Kayısı Yetiştiriciliği Yapan Đşletmelerde Ekonomik Etkinlik: Darende Đlçesi Örneği

Transkript

1 Kayısı Yetştrclğ Yapan Đşletmelerde Ekonomk Etknlk: Darende Đlçes Örneğ Orhan GÜNDÜZ 1 Vedat CEYHAN 1 Kemal ESENGÜN 2 Mraç DAĞDEVĐREN 1 ÖZET Dünyanın en büyük kayısı üretcs ve hracatçısı olan Türkye de kayısı üreten şletmelerde halen teknk ve ekonomk etknlk stenen düzeyde değldr. Bu nedenle bu araştırmanın amacı Malatya l Darende lçesnde kayısı yetştrclğ yapan şletmelern etknlk ölçümlernn tahmn edlmesdr. Đşletme düzeynde etknlk ölçümlernn tahmn edlmesnde Ver Zarflama Yöntem (VZY) kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan verler bast tesadüfî örnekleme metoduyla 102 şletmeden anket yoluyla toplanmıştır. Araştırma sonuçları nceleme alanında yer alan şletmelern grd kullanım mktarlarını, kayısı üretm mktarını azaltmaksızın %10 oranında azaltableceklern göstermştr. Etknlk analz sonuçları, ekonomk yeterszlğn temel kaynağının üretm faktörlernn, fyatları le orantılı olarak dağıtılmadığını ortaya koymuştur. Đşletmelerde,özellkle yakıt gb grdlern optmum kullanımının sağlanması ve teknoloj sevyesnn düzeltlmes, şletmelern etknlk düzeyn yleştreblecektr. Anahtar Kelmeler: Etknlk, Kayısı, Ver zarflama analz, Darende. Economc Effcency In Aprcot Farms: The Case Of Darende Dstrct Of Malatya ABSTRACT Techncal and economc effcences of the aprcot farms are not satsfactory level n Turkey, whch s the bggest producer and exporter n the world aprcot market. The purpose of the study was, therefore, to estmate the farm level effcency measures n Darende dstrct of Malatya, Turkey. Data Envelopment Analyss (DEA) was used to estmate farm level techncal, allocatve and economc effcency. The bulk of the research data were gathered from randomly selected 102 aprcot farms by usng well structured questonnare. Research results showed that the aprcot farms could reduce ther nput use by 10% wthout any reducton of aprcot producton n the research area. Based on the results of effcency analyss, t was clear that the man source of economc neffcency was allocatve effcency. Usng optmum level of nput, especally fuel and mprovng technology level may mprove the effcency of aprcot farms. Key words: Effcency, Aprcot, Data envelopment analyss, Darende. 1. GĐRĐŞ Tarım ürünler üretmnde malyetler düşürmek optmum grd kullanımı le mümkündür. Đşletme faalyetlernn sürdürüleblrllğ üretmde kullanılan kaynakların etkn kullanımına bağlıdır. Đşletmelern daha verml br şeklde çalışması ancak şletme düzeynde etknlk analz yapılıp, yeterszlğn belrlenmes ve gderlmes le mümkündür. Đşletmelerde teknk ve ekonomk yeterszlğn kaynağının belrlenmes br takım önlemler alınmasına, malyetlern azaltılmasına ve karın en yükseğe çıkarılmasına yardımcı olmaktadır (Kaçıra, 2007). Dünyanın en öneml kayısı üretcs olan Türkye de şletme düzeynde etknlk analznn yapılması gereken faalyetlerden brs de kayısı yetştrclğdr. Dünyanın taze kayısının yaklaşık %20 sn ve kuru kayısının se %80 n Türkye üretmektedr (FAOSTAT, 2010; TKB, 2009). Kayısı, yılda yaklaşık 200 mlyon dolarlık br hracat getrsyle Türkye ekonomsnn en öneml hraç kalemlernden brsdr. Türkye de kayısı üretmnn en yoğun olarak yapıldığı bölge Malatya ldr. Malatya l Türkye taze kayısısının yaklaşık %50 sn, kuru kayısısının se %95 nn tek başına karşılamaktadır (TKB, 2009). Malatya lnn çoğu lçesnde kayısı yetştrleblmektedr. Ancak bunların 1 Ondokuz Mayıs Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Ekonoms Bölümü, 55139, Samsun 2 Karamanoğlu Mehmet Bey Ünverstes, ĐĐBF, Đşletme Bölümü, Karaman. 135

2 en önemllernden brs Darende dr yılı verlerne göre Darende, Malatya l kayısı ağacı sayısının yaklaşık %19 una sahptr. Ayrıca yaş kayısı üretmnn yaklaşık %25 n, kuru kayısı üretmnn se yaklaşık %26 sını karşılamaktadır (TKB, 2009). Darende bu yönüyle Türkye kayısı üretmnn de lokomotf bölgelernden brsdr. Kayısı yetştrclğ, klmn baskısı altında yoğun grd kullanılarak yapılan br faalyettr. Üretcler, daha fazla grd kullanımı le vermllğn arttırılacağı düşüncesyle, herhang br uzman tavsyes veya teknk blgye htyaç duymadan grd kullanmaktadırlar. Bu durumun, öneml kaynak srafına ve çevresel etkler ortaya çıkaracağı muhakkaktır. Son yrm yılda dünyada tarımsal şletmelerde şletme düzeynde veya üretm faalyet düzeynde etknlk ölçümü çok sayıda araştırmacı tarafından yapılmıştır (Al ve Chaudhry, 1990; Papadas ve Dahl, 1991; Battese ve ark., 1996; Fraser ve Cordna, 1999; Mathjs ve Swnnen, 2001; Johansson, 2005; Kamruzzaman ve ark., 2006; Esmael ve Orman, 2007; Ekunwe ve Emokaro, 2009). Türkye de se tarımsal faalyetlerde etknlk ölçümler yoğun olarak son on yılda yapılmıştır. Bu çalışmalar, çoğunlukla btksel üretm faalyetlerne yönelktrr (Aktürk ve Kıral, 2002; Alemdar ve Ören, 2006; Kaçıra, 2007; Bozoğlu ve Ceyhan, 2007; Bayramoğlu ve Gündoğmuş, 2008; Kılıç ve ark., 2009; Uzmay ve Adanacıoğlu, 2009). Hayvancılık şletmelerne yönelk etknlk analz çalışmaları daha azdır (Cnemre ve ark., 2006, Ceyhan ve Haznec, 2010). Türkye ekonoms çn öneml br ürün olan kayısıda, ekonomk ve teknk anlamda şletme düzeynde etknlk konu alan br çalışmaya lteratürde rastlanılmamıştır. Bu nedenle bu araştırmada, Malatya l Darende lçesnde kayısı yetştrclğ yapan tarım şletmelernde teknk, kaynak dağıtım ve ekonomk etknlk düzeylernn ölçülmes amaçlanmıştır. Etknlk sonuçlarına dayanarak kayısı üretmnde etknlğ yleştrc stratejler gelştrlmş ve önerler yapılmıştır. 2. MATERYAL VE METOT 2.1. Kayısı Üretm Đçn Ver Zarflama Model Etknlk ölçümü kavramı lk olarak Farrell ın (1957) çalışması le ortaya atılmıştır. Farrell (1957), şletmenn etknlğnn teknk ve ekonomk etknlk olarak k grupta ncelenmesn önermştr. Teknk etknlk, eldek grd bleşmnn en uygun şeklde kullanılarak mümkün olan maksmum çıktının üretlmes olarak tanımlanmaktadır. Kaynak dağıtım etknlğ se, br şletmenn, grd fyatlarını göz önüne alarak üretm malyetn en küçük yapacak en uygun grd bleşmn seçmedek başarısı olarak tarf edleblr. Ekonomk etknlk se şletmelern kaynaklarını, hem malyetler mnmze edecek hem de optmum grd kombnasyonunu sağlayacak şeklde kullanmalarıdır. Yan şletmelern teknk olarak ve kaynak dağıtımı açısından etkn olarak faalyet göstermelerdr (Coell ve ark., 1998). Đşletme düzeynde etknlk ölçümler, grdye yönelk ve çıktıya yönelk olmak üzere k farklı şeklde ölçüleblmektedr (Coell ve ark., 1998). Đşletmeler çıktılarını kontrol etme eğlmnden daha çok grdlern kontrol etme eğlmnde olduklarından bu araştırmada grdye yönelk etknlk analz yöntem kullanılmıştır. Grdye yönelk ölçüm sayesnde, grd mktarlarının, üretlen çıktı mktarında değşklk yapmadan oransal olarak ne kadar azaltılableceğ tespt edlmektedr. Etknlk ve vermllk analzler Farrell (1957) tarafından gelştrlen metot çerçevesnde parametrk ve parametrk olmayan k kategorde yapılablmektedr. Parametrk olmayan metotların kullanıldığı çalışmaların çoğu Charnes ve ark., (1978) tarafından gelştrlmş olan Ver Zarflama Analz (VZA) yı kullanmaktadırlar. Parametrk yöntemlern en önemls se Stokastk Etknlk Sınırı (SES) yaklaşımıdır. Her k yaklaşım da bazı şletmelern kaynaklarını etkn olarak kullanmadıkları varsayımından yola çıkmaktadır. Dğer br fadeyle, br kısım şletmeler en y kullanım teknolojs tarafından tanımlanan üretm sınırının altında veya etkn olmayan br üretm yapmaktadırlar. Bu durumu analz etmede SES yaklaşımı parametrk ekonometrk 136

3 metotları kullanırken, VZA parametrk olmayan matematksel (doğrusal) programlama metotlarını kullanmaktadır (Candemr ve Delktaş, 2006). Araştırmada, kayısı şletmelernde etknlğ ölçmek çn VZA kullanılmıştır. VZA, şletmelern etknlğn matematksel (doğrusal) programlama le tahmn etmektedr. Charnes ve ark. (1978), Farrell n (1957) gelştrdğ model tamamlayıcı ntelkte grdye yönelk ve ölçeğe sabt getr (ÖSG) yaklaşımını öneren yen br model ortaya koymuşlardır. Eştlk 1 de grdye yönelk ÖSG yaklaşımının doğrusal programlama model verlmştr (Coell ve ark., 1998). Mnmmum θ θ,λ Sıınırlılı klar + Yλ 0 y θx Xλ 0 λ 0 Buarada, θ, 0 le 1 aralığında değşen teknk etknlk (TE) skorlarını vermektedr. λ se Nx1 vektörünün sabtlern göstermektedr. θ =1 durumu tam etknlğ fade etmektedr (Farrell, 1957). ÖSG koşullarında elde edlen etknlk skorları bütün şletmelern optmal ölçekte çalıştığı varsayımı le elde edlmektedr. Ancak, bütün şletmelern gerçekte en uygun ölçekte çalışmaları mümkün değldr. Banker ve ark., (1984) bunu dkkate alarak Ölçeğe Değşken Getr (ÖDG) yaklaşımını gelştrmşlerdr. Kayısı yetştren şletmeler eksk rekabet koşullarından dolayı ölçeğe sabt getr le çalışmadıkları çn araştırmada ölçeğe değşken getr yaklaşımı kullanılmıştır. ÖSG modelne dışbükeylğ sağlayan br sınırlayıcı ( N1 λ = 1 ) lave edlerek, model ölçeğe değşken getr (ÖDG) modelne dönüştürülmüştür (Banker ve ark., 1984). Modele bu sınırlayıcının lave edlmes ölçek etknlğn hesaplanmasına engel olduğundan, ölçek etknlğ hesaplanırken ÖSG koşullarındak mnmum malyet, ÖDG koşularındak mnmum malyete oranlanmıştır (Banker ve ark., 1984). VZA da br şletme çn grdye yönelk ekonomk etknlk Eştlk 2 de verlen doğrusal programlama modelnn çözümü le elde edlmştr. Mnmum * x,λ w T x * Sıınırlılı klar + Yλ 0 y * x Xλ 0 λ 0 Eştlkte w, her br kayısı şletmes çn grd fyatlarını; T, fonksyonun devrğn; x *, verlen grd fyatları (w ) le çıktı düzeynde (Y ) her br şletme çn doğrusal programlama yöntemyle hesaplanan en düşük malyetl grd mktarlarını gösteren vektörü fade etmektedr. Bu eştlk ÖSG koşullarında en düşük malyet göstermektedr. Böylece nc şletme çn ekonomk etknlk (EE) ve kaynak dağıtım etknlğ (KDE) aşağıdak eştlkler yardımıyla hesaplanmıştır (Coell ve ark., 1998). T * w x EE = KDE =EE /TE T w x Etknlk ölçümlernn tahmnnde Coell (1996) tarafından gelştrlen DEAP 2.1 paket programı kullanılmıştır. 137

4 2.2. VZY Modelnde Kullanılan Verler Bu çalışmanın ana materyaln Malatya l Darende lçesnde gayel olarak seçlen 5 köyde (Ağılbaşı, Aşağı Ulupınar, Ilıca, Irmaklı, Yeşltaş) kayısı yetştrclğ yapan tarım şletmelernden anket yoluyla elde edlen brncl verler oluşturmuştur. Đşletme sayıları ve araz büyüklüklerne lşkn verlere, Tarım ve Köyşler Bakanlığı Çftç Kayıt Sstem (ÇKS) den faydalanılarak ulaşılmıştır. Anketler Eylül-Kasım 2008 tarhler arasında yapılmış olup, 2008 üretm dönemne at verler çermektedr. Anket yapılacak şletme sayısı bast tesadüfî örnekleme yöntem le aşağıdak eştlk kullanılarak tespt edlmştr (Ççek ve Erkan, 1996). 2 2 N * S * t n = ( N 1) * d + S * t Eştlk 1 de; n: örnek hacmn, N: anaktlede yer alan toplam şletme sayısını, S: standart sapmayı, t: güven aralığını (%95 güven aralığına karşılık gelen t değer (1,96)), d: araştırmada zn verlen hatayı (%10) fade etmektedr. Araştırmada, kayısı yetştren şletmelerde etknlklern ölçüleblmes çn şletmelerce üretlen kuru kayısı mktarları (kg/hektar) (Y ) çıktı olarak kullanılmıştır. Etknlk analznde kullanılan grdler (x * ), kayısı yetştrlen araznn büyüklüğü (hektar), kayısı üretmnde kullanılan toplam şgücü (saat/hektar), kayısı üretm çn harcanan yakıt mktarı (lt/hektar) ve kayısı üretmnde kullanılan dğer grdlern (gübre, laç, pazarlama gb) parasal olarak toplam değerdr (TL/hektar) (Çzelge 1). Araştırmada, araz fyatı TL/ha, şgücü fyatı 2 TL/saat, yakıt 2,81 TL/lt olarak alınmıştır. Çzelge 1. Araştırma verlerne lşkn tanımlayıcı statstkler En En büyük Ortalama Std. Sapma küçük Çıktı Üretm mktarı (kg/ha) Grdler Kayısılık araz (ha) Đşgücü (saat/ha) Yakıt (lt/ha) Sermaye (TL/ha)* * Sermaye değşken gübre, laç ve pazarlama masraflarını kapsamaktadır. Araştırma alanında hektara ortalama 2260 kg kuru kayısı üretlrken, bu üretm gerçekleştrmek çn yaklaşık 3 hektar araz, 792 saat şgücü ve 60 ltre mazot kullanılmaktadır. Đşletmeler ayrıca 826 TL lk gübre, laç ve pazarlama masrafı yapmaktadır (Çzelge 1). 3. ARAŞTIRMA BULGULARI Araştırma alanında, kayısı yetştrclğ yapan şletmelerde nüfusun yaklaşık %49 unu erkek, %51 n se kadınlar oluşturmaktadır. Aktf nüfusun, toplam nüfusa oranı yaklaşık %52 dr. Đşletme sahb ortalama 50 yaşında ve yaklaşık 6 yıllık br eğtme sahptr. Đşletmelern öneml br bölümünde tarım dışı gelr söz konusu olup, bu oran aylık ortalama 350 TL dr. Đşletmelern tamamına yakını traktör sahbdr. Bu şletmelern yıllık net gelrler se dekara yaklaşık 350 TL dr (Çzelge 2). 138

5 Çzelge 2: Đncelenen şletmelern sosyo-ekonomk özellkler Değer Ale Büyüklüğü (kş) 6.36 Erkek 3.12 Kadın 3.24 Đşletme sahbnn yaşı (yıl) Đşletme sahbnn eğtm süres (yıl) 6.22 Tarım dışı gelre sahp şletmelern oranı (%) 64 Tarım dışı gelr (TL/ay) Kayısı ağacı sayısı (adet/da) Traktör sahb şletmelern oranı (%) 84 Net çftlk gelr (TL/da) Đncelenen şletmelern ortalama araz varlığı 6.38 hektardır. Bu araznn yaklaşık %93 ü mülk araz, ger kalanı se kraya veya ortağa tutulan arazdr. Kralanan veya ortağa tutulan araznn tamamında buğday, arpa, fğ, yonca ve şeker pancarı gb tarla ürünler yetştrlmektedr. Đşletme arazsnn yarıdan fazlası kayısı arazsdr. Kayısı arazsnden sonra en büyük araz tarla ürünler çn kullanmaktadır (Çzelge 3). Çzelge 3: Araz varlığı ve tasarruf şekl (Da ve %) ha % Mülk araz Kraya ve ortağa tutulan araz Đşletme Arazs Kayısı arazs Dğer meyve Sebzelk araz Tarla arazs Darende lçesnde kayısı yetştrclğ yapan şletmelerde Ver Zarflama Analz (VZA) kullanılarak tahmn edlen etknlk değerler Çzelge 4 de verlmştr. Çzelge 4: Đncelenen şletmelerde etknlk skorları Etkn En En Std. Ortalama şletme küçük büyük Sapma. sayısı Ekonomk Etknlk (EE) Kaynak Dağıtım Etknlğ (KDE) Teknk Etknlk (TE) Saf Teknk Etknlk (STE)* Ölçek Etknlğ (ÖE) * ÖE nn TE le çarpımından hesaplanan etknlk Đşletmelern teknk etknlk sevyeler kaynak dağıtım etknlk sevyelernden yüksek bulunmuştur. Teknk etknlk düzey %90 ken kaynak dağıtım etknlğ %58 dr. Đşletmeler, grd kullanımını yaklaşık %10 oranında azaltarak teknk olarak etkn br üretm gerçekleştrebleceklerdr. Bu şletmelern %56 sı teknk olarak, %92 s de kaynak dağıtım etknlğ açısından yanlış grd kullanımı gerçekleştrmektedrler. Đnceleme alanındak şletmeler ekonomk olarak %52 oranında etknlk göstermektedrler. Bu sonuç, şletmelern grd malyetlern %48 oranında azaltarak tam etknlğe ulaşableceklern göstermektedr. Đnceleme alanında faalyet gösteren şletmelern yaklaşık %8 ekonomk olarak tam etknlğe sahptr. 139

6 Araştırma sonuçları şletmelerde ekonomk etknlğe ulaşamamanın temel sebebnn kaynak dağıtımında yaşanan sorunlar olduğunu göstermektedr (Çzelge 4). Br anlamda şletmecnn de başarısını ortaya koyan br gösterge olan saf teknk etknlk %77 dr. Đşletmelerde ölçek etknlğ se %83 olarak hesaplanmıştır (Çzelge 4). Đşletme düzeynde etknlk skorları frekans olarak düzenlenmş ve Çzelge 5 te verlmştr. Teknk etknlk skorları tbaryle örneğe alınan şletmelern yarıya yakını tam olarak etkn durumdadır. Bunu etknlğ 0.70 le 0.80 arasında olan şletmeler takp etmektedr. Đşletmelern çoğunluğunun kaynak dağıtım ve ekonomk etknlk skorları 0.5 den daha düşük bulunmuştur. tespt edlmştr. Saf teknk etkn ve ölçek etknlğ tam olan şletmelern oranı %36 dır. Çzelge 5. Đncelenen şletmelern etknlk skorlarının frekans dağılımı Skor aralığı TE AE EE STE ÖE < x < x < x < x < x < = Toplam Ölçek etknlklern şletmelere göre dağılımı dkkate alındığında şletmelern %8 ölçeğe azalan getrye, %36 sı ölçeğe sabt getrye, %56 sı se ölçeğe artan getrye sahptr (Çzelge 6). Ölçeğe Artan Getrye sahp şletmeler dğer şletmelere göre daha az araz ve şgücü kullanmaktadırlar. Bunun sonucunda daha düşük üretm yapmaktadırlar. Çzelge 6. Ölçeğe getrlere göre şletmelern özellkler ÖAZG 1 ÖSG 2 ÖAG 3 Genel Đşletme sayısı Kayısı üretm (kg/ha) Kayısı arazs (ha) Đşgücü (saat/ha) Yakıt (lt/ha) Sermaye (TL/ha) ÖAG: Ölçeğe artan getr, 2 ÖSG:Ölçeğe sabt getr, 3 ÖAZG: Ölçeğe azalan getr. Grdlern yanlış kullanımı netcesnde şletmelerde etkn üretm yapılamadığı VZA le de tespt edlmştr. Đşletmelern kullandıkları grd mktarları le kullanılması gereken grd mktarları tahmn edlmş ve Çzelge 7 de verlmştr. Đşletmelerde gereğnden fazla kullanılan en öneml grdler yakıt ve arazdr. Oysa bu şletmeler arazy %9, yakıtı %3, şgücünü %6 ve sermayey de %0,50 oranında azaltablrlerse kaynak kullanımında tam etknlk düzeyne ulaşmış olacaklardır. Çzelge 7. Đncelenen şletmelerde aşırı kaynak kullanımı Grdler Kullanılan Aşırı kullanım Kullanılması gereken Kayısı arazs (ha) Đşgücü (saat/ha) Yakıt (lt/ha) Sermaye (TL/ha) % Değşm 140

7 4. SONUÇ Malatya l Darende lçesnde gayel olarak seçlen 5 adet köyde tesadüf örnekleme le belrlenen 102 adet kayısı yetştrclğ yapan tarım şletmesnden 2008 yılı üretm dönemne at verlern kullanıldığı bu araştırmada, üretmde etknlğn sağlanıp sağlanmadığı şletmeler düzeynde analz edlmştr. Đşletme düzeynde etknlkler Ver Zarflama Analz kullanılarak tahmn edlmştr. Araştırma sonuçları şletmelern ortalama 6,38 hektar arazye sahp olduklarını ve bunun 3,28 hektarını kayısılık araznn oluşturduğunu göstermektedr. Đşletmeler hektara yaklaşık 3450 TL tarımsal gelr sağlamaktadır. Đncelenen şletmelerde teknk etknlk yüksek düzeyde olsa da, etkn olmayan şletmelern, üretmde hçbr azalma olmaksızın grdlern %8 oranında azaltmaları halnde tam etknlğe ulaşablecekler belrlenmştr. Teknk olarak etkn üretm yapamamanın en öneml neden optmum ölçekte çalışamamaktan kaynaklanmaktadır. Đşletmelern büyük çoğunluğu, ölçeğe artan getr altında çalışmaktadırlar. Đncelenen şlemelern ekonomk olarak etknlk düzeyler oldukça düşük denleblecek düzeydedr. Bunun en temel neden de kaynak dağıtımında yapılan yanlış veya aşırı uygulamalardır. Đşletmelern aşırı kullandıkları grdler araz ve yakıt tır. Araştırma sonuçları, kayısı üretmnde malyetler azaltmanın veya gelr arttırmanın en öneml kaynağının teknoloj ve blgy kullanmaktan geçtğn göstermektedr. Yöre üretclernn br kısmının hala konvansyonel yöntemlerle üretm yaptığı, teknoloj kullanma yeteneklernn düşük olduğu blnmektedr. Bu sorunun aşılmasında en öneml pay poltka yapıcılara ve yayım elemanlarına düşmektedr. Sertfkalı fdan kullanımını teşvk etmek, modern sulama sstemlernn kullanılmasının yararlarını anlatmak, hastalıklarla mücadele, gübreleme, pazarlama ve kayısı kurutmada kükürtleme konusunda uygulamalı ve kullanılablr yöntemlern üretclere benmsetlmes çalışmaları yapılmalıdır. Yörede, Tarım Đl Müdürlüğü ve Meyveclk Araştırma Ensttüsü çftçlern teknk blg ve teknoloj kullanımındak eksklkler gdermek amacıyla düzenl olarak yayım faalyetler düzenlemektedrler. Son dönemlerde uygulamaya konulan kükürtleme eğtmler faalyetler üretclern kurutma şlemnde etknlk sağlayablmelern amaçlamaktadır. Bu faalyetlerde üretclern kükürtleme uygulamasını nasıl yapmaları gerektğ uygulamalı olarak gösterlmektedr. Yne hastalık ve zararlılarla mücadele ve lkbahar son donlarının olumsuz etklern en aza ndrecek blg ve teknolojler konusunda yayım elemanları eğtm zyaret metodunu kullanarak üretclere yardımcı olmaktadırlar. Ancak, sadece yayım elemanlarının gösterdğ çabalar etkn üretm çn yeterl değldr. En az yayım elemanları kadar üretclernde teknoloj ve blgye ulaşmak ve kullanmak konusunda stekl ve arzulu olmaları gerekmektedr. KAYNAKLAR Aktürk, D., Kıral, T., Ver Zarflama Yöntem Đle Tarım Đşletmelernde Pamuk Üretm Faalyetnn Etknlğnn Ölçülmes. Ankara Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Blm Dergs, 8 (3): Alemdar, T., Ören, M.N., Determnants of Techncal Effcency of Wheat Farmng n Southeastern Anatola, Turkey: A Nonparametrc Techncal Effcency Analyss. Journal of Appled Scences, 6 (4): Al, M., Chaudry, M.A., Inter-Regonal Farm Effcency n Pakstan s Punjab: a Fronter Producton Functon Study. J. Agrcultural Economcs, 4 (1): Banker, R.D., Charnes, A., Cooper, W.W., some Models for Estmatng Techncal and Scale Ineffcences n Data Envelopment Analyss. Management Scence, 30: Battese, G.E., Malk, S.J., Gll, M.A., An nvestgaton of techncal neffcences of producton of wheat farmers n four dstrcts of Pakstan. Journal of Agrcultural Economcs 47 (1-4),

8 Bayramoğlu, Z., Gündoğmuş, E., Cost effcency on organc farmng: a comparson between organc and conventonal rasn-producng households n Turkey. Spansh Journal of Agrcultural Research, 6(1): 3-11 Bozoğlu, M., Ceyhan, V., Measurng the techncal effcency and explorng the neffcency determnants of vegetable farms n Samsun provnce, Turkey. Agrcultural Systems, 94, Ceyhan, V., Haznec, K., Economc effcency of Cattle-Fattenng farms n Amasya provnce, Turkey. Journal of Anmal and Veternary Advances, 9 (1): Charnes, A., Cooper, W.W., Rhodes, E., Measurng the Effcency of Decson Makng Unts. European Journal of Operatonal Research, 2 : Cnemre, H.A., Ceyhan, V., Bozoğlu, M., Demryürek, K., Kılıç, O., The cost effcency of trout farms n the Black Sea regon, Turkey. Aquaculture, 251, Coell, T.J., A Gude to DEAP Verson 2.1: A Data Envelopment Analyss (Computer) Program. CEPA Workng Paper 96/8, Department of Econometrcs, Unversty of New England, Armdale NSW Australa.Coell ve ark., 1998 Coell, T., Rao, D.S.P and Battese, G.E., An Introducton To Effcency And Productvty Analyss, Kluwer Academc Publshers, Boston, USA. Ççek, A, Erkan, O., Tarım Ekonomsnde Araştırma ve Örnekleme Yöntemler. Gazosmanpaşa Ünverstes, Zraat Fakültes Yayınları No 12, Ders Notları Sers 6. Ekunwe, P.A and Emokaro, C.O., Techncal Effcency of Catfsh Farmers n Kaduna, Ngera, Journal of Appled Scences Research, 5 (7): Esmael, A., Omran, M., Effcency Analyss of Fshery n Hamoon Lake: Usng DEA Approach, Journal of Appled Scencess, 7 (19), FAOSTAT, 2010; Statstcal Databases of Food and Agrculture Organzaton of The Unted Natons, Rome. Farrell, M.J., The Measurement of Productve Effcency. Journal of Royal Statstcal Socety, Seres A, CXX, Part 3, Fraser, I., Cordna, D., An applcaton of data envelopment analyss to rrgated dary farms n Northern Vctora, Australa. Agrcultural Systems 59 (3), Johansson, H., Techncal, Allocatve and Economc Effcency n Swedsh Dary Farms: The Data Envelopment Analyss Versus the Stochastc Fronter Approach. XI th Internatonal Congress of the European Assocaton of Agrcultural Economsts (EAAE), Copenhagen, Denmark, August 24-27, Kaçıra, Ö. Ö.,2007. Mısır Üretmnde Etknlk Analz: Şanlıurfa Đl Örneğ Yayınlanmamış Doktora Tez, Çukurova Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü, Adana. Kamruzzaman, M., Manos, B., Begum, A.A., Evaluaton of Economc Effcency of Wheat Farms n a Regon of Bangladesh under the Input Orentaton Model Journal of the Asa Pacfc Economy 11( 1), Kılıç, O., Ceyhan, V., Alkan, I., Determnants of economc effcency: a case study of hazelnut (Corylus avellana) farms n Samsun Provnce, Turkey, New Zealand Journal of Crop and Hortcultural Scence, 37 (3), Mathjs, E., Swnnen, J., Producton organzaton and effcency durng transton: an emprcal analyss of East German agrculture. The Revew of Economcs and Statstcs, 83: Papadas, C.T., Dahl, C.D., Techncal effcency and farm sze. A non-parametrc fronter analyss. Staff paper, Unversty of Mnnesota, Department of Agrcultural and Appled Economcs, St. Paul, Mnnesota. TKB, Tarım ve Köyşler Bakanlığı Malatya Đl Müdürlüğü Đstatstkî Verler, Malatya. Uzmay, A., Adanacıoğlu, H., A study on whether maze for slage s an alternatve to cotton farmng n Izmr, Turkey: Gross margn and data envelopment analyss Journal of Food, Agrculture & Envronment, 7 (3&4):