İzmir İlinde Yetiştirilen Siyah Alaca Sığırlarda Sürü Büyüklüğünün Süt ve Döl Verimi Özelliklerine Etkisi

Transkript

1 Hayvansal Üretm 45(2): 17-22, 2004 Araştırma Makales İzmr İlnde Yetştrlen Syah Alaca Sığırlarda Sürü Büyüklüğünün Süt ve Döl Verm Özellklerne Etks Aşkın Galç*, Turan Baydll, Ayşegül Özflz, Selahattn Kumlu Akdenz Ünverstes Zraat Fakültes Zootekn Bölümü, Antalya, Türkye *e-posta: Tel.: +90 (242) / 2555 Özet Bu çalışma, İzmr İl Syah Alaca (Holsten) ırkı sığır yetştrclğnde esas olarak sürü büyüklüğünün süt ve bazı döl verm özellkler üzerne etksn araştırmak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, İzmr İl Holsten Irkı Damızlık Sığır Yetştrcler Brlğ nn dönemne at soy kütüğü ve süt verm kayıtları materyal olarak kullanılmıştır. İşletmeler, yıllık buzağılama sayısına göre çok küçük, küçük, orta ve büyük olmak üzere 4 grupta toplanmıştır. Analzler sonucunda, sürü büyüklüğünün süt verm, ortalama buzağılama yaşı, laktasyon sayısı ve buzağılama aralığını çok öneml (P<0,01) düzeyde etkledğ ve genel olarak küçük şletmelern büyük şletmelere göre daha uygun değerlere sahp olduğu saptanmıştır. İlk buzağılama yaşı bakımından se farklı büyüklüktek şletmeler arasında öneml br farklılık bulunmamıştır. Anahtar Kelmeler: Syah Alaca, Sürü Büyüklüğü, Süt Verm, Buzağılama Aralığı, Buzağılama Yaşı The Effect of Herd Sze on Mlk Yeld and Reproducton Trats n Holsten Cattle Rased n İzmr Provnce Abstract Ths study was carred out to nvestgate the effect of herd sze on 305-day mlk yeld and some reproducton trats n Holsten Cattle rased n İzmr Provnce. Pedgree records and mlk yeld records obtaned from the Holsten Cattle Breeders Assocaton of İzmr Provnce between were used as materal. Four farm groups were establshed usng calvng number per year: very small, small, medum and large. The results showed that the effect of herd sze on mlk yeld, calvng age, lactaton number and calvng nterval s sgnfcantly mportant (P<0,01) and small farms are generally more successful than large farms. But the effect of herd sze on frst calvng age s not mportant. Key words: Holsten, Herd Sze, Mlk Yeld, Calvng Interval, Calvng Age Grş Syah Alaca ırkı sığırlar, 1,3 mlyar baş sığır bulunan Dünyada (Anonm, 2004a), en yaygın olarak yetştrlen sığır ırkı olup her 3-4 nekten brnn Syah Alaca ya da Syah Alaca melez olduğu ler sürülmektedr (Grothe, 1993). Syah Alaca ırkı sığırların bu kadar yaygın olmasının başlıca nedenler, adaptasyon kablyetnn yüksek olması, süt vermnn oldukça yüksek olması, doğum kolaylığı özellğne sahp olması ve fertlte problemler göstermemes, y karakterl ve uysal olması ve saf yetştrme veya melezleme çalışmaları aracılığıyla yüksek kaltel et özellğnden yararlanılablmes olarak sıralanablr (Anonm, 1991). Ülkemzde de 1970 lerden tbaren mevcut sığır varlığı çnde hızlı br artış gösteren Holsten ırkı sığırların 1998 yılına at verlere göre Türkye de yetştrlen kültür ırkı sığırlar çndek payı %65, toplam sığır varlığındak payı se %16 dolayındadır (Kumlu, 2000). Sığır yetştren şletmelern büyüklüğü, genellkle şletmelerde yetştrlen nek sayısı le ölçülür. Yıllar üzernden değerlendrme yapıldığında, ortalama yıllık nek sayısı kullanılır. Sınıflandırmada ülke, bölge veya l ç şletme başına ortalama nek sayısı esas alındığından, küçük, orta, büyük şletme kavramlarının anlamları ülkeden ülkeye veya bölgeden bölgeye değşr. Amerka Brleşk Devletler nde (ABD) ortalama 180 baş nek yetştren şletmeler orta, 800 baş nek yetştren şletmeler se büyük şletme olarak ntelendrlmektedr (Holt, 1992). Avrupa Brlğ nde (AB) se, baş neğe sahp şletmeler orta, 100 baş ve üstü nek yetştrenler se büyük şletme olarak ntelenmektedr (Anonm, 1997). Genel olarak beklenen, büyük şletmelern nek başına daha yüksek kâr elde etmelerdr. Bunun temel neden; büyük şletmelern grd alımı ve ürün pazarlamada daha yüksek pazarlık gücüne sahp olmalarıdır. Ntekm, Holt (1992) tarafından bldrldğne göre Schwarf ve ark. ABD nde orta ölçekl şletmelere kıyasla büyük şletmelern br kg sütü %13 daha ucuza ürettklern ve nek sayısındak her 4 katlık artışın net kârı 11 kat arttırdığını saptamışlardır. Benzer şeklde Jeffrey ve 17

2 18 Galç ve ark. Rchards (1996), Kanada da yaptıkları çalışmada sürü büyüklüğünün artması le üretm malyetlernde bölgeden bölgeye değşmekle beraber düşüşler sağlanacağını bldrmşlerdr. Çok sayıda nek yetştren şletmelern ler teknoloden ve ntelkl şgücünden yararlanma olanakları da daha yüksektr. İler teknolo ve ntelkl şgücünden gereğnce yararlanan şletmelern malyetlernn düşmes, verm sevyesnn ve dolayısıyla rekabet gücünün de yükselmes beklenr. Örneğn, 100 sağmal bulunan br şletmede nek başına sağım masrafı yaklaşık 700 $/yıl ken sağmal sayısı 400 e yükseldğnde bu mktar 300$/yıl a düşmektedr (Anonm, 2004b). Bu nedenlerle, rekabetn oldukça yüksek olduğu AB nde küçük ölçekl şletmeler hızla kapanmakta, buna karşılık büyük şletme sayısı sürekl artmaktadır. Ancak, şletmelern nek sayısını arttırmasına karşılık kullandıkları teknolo, şgücü, kaba ve kesf yem vb. üretm faktörlernde yleşme yapmamaları, kâr, verm sevyeler veya ürün kaltesnde düşüşe yol açablr. Averdunk (1994) tarafından, şletme başına nek sayısı arttıkça üretlen süt kaltesnn düştüğü saptanmıştır yılı verlerne göre, ülkemzde şletme başına ortalama sığır sayısı 3,5 dolayında olup (Anonm, 1994), AB ve ABD ortalamasının çok altında kalmaktadır. Konuyla lgl olarak Sekznc Beş Yıllık Kalkınma Planı Hayvancılık Özel İhtsas Komsyonu Raporu nda Bugün ortalama 1-2 baş nek olan sürülerle ıslah çalışmalarını yürütmek ve buradan üretm ve verm artışı beklemek gerçekç değldr. Bu nedenle, bölgesel koşullara uygun ekonomk ölçekl şletme sayısının arttırılmasını sağlamaya yönelk poltkalar uygulanmalıdır. önersnde bulunulmuştur (Anonm, 2001): Bununla brlkte, sığır yetştrclğnde ekonomk ölçekl şletme büyüklüğü konusunda Türkye de bugüne kadar yapılmış br araştırmaya rastlanmamıştır. Türkye Damızlık Sığır Yetştrcler Merkez Brlğ ne üye 27 İl Brlğ nce tutulan dönemne at verlerle yapılan br çalışmada, şletme büyüklüğü le ortalama süt verm arasında poztf yönde ve doğrusal br lşknn bulunduğu, fakat, genetk sevye bakımından orta ölçekl şletmelern daha başarılı olduğu ler sürülmüştür (Kumlu, 2002). Aynı çalışmada, şletme büyüklüğü le lk buzağılama yaşı ve buzağılama aralığı arasında öneml br lşk bulunmadığı; buna karşılık, büyük şletmelern sürü yenleme bakımından dğerlernden belrgn br bçmde farklı olduğu saptanmıştır. Bu çalışmanın amacı, İzmr İl Damızlık Sığır Yetştrcler Brlğ ne üye şletmelerde yetştrlmekte olan Syah Alaca (Holsten) ırkı sığırların 305 gün süt verm le döl verm özellklernden lk ve ortalama buzağılama yaşı, nek başına laktasyon sayısı ve buzağılama aralığı hakkında blg vermek ve bu özellklere farklı sürü büyüklüklernn etksn araştırmaktır. Elde edlecek sonuçların, farklı büyüklüktek sürülern sorunlarına ve ekonomk ölçekl şletmelern büyüklüğüne ışık tutması umulmaktadır. Materyal ve Yöntem Araştırma, İzmr İl Holsten Damızlık Sığır Yetştrcler Brlğ ne dönemnde kayıtlı 334 şletmede yetştrlen baş neğn laktasyon süt verm ve soy blgler kullanılarak yapılmıştır. Söz konusu kayıtlar, Türkye Damızlık Sığır Yetştrcler Merkez Brlğ ver tabanından alınmıştır. Verler kullanılmadan önce, öneml ölçüde Kumlu ve Akman (1999) da öngörülen kıstaslar bakımından sınanmış ve uygun olmayan kayıtlar araştırma kapsamından çıkarılmıştır. Sınamada kullanılan kıstaslar ve bunlara uygun olmayan kayıt sayısı Çzelge 1 de görülmektedr. Buradan anlaşılacağı gb, verlern kullanılırlığını en çok buzağılama yaşı kayıtlarının konulan sınırlamalara uymaması azaltmış ve bunu laktasyon süresnn olağan sayılablecek süreden kısa (<220 gün) veya uzun (>550 gün) olması zlemştr. Toplam 8069 kayıttan, sözü geçen kıstaslar dkkate alınarak yapılan elemeler sonunda kullanılablr kayıt sayısı olarak gerçekleşmş, yan kullanılablr kayıtların oranı %68 dolayında olmuştur. Yapılan nceleme sonunda süt vermnn normal dağılım gösterdğ saptanmıştır. Çzelge 1. Süt Verm Kayıtlarında Yapılan Testlerde Kullanılan Kıstaslar ve Bu Kıstaslara Uymayan Kayıt Sayısı Kıstas Kayıt Lakt. Numarası > 7 8 Buzağılama yaşı hatalı toplam kayıt İlk buzağılama yaşı <20 ay ve >40 ay buzağılama yaşı <30 ay ve >52 ay buzağılama yaşı <40 ay ve >64 ay buzağılama yaşı <50 ay ve >76 ay buzağılama yaşı <60 ay ve >88 ay buzağılama yaşı <70 ay ve >100 ay buzağılama yaşı <80 ay ve >112 ay 7 Laktasyon süres <220 gün ve >550 gün 510 Süt verm <2.000 kg ve > kg 450 Uygun olmayan kayıtlar çıkarıldıktan sonra çeştl özellkler le lgl hesaplamalarda kullanılablen kayıt sayısı Çzelge 2 de görülmektedr. Hayvansal Üretm 45(2), 2004

3 İzmr İlnde Yetştrlen Syah Alaca Sığırlarda Sürü Büyüklüğünün Süt ve Döl Verm Özellklerne Etks 19 Kayıtların yetersz olması nedenyle, servs dönem, kuru dönem, damızlıkta yararlanma süres, tohumlamada başarı gb özellklerle le lgl hesaplamalar yapılmamıştır. Çzelge 2. Çeştl Özellkler le İlgl Hesaplamalarda Kullanılablen Kayıt Sayısı Özellk Kayıt sayısı 305 gün süt verm (kg) Buzağılama aralığı (ay) İlk buzağılama yaşı (ay) Buzağılama yaşı (ay) Laktasyon sayısı (adet) Verlern analznde kullanılan tüm modellerde yalnızca sabt etkl faktörler üzernde durulmuş ve genetk faktörler göz ardı edlmştr. 305 gün süt verm ve buzağılama aralığı le lgl analzlerde sürü büyüklüğü (SB), buzağılama yılı çnde buzağılama mevsm (BYM), laktasyon sırası çnde buzağılama yaşı (LNYAS) sabt etkl brer faktör olarak modele konulmuştur (Model [1]). İlk buzağılama yaşı çn kullanılan modelde sabt etkl faktörler olarak sürü büyüklüğü ve buzağılama yılı ç buzağılama mevsm kullanılmıştır (Model [2]). Buzağılama yaşı ve laktasyon sayısı çn kurulan modellerde se yalnızca sürü büyüklüğü dkkate alınmıştır (Model [3]). Kullanılan modeller, matematksel olarak aşağıdak gb gösterleblr. Y = µ + SB + BYM + LNYAS + e [1] kl Y kl :. sürü büyüklüğü grubunda. buzağılama yılı ve mevsmnde ve k. laktasyon sırası ç buzağılama yaşındak süt verm (veya buzağılama aralığı) µ : genel ortalama SB :. sürü büyüklüğü grubunun etks BYM :. buzağılama yılı ve mevsmnn etks LNYAS k : k. laktasyon sırası ç buzağılama yaşının etks e : tesadüf hata kl Y = µ + SB + BYM + e [2] k Y k :. sürü büyüklüğü grubunda ve. buzağılama yılı ve mevsmndek lk buzağılama yaşı µ : genel ortalama SB :. sürü büyüklüğü grubunun etks k k kl BYM :. buzağılama yılı ve mevsmnn etks e : tesadüf hata k Y = µ + SB + e [3] Y :. sürü büyüklüğü grubundak buzağılama yaşı (veya laktasyon sayısı) µ : genel ortalama SB :. sürü büyüklüğü grubunun etks e : tesadüf hata Her şletmede yetştrlen nek sayısı blnemedğnden, sürü büyüklüğüne göre şletmelern toplulaştırılmasında yıl çnde başlamış laktasyon sayısı esas alınmıştır. Gruplama kıstası ve her br grubun anlamı Çzelge 3 te görülmektedr. Çzelge 3. İşletme Grupları Kodu, Anlamı ve Gruplama Kıstası (Laktasyon Sayısı) Grup kodu Anlamı Laktasyon sayısı 1 Çok küçük 6 dan az 2 Küçük Orta Büyük 20 den çok Buzağılama mevsmler, buzağılama aylarının mevsm bazında toplulaştırılmasıyla oluşturulmuştur. Böylece her yıl çnde 4 buzağılama mevsm elde edlmştr. Buzağılama yaşları da sabt faktör olarak modele konulmadan önce her br laktasyon çnde ayrı ayrı toplulaştırılmıştır. Bu toplulaştırma sonunda lk laktasyonda 9, dğer laktasyonlarda se kşer grup oluşturulmuştur. İlk laktasyonda buzağılama yaşları ay olanlar 1., ay olanlar 2., ay olanlar ay olanlar 4., ay olanlar 5., ay olanlar 6., ay olanlar 7., ay olanlar 8. ve ay olanlar 9. grup olarak kodlanmıştır. İlerk buzağılamalarda se, laktasyon ç buzağılama yaşı ortalamasının altında olanlar 1., üstünde kalanlar se 2. grup olarak kodlanmıştır. Verlern hazırlanmasında ve ön değerlern elde edlmesnde MsExcel ve MsAccess adlı paket programlardan yararlanılmıştır. Verlern analznde se JMP 3.2 adlı blgsayar paket programı (Anonm, 1995) kullanılmıştır. Faktör alt sevyeler arasındak farklılığı araştırmak üzere Düzgüneş ve ark. (1983) tarafından açıklanan Duncan Yöntem kullanılmış ve farklılık P<0,05 sevyesnde araştırılmıştır. Hayvansal Üretm 45(2), 2004

4 20 Galç ve ark. Bulgular ve Tartışma Sürü Büyüklüğüne Göre Kayıtların Dağılımı İzmr İl le lgl kullanılan verlerde laktasyon kayıt sayısına göre dağılım Çzelge 4 te görülmektedr. Aynı çzelgede, Kumlu (2002) tarafından bldrlen Türkye Damızlık Sığır Yetştrcler Merkez Brlğ üyes 27 İl Brlğ kayıtlarına göre sürü büyüklüklerne düşen kayıt mktar ve oranları da bulunmaktadır. Değerler karşılaştırıldığında, İzmr İl ndek kayıtların farklı sürü büyüklüğü gruplarına dengel br şeklde dağıldığı, fakat çok küçük şletmelern payının büyük şletmelere göre daha az olduğu ortaya çıkmaktadır. Çzelge 4. Sürü Büyüklüğüne Göre 27 İl Brlğ ve İzmr İl nde Laktasyon Kayıtlarının Dağılımı 27 İl İzmr Sürü Büyüklüğü N % N. % Çok küçük Küçük Orta Büyük Toplam Sürü Büyüklüğünün 305 Gün Laktasyon Süt Vermne Etks Yapılan analz sonucunda 305 gün laktasyon süt verm üzerne etkler araştırılan sürü büyüklüğü, yıl ç buzağılama mevsm ve laktasyon sırası ç buzağılama yaşı faktörlernn hepsnn öneml düzeyde (P<0,01) etkl olduğu saptanmıştır. Çzelge 5 de sürü büyüklüğü gruplarına at gözlem sayısı, en küçük kareler ortalaması, standart hata değerler, etk mktarları le gruplar arasındak farklılık görülmektedr. Bu değerlerden anlaşılacağı üzere, en yüksek süt verm 6-10 buzağılama kaydı alınablen küçük ölçekl şletmelerde saptanmıştır. Dğer şletmeler arasında se öneml br fark bulunmamaktadır. Oysa ABD de konuyla lgl çalışmalarda (Allore ve ark., 1997; Oleggn ve ark., 2001), sürü büyüklüğünün artmasıyla, süttek yağ ve proten oranında düşüşler olsa da süt, yağ ve proten vermnde artışların gerçekleştğ bldrlmştr. Aynı şeklde, Kumlu (2002) tarafından bldrlenden farklı olan bu sonuç, büyük şletmelern daha yüksek verme sahp olacağı genel beklentsyle açık br bçmde çelşmekte ve büyük şletmelern y yönetlemedğ ve teknoloden gereğnce yararlanılamadığı düşüncesn doğurmaktadır. Çzelge 5. Sürü Büyüklüğüne Göre Ortalama Süt Verm ve Standart Hatası, Etk Mktarları le Gruplar Arasındak Farklılık Sürü N Ort. ± Sh* Etk Küçük ± 59,3 a 115 Çok küçük ± 63,0 b -8 Büyük ± 58,7 b -36 Orta ± 59,3 b -71 Genel ± 48,4 *) Farklı harfler farklı grupları göstermektedr Sürü Büyüklüğünün Buzağılama Aralığına Etks Sığır yetştrclğnde azam ekonomk kazanç çn her br neğn yılda br sağlıklı yavru doğurması ve ortalama 305 gün sağılması stenr. Başka br değşle, buzağılama aralığına at stenen değer 365 gündür. Çeştl çevre şartlarında bu süre stenenden kısa yada uzun olablse de, başarılı br yetştrclk çn 340 günden kısa ve 400 günden uzun olmamalıdır (Kumlu, 2000). Kaygısız (1997) tarafından Syah Alaca sığırlarda buzağılama aralığı 390 gün olarak bulunurken, Özçelk ve Arpacık (2000), lk 5 laktasyonu değerlendrdkler çalışmada, bu değern 364,98 gün (2. laktasyonda) le 396,51 gün (4. laktasyonda) arasında değştğn bldrmşlerdr. Araştırmada, konuya lşkn kullanılablen kayıtta ortalama buzağılama aralığı 13,13 ± 0,24 ay bulunmuştur. Buradan anlaşılacağı üzere, ncelenen populasyonda buzağılama aralığı olması gereken değerden (12 ay) yaklaşık br ay daha uzundur. Etkler araştırılan faktörlerden sürü büyüklüğü ve laktasyon ç buzağılama yaşının çok öneml (P<0,01), yıl ç buzağılama mevsmnn se öneml (P<0,05) düzeyde varyasyona yol açtığı saptanmıştır. Buzağılama aralığı bakımından farklı sürü büyüklüğüne at değerlern test edlmes sonunda en kısa buzağılama aralığının küçük şletmelerde gerçekleştğ; büyük şletmelern dğerlerne kıyasla dezavantalı sayılableceğ ortaya çıkmıştır (Çzelge 6). Çzelge 6. Sürü Büyüklüğüne Göre Buzağılama Aralığı Ortalamaları ve Standart Hataları, Etk Mktarları le Gruplar Arasındak Farklılık Sürü N Ort. ± Sh* Etk Büyük ,4 ± 0,26 a 0,28 Çok küçük ,2 ± 0,28 ab 0,11 Orta ,0 ± 0,25 bc -0,08 Küçük ,8 ± 0,26 c -0,30 Genel ,1 ± 0,24 *) Farklı harfler farklı grupları göstermektedr Hayvansal Üretm 45(2), 2004

5 İzmr İlnde Yetştrlen Syah Alaca Sığırlarda Sürü Büyüklüğünün Süt ve Döl Verm Özellklerne Etks 21 Sürü Büyüklüğünün İlk ve Ortalama Buzağılama Yaşı ve Laktasyon Sayısına Etks Başarılı br yetştrclk çn herhang br vermn söz konusu olmadığı doğum le lk buzağılama arası dönemn hayvanın ler dönemdek vermlern olumsuz etklememes koşuluyla olabldğnce kısa, buna karşın dş sığırların lk buzağılarını doğurdukları tarh le başlayan ve sürüden çıkarıldığı yaşa kadar süren verml dönemnn de olabldğnce uzun olması stenr. (Kumlu, 2000) Dş sığırlar, eşeysel olgunluğa 9-10 aylıkken ulaşsalar da, Yıldırım (1996) tarafından da belrtldğ gb, henüz büyüme dönemlernn başında sayılablecek yaşlarda gebe bırakılmaları halnde düvelern büyümelernde yavaşlama hatta durma, bu hayvanlardan alınablecek süt vermnde öneml ölçüde düşme, döl tutma oranı azalma gb brçok olumsuzlukla karşılaşılablr. Ortalama buzağılama yaşı ve laktasyon sayısı (numarası) sürüden çıkarma yaşı ve damızlıkta kullanma süresnn öneml göstergelerndendr. Sürüden çıkarma yaşı, genellkle ortalama buzağılama yaşından 5-10 ay daha fazladır. Bunun neden, neklern buzağıladıktan sonra sağılmak üzere br süre daha sürüde tutulmasıdır. Damızlıkta kullanma süres se, sürüden çıkarma yaşından lk buzağılama yaşı çıkarılmasıyla hesaplanır. Damızlıkta kullanma süresnn br dğer ölçütü, neğn ömrü boyunca gerçekleştrdğ buzağılama sayısıdır. Bu çalışmada kullanılan neğn lk buzağılama kaydında lk buzağılama yaşı 28,6 ± 0,09 ay olarak bulunmuştur. Bu değer Kaygısız (1997) tarafından bldrlen 860 günlük yaşa oldukça yakındır. Ortalama buzağılama yaşı ve ortalama laktasyon sayısı se sırasıyla 41,9 ± 0,22 ay ve 2,0 ± 0,02 olarak hesaplanmıştır. İlk buzağılama yaşı 28,6 ay olduğuna göre, nekler 13,3 ay damızlıkta kullanılıyor ve son buzağılarını doğurduktan brkaç ay sonra sürüden çıkarılıyorlar demektr. Oysa ICAR talmatının 19. maddesnde genetk değerlendrmeye dahl edlecek laktasyon sayısının en az 3 olması tavsye edlmektedr (Anonm, 2002). Yapılan analz sonucunda, lk buzağılama yaşına sürü büyüklüğünün etks önemsz, yıl ç mevsm faktörünün etks se öneml (P<0,01) bulunmuştur. Ortalama buzağılama yaşı ve laktasyon sayısına se yalnızca sürü büyüklüğünün etks araştırılmış ve sürü büyüklüğünün her ksnde de öneml (P<0,01) varyasyon kaynağı olduğu saptanmış; her k özellk bakımından da büyük sürülern dğerlernden farklı ve başarısız olduğu ortaya çıkmıştır (Çzelge 7 ve Çzelge 8). Çzelge 7. Sürü Büyüklüğüne Göre Buzağılama Yaşı Ortalamaları ve Standart Hataları, Etk Mktarları le Gruplar Arasındak Farklılık Sürü N Ort. ± Sh* Etk Orta ,1 ± 0,43 a 1,14 Küçük ,6 ± 0,44 a 0,64 Çok küçük ,4 ± 0,50 a 0,45 Büyük ,7 ± 0,40 b -2,23 Genel ,9 ± 0,22 *) Farklı harfler farklı grupları göstermektedr Çzelge 8. Sürü Büyüklüğüne Göre Laktasyon Sayısı Ortalamaları ve Standart Hataları, Etk Mktarları le Gruplar Arasındak Farklılık Sürü N Ort. ± Sh* Etk Orta ,2 ± 0,03 a 0,11 Küçük ,1 ± 0,03 a 0,05 Çok küçük ,1 ± 0,04 a 0,01 Büyük ,9 ± 0,03 b -0,17 Genel ,0 ± 0,02 *) Farklı harfler farklı grupları göstermektedr Sonuç İzmr İl Damızlık Sığır Yetştrcler Brlğ ne üye ve çoğunluğu entansf yetştrclk yapan süt sığırcılığı şletmelernde yetştrlmekte olan Syah Alaca (Holsten) ırkı sığırların 305 gün süt verm le döl vermlernden buzağılama yaşı, nek başına laktasyon sayısı ve buzağılama aralığına farklı sürü büyüklüklernn etksn araştırmak amacıyla yapılan bu çalışmada elde edlen sonuçlar aşağıda kısaca özetlenmştr: a) Türkye genelne, daha doğru br değşle, Damızlık Sığır Yetştrcler Merkez Brlğ ne üye dğer llere kıyasla İzmr İl nde çok küçük şletmelern payı az, büyük ölçekl şletmelern payı se yüksektr. b) Küçük şletmeler (6-10 laktasyon/yıl) dğerlerne kıyasla belrgn br bçmde daha yüksek süt verm ortalamasına sahptr. c) Sürü büyüklüğü, lk buzağılama yaşı bakımından herhang br fark yaratmamıştır. Fakat ortalama buzağılama yaşı ve laktasyon sayısı bakımından büyük şletmeler (20 den fazla laktasyon/yıl) dğerlernden belrgn br bçmde dezavantalıdır. Çünkü; büyük şletmelerde nekler olması Hayvansal Üretm 45(2), 2004

6 22 Galç ve ark. gerekenden çok daha gençtr ve ortalama 1,9 kez buzağılamaktadır. d) Buzağılama aralığı bakımından farklı büyüklüktek sürüler arasında çok öneml (P<0,01) farklılıklar bulunmaktadır. İdeal değere en yakın buzağılama aralığının küçük şletmelerde gerçekleştğ, büyük şletmelern se dğerlerne göre dezavantalı oldukları saptanmıştır. Yukarıda özetlenen bulgular açık br bçmde göstermektedr k, İzmr İl nde görecel olarak büyük şletmeler dğerlerne göre daha başarılı br yetştrclk yapmamaktadır. Kaltesz şçlk ve başarısız sürü yönetm muhtemel nedenlern başında olsa gerekr. Kesn olan sonuç şudur k, şletme başına nek sayısını arttırmak çözüm değldr. Başarıyı arttıracak önlemler almadan şletmelern büyütülmesnn yararı olmayacaktır. Çeştl varsayım ve olasılıklar üzernde durma yerne, İzmr İl ve dğer llerde sorunları doğrudan ve ayrıntılı br bçmde saptayacak saha çalışmalarının peryodk olarak yapılması ve değerlendrlmes şarttır. Bugüne kadar savsaklanmış olan bu çalışmaların Damızlık Sığır Yetştrcler Brlkler, Tarım ve Köyşler Bakanlığı le Zraat ve Veterner Fakültelernn şbrlğyle uygulamaya konulması gerekmektedr. Kaynaklar Allore H.G., Oltenacu, P.A. and Erb, H.N., Effects of season, herd sze, and geographc regon on the composton and qualty of mlk n the northeast. J. Dary Sc., 80: Anonm, Yetştrc Teknk El Ktabı (Türk- ANAFI Proes). Tarım Orman ve Köyşler Bakanlığı Proe ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Ankara. Anonm, Genel Tarım Sayımı. DİE, Ankara. Anonm, JMP 3.2 Statstcs Made Vsual. http// (10 Mayıs 2004). Anonm, The Agrcultural Stuaton n the Eurepean Unon 1996 Report. Luxembourg. Anonm, 2001: Sekznc Beş Yıllık Kalkınma Planı Hayvancılık Özel İhtsas Komsyonu Raporu. DPT, Ankara. Anonm, Gudelnes. Secton 10: ICAR Standard Methods of Genetc Evaluaton. ns/new%20gudelnes/gudelnes_total.pdf Anonm, 2004a. Food and Agrculture Organzaton of Unted Natons Statstcal Databases. (15 Mart 2004) Anonm, 2004b. Is Your Mlkng Parlor Makng You Money? Dary Team Dary Management Informaton(Facltes). /msue_thumb/artcles/parlor_1.htm (1 Kasım 2004) Averdunk, G., Mlchveh. Ed. K.Wagner, Tersche Erzeugung. BLV Verlaggeselschaft mbh, München, Deutschland, pp Düzgüneş, O., Kesc, T. ve Gürbüz, F., İstatstk Metodları I. A.Ü.Z.F. Yayınları: 861, Ankara. Grothe P.O., Holsten-Fresan. Ene Rasse geht um de Welt. Landwrtschaftsverlag. GmbH. Münster-Hltrup. Holt, J., Captal Investment and Economcs of Dary Enterprses. Ed. H.H. Van Horn, Large Dary Herd Management. Amercan Dary Scence Assocaton, USA, pp Jeffrey, S.R. and Rchards, T.J., Factors nfluencng costs of mlk producton n Alberta. Western Canadan Dary Semnar Proceedngs (Ses. IX : Plannng for the Future An Economc Perspectve) /wcd96333.htm (1 Kasım 2004) Kaygısız, A., Syah Alaca sığırların Kahramanmaraş Tarım İşletmes şartlarındak verm özellkler. Tarım Blmler Dergs, 3(2): Kumlu, S., Akman, N., Türkye damızlık Syah Alaca sürülernde süt ve döl verm. Lalahan Hayvancılık Araştırma Ensttüsü Dergs, 39 (1): Kumlu, S., Damızlık ve Kasaplık Sığır Yetştrme. Türkye Damızlık Sığır Yetştrcler Merkez Brlğ Yayınları, No: 3, Ankara. Kumlu, Holsten Irkı Damızlık Sığır Yetştrclğnde Büyük Ölçekl İşletmelern Başarısı.(yayınlanmamış), Antalya. Oleggn, G.H., Ely, L.O. and Smth, J.W., Effect of regon and herd sze on dary herd performance parameters. J. Dary Sc., 84: Özçelk, M. ve Arpacık, R., Syah Alaca sığırlarda laktasyon sayısının süt ve döl vermne etks. Turk. J. Vet. Anm. Sc., 24: Yıldırım, H., Daha kazançlı br yetştrclk çn düveler lk kez ne zaman tohumlanmalı? Türk Holsten Fresan Yetştrcler Dergs, 4: 5-6. Hayvansal Üretm 45(2), 2004