BELEDYE BAKANLARININ VZYON ÖLÇÜMLERNE LKN BR ARATIRMA: BELDE BELEDYELER ÖRNE

Transkript

1 BELEDYE BAKANLARININ VZYON ÖLÇÜMLERNE LKN BR ARATIRMA: BELDE BELEDYELER ÖRNE Fatih YÜKSEL (*) Osman ÇEVK (**) Kadir ARDIÇ (***) Özet: Bu çalımanın temel amacı, belde belediye bakanlarının yönetim vizyonlarını ve deiime olan isteklerini tetkik etmektir. Verileri elde etmede mektupla anket yöntemi kullanılmıtır. Sonuç, bakanların vizyoner bir eilime sahip olmadıklarını ancak, anketteki bir soruya göre, gelime için deiimin gerekli olduunu düündüklerini göstermitir. Anahtar Kelimeler: Belediye, Vizyon Abstract: The main objective of this study was elicitation of county mayors management vision and demand for progress. A mail survey method was conducted. The result suggest that they do not have enough visioner talent. However, according to a question in the survey, the majority of them considers the progress as necessity for development. Keywords: Municipality, Vision. I. Giri Günümüzde kentsel sorunlar her geçen gün hızla artı göstermekte ve yerel yönetimlerin kaynaklarını daha verimli kullanmaları gerei ön plana çıkmaktadır. Kıt kamu kaynaklarının daha verimli kullanılması ise etkin bir yönetimi gerekli kılmaktadır. Kentsel kamu politikalarının, daha geni bir perspektiften bakılarak ve uzun vadeleri ön görerek hazırlanması kaçınılmaz olmaktadır. Bu noktada, belediye bakanları bata olmak üzere belediye yöneticilerinin nitelikleri tartıma konusu yapılmaktadır. Sözü edilen nitelikler arasında vizyoner bir nitelie sahip olmanın öneminin arttıı görülmektedir. Günümüzde profesyonel yöneticiliin artan önemine paralel olarak, yerel politikaları üretme ve azalan kentsel kaynakları yönlendirme noktasında bulunan belediye bakanları için önemi bir kat daha artmaktadır. Bu çerçevede çalımanın amacı; vizyoner yöneticilik nitelikleri açısından ülkemiz belde belediye bakanlarının durumunu deerlendirmektir. II. Vizyon Kavramı ve Vizyoner Yöneticilik Nitelikleri Vizyon, Latince videre kelimesinden gelmekte, anlamak, uyanık olmak anlamlarında kullanıldıı gibi; dü görme, sezme, fark etme anlamlarında da kullanılmaktadır. Ancak vizyon, daha çok bilinenden bilinmeyene doru bir (*) Yrd.Doç.Dr. Gaziosmanpaa Üniversitesi BF Kamu Yönetimi Bölümü (**) Yrd.Doç.Dr. Gaziosmanpaa Üniversitesi BF letme Bölümü (***) Yrd.Doç.Dr. Gaziosmanpaa Üniversitesi BF letme Bölümü

2 264 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ bakı olarak tanımlanabilir. Bir baka tanımla vizyon, gelecekte olabilecek bir durumun, önce düüncede oluturulmasıdır. Bir bakıma vizyon, gelecekle ilgili senaryo kurgulamak ve bu senaryo dorultusunda sanki gerçeklemi gibi hareket etmektir de denebilir (Heintel, 1995: ve Heinze, 1995:80-81). Vizyon kelimesi; sezgi, dü görme, trans anlamlarını da içermektedir (Kozlu, 1996:1). Vizyon, önemli ölçüde mevcut durumdan daha fazla istenen bir durumun ifadesidir. (Ackoff, 1998:27). Vizyon, bir kurumun geleceini ekillendirmeye yönelik bir kavram olduu için, beklenmedik durumları azaltır ve beklenmedik durumlarda da yapılabilecek önlemleri ortaya koyar. Bu durum ise kurumun baarısını artırır ve benzer kurumlar arasında öne çıkmasını salar. Vizyon, yön gösterdii için, gereksiz bir çok ilemin ve verimsiz bir sürü iin önüne geçilmesine katkı salar. Nitekim vizyonsuz bir kurum, rotasız bir gemiye benzetilmektedir. Bir baka deyile vizyonun varlıı, kurumu, yaratıcılıa ve rasyonel davranıa iterken, yokluu, kaosa ve baarısızlıa sürükleyecei ifade edilmektedir. Ancak vizyondan beklenen yararların salanmasında, her ne kadar daha çok üst düzeye ilikin bir ilev gerekli olsa da vizyonun oluturulması sürecinde çalıanların katılımının önemi vurgulanmalıdır. Vizyon oluumuna katkı salayan bireylerin, vizyonu benimsemesi ve uygulamasının çok daha sorunsuz olacaı açıktır(ülgen ve Mirze, 2004:180). Vizyon kavramına sadece gelecei tahmin anlamı yüklemek yeterli deildir. Aynı zamanda gelecein, tahminler dorultusunda oluturulması anlamı da gözardı edilmemelidir. Vizyoner yöneticiler, bir anlamda bilim kurgu gibi bir gelecek olutururlar. Ancak bu ii rastgele deil, dülerinin gerçeklemesi için detaylı planlar yaparlar. Bu nedenle de vizyon, bir bakıma dülerle gerçekleri dengeleyebilme ve kurgulayabilme iidir. Vizyoner yöneticilere, bu konuda önemli roller dümektedir. Çünkü kurumun var olan gerçeklerini net bir ekilde deerlendirip, bunları, oluturdukları dülerine ulamada bir destek olarak kullanırlar. Bu ekilde bugünden gelecee, gerçeklerden gerçekleebilir dülere doru rollerini yerine getirirler. Dolayısıyla vizyon kavramına, ilk dönemlerden farklı anlamlar yüklenmekte ve dolayısıyla vizyon sahibi yöneticilerin yaptıkları i de böylece bilimkurgu iinden farklılamaktadır(erçetin, 2000:93-94). Vizyon, örgütün geleceine ıık tutan, adeta temel bir yasa oluturur. Bunlar tüm yönetim faaliyetlerini yönlendirerek gelecek için rehber görevi görür ve bir çok düzenleme, bu dorultuda gerçekletirilir. Hedeflere ulaılması konusundaki ilkeler, vizyon sayesinde ortaya konur (Quigley, 1998:25). Çünkü vizyon, kurumun gelecekteki uygulamalarını ekillendirir. Dolayısıyla vizyon, kurumun geleceinin oluturulmasında temel yönlendiriciler olduuna göre, vizyon sahibi olmayan ya da vizyonu geni olmayan yöneticilerin bulunduu kurumların, ciddi sorunlar içinde bulunabileceini ifade etmek bir kehanet olmayacaktır. Vizyonu olmayan bir kurum, anayasası olmayan bir ülkeye benzetilebilir. Bu durum, temel bir eksiklik olarak deerlendirildiine göre,

3 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: ortaya çıkabilecek bir yetersizlik, kurumun varlıını tehdit edebilecektir (Yüksel, 2004:72). Aynı zamanda vizyon, kurumsal bazda paylaıldıı oranda kıymet ifade eder. Bütün bir kurum tarafından paylaılmamı bir vizyondan, beklenen sonuçlar ortaya çıkmayacaktır. Çalıanlar tarafından benimsenip paylaılınca da kuruma olan balılıın arttıı ve dolayısıyla da yönetsel etkinlie olumlu katkı saladıı görülmektedir (Burnside, 1994:13). Vizyonun, temelde gelecei görme ve tasarlama olarak ifade edilebilecei hatırlanırsa, gelecek yönelimli bir kavram olduu için, günümüz yöneticilerinin doal olarak vazgeçilmez bir özellii haline geldii görülmektedir. Bugün kurumların geleceine ekil veren ve gelecekte bulunabilecei noktanın belirlenmesinde, özellikle üst düzey yöneticilerin vizyonları belirleyici olmaktadır. Nitekim stratejik karar alma noktasında bulunan bir yöneticinin, yürütmeye ilikin görevleri yerine getiren bir yöneticiden daha vizyon sahibi, daha bilge olması gerei söz konusudur(stoney, 2001: 31). 1 Vizyoner yöneticilik nitelikleri ise genel olarak; kurumu tanıma, kurum dıı deiimi analiz etme, vizyonlara uygun stratejiler gelitirme, vizyonu paylaarak kurumsallatırma ve inandırabilme, riske girebilme, algılama ve gelitirme, kararlı olma, statükoya kapalı-yenilie açık olma, daima daha iyi bir gelecei düünme, disiplinli olma fakat sindirici olmama, etrafına umut verme, detaylara younlamama, çalıanlara iradelerini kullanma imkanı tanıma ve bir eyler yapmak isteyenleri destekleme, yaratıcı olma, güvenilir olma, baarısızlıktan korkmama, farklı düünceleri hogörüyle karılama ve astlara güvenme, ibirlii duygusunu gelitirme eklinde sıralanabilir (Manske, 1994:9-75 ve Erçetin, 2000: 89-91). III. Aratırmanın Amacı ve Kısıtları A. Aratırmanın Amacı Günümüzde ortaya çıkan sorunlar yöneticilerin, özellikle belediye bakanlarının; sıra dıı olmalarını, bir baka deyile çevresel artları iyi gözlemleyip analiz etmelerini ve bu dorultuda tasarımda bulunmalarını, mümkün olduu kadar gelecee hazırlıklı olmalarını, kısaca vizyoner bir nitelie sahip olmalarını gerekli kılmıtır. Bu balamda aratırmanın amacı; Türkiye deki belde belediye bakanlarının sözü edilen bu vizyoner niteliklere ne derece sahip olduklarını belirlemektir. 1 Christopher Stoney; Strategic Management or Strategic Taylorizm? A Case Study into Change Within a UK Local Authority, The International Journal of Public Sector Management, Vol. 14, No: 1, 2001, s. 31.

4 266 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ B. Aratırmanın Kapsam ve Kısıtları Aratırma, Türkiye deki tüm belde belediye bakanlarını kapsamaktadır. Dier belediye bakanları (büyük ehir, alt kademe, il, ilçe) aratırmaya dahil edilmemitir. IV. Aratırma Yöntemi A. Veri toplama Aratırmada veri toplama yöntemi olarak, anket yöntemi kullanılmıtır. Veri toplamak amacıyla hazırlanan ve 17 sorudan oluan anket, çileri Bakanlıı Mahalli dareler Genel Müdürlüünün yardımıyla valiliklere yollanmı ve ilgili valilikler aracılııyla belediye bakanlarına ulatırılmıtır. Anketlerin geri dönüleri ise, belediye bakanları tarafından dorudan veya ilgili valilik kanalıyla salanmıtır. Aratırmanın ana kütlesini oluturan yaklaık 2000 * belde belediyesine anketler gönderilmi, aratırmanın kaleme alındıı ana kadar, 742 dönü salanmıtır. B. Anketin Hazırlanması Hazırlanan anket formu, kapalı uçlu sorulardan olumaktadır. 17 inci soruda, katılma derecesinin istendii 17 alt ifade bulunmaktadır. Bu ifadeler 5 li Likert tipindedir. Bakanların her bir ifade için 1 ile 5 arasında kendilerine en uygun ıkka katılma derecelerini gösteren kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum, kesinlikle katılmıyorum seçeneklerinden kendilerine en uygun ıkkı iaretlemeleri istenmitir. Seçeneklerin puanlaması sırasıyla 1, 2, 3, 4, 5 olarak belirlenmitir. Anket soruları, literatür taraması ve bakanlarla yapılan görümeler sonunda, vizyoner yöneticilik nitelikleri göz önüne alınarak gelitirilmitir. C. Verilerin Analizi Bu çalımada, anket yöntemiyle elde edilen veriler SPSS paket programı kullanılarak deerlendirilmi ve bulgular tablolatırılarak analiz edilmitir. Ayrıca önemli görülen bazı sorulara verilen cevapların karılatırmalı analizleri de yapılmıtır. Verilerimizin geneli nominal veriler olduu için yapılan karılatırmalar Ki-Kare analizi yardımıyla yapılmıtır. Yapılan ankette yer alan bütün soruların birbiriyle tutarlılıını, ele alınan sorunu ölçmede homojenliini ortaya koyan güvenilirlik analizi(akgül ve Çevik,2005:434), bu çalıma için de yapılmı ve analiz sonucunda α * tarih ve 5216 sayılı Büyükehir Belediyeleri Kanunu gereince, belde belediyeleri sayısında bir deime söz konusu olmutur. Ancak aratırmanın tamamlanması aamasına kadar son rakamlara ulamak mümkün olmamıtır. Mahalli dareler Genel Müdürlüüne konuyla ilgili bilgiler henüz ulamadıı için kiisel giriimlerle tespit edilebildii ölçüde yaklaık bir sayı verilmitir.

5 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: (Coranbach Alfa katsayısı) = 0,53 olarak bulunmutur. Bu da yapılan anketin orta düzey bir güvenilirlie sahip olduunu göstermektedir. V. Bulguların Deerlendirilmesi Aratırmada elde edilen bulgular aaıda verilmitir. Ankete katılan 742 belediye bakanının %38,4 ü 46-55, %36,1 i 36-45, %11,5 i de 56-+ yalarındadır. (%5,9 u cevap vermemitir). Dolayısıyla ankete cevap veren belediye bakanlarının %86 sı 36 ya üzerindedir. Ankete katılan belediye bakanlarının, %66,9 u ilk-orta-lise, %31,7 si üniversite, %1,1 i lisans üstü eitimine sahiptir. (%0,9 ü cevap vermemitir). Dolayısıyla ankete katılan belediye bakanlarının, aırlıklı olarak üniversite altı eitim alanlar oldukları, ancak üniversite mezunu olanların oranının da az olmadıı (1/3) görülmütür. Üniversite mezunu belediye bakanları, bitirdikleri fakültelere göre sıralandıında, ilk sırayı mühendislik fakültelerinin bir bölümünden, ikinci sırayı BF-TA-Siyasal ve Fen-Edebiyat fakültesi mezunları, en son sırayı ise Hukuk fakültesi mezunlarının aldıı görülmütür. Kaç dönemdir bakanlık yaptıklarına ilikin soruya ise bakanların %61,9 u son yerel seçimlerle i baına geldiklerini, %27.9 u iki dönemdir, %7,5 i son üç dönemdir, %2.2 si de son dört dönemdir bakanlık yaptıklarını belirtmilerdir. (%0,5 i cevap vermemitir). Tablo 1: Deiim Kavramının Belediye Bakanlarına Göre fadesi(ki Cevap) ve Personeldeki Eksiklik (ki Cevap) Deiim Kavramı Personeldeki Eksiklik Frekans Yüzde Frekans Yüzde 1.cev. 2.cev. 1.cev. 2.cev. 1.cev. 2.cev. 1.cev. 2.cev. Cevap Yok ,0 45,0 Cevap Yok ,1 19,9 Gereklilik ,9 0,3 Teknik bilgi ,5 0,4 Sıkıntı ,9 3,8 Eitim seviyesi ,4 7,4 Gereksizlik 2 4 0,3 0,5 Bilgi-beceri ,7 10,4 Umut ,3 43,8 Yönetme yetenei ,4 3,4 Endie ,3 1,3 Yaratıcılık ,1 21,6 Karamsarlık 3 9 0,4 1,2 Dier ,9 4,0 Deiime uyum Grup çalıması ,6 15, ,5 19,4 Toplam ,0 100,0 Dier ,8 2,2 Toplam ,0 100,0

6 268 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ Deiim kavramının zihinlerde çarıtırdıı iki ifade konusunda, ankete katılan belediye bakanlarının ilk verdikleri cevaplarda, %84.9 gibi yüksek bir oranda gereklilik ifadesi üzerinde durulmutur. kinci kullandıkları ifadelerin ise, %43.8 ile umut üzerinde younlatıı dikkati çekmektedir. Dolayısıyla deiim kavramı, genel olarak belediye bakanları tarafından gerekli bir durum olarak deerlendirilmektedir. Bakanların belediye personelinde gördükleri iki eksiklik konusunda, birinci cevaplarda en fazla %34,5 oranında teknik bilgi, ikinci cevaplarda ise, en fazla %21,6 ile yaratıcılık belirtilmitir. Yaratıcılıın ilk sıralarda belirtilen temel eksikliklerden biri olması, ankete katılan belediye bakanlarının deiim eilimlerinin bir ifadesi olarak düünülebilir. Tablo 2: Personel Niteliinin Artırılması ve Kurumun Gelecee Hazırlanması Personel Niteliinin Artırılması Kurumun Gelecee Hazırlanması Frekans Yüzde Frekans Yüzde Cevap Yok 5 0,7 Cevap Yok 5 0,7 Eitim verilmeli ,5 Mevcut uygulamaya balı kalınarak 19 2,6 Ücretler artırılmalı 40 5,4 Denetim artırılarak 69 9,3 Disiplin ve denetim artırılmalı 86 11,6 Söz hakkı verilmeli 29 3,9 Yönetime katılmalı 45 6,1 Performans ölçümü yapılmalı Sözlemeli hale dönütürülmeli Dier 7 0,9 Toplam ,0 Kurallara tavizsiz uyularak Kurum ve çevresi analiz edilerek Gelir kaynakları artırılarak , , ,9 50 6,7 Dier 10 1, ,2 Toplam ,0 Personelinizin niteliinin artırılması konusunda alınması gerekli en etkin önlem aaıdakilerden hangisidir? sorusuna verilen cevaplara göre, belediye personelinin niteliinin artırılması konusunda önerilen çözümlerin %51,5 inin eitim verilmesi ile ilgili olduu görülürken, en az, söz hakkı verilmesi bir çözüm olarak gösterilmitir. Personel niteliinin artırılması için temel önerinin eitim olduu, ancak söz hakkı verme ve yönetime katılma gibi önerilerin en az kabul edilenler arasında olduu görülmektedir. Burada personel niteliinin artırılması için eitim verilmesi, uygun bir çözüm önerisi

7 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: olabilir. Ancak kendini ispat etme fırsatı verilmemesi ya da mevcut yetenek ve becerilerini kullanmanın anlamsız olması nedeniyle, aslında var olan niteliklerin ortaya çıkmamı olma olasılıı göz önüne alınarak, söz hakkı verme ve yönetime katılma çözüm önerisinin daha ön sıralarda yer alması daha anlamlı olabilirdi. Bir kurum gelecee sizce nasıl hazırlanır? sorusuna verilen cevaplara göre, kurumun gelecee hazırlanması konusunda, bakanların %37,9 unun gelir kaynakları artırılarak eklinde verdii cevaplar, belde belediyelerinin kaynak sorununun önemli bir durumda olduunu göstermektedir. Yine bakanların %29,9 unun kurum ve çevresi analiz edilerek eklinde verdii cevap vizyoner bir yaklaıma iaret etmektedir. Burada vizyoner yöneticilik nitelikleri arasında sayılan kurum ve çevresinin analiz edilmesi cevabını verenlerle hiç cevap vermeyenler çıkarıldıında, geriye kalan yaklaık %70 oranındaki cevap türünün vizyonla çelitii bir gerçektir. Dikkat edilirse bu oran içinde yer alan, mevcut uygulamalara balı kalmak, denetim artırmak, kurallara tavizsiz balı kalmak ve gelir kaynaklarını artırmak gibi öneriler vizyonu desteklememekte ve hatta çelimektedir. En azından vizyona iaret etmedii ortadadır. Aynı zamanda bu ifadeler, deiime de iaret etmemektedir. Dolayısıyla her ne kadar yukarıdaki bir baka soruda deiim büyük bir çounluk tarafından bir gereklilik olarak görülse de, elde edilen sonuçlar bu cevabı desteklememektedir. Oysa özellikle mevcut uygulamalara ve kurallara balı kalmak deiimin tam tersi, statükoya iaret etmektedir. Dolayısıyla deiim bir gereklilik olarak görülse bile, önemli bir oranda belediye bakanı tarafından deiimin izlenmesi için gerekli olan kurum ve çevresinin analiz edilmesinin birinci derece öncelik olmadıı görülmektedir. Tablo 3: Risk Üstlenme ve Bakanın Kendisini Tanımladıı Sıfat Risk Üstlenme Bakanın Kendisini Tanımladıı Sıfat Frekans Yüzde Frekans Yüzde Cevap yok 1 0,1 Cevap yok 2 0,3 Her zaman ,1 Az ile yetinmeyen ,6 Çounlukla ,1 Kanaatkar ,0 Bazen ,7 Mevcut ile yetinen 96 12,9 Nadiren 42 5,7 Kolay beenmeyen ,2 Hiç 17 2,3 Toplam ,0 Toplam ,0

8 270 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ Amaçlara ulamak için risk üstlenip üstlenmediklerine ilikin sorulan bu soruya verilen cevapların daılımı Tablo:3 te görülmektedir. Vizyoner yöneticilik nitelikleri arasında kabul edilen bu nitelik açısından bakanların verdikleri cevapların önemli bir kesimi, her zaman ve çounlukla ifadeleri üzerinde younlamıtır. Genel olarak çounlukla ve her zaman risk üstlenirim ifadeleri yakın cevaplar olarak birlikte deerlendirilince %59,2 ye ulamaktadır. Dolayısıyla ankete katılan belediye bakanları, risk üstlenme konusunda isteksizlik beyan etmemilerdir. Ancak, %32.7 gibi, azımsanmayacak bir oranda ise, bazen cevabı verilmitir. Bu oran ankete katılanların yaklaık 1/3 üdür. Bir yönetici olarak kendinizi nasıl tanımlarsınız? sorusuna verilen cevapların daılımına göre, bakanların %39,6 sı kendilerini az ile yetinmeyen olarak tanımlarken, %31,0 ı ise kanaatkar olarak tanımlamıtır. Kanaatkar ifadesiyle mevcut ile yetinen ifadelerine verilen cevaplar birletirildiinde ise %43,9 gibi bir oran ortaya çıkmaktadır. Genel olarak belediye bakanlarının kendilerini az ile yetinmeyen ve kolay beenmeyen olarak ifade etmeleri vizyon açısından olumlu olarak deerlendirilebilir. Nitekim bir baarıya ulatıktan sonra yeni bir baarıyı hedeflemek ve mevcut durumu sürekli yeterli bulmamak vizyoner yöneticilik nitelikleri arasında yer almaktadır. Ancak bakanların yaklaık yarıya yakını için, aynı olumlu deerlendirmeyi yapmak mümkün gözükmemektedir Tablo 4: Bakanların Kente likin Düleri ve Çevre Tanımı Kente likin Düleri Frekans Çevre Tanımı Yüzde Frekans Yüzde Cevap yok 8 1,1 Cevap yok 13 1,8 Bilinenlerle sınırlı eyler Bilinenlerle sınırlı olmayan eyler Anlamsız karmaık eyler Olması çok güç eyler Olması muhtemel eyler 44 5,9 Çok deiken 87 11, ,5 Deiken ,8 4 0,5 Kararsızım 39 5, ,7 Durgun , ,3 Çok durgun 19 2,6 Toplam ,0 Toplam ,0

9 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: Kente ilikin düleriniz varsa bunları nasıl nitelendirirsiniz? sorusuna bakanların %47,3 ü olması muhtemel eyler olarak cevap verirken, %32,5 i bilinenlerle sınırlı olmayan eyler olarak cevap vermilerdir. Yine sadece %12.7 si olması çok güç eyler ifadesini kullanmıtır. Vizyoner bir bakı ise, düünce ufkunun geni olmasını ve olası eylerin dıında, bir takım sınırların ötesine geçmeyi, kısaca farklı düünmeyi gerekli kılar. Oysa farklı düünce ise, aslında çok kiiye göre olması güçtür. Ancak vizyoner bir yaklaım, olması çok güç eyler i de düünerek sıra dıı, yerleik bir takım kalıpların ve süreçlerin yıkılmasını gerektirir. Bu anlamda, bilinenlerle sınırlı olmayan eyler tanımı olumlu olarak deerlendirilebilirken, olması muhtemel eyler ifadesi aynı ekilde deerlendirilmeyebilir. Kurumunuzun bulunduu çevreyi aaıdaki hangi ifadeyle tanımlarsınız? sorusuna verilen cevaplarına göre, stratejik ve gelecee yönelik bir bakıın önemli bir göstergesi olarak kabul edilebilecek bu soruya, bakanların %52.8 gibi önemli bir kısmı deiken ve sadece %11.7 si çok deiken eklinde cevap verdikleri görülmektedir. Aynı zamanda çevrelerini kararsızım, durgun ve çok durgun gibi genel olarak olumsuz olarak deerlendirilebilecek ekilde tanımlayanlar bir araya toplandıında, %34.9 gibi küçümsenmeyecek bir oran ortaya çıkmaktadır. Alınan cevaplara göre, her ne kadar deiim çounlukla bir gereklilik olarak görülse bile, bakanların deiimin izlenmesi ve analiz edilmesi konusunda istenen düzeyde olduklarını söylemek mümkün gözükmemektedir. Tablo 5: Çevresel artların Gözden Geçirme Sıklıı ve Üretilen Politikaların Süresi Çevresel artların Gözden Geçirme Sıklıı Üretilen Politikaların Süresi Frekans Yüzde Frekans Yüzde Cevap yok 4 0,5 Cevap yok 37 5,0 Yılda ,2 3 6 ay 32 4,3 ki Yılda 39 5,3 6 ay 1 yıl 58 7,8 Üç Yılda 16 2,2 1 2 yıl 45 6,1 Dört yıl ve üstü 12 1,6 2 4 yıl 94 12,7 Sürekli ,2 4 6 yıl ,9 Toplam , yıl 90 12,1 10 yıl ve üstü ,1 Toplam ,0 Kurumunuzun bulunduu çevre ne kadar sıklıkla gözden geçirilmelidir? sorusuna verilen cevaplara göre sürekli diyenlerin oranı %70.2 dir. Dolayısıyla bu sonuç, vizyoner bir yaklaım açısından olumlu olarak

10 272 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ deerlendirilebilir. Çünkü gelecein oluturulmasında, olası olumsuzluklardan korunulmasında ve olumlu sonuçlardan ise yararlanılmasında, çevresel artların sürekli gözden geçirilmesi oldukça önemlidir. Ancak bakanların %20,2 sinin, çevresel artların yılda bir gözden geçirilmesini yeterli bulmaları vizyoner bir yaklaımı sınırlamaktadır. Belediyelerin, ortalama ne kadarlık süreleri kapsayan politikalar üretmeleri uygun olur? sorusuna verilen cevaplara göre, belediye politikalarının 10 yıl ve üzeri süreleri kapsaması gerektiini düünenlerin oranı %31,1 dir. Oysa vizyonun temel nitelikleri arasında yer alan uzun vadeli düünme ve tasarlama gerei açısından bu oranın, daha yüksek olması beklenirdi. Aynı zamanda belediye bakanlarının önemli bir kısmının, 10 yıl altında süreleri kapsayan politikalar üretmeleri yönünde bildirdikleri kanaati olumlu karılamak mümkün deildir. Vizyoner bir yaklaımın benimsenmesinde, yıl ve belki de daha uzun sürelerin hesaba katılması gerekli ve etkili olmaktadır. Belediyelerde, uzun vadeli politika gelitirilmemesinin olumsuz sonuçları fazlasıyla hissedilmesine ramen, belediye bakanlarının %63.9 gibi önemli bir kesiminin, 10 yıldan daha kısa süreli politika üretilmesinden yana aldıkları tavır aırtıcıdır. Tablo 6: Baarısızlık Kavramının Çarıtırdıı fade (2 cevap) Frekans Yüzde Toplam Yüzde 1.cev. 2.cev. 1.cev. 2.cev. 1.cev. 2.cev. Cevap yok ,5 46,5 8,5 46,5 Olmaması gerekir ,1 0,4 69,5 46,9 Olması gerekir ,0 0,4 73,6 47,3 Kabul edilemez ,3 34,4 89,9 81,7 Baarının anahtarı ,8 10,8 97,7 92,5 Çok doal ,2 7,6 100,0 100,0 Toplam ,0 100,0 Baarısızlık kavramının zihninizde çarıtırdıı iki ifade hangisidir? sorusuna birinci cevap olarak, bakanların %61.1 i olmaması gerekir derken, %16,3 ü kabul edilemez demitir. kabul edilemez ifadesi ikinci cevaplarda %34,4 e yükselmektedir. Baarısızlık elbette istenen bir durum olmamakla birlikte, baarısızlıın kabul edilmesinin baarıya imkan hazırladıı ve daha büyük baarılar için genel olarak baarısızlıın kabul edilebilmesi, vizyoner bir yaklaım için gereklidir. Ancak bakanların ilk anda baarısızlık kavramına verdikleri tepki, kabul edilebilir olmadıı yönündedir. Oysa baarısızlıın kabul edilmemesinin, önemli baarısızlıklara davetiye çıkarabilecei unutulmamalıdır.

11 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: Her iki durumda da, baarının anahtarı ya da çok doal olarak kabul edenlerin oranı, oldukça düüktür. Tablo 7: Belde Belediye Bakanlarının Verilen fadelere Katılma Derecesi FADELER Ortalama Bilgi teknolojilerini yönetim faaliyetlerinde kullanmak, kentlerde hizmet üretimini olumlu etkiler. Sivil toplum kurulularını yönetime katmak, kent yönetimini olumsuz etkiler. Mevcut alıılmı yönetim uygulamalarının, yöntemlerin, yönetim ve örgüt kültürünün deitirilmesi, önemli bir hatadır. 3,56 2,79 2,79 Astlara güvenmek çou zaman hatadır. 2,85 Örgütsel deiim, örgüt için bir tehdit unsurudur. 2,75 Kurumumuz, yıllardır aynı ii, aynı yöntem ve araçlarla uzmanlamı bir ekilde yerine getirmektedir. Kent yönetimine ilikin, bilinenlerin dıında bilinmeyen çok eyler olabilir. Kurumun ve kamu yönetiminin mevcut deerleri ve kültürüyle ters dümek, doru deildir. Mevcut artlar ve imkansızlıklarla çok baarılı bir belediyecilik örnei sergilemek mümkün deildir. Gelime adına hata yapmaktansa, bilinen denenmi metotlara uygun hareket edilmesi tercih edilmelidir. Yöneticilikte çok büyük hedefler koyup baarısız olmaktansa, küçük hedefler koyup baarılı olmak tercih edilmelidir. Kurumdaki farklı düünceler, kargaaya neden olacaı için ho görülmemelidir. Hatalı bir i yapan personele tepki gösterip eletirerek, hatasını anlaması salanmalıdır. 2,97 3,30 3,25 3,25 2,98 2,99 2,84 3,13 Bir yöneticinin hata yaptım demesi çou zaman doru deildir. 2,99 Bir belediye bakanı, belediye ileriyle, en ince ayrıntısına kadar ilgilenmelidir. Bir yönetici, kurum içi bir direnç karısında, uyumlu olmak için kararını askıya almalıdır. Belediye politikalarının oluumuna, belediye personeli dahil edilmelidir. 3,15 2,94 3,16

12 274 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ Bu tabloda belediye bakanlarının, verilen ifadelere katılma derecelerinin (birden bee ve kesinlikle katılıyorumdan kesinlikle katılmıyoruma doru) daılımı görülmektedir. Vizyoner bir bakanın, statükoya kapalı yenilie açık olan, riske girebilen, baarısızlıktan korkmayan, yaratıcı olan, daima daha iyi bir gelecei düünen, etrafına umut veren, farklı düünceleri hogörüyle karılayan, çalıanlara iradelerini kullanma imkanı tanıyan, astlara güvenen, ibirlii duygusunu gelitirmeye çalıan, bir eyler yapmak isteyenleri destekleyen, detaylara younlamayan, kurum dıı deiimi analiz eden, kararlı olan bir yönetici olması gerekir. Dolayısıyla böyle bir bakanın, vizyonla ilgili yukarıdaki ifadelerden ilk ve son ifadelere kesinlikle katılıyorum(en azından katılıyorum), dier ifadelere ise kesinlikle katılmıyorum(en azından katılmıyorum) eklinde cevaplar vermesi beklenirdi. Ancak tablodan da görüldüü üzere tüm ifadelere kararsızıma yakın cevaplar verilmitir. Yukarıda deiimi isteyen bakanların buradaki sonuçlara göre, vizyoner niteliklere uygun bir eilim ortaya koymadıkları görülmektedir. Tablo 8: Bakanların (Ya, Eitim ve Bakanlık Yaptıkları Döneme Göre) Vizyonlarına likin Ortalamaları Ya 1 Ya 2 Ya 3 Eit 1 Eit 2 Dön.1 Dön.2 Dön a 3,56 3,58 3,53 3,58 3,50 3,58 3,42 3,77 17 b 2,79 2,79 2,82 2,85 2,69 2,80 2,81 2,70 17 b 2,76 2,78 2,78 2,79 2,72 2,80 2,77 2,63 17 d 2,80 2,87 2,94 2,86 2,83 2,85 2,88 2,79 17 e 2,77 2,76 2,70 2,76 2,73 2,76 2,76 2,68 17 f 2,90 3,00 3,11 3,03 2,84 2,93 3,04 3,06 17 g 3,28 3,35 3,24 3,36 3,16 3,31 3,18 3,50 17 h 3,25 3,24 3,27 3,34 3,05 3,31 3,11 3,27 17 i 3,25 3,24 3,28 3,30 3,13 3,29 3,10 3,45 17 j 2,89 2,96 3,21 3,06 2,81 3,01 2,92 2,92 17 k 2,89 3,07 3,07 3,08 2,80 2,99 2,97 3,01 17 l 2,78 2,89 2,87 2,88 2,73 2,82 2,83 2,97 17 m 2,99 3,33 3,06 3,18 3,02 3,12 3,07 3,34 17 n 2,96 3,00 2,91 2,94 3,01 2,94 3,07 2,79 17 o 3,16 3,15 3,10 3,26 2,91 3,23 2,99 3,06 17 p 2,82 3,01 3,09 2,95 2,91 2,95 2,93 2,85 17 r 3,16 3,22 3,02 3,21 3,04 3,15 3,10 3,38 Yukarıdaki Tablo:8 de belde belediye bakanlarının vizyonlarını ölçmeye yönelik olarak sorulan 17. sorudaki ifadelere verilen cevaplar,

13 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: yaları(25-35; ve 56-+), eitim düzeyleri(orta örenim ve altı, üniversite ve yukarısı) ve kaç dönemdir(bir, iki ve üç ve daha fazla dönem) bakanlık yaptıklarına göre düzenlenmitir. Tablo:8 e göre, ilgili soruya verilen cevaplarda ya, eitim ve dönem grupları içerisinde ortalamalar küçük de olsa farklılıklar göstermektedir. Ancak Scheffe testine göre bu farklılıkların istatistiksel açıdan bir anlamı olmadıı tespit edilmitir. Yani bakanların adı geçen sorulara verdikleri cevaplar yaları, eitim düzeyleri ve kaç dönemdir bakanlık yaptıklarına göre deimemektedir. Ayrıca aratırmaya dahil olan belde belediye bakanlarının sorulan sorulara verdikleri cevaplar arasında, vizyoner bir bakı açısını tespit edebilmek amacıyla, anlamlı ilikiler bulunup bulunmadıı, Ki-kare analizi yardımıyla test edilmi ve bunlar içerisinde sadece birkaç tanesi arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilikiler bulunmutur. Bunlar da aaıda verilmitir. Bakanların, eitim düzeyleri ile belediyelerin ne kadar süreleri kapsayan politikalar üretmesi gerektii konusundaki görüleri arasında yapılan Ki-kare analizi sonucunda anlamlı bir iliki bulunmutur (P=0,006). Bakanların eitim düzeyleri arttıkça daha uzun vadeli politikalar üretilmesi gerektii kanaati artmaktadır. Eitim düzeyleri ile kurumun gelecee hazırlıklı olmasının nasıl salanacaı arasında yapılan Ki-kare analizi sonucunda da anlamlı bir iliki bulunmutur (P=0,000). Eitim düzeyi arttıkça vizyoner bir eilim ortaya çıkmakta ve mevcut uygulamalara balı kalarak deil, kurumun çevresinin analiz edilmesi aırlık kazanmaktadır. Eitim düzeyleri ile alıılmı yönetim uygulamalarının deitirilmesinin bir hata olduu görüüne katılıp katılmamaları ile ilgili olarak verdikleri cevaplar için yapılan Ki-kare analizi sonucu anlamlı bir iliki bulunmutur.(p=0,002). Buna göre eitim düzeyi arttıkça, alıılmı yönetim uygulamalarının deitirilmemesi gerektii fikrine katılım azalmıtır. Yani eitim düzeyi arttıkça eski usullerin bırakılması gerektii kanaati artmaktadır. Eitim düzeyleri ile gelime adına hata yapmaktansa bilinen denenmi metotlar uygulanmaya devam edilmelidir ifadesine katılıp katılmamaları ile ilgili olarak verdikleri cevaplar için yapılan Ki-kare analizi sonucu anlamlı bir iliki bulunmutur.(p=0,008). Buna göre eitim düzeyi arttıkça, bu ifadeye katılma düzeyi azalmaktadır. Eitim düzeyi yüksek olan bakanlar hata yapılsa bile yeni metotlar denenmesi konusunda fikir beyan etmektedirler. VI. Sonuç Türkiye deki belde belediye bakanlarının durumlarını, vizyoner yönetici nitelikleri açısından, ortaya koymak amacıyla yapılan bu aratırmanın bulguları, aratırma kapsamındaki bakanların vizyoner yönleri konusunda ipuçları vermektedir. Aratırma sonucunda ulaılan bazı bulguları, aaıdaki ekilde ifade etmek mümkündür:

14 276 Fatih YÜKSEL, Osman ÇEVK, Kadir ARDIÇ Belediye bakanlarının büyük çounluu, deiimi bir gereklilik olarak görmelerine ramen, dier sorulara verilen cevaplar vizyoner bir eilim ortaya koymamaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar deiim büyük bir çounluk tarafından bir gereklilik olarak görülmekte ise de, elde edilen sonuçlar bunu desteklememektedir. Özellikle mevcut uygulamalara ve kurallara balı kalma yönündeki eilim, deiimin tam tersi, statükoya iaret etmektedir. Aratırmanın bazı bulguları, ülkemiz belde belediye bakanlarının, vizyoner yöneticilik niteliklerine belli noktalarda uygun eilimler gösterdiklerini, özellikle eitim düzeleri yükseldikçe bu eilimlerin de arttıı, ancak bir çok noktada ise, sözü edilen niteliklerden uzaklatıklarını ortaya koymaktadır. Bu sonucun ise, ülkemiz belde belediyelerinin içinde bulunduu sorunların tek nedeni olarak gösterilmesi elbette mümkün deildir. Ancak, sorunların azaltılmasında ve hatta ortaya çıkmasının engellenmesinde, ciddi katkıları olacaı da açıktır. Dolayısıyla, yerel sorunlar ve çözümlerine ilikin yapılan tartımaların bir çounda gözden kaçırılan ve pek üzerinde durulmayan, ancak etkileri olabilecek vizyoner bir yaklaımın benimsenmesine olan ihtiyaç ortadır. Belde yönetimine ilikin, çada bir bakı açısı gelitirmeyi hedefleyen bu çalımanın, farklı boyutlarıyla yeni bir takım çalımalarla desteklenmesi halinde, giderek çözümü güçleen yerel sorunların azaltılmasına olumlu katkı salayacaı umulmaktadır. Kaynaklar Akgül, Aziz ve Osman Çevik. (2005), statistiksel Analiz Teknikleri SPSS te letme Yönetimi Uygulamaları-, 2. Baskı, Emek Ofset Ltd. ti., Ankara. Ackoff, Russell L. (1998), A Systemic View of Transformational Leadership, Systemic Practice and Action Research, Vol. 11, No: 1. Burnside, Robert M. (1994), Visioning: Building Pictures of the Future, Managing Innovation, (Ed.) Jane Henry and David Walker, Sage Publ. London. Erçetin, ule. (2000) Lider Sarmalında Vizyon, 2.B., Nobel Yayınları, Ankara. Heintel, Peter. (1995), Vizyon ve Öz Yapılanma, Vizyon Yönetimi: Önceden Düürülmü Baarı, I.B., (Der.) Ullrich Sollmann ve Roderich Heinze, (Çev.) Veli Karaöz, Evrim Yayınları, stanbul. Heinze, Roderich. (1995), Vizyon Yönetimi: Arthur Schlingensiepen in Galaksilerarası Vizyon Arama Gezisi, Vizyon Yönetimi: Önceden Düürülmü Baarı, I.B., (Der.) Ullrich Sollmann ve Roderich Heinze, (Çev.) Veli Karaöz, Evrim Yayınları, stanbul. Kozlu, Cem. (1996), Türkiye Mucizesi çin Vizyon Arayıları ve Asya Modelleri, 4. B., Türkiye bankası Kültür Yayınları, Yayın No: 335, Ankara.

15 ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 19 Eylül 2005 Sayı: Manske, Fred. (1994), Etkili Liderliin Sırları, Kara Harp Okulu Yayınları, Yayın No: 13, Ankara. Quigley, Joseph V. (1998), Vizyon Oluturulması Gelitirilmesi ve Korunması, (Çev.) Berat Çelik, Yeni Çizgi Yayınları, I.B., stanbul,, s. 25. Stoney, Christopher. (2001) Strategic Management or Strategic Taylorizm? A Case Study into Change Within a UK Local Authority, The International Journal of Public Sector Management, Vol. 14, No: 1. Ülgen, Hayri ve S. Kadri Mirze. (2004), letmelerde Stratejik Yönetim, Literatür Yayınları, stanbul. Yüksel, Fatih.(2004), Çada Kent Yönetimi ve Yönetici Vizyonu, Detay Yayınları, Ankara.