetlenn öneml ölçüde düşüülmesnde ol oynmktdı. Lojstk kümele ulusl ve uluslsı düzeyde fklı bölgelen bb le bğlnmsı çısındn önem tşı. Lojstk köylen gelştlmesnn temel endüstyel kümelenme kvmın dynmktdı. Lojstk köylen geçmşne bktığımızd ABD de 1755 yılınd ç lmn (nlnd pot) olk kşımız çıkmktdı. Avup d se 1960 lı yılldn tben yük köyü (feght vllge) olk göülmeye bşlmktdı. Ülkemz gündemne lk def 2005 yılınd gen yük (lojstk) köyle çn 2006 yılınd Tükye Cumhuyet Devlet Demyollı (TCDD) tfındn çlışml bşlnmıştı. Pojelen özel sektö tfındn d kbul gömes, lojstk köy kum çlışmlın özel sektöün de kıs zmnd dhl olmsını sğlmıştı. Lojstk ve lojstk köylen hızlı gelşm, ypıln çlışmlın tışını d bebende getmşt. Geek lojstk köylen değelendlmesnde geekse kuuluş yelenn seçmnde bçok metot kullnılmıştı. Kullnıln metotlın b kısmı mtemtksel modellee dynıken b kısmı se sezgsel modelle kullnılk ypılmıştı. Sezgsel modelle se genel olk mtemtksel metotlın yetel olmdığı yede ydımcı olk kullnılmktdı. Kesn ve doğu sonucu gnt edememekle blkte mkul süede doğu sonuc ykın değele üeteblle. Ayıc, sezgsel modellen mtemtksel modellee göe dh esnek olmsı d vntj sğlmktdı. Çok syıd ltentf mekez çnden lojstk köy çn en uygun olnını seçme, çok mçlı yöntem ve uygulmlı ön pln çıkmktdı. Bunun ynınd ltentf seçeneklen ve ktelen syısı tıkç çözüm mts genşlemekte ve kmşıklşmktdı. Ltetüe bktığımızd, lojstk köylen değelendlmesnde Anltk Hyeş Poses (AHP), Delph, Electe, Mtemtksel Pogmlm Yöntemle, Ypy Zek, Genetk AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

4 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes 164 Algotm gb b çok yöntemn kullnıldığı göülmüştü. 2. METODOLOJİ Çlışmnın mcı Andolu nun kuzey güney eksennde yoğun emt ve nsn tfğne shp yed mekez sındn lojstk mekez olmy en uygun mekez vey mekezle TOPSIS yöntemyle tespt etmekt. Bu syede doğu yede ve doğu büyüklükte kuulck oln lojstk köyle lojstğn etknlğnn tmsının ynınd hem ytıım dönüşüm hızının yüksek olmsını sğlycktı hem de ytıımlın tıl klmsı skn otdn kldıcktı. Pefomns fonksyonu (P), lgl ktelen kbul gömüş bell b ğılık vektöü (W ) le he ktee t X pefomns punının çpımlının toplnmsı sonucu elde edlen bleşke b fonksyondu. Hehng b mekeze t pefomns fonksyonu P = W X (1) olk tnımlnbl (Eleen ve Kgül, 2008: 5) Çlışmnın Yöntem Fklı pefomns ktelenn ve ğılıklının kullnıldığı hesplmld fklı ncel ve ntel yöntemle kullnılmktdı. Çok ktel k veme yöntemle olk dlndııln TOPSIS, ELECTRE, Bulnık TOPSIS, Anltk Hyeş Süec Yöntem (AHP), Bulnık AHP, Fktö Pun Yöntem vb. yöntemle bulunmktdı. Çlışmd ncel venn bulunmsı TOPSIS yöntemnn uygulnmsını dh uygun kılmıştı (Eleen ve Kgül, 2008: 6) Çlışmnın Kznımlı Çlışmd lojstk köy kuuluş ye seçmnde uluslsı ltetüde dh yygın kullnıln çok ktel k veme yöntemlenden TOPSIS yöntemnn kullnılmsı le 22 değşkene dylı tek b değelendme punının hesplnmsı le lgl büyüklüklen sılnblmes mümkün olcktı. Çok ktel k veme teknklenn kullnıldığı bu çlışmnın benze çlışml çn ulusl ölçekte önek teşkl edeceğ de düşünülmekted (Eleen ve Kgül, 2008: 6) Topss Yöntem Altentf n syıd, ktele m tne oln çok ktel k veme poblem m boyutlu uzyd n noktlı le göstelebl. Hwng ve Yoon (1981) TOPSIS yöntemn, ELECTRE yöntemnn temel yklşımlını kullnmktdı. Yöntemn temelndek vsyım göe ltentf çözüm noktsının poztf-del çözüme en kıs mesfede ve negtf-del çözüme en uzk mesfede olcğı kbul edl. Bu düşünce dh son d Zeleny (1982) ve Hll (1989) tfındn d uygulnmış ve nhyet Yoon (1987) ve Hwng, L ve Lu (1994) tfındn d gelştlmşt (Eleen ve Kgül, 2008: 6). Çok ktel k veme yöntemlenden b oln TOPSIS yöntem doğudn ve üzende ntel b dönüşüm ypılmksızın, uygulnbl. Bu yöntem syesnde ltentf seçeneklen bellenen ktele doğultusund ve ktelen lbleceğ mksmum ve mnmum değele sınd del çözüme uzklıklı değelendleek sılnmsın mkân vemekted (Eleen ve Kgül, 2008: 6). TOPSIS yöntem 6 dımd şğıdk gb uygulnmktdı (Deng vd., 2000: 967): Adım 1: K Mtsnn (A j) Oluştuulmsı K mtsnn stılınd önem düzeyne dylı sılnmk stenen ltentf k seçeneklen, sütunlınd se k vemede kullnılck değelendme ktelenden oluşu ve yöntemn bşlngıç mts olk d tnımlnbl. A j m m2 1 n 2n... mn A j mtsnde m k seçeneğ syısını, n değelendme kte syısını ve. Adım 2: Stndt K Mtsnn (R) Oluştuulmsı Bu şleme nomlleştme de denlmekted. Bud tüm değele, 0-1 sı stndt değelee dönüştüülmekted. Stndt K Mtsnn hzılnmsınd lk şlem K Mts vele üzenden he ktee t bğıl değelen hesplnmsı ve sonsınd değelen bğıl değee bölünmesyle elde edl. Bğıl değe ( j) şğıdk fomül kullnılk hesplnı. j m j k 1 2 kj R mts şğıdk gb elde edl: (1) AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

5 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes 165 R j... m m2 1 n 2n... mn Adım 3: Ağılıklı Stndt K Mtsnn (V) Oluştuulmsı Değelendme ktelene lşkn ğılık değele ( w ) bellen ( w 1 n 1). Dh son R mtsnn he b sütunundk elemnl lgl w ğılık değe le çpılk V mts oluştuulu. V j mts şğıd göstelmşt: V j w1 w1... w m1 w 2 12 w 2 w 22 2 m2 w w w n 1n n 2n n... mn Adım 4: Poztf ( A ) ve Negtf ( A ) İdel Çözümlen Oluştuulmsı TOPSIS yöntem, he b değelendme ktenn mnmum ve mksmum sınd gezen değeleden oluştuğunu vsymktdı. İdel çözüm mtsnn oluştuulblmes çn V j mtsndek ğılıklndıılmış değelendme ktelenn en büyükle ve en küçükle bellen. İdel çözüm mtsnn bulunmsı şğıdk fomülde göstelmşt. A A (mx v (mn v j j j J),(mn v (2) j J),(mx v (3) j j j J j J fomülünden hesplnck set v v,, v A v v,, v A ve 1, 2 n şeklnde göstelebl. 1, 2 ' ' n Adım 5: Poztf ve Negtf İdel Çözüme Uzklıklın Hesplnmsı TOPSIS yöntemnde he b k noktsın lşkn değelendme fktö değenn İdel ve negtf del çözüm setnden spmlının bulunblmes çn Eucldn Uzklık Yklşımındn ylnılmktdı. Budn elde edlen k noktlın lşkn spm değele se Poztf İdel Çözüme Uzklık ( S ) ve Negtf İdel Çözüme Uzklık ( S ) olk dlndıılmktdı. S S n j1 n ( v (4) j1 j ( v (5) Bud hesplnck j v ) v 2 j j ) 2 S ve S syısı doğl he kte çn k seçenek syısı kd olcktı. Adım 6: İdel Çözüme Göel Ykınlığın Hesplnmsı He b k noktsının del çözüme göel ykınlığın vey bşk b fde le ykınsklık değenn ( C ) hesplnmsınd poztf ve negtf del uzklık ölçülenden ylnılı. Bud C S S S (2.12) C değe 0 C 1 lığınd değe lı ve C 1 lgl k noktsının del çözüme, C 0 lgl k noktsının negtf del çözüme mutlk ykınlığını göste Topss Yöntemn Uygulnmsı Ypıln ekonomk ve lojstk ncelemele sonucund, belttğmz Kuzey Güney eksennde bulunn; Bus-Mekez, Bleck- Bozüyük, Eskşeh-Mekez, Afyon-Mekez, Küthy-Mekez, Kony-Mekez ve Mesn- Mekez dy olk tespt edlmş ve bellenen ktelee bğlı olk çlışmnın kpsmın dhl edlmşt. AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

6 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes Değelendmede A değelendmeye tb tutuln ltentf lojstk mekezle tnımlmktdı. Bun göe ltentfle sısıyl Eskşeh-Mekez (A 1), Bleck- Bozüyük (A 2), Küthy-Mekez (A 3), Afyon- Mekez (A 4), Mesn-Mekez (A 5), Kony- Mekez(A 6), Bus-Mekez(A 7) d. Değelendme uygulnck ltentf mekezle le şğıdk tblod ye ln ktele ve ğılıkl ELGÜN (2011) n benze konudk dokto teznden stfde edleek hzılnmıştı. Değelendme ktele n ve lt ktele olk sınıflndıılmktdı ve ğılık vektöü (w) n ve lt kte ğılıklının çpılmsı sonucu hesplnmktdı. Ağılık vektöü değelenn toplmı 1 e eştt. Tblo 1: Lojstk Köyü Kuuluş Ye Seçmnde Kullnıln An / Alt Ktele ve Ağılıklı 166 An Ktele C 1-Ulşım Bğlntısı C2- Ye ve Bğlntılı İş Aktvtele C3- Az Özellkle C4- Yen Uygunluğu An Ktele Alt Ktele Alt Ktele Ağılık Ağılığı Ağılığı Vektöü W 0,3523 0,3010 0,1480 0,1987 C11 - K yolu 0,3409 0,1201 C12- Hv yolu 0,1364 0,0480 C13 - Denz yolu 0,2045 0,0721 C14 - Dem yolu 0,3182 0,1121 C21 Öneml tüketm kynklın ykınlık 0,1630 0,0491 C22 Komşu ülke syısı 0,0652 0,0196 C23 Komşu şeh syısı 0,1630 0,0491 C24 - Pekendeclee ykınlık 0,1739 0,0523 C25 - Bölgesel tşım sstemlene ykınlık 0,1739 0,0523 C26 - Uluslsı tşım sstemlene ykınlık 0,0870 0,0262 C27 - Uygun şgücü mevcudyet 0,0761 0,0229 C28 - Yeel tşımcılığın vlığı 0,0978 0,0294 C31 - Az fytı 0,4118 0,0609 C32 - Az ypısı (düz, dğlık vb.) 0,2941 0,0435 C33 - Az büyüklüğü 0,2941 0,0435 C41 - Az bulunbllk 0,1064 0,0211 C42 - Genşleme potnsyel 0,1489 0,0296 C43 Altypı 0,2128 0,0423 C44 Güvenlk 0,1277 0,0254 C45 - Çevesel duum 0,1702 0,0338 C46 - Denze ykınlık 0,1064 0,0211 C47 - Yeel yeleşmlee ykınlık 0,1277 0,0254 () Ağılık vektöü W,. Kten An ve Alt düzey ğılıklı çpımın eştt Fonksyonu oluştun pefomns değşkenle (ktele) olk Kyolu (C 11), Hvyolu (C 12), Denzyolu (C 13), Demyolu (C 14), Öneml Tüketm Kynklın Ykınlık (C 21), Komşu Ülke Syısı (C 22), Komşu Şeh Syısı (C 23), Pekendeclee Ykınlık (C 24), Bölgesel Tşım Sstemlene Ykınlık (C 25), Uluslsı Tşım Sstemlene Ykınlık (C 26), Uygun İşgücü Mevcudyet (C 27), Yeel Tşımcılığın Vlığı (C 28), Az Fytı (C 31), Az Ypısı(C 32), Az Büyüklüğü (C 33), Az Bulunbllk (C 41), Genşleme Potnsyel (C 42), Altypı (C 43), Güvenlk (C 44), Çevesel Duum (C 45), Denze Ykınlık (C 46) ve Yeel Yeleşmlee Ykınlık (C 47) olmk üzee toplm 22 değşken ve onl t w 1, w 2,..w 8 ğılıklı kullnılmıştı. Söz konusu değelendmele ışığınd ele ldığımız değşkenlen ğılıklı, mekezlen kuuluş ye seçmndek ktelen ne düzeyde etkl ve öneml olduğunu göstemekted. Tüm dy mekezlen, Y ktelene t tüm geçekleşmş vele EK ted. Bu vele ve kte ğılıklının (w =1) be eşt olmk üzee TOPSIS çok ktel k veme yöntem ydımıyl değelendlmşt. Altentf lojstk mekezlene t k mts Tblo- 2 de, k mtsnn değelenn he ktee t bğıl değelen hesplnk velen bu değelee bölümüyle elde edlen Stndt K Mts de Tblo-3 te ye lmktdı. AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

7 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes Tblo 2: Altentf Lojstk Köylene At K Mts An Kte A B C D An Kte Ağılığı 0,3523 0,301 0,148 0,1987 Alt Kte A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 C1 C2 C3 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 Alt Kte Ağılığı 0,3409 0,1364 0,2045 0,3182 0,1630 0,0652 0,1630 0,1739 0,1739 0,0870 0,0761 0,0978 0,4118 0,2941 0,2941 0,1064 0,1489 0,2128 0,1277 0,1702 0,1064 0,1277 Net Ağılık 0,1201 0,0480 0,0721 0,1121 0,0491 0,0196 0,0491 0,0523 0,0523 0,0262 0,0229 0,0294 0,0609 0,0435 0,0435 0,0211 0,0296 0,0423 0,0254 0,0338 0,0211 0,0254 Y1:Eskşeh-Mekez Y2:Bleck-Bozüyük Y3:Küthy-Mekez Y4:Afyon-Mekez Y5:Mesn-Mekez Y6:Kony-Mekez Y7:Bus-Mekez Bğıl Değe 10, ,3923 7, , ,1655 4, , , ,2474 7, , , , , , , , , , ,1655 9, , Tblo 3: Altentf Lojstk Köylene At Stndt K Mts Alt Kte A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 C1 C2 C3 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 Y1:Eskşeh-Mekez 0,378 0,481 0,256 0,397 0,411 0,209 0,371 0,329 0,408 0,272 0,358 0,418 0,268 0,408 0,375 0,375 0,287 0,418 0,339 0,329 0,217 0,388 Y2:Bleck-Bozüyük 0,378 0,192 0,256 0,397 0,411 0,209 0,464 0,411 0,408 0,272 0,358 0,418 0,447 0,408 0,375 0,375 0,479 0,418 0,424 0,411 0,325 0,310 Y3:Küthy-Mekez 0,378 0,385 0,256 0,397 0,411 0,209 0,371 0,411 0,408 0,272 0,268 0,251 0,447 0,408 0,375 0,375 0,383 0,251 0,424 0,411 0,217 0,388 Y4:Afyon-Mekez 0,378 0,289 0,256 0,397 0,329 0,209 0,371 0,411 0,408 0,272 0,268 0,251 0,447 0,408 0,375 0,375 0,383 0,251 0,424 0,411 0,325 0,388 Y5:Mesn-Mekez 0,378 0,481 0,640 0,397 0,329 0,626 0,279 0,329 0,327 0,680 0,447 0,418 0,358 0,245 0,281 0,281 0,287 0,418 0,339 0,329 0,542 0,388 Y6:Kony-Mekez 0,378 0,481 0,256 0,397 0,329 0,209 0,464 0,411 0,408 0,272 0,447 0,418 0,358 0,408 0,468 0,468 0,479 0,418 0,339 0,411 0,325 0,388 Y7:Bus-Mekez 0,378 0,192 0,512 0,238 0,411 0,626 0,279 0,329 0,245 0,408 0,447 0,418 0,268 0,327 0,375 0,375 0,287 0,418 0,339 0,329 0,542 0,388 Mnmum 0,378 0,192 0,256 0,238 0,329 0,209 0,279 0,329 0,245 0,272 0,268 0,251 0,268 0,245 0,281 0,281 0,287 0,251 0,339 0,329 0,217 0,310 Mksmum 0,378 0,481 0,640 0,397 0,411 0,626 0,464 0,411 0,408 0,680 0,447 0,418 0,447 0,408 0,468 0,468 0,479 0,418 0,424 0,411 0,542 0,388 AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

8 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes TOPSIS yöntemnn son şmsınd şğıdk negtf ve poztf uzklık değele le bunl bğlı hesplnn ykınsklık ktsyılı (C ) elde edlmşt. Son mksmum ykınsklık Tblo 4: Lojstk Üslenn Pefomns Punlın Dylı Sılm Tblosu MERKEZLER Negtf Uzklık Poztf Uzklık Ykınlık Ktsyısı D- D+ C PUAN% Y1:Eskşeh-Mekez 0,028 0,035 0,443 64,5% 5 Y2:Bleck-Bozüyük 0,029 0,034 0,454 66,2% 3 Y3:Küthy-Mekez 0,027 0,034 0,445 64,8% 4 Y4:Afyon-Mekez 0,026 0,035 0,426 62,1% 7 Y5:Mesn-Mekez 0,041 0,019 0, ,0% 1 Y6:Kony-Mekez 0,031 0,032 0,496 72,2% 2 Y7:Bus-Mekez 0,025 0,032 0,437 63,7% 6 değen 100 e tmmlyk pefomns punlı hesplnmıştı. Altentf mekezle ve ldıklı pun ve sılml şğıdk tblod göülmekted. SIRA 168 Bun göe, sılmd dy mekezleden lk üçü sısıyl Mesn, Kony ve Bleck olmuştu, en son mekez olk se Afyonkhs ye lmıştı. SONUÇ Çok ktel k veme teknkle çnde en çok kullnıln yöntemleden b oln TOPSIS, bell ktelee ve ğılıkl bğlı olk en uygun ltentfn seçlmesnde sıklıkl tech edlmekted. Çlışmd lojstk köy kuulmy dy oln mekezlen hngsnn dh uygun olduğunun tespt edlmesne yönelk olk elde edlen velee TOPSIS yöntem uygulnmıştı. Hng mekezn ne kd uygun olduğunun tespt edleblmes çn 7 dy bölge 22 fklı kte çısındn değelendleek, sığ olmyn, kpsmlı ve net sonuçl ulşılmıştı. Bu duumd elde edlen değele kşılştımlı olk geçeğe dh ykın olmktdı. Bu sebeple çlışm ve kullnıln yöntem benze çlışml önek teşkl etmes çısındn yı b öneme shpt. Çlışmd lojstk mekez olmy dy 7 dy bölge çn 4 n kte ve bunl bğlı toplm 22 lt kte kullnılmıştı. He b mekez değelendldğnde; lk üçte en y değe Mesn-Mekez lmıştı ve sısıyl Kony- Mekez, Bleck-Bozüyük sılmyı tkp etmşt. Sılmd en düşük değele se sıyl, Afyon-Mekez, Bus-Mekez, Eskşeh- Mekez ve Küthy-Mekez lmıştı. Mesn n coğf olk çık denz kıyısınd bulunmsı ve lmn ltypısın shp olmsı uluslsı ye seçm ktelene göe en uygun mekez olk seçlmesne neden olmuştu. Kyolu bğlntılının d güçlü olmsı, Avup, Otdoğu ve Kuzey Afk bğlntılı dış ülkelee denzyoluyl sğlnn ykınlığı, uluslsı mekez olblmes çısındn öneml b üstünlük sğlmıştı. Kony nın coğf olk shp olduğu uygun ve genş z mkânlının ynınd, mekez b noktd bulunmsı, güçlü kyolu ve demyolu ulşım mkânlı le dğe potnsyel mekezlee göe dh yüksek pun lmsın neden olmuştu. Kony dk hvlmnının yük tşım temnllenn tmmlnmsı, flyete geçlmes ve denz yolun ulşımını etkn hle getecek Kony - Mesn demyolu pojesnn geçekleştlmes, bu mekezn etknlğn dh d ttıcktı. Bleck-Bozüyük, coğf konumu tbyle, İstnbul, Bus ve Eskşeh sınd özellkle tnst tşımcılık mknlı çısındn genş b etk lnın shpt. Mm bölgesyle İç Andolu bölges sınd bğlntı sğlyn kyolu ve demyolu güzegâhı üzende olmsı czbe mekez olmsın neden olmuştu. Denz ulşımının zyıf olmsı, z ypısının çok uygun olmmsı uluslsı mekez olmsı çısındn öneml b dezvntj oluştumktdı (Elgün, 2011: 97). Çlışmnın sonuçlı, Elgün (2011) sonuçlıyl kıyslndığınd lk üç sıd ye ln mekezlen ynı olduğu nck pun göe sılnmlınd fklılıkl bulunduğu gözlemlenmekted. Bu fklılık yöntemle sındk fklılığ dyndıılbl. Elgün, teznde Delph yöntemn kullnmıştı ve yöntemn ğılıklı otlm mntığı le çlıştığı göülmekted. Delph yöntemnde sdece ğılık vektöünün doğudn kullnımıyl AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

9 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes sonuc ulşılmktdı. Bunun ynınd TOPSIS yöntemnde se tüm ltentfle ğılık vektöüyle değelendmekte hem de tüm ltentflen ve hvuzund mnmum ve mksmum vele sındk konumun göe knc b ğılıklndımy gtmekted. Bu knc ğılıklndımnın temel ökldyen uzklıkl dynmktdı. Bu ypı, Delph teknğne göe dh vntjlı olduğu söylenebl. 169 AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges:

10 Mhmut Nevfel Elgün, Nht Onu Aşıkoğlu; Lojstk Köy Kuuluş Ye Seçmnde TOPSIS Yöntemyle Mekezlen Değelendlmes 170 KAYNAKÇA Aşıkoğlu, N.O, KOBİ lede Tepe Yönetclenn Ntelklenn Kümelenme Sttejsne Etkle: Afyonkhs Meme Sektöü Öneğ, Afyon Koctepe Ünvestes, SBE, Dokto Tez, Afyon. Aşıkoğlu, R., Büke, S. ve Sevl, G Fnnsl Yönetm, Ank: Sözkesen Mtbcılık. Aydın, G.T. ve Öğüt, K.S Lojstk Köy Ned?, 2.Uluslsı Demyolu Sempozyumu, TCDD, İstnbul, 2, Bmycı, M Moden Lojstk Yönetm: Ognze Lojstk Bölgele İçn B Ye Seçm Model, İstnbul Ünvestes, Dokto Tez, İstnbul. Bole, M., Theofns, S. ve Glbet, P Fesblty of Feght Vllges n the NYMTC Regon. The New Yok Metopoltn Tnspotton Councl, NewYok. Chen, S.J. ve Hwng, C.L Fuzzy Multple Attbute Decson Mkng: Methods nd Applctons, Beln: Spnge-Velg. Deng, H., Yeh, C.H. ve Wlls, R.J Inte-Compny Compson Usng Modfed TOPSIS wth Objectve Weghts, Computes & Opetons Resech, 27(10), Du, J. ve Beqvst, R Developng A Conceptul Fmewok of Intentonl Logstcs Centes, Fmewok: Wold Confeence on Tnspot Resech Socety, 59, 42. Eleen, A. ve Kgül, M Tükye Ekonomsnn Pefomns Değelendmes, Cell By Ünvestes İktsd ve İd Blmle Fkültes Yönetm ve Ekonom Degs, 15(1), Elgün, M.N Uluslsı Tşım ve Tcette Lojstk Köylen Sğldığı Rekbet Avntjlı: B Model Önes, Afyon Koctepe Ünvestes, Dokto Tez, Afyonkhs. Euopltfoms EEIG Logstcs Centes Dectons Fo Use, mn/etl/docs/en-revwht_s Feght_VllgeFnlcoetto.pdf. (Eşm: ). Even, R. ve Ülengn, F Yönetmde Çok Amçlı K Veme. İstnbul: Teknk Ünveste Mtbsı. İzm Tcet Odsı Resm Web Syfsı, Kentsel+%C3%87l%C4%B1%C5%9Fm+ve+Pojelemz/_lojstkmekez.htm.(Eşm: ). K, M., Tyfu, L ve Bsık, H Küesel Tcette Lojstk Üslen Önem ve Tükye. Mustf Keml Ünvestes Sosyl Blmle Ensttüsü Degs, 6(11), Kılıç, Y., Ktlı, M. A., Deml, M. F. ve Pl, Y Gelşmekte Oln Ülkelede Südüülebl Klkınm Açısındn Lojstk Köyle: Tükye Öneğ, Uluslsı Dvz Konges Ktbı, Süleymn Demel Ünvestes İ.İ.B.F., Ispt, Rmene, K. ve Gundey, D Logstcs Cente Concept Though Evoluton nd Defnton, Engneeng Economcs, 4(54), Üzülmez, H Sdece Snycye Değl, Şehmze Ktkı Sğlyck. Lonc Degs, Kony Sny Odsı, 30, Yoon, K A Reconclton Among Dscete Compomse Solutons, Jounl of Opetonl Resech Socety 38 (3), Yoon, K.P. ve Hwng, C.L Multple Attbute Decson Mkng: An Intoducton. Thousnd Oks, CA: Sge Unvesty Ppe Sees on Qunttve Applctons n the Socl Scences. Zeleny, M Multple Cte Decson Mkng, NY: Mc- Gw-Hll. AKÜ İİBF Degs-Clt: XVIII Syı: 1 Yıl: Hzn 2016 Syfl: Jounl of Economcs nd Admnsttve Scences-Volume:XVIII Issue: 1 Ye: June 2016 Pges: