11. AYBASTI-KABATA KURULTAYI

Transkript

1 Aybast-Kabata Kurultay Yaynlar No: 12 Bilimin Inda Yerel Kalknmaya Doru 11. AYBASTI-KABATA KURULTAYI Yörenin Organik Tarm Potansiyeli Editörler Prof. Dr. S. Zeki BOSTAN Doç. Dr. Salim ENGEL Ankara, 2010

2 Editörler Prof. Dr. S. Zeki BOSTAN Doç. Dr. Salim ENGEL Ankara, 2010 ISBN: steme Adresi Anadolu Üniversitesi Eskiehir Meslek Yüksekokulu

3 KURULTAY BLM KURULU (Unvan-Alfabetik Sraya Göre) Prof.Dr.SaimZekiBOSTAN Prof.Dr.HüseyinÇELK Prof.Dr.BilalDNDAR Prof.Dr.TuranKARADENZ Prof.Dr.Ö.HakanMULALI Prof.Dr.NecdetSALAM Prof.Dr.NadirSUUR Prof.Dr.NecdetTMUR Prof.Dr.YlmazÜRPER Prof.Dr.CemilYAPAR Prof.Dr.BahaeddinYEDYILDIZ Prof.ZehraÇOBANLI Doç.Dr.NazmiKOZAK Yrd.Doç.Dr.MustafaÖZDEMR Yrd.Doç.Dr.RecepSIRALI OrduÜniversitesi OndokuzMaysÜniversitesi OndokuzMaysÜniversitesi OrduÜniversitesi OndokuzMaysÜniversitesi AnadoluÜniversitesi AnadoluÜniversitesi AnadoluÜniversitesi AnadoluÜniversitesi OrduÜniversitesi HacettepeÜniversitesi AnadoluÜniversitesi AnadoluÜniversitesi AtatürkÜniversitesi OrduÜniversitesi KURULTAY ORGANK TARIM BLM KURULU (Akademik Unvana Göre) Prof.Dr.S.ZekiBOSTAN Prof.Dr.HüseyinÇELK Prof.Dr.TuranKARADENZ Prof.Dr.YunusILBIR Prof.Dr.TarkYARILGAÇ Doç.Dr.AliSLAM Doç.Dr.ZekaiTARAKÇI Yrd.Doç.Dr.FarukAKYAZI Yrd.Doç.Dr.FarukÖZKUTLU Yrd.Doç.Dr.RecepSIRALI ODÜZiraatFakültesi OMÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi ODÜZiraatFakültesi

4 KURULTAY DÜZENLEME KURULU OnursalBakanlar Prof.Dr.BahaeddinYEDYILDIZ Av.rfanAKYÜREK Bakan Doç.Dr.SalimENGEL BakanYardmclar MustafaDOAN OsmanÖZYURT AliKAYKUN MetinEMLL ErgünAKYÜREK MehmetGÜNDOAR zzetgündoar YakupYILMAZ KemalÖZER ZiyaAKKU MehmetER MehmetPÜRÇEK OsmanYAKIAN Aybast Kabata stanbul stanbul stanbul Ankara (AybastBelediyeBakan) (KabataBelediyeBakan) (AlankentBelediyeBakan) (AlacalarBelediyeBakan) (ÇakrlBelediyeBakan) (PelitözüBelediyeBakan) (KurultayFransaTemsilcisi)

5 ÇNDEKLER SUNU...1 Doç.DrSALMENGEL,AÇILIKONUMASI...3 I. BLMSELETKNLK YöreninOrganikTarmPotansiyeli...9 ProfDr.S.ZekiBostan,Ör.Gör.ÖzgülBostan OrganikÜrünlerveSalkAçsndanÖnemi...11 Prof.Dr.TuranKARADENZ OrduliMeyveciliindeOrganikTarmPotansiyeli Prof.Dr.TarkYARILGAÇ OrganikTarmSürecindeCevizYetitiricilii Yard.Doç.Dr.MustafaSALMAN,Dr.GökhanNAT, Prof.Dr.O.HakanMULALI OrganikBesi,EtveÜrünleri Doç.Dr.AliSLAM Dünya davetürkiye deorganiktarm...61 Doç.Dr.ZekaiTARAKÇI OrganikSütveSütÜrünlerininÖnemi Yard.Doç.Dr.AtnanUUR,HandeAYHAN AybastKabataYöresindeSebzeÜretimi...83

6 Okt.HüseyinÖNEY OrganikTarmTemelindeYerelTatlarveTurizmeKatks TARTIMA SERBESTKÜRSÜ KURULTAYSONUÇBLDRGES EKLER ÖrenciMektubu KURULTAYPROGRAMI

7 11. Aybast-Kabata Kurultay 1 SUNU Bireyselkatlm,sorumluluklarnveolanaklarntoplumbilincinevegü cünedönütürülmesivekatlmcdemokrasininyaanarakgerçekletirilme sinisalayankurultaylar,yörenindeerlerinigeleceetamayamaçlayan güçlü bir sivil toplum örgütlenmesidir. Demokrasi deneyimini yerelden balatmak,yerelsosyoekonomikkalknmaiçinyereldinamiklerinharekete geçirilmesiaçsndankurultaylarönemlidir.siyasetüstübirdurulavebi limsel esaslara göre çalan kurultaylar yerel kalknma açsndan önemli ilevleryerinegetirecektir. Dünyada ve ülkemizde son yllarda yerel kalknma gündemde önemli bir yer tutmaktadr. Kurultaylar yerel sosyoekonomik gelime açsndan önemli ilevler yerine getiren sivil toplum giriimleridir. AybastKabata Kurultay yerel sorunlarn tartld ve çözüm yollarnn arand önemli birplatformdur.20temmuz2010tarihindebüyükbircokuvesevinçle11. Kurultay düzenlenmitir. AybastKabata Kurultay 10 yldr düzenli ve kesintisiz olarak, Aybast ve Kabata halknn geni katlm ve destei ile gerçeklemitir. Aybast ve Kabata halk kurultaylarda ele alnan konular ve sorunlar üzerinde fikir yürütmü, tartm, çözüm önerilerinde bulun mu,yenilikçidüünceleriilekurultayçalmalarnngenilemesivegeli mesinekatkdabulunmutur. AybastKabata Kurultay çalmalar Bilimin Inda Yerel Kalkn mayadoru parolasiledevametmektedir.bubalamda11.kurultayda Yörenin Organik Tarm Potansiyeli konusu ele alnmtr. Kurultay iki oturum halinde yaplm olup, birinci oturum bilimsel etkinlik, ikinci otu rumserbestkürsüdür.kurultaykonusuileilgilibiliminsanlarveuzman lar davet edilmi, kurultayn bilimsel etkinlik oturumunda konuyla ilgili görüveönerileriniaybastvekabatahalkilepaylamlardr.kurultayn serbestkürsüoturumundaiseyöreninsorunlarveçözümönerileriüzerinde durulmutur.

8 2 11. Aybast-Kabata Kurultay 11.Kurultayçalmalarkurultaybildirgesininyaynlanmasiletamam lanmtr.ancakkurultaykitabnnyaynlanmasiçinhazrlksürecidevam etmi ve bu kitabn hazrlanmasnda, CD kaytlarnn çözümlenmesinde DeryaÖZKAN nbüyükçabasvekatklarolmuolupverdiibukatkdan dolayteekkürederim.ayrcakitabnbasmnaverdiikatkvedestekten dolay stanbul Esenyurt Belediye Bakan Sayn Nemci KADIOLU na teekkürederim. 12.Kurultay2011ylndayaplacakolanAybastenliklerinin2.günü yaplacaktr.12.kurultaydabulumakdileiylesayglarsunarm. 8Austos2010,Eskiehir Doç.DrSalimENGEL KurultayBakan

9 11. Aybast-Kabata Kurultay 3 AÇILIKONUMASI AYBASTIKABATAKURULTAYI BiliminIndaYerelKalknmayaDoru SaynKaymakamm, SaynBelediyeBakanlarm, DeerliYöneticiler, DeerliBilimAdamlar, SevgiliAybastllarveKabatallar, Kurultaymzhogeldinizdiyor,hepinizisaygvesevgiyleselamlyo rum. BugünburadaAybastllarveKabatallarolarakçokmutlubirgünya yoruz. Çünkü 11. kurultaymz toplam bulunmaktayz. Bilindii gibi kurultaymzn parolas Bilimin Inda Yerel Kalknmaya Doru. olup, 2000 ylndan bu yana kesintisiz olarak her yl toplanmaktadr. Bir siviltoplumoluumuolarakkurultaymzntemelilkeleri,bilimselesaslara göredüzenlenmesivesiyasetüstüolmasdr.11ylboyunca,kuruluunda belirlenen temel ilkelere uygun olarak toplanan kurultay, yörenin sosyo ekonomikkalknmasiçinyöreninsorunlarnntartld,çözümyollarnn arandbirplatformolmaktadr. Kurultaylar bir gereksinim sonucu toplanr. Durup dururken kurultay toplanmaz.sorunlarmzçözmüolsaydk,kurultayaihtiyacmzolmazd. Ancakbiliyoruzki,yöremizinçözümbekleyenbirdizisorunubulunmakta dr.yöremizinsorunuülkemizinsorunlarndanbamszolarakelealna

10 4 11. Aybast-Kabata Kurultay maz, deerlendirilemez. Ancak ülkemizin sorunlar var iken biz de durup bekleyemeyiz.yerelkalknmavegelimeaçsndan,sorunlarayereldesahip çkpçareleraramakbizlerinyaniyöreinsannnyapmasgerekenitir.so runlarmznçözümünübakalarnabrakamayz,havaleedemeyiz.buyö rede yaayan biz isek, ailelerimiz burada yayorsa, köklerimiz burada ise vegeleceimizideburadagörüyorisekburannsorunlarbiziilgilendirirve ilgilendirmelidir.buyöreiçinhepimizinyapabilecei,katkverebileceibir eylervardr.bunudayöremizekarbirgörevsaypyapmalyz. Yöremizinönemlisorunlarvardr.Busorunlarnbirksmnnçözümü yolunda önemli admlarn atldn ve çözüme kavutuunu büyük bir memnuniyetle görülmektedir. Bata yol olmak üzere eitim alannda da önemli iler yaplmakta, yöremiz yeni okullara kavumaktadr. Daha nice yeni okullara da ihtiyacmz vardr. Yöre insannn her düzeyde eitime gereksinimivardrvebunudatalepetmektedir. Dier yandan Aybast ve Kabata lçelerimizin önemli bir sorunu göç tür. Göç yoluyla hem entelektüel sermayemiz hem de maddi sermayemiz gitmektedir. Bu her iki ilçe açsndan büyük bir kayba neden olmaktadr. Yatrmiçinsermayeye,sermayeyiverimliçaltrabilmekveüretimsüreci nebilgiyikatabilmek,yenifikirlereulaabilmekiçinentelektüelsermayeye ihtiyaç vardr. Biz ne yazk ki her ikisini de göç yoluyla kaybetmekteyiz. Yerelkalknmaaçsndanbuikisinidegeridöndürecekbirplanveprojenin içindeolmalyz.bununiçinbireyleryapmannzamangelmivegeçmek tedir.hergeçenzamanbizimiçinkayptr. Her eyden önce yörenin deerlendirilebilecek potansiyelinin belirlen mesiönemlidir.bubalamdabiliminnagereksinimduymaktayz.ku rultaybilimkuruludörtyldrdeerlendirmeleryapmaktavebunlarkitap halinde yaynlanmaktadr. imdi bize önerilenleri hayata geçirme zaman gelmitir. Yaplan deerlendirmeler sonucunda yöremizin deerlendirilebilecek potansiyelalanlartarmvehayvanclkveturizmdir.özelliklesonyllarda organik tarm ve inovasyon (yenilikçilik) dünyada ön plana çkmaktadr. Yöremizdeorganiktarmaçsndanbirpotansiyeltamaktadr.Bupotansi yelideerlendirmekisebizyörehalknadümektedir.bugünorganiktarm konusundaçokdeerlibilimadamlarveuygulamaclarbilgi,görüveöne

11 11. Aybast-Kabata Kurultay 5 rilerini bizlerle paylaacaklardr. Verdikleri katk ve destek için teekkür ediyorum. DeerliHemerilerim; Her yl düzenli olarak toplanan kurultay çalmalar kitap halinde ya ynlanmaktadr.bugünelinizde ve10.kurultaykitaplarvar.buyl bunlarnbasmngerçekletirdik.kurultayetkinliklerimizherylartarakve gelierekdevametmektedir.2008ve2009yllarndapilotçalmaniteliinde olmaküzere,üniversiteörencikulüpleriörencileriaybastvekabata tan ilköretim ve lise düzeyindeki örencilere seramik, resim, müzik, spor, ti yatro gibi çeitlik konularda eitim ve etkinlikler yapmlardr. Oldukça verimli ve baarl geçen bu etkinlikleri ileride daha sistemli hale getirip balayacazvesürekliliinisalamayaçalacaz.buçalmalarngelecek nesillerinyetimesi,yeteneklerinortayaçkmasüzerindeçokolumluetkile riolacaktr. Dier yandan Anadolu Üniversitesinden öretim üyesi Yard. Doç. Dr Çidem KARA halkbilim alannda çalmalar yapmak üzere geçen yl yö remizdeönhazrlkniteliindebirincelemeyapmt.imdiöretimüyesi arkadamz Aybast ve Kabata ta iki yl sürecek bir halk bilim çalmas yapmak üzere ilçemizde bulunmaktadr ve çalmalarna balamtr. Bu halkbilimçalmasbizimiçinönemlidir.çünküyllariçindegelenek,göre nekyiyecekiçecekgibibizimyaammzadairnevarsayaunutulmaktaya dayokolupgitmektedir.geleceknesillereaktaracakbireykalmamaktadr. Bunuiçinbunlarnenvanterininçkarlmas,kaytaltnaalnmas,korunma s, saklanmas, basl materyal haline getirilmesi gerekmektedir. Bunlar bugünyapmazsakyarngeçolabilir.örneindaha1020ylöncecvlcvl olanilçelerinizimdibirsessizlikiçindedir.göçedipgidennüfusunburada doupbüyüyenlerigelenekgöreneklerimizdenhaberdarvebiliyor.yaikin ciüçüncünesilbilecekmi?bizöretmezsek,kaytaltnaalmazsakbileme yecekler. Birçok deerimiz unutulup gidecek ya da yok olacak. Örnein AybastveKabata n100ylöncesinibilmekistemezmiyiz?tabiikiisteriz. Amabilemiyoruz.Neden?Çünkükaytaltnaalnmamtr.Eerbugünbiz kaytaltnaalmazsak100ylsonrakinesildebizimsöylediimizisöyleye cek. O zaman yaplmas gereken bugünden balayp kayt altna almaktr. Bunabaladk,hepberaberibirliivegönülbirliiiçindedevamedeceiz.

12 6 11. Aybast-Kabata Kurultay Ayrcabuylhazrlkçalmalarnabaladmz,gelecekyldanitibaren hayata geçirmeye çaltmz bir dier projemiz ise Aybast ve Kabatal üniversitegençliinikurultaydabuluturmakvebirarayagetirmektir.ay bastvekabatanüfusunakaytl1000ile1500arasndaüniversiteörencisi vardr.bunlarönemlibirksmbakaehirlerdeyaamakta,buyöreyeaz gelmi veya hiç gelmemitir. Yöresini, memleketini bilememekte, tanma maktadr.kurultayolarak1000 denfazlaörencininadresbilgilerineulatk veonlarkurultaymzhakkndabilgilendirdik.onlarlagelecekylbirgün sürecekgençlikkurultayyapmayplanlyoruz.yöreningençliiolarakyöre ile ilgili fikirler gelitirebilecek, sorunlar alglayp, çözümler üretecek ve yöremizidahaileriyetayabilecekonlardr.bubalamdaonlarnbuluma snönemsiyoruz.onlarnyaptçalmalardakitapolarakbaslacaktr.bu çalmalar yürütmek üzere üniversite örencilerimizin bazlar buradalar. Onlarla gelecek yl ki kurultay çalmas için bir hazrlk grubu oluturup çalmalarabalayacaz.onlarndinamizmiveheyecanilebunubaaraca mzinanyorum. Kurultaymzn10yllkçalmalarsonucundaulalannoktanndeer lendirilmesivebununbelirlizamandilimlerindetekraredilmesininuygun olacadüünülmütür.bubalamdaanadoluüniversitesiedebiyatfakül tesi Dekan Sayn Prof. Nadir SUUR ve Ör. Gör. Temmuz Gönç SAVURAN tarafndan Aybast Kabata Kurultayna Yönelik Tutum ve Beklentiler balkl bir bilimsel çalma yaplmtr. Hazrlanan anketler AybastveKabatamerkezilebeldeler,köylerdeuygulanmtr.Katlmcla rn%54 üaybast dan,%46 skabata tanvekatlmclarn%70 ierkekve %30 ukadndr.buçalma10.kurultaykitabndadayaynlanmtr.yap lan çalmann deerlendirilmesi sonucu kurultaymz yönelik tutum ve beklentilerinolumluolduugörülmektedir.yineçalmadançkanbirdier sonuçisebirkurultaymeclisininoluturulmasnngerekligörülmesidir.bu nedenlekurultayprogramndaserbestkürsüoturumundansonrakurultay meclisi seçimi yaplacaktr. Kurultay Meclisine seçilen üyelerle yl içinde toplantlaryaplarakkurultayçalmalardeerlendirilecek,yaplanveyap lacak olan çalmalara katk ve destek salanacaktr. Kurultayda gönüllü olarak çalacak, hep beraber enerjilerimizi birletirerek daha iyi ve güzel iler yapmak isteyen ve bunun heyecann tayan hemerilerimle beraber çalmaktanmutlulukduyacaz.bununiçinsizlerdenkurultaymeclisine adayolmanzbeklemekteyiz.

13 11. Aybast-Kabata Kurultay 7 DeerliKurultayKatlmclar, Bugünkurultaymznbilimseletkinlikksmnda YöreninOrganikTa rmpotansiyeli elealnacaktr.özelliklebukonuyöremizaçsndanönem tamaktadr.yöremizdeuzunzamandrgöçvbnedenlerletarlalardailaçve gübre kullanmnda azalmalar olmu bu da organik tarm için uygun bir potansiyel durum yaratmtr. Yöremiz organik tarm için uygun bir alan olarak deerlendirilebilir. Yöremizde ilaç ve gübre kullanmnda % 80 e varan bir azalma olduu gözlenmektedir. Bu, göç nedeniyle yöremizden gidenhalkntarlalarlailgilenmekonusundakitutumvedavranndando layolmutur.düükürünfiyatvegirdimaliyetindekiyükseklikyannda göçnedeniylegidilenyerdengidipgelmedekigüçlükvezamanayrmadaki sorunlar nedeniyle tarlalar doal haline braklmtr. Ayrca patates üreti mindeçkansorunlarnedeniyledepatateseilaçatlmamyadaazalm,bu alanda da tarlalar doal halinde kalmtr. Bu zaman diliminde arazilerin doal haline dönmesinde önemli mesafeler alnmtr. Göç nedeniyle üzü lürken,buüzüntülüdurumbizeyenibirfrsatdourmutur.bufrsatu dur: Bilindii gibi FatsaÇatalpnarKabataAybast yolu elli km olup Ça talpnar dan Kabata a kadar olan ksm derin bir vadiden olumakta, ol dukçaengebelibirarazidir.ancakkabata yaklancazngroluköprüsü nüsnrolarakkabuledersek,köprüdenyukarksmnispetentarmadaha uygun olup, bu yaylalara kadaruzanmaktadr.bualan bizim içinorganik tarmbölgesiolarakdeerlendirilebilir.bunuiçingüçveiradebirliiyapp, bölgenin organik tarm alanna dönütürülmesi için çaba göstermeliyiz. Eer bölge organik tarm alan olarak deerlendirilebilirse, bunun üzerine farkl iler yapabiliriz. Örnein organik tarma dayal ekoturizm, organik tarmürünleriticareti,organiket,organiksütvbdahabirçokürünürütebilir ve pazarlayabiliriz. Avrupallar köylerde tatil yapmak istedii belirtilmek tedir. Bölgemiz esiz bir çevre güzellii sunmakta, bozulmam bir doal ortam bulunmaktadr. Ayrca Selender gibi yerel mimarisi ile bir cazibe merkezihalinedönütürülmepotansiyelibulunmaktadr.butürkültürtu rizmini tercih edenler genelde eitim ve gelir seviyesi yüksek kiilerde olumaktadr.bozulmambirçevreveyayla,yerelmimarivebunlarnte melini organik tarma ve hayvancla dayandrdmzda yöremiz ilginin yüksekolduu,bizimdegururlaanlattmzilçelerolacaktr.önemliolan gururlaanlatacamzdeerleryaratabilmekvecorafyaykoruyabilmektir. DeerliHemerilerim,

14 8 11. Aybast-Kabata Kurultay Günümüzde geçerli olan deer doay bozmadan koruyabilmek, hem deendoalhaliilekoruyabilmek.dünyaartkbozulmam,korunabilmi yerleraramakta,doalürünleraramaktavebununiçindeciddiparalarhar camaya hazr durumdadr. Bizler uzun zamandr yol ve benzeri sorunlar nedeniyle oldukça çok sknt ve ac çektik. Ancak bu ac ve skntlarmz üzüntülerimizbizeyenifrsatlaryaratmtr.imdihiçbozulmambirco rafyayaveyaylalarasahibiz.imdibudoalortambizegelirvekalitelibir yaam salayacak. Yeter ki biz bu corafyay, bu yaylalar bozmayacak, doal hali ile koruyacak bir anlay ve gönül birlii oluturabilelim. Bunu yapabilirsek gelecek nesillere emanet olarak aldmz bu güzelim ilçeleri emaneti bozmadan devredebilir, gelecek nesillerimizde bundan yllarca yararlanabilirler. stersek herkesin imrendii bir ortam oluturabilir, bir AybastKabatamarkasyaratabiliriz.Bugünü,yarndeil,bucorafyada yaayacak gelecek nesillere yaanabilir bir corafya brakmak hepimizin görevidir. Bugününbizimiçinönemlibirgünolacandüünüyorum.Bununiçin deerlikonumaclarmzbirazsonraorganiktarmkonusundaönemlibil gilerini paylaacak, deneyimlerini aktaracak ve önerilerde bulunacaklar.. Öledensonrakioturumdaiseyöreninsorunlarnelealpdeerlendirece iz.özelliklekatlmclardansözalp,sorunlaraktarpveçözümönerilerini belirtmelerini istiyoruz. Sizlerin görü ve önerileri çözüme ulama ve yeni fikirler gelitirme açsndan önemlidir. Ayrca öleden sonra yaplan ko numalarkurultaykitabnadaaynengeçirilecektir. DeerliKatlmclar; Kurultayndüzenlenmesindeemeigeçenvekatkverenherkeseteek kürediyor,kurultayntümkatlmclaravememleketimizehayrlolmasn diliyor,hepinizisaygylaselamlyorum. Doç.Dr.SalimENGEL KurultayBakan

15 11. Aybast-Kabata Kurultay 9 YÖRENN ORGANKTARIMPOTANSYEL SalklveKaliteliBirYaamçin ÜretimdeBulunmak

16 Aybast-Kabata Kurultay

17 11. Aybast-Kabata Kurultay 11 ORGANKÜRÜNLERVESALIKAÇISINDANÖNEM Prof.Dr.S.ZekiBOSTAN Ör.Gör.ÖzgülBOSTAN 1.GR nsanolununilkuralarndanolantarm,insanlarnavlamavetopla ma faaliyetleriyle balam ve o dönemlerde de ürünler arasndan seçim kalitelivesalklolmaesasnadayandrlmtr.buhaliyletarmtoplumla rn ekolojik ve ekonomik yönlere sahip olan çok önemli ilgi alanlarndan birisiolmutur. Uzun zaman içerisinde geleneksel tarm kavram yannda, organik ta rm kavram da gelimi ve organik ürünler günümüzün konusu haline gelmitir. nsansalntehditedenzararlmaddeleriiçermeyenorganikürünler günümüzde sadece gdalar için deil hayatmzn her aamas ilgilendiren birkavramdurumunagelmitir.tohumdantüketiciyekadarheraamasnn kontroledildiibuürünlereolanilgidegüngeçtikçeartmaktadr. Buamaçladenetlemeyeyetkilikurulularcabelirtilensüreçteinsansaln tehdit eden sentetik ve kimyasal ilaçlar, hormonlar, antibiyotikler ve katk maddeleri kullanlp kullanlmad, genetiiyle oynanp oynanmad ve temizçevredeüretilipüretilmediikontrollerindensonraürünler organik sertifikasalabilmektedir. Organik ürün sürecinde zaman zaman halk arasnda doal ürünlerin organikürünlerlekartrldgörülmektedir. Güvenlivesalklbesinüretimiileçevrekorumasnesasalanorganikta rm biyoçeitlilii ve topran verimliliini uzun vadede artrmaktadr. Eitimsürecinebalolarakgünümüzinsanlarartksadecedoymaklaye tinmeyipneyediklerinedikkatederek,salklkalmayhedeflemektedirler. Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi BahçeBitkileriBölümü Ordu Üniversitesi Salk Yüksekokulu Hemirelik Bölümü

18 Aybast-Kabata Kurultay Bunedenleorganiktarmözellikleyeninesiliçinilgiçekicibirkonuolmu tur. 2.BESLENMEVENSAN nsaniçinzorunluihtiyaçlardanolanbeslenmekonusugeçmitengü nümüzekadarfarklekillerdealglanmsada,besinlerdenbazlarnnin sansaliçingerekli,bazlarnnvesadecehazduymaamacylabeslen menindazararlolduuçokeskidenberibilinengerçeklerdir.önceleribe sinlersadecedoyurucuözellikleriyönündendeerlendirilmekteikenza manlabesinlerinfarklöelerdenolutuuvebunlarninsanbeslenmesiiçin vazgeçilmezolduklarortayakoyulmutur. Beslenme bilimi günümüzde sadece insanlarn gda eksikliklerinin ta mamlanmasdeilsalklyaamayuzunsüresalayacakekildeönlemle rin alnmas ve bilgilendirmenin yaplmasn da kapsamaktadr. Bugüne kadaryaplanbilimselaratrmalarinsannyaamiçin40 akntürdebe sinöesinegereksinimduyduunu,salklveverimliyaayabilmesiiçinde günlükihtiyacbelirlemitir.aksidurumda,yanibuihtiyaçkarlanamad ndagelimeengellenmekte,sonuçtasalkbozulmaktadr. Vücudun büyümesi ve gelimesi, dokularn yenilenmesi ve çalmas içingerekliolanenerjivebesinöelerininherbirininyeterlivedengelimik tarlardaalnmasvevücuttauygunekildekullanlmas eklindetanmla nanyeterlivedengelibeslenmesonucundainsansalklkalabilmekte,bu nun salanamad durumlarda da dengesiz beslenme sonucunda salk bozulmaktadr.budurumbirçokhastalklarndorudansebebiolduugibi, dierbirçokhastalklarnkolayyerlemesindevearseyretmesindeönem liroloynar.nsan,ihtiyaçduyduubesinöelerinidoalbesinlerlekarlar. Bütünbunlarinsanlarnbeslenmekonusundaeitilmesinizorunluklmakta vebueitimsürecindedeyeterlivedengelibesintüketmealkanlklarnn gelitirilmesi, yanl ve olumsuz beslenme uygulamalarnn ortadan kald rlmas, besinlerin salk bozucu duruma gelmesinin önlenmesi ve besin kaynaklarnndahaetkinveekonomikkullanmkonularnadikkatçekildii ifadeedilmektedir. 3.ORGANKTARIMINGEREKLL nsann en deerli varl olarak kabul edilen salk kavram kiilerin beslenmeiçintükettiigdalarnniteliiveyaadklarçevreninartlarile

19 11. Aybast-Kabata Kurultay 13 dorudanilgisibulunmaktadr.dolaysylasaleldeetmeninvesalkl yaamannilkyoludagdalarngüvenlihalegetirilmesiveçevrekirliliinin önlenmesidir. Ülkemizdebüyükorandadevamedenkonvansiyoneltarmuygulama lar ve içinde yaadmz çevrenin geliigüzel ve bilinçsizce kullanlmas batasalmzolmaküzereülkemizingeleceinidetehditetmektedir. Bugündünyadabudurumunfarknavaranülkelerinbukonudabirdizi önlemleraldnveorganiktarmuygulamalarileekolojiksistemdekay bolandoaldengeleriyenidenkurmayaçaltklarnvegeleceknesilleriçin dahagüvenlibirortamsalamagayretiiçerisindeolduklarngörmekteyiz. nsan ve çevre dostu olarak da bilinen organik tarm uygulamalar bu yö nüyleinsanlartarafndanhemenbenimsenmivesadecetarmdadeilya amnbütünaamalarndaorganikkavramyerlemibulunmaktadr. Giderek artan nüfusa orantl olarak yaadmz çevre ve yediimiz ürünleredikkatetmek,geleceknesillerikorumak,doadakidengeyikoru mak,hastalkvezararllarkontrolaltnaalarakdoadakicanllarnsürekli liini salamak, kimyasallarn insanlar, çevre ve hayvanlar üzerindeki olumsuzetkilerindenkorunmak,toprakverimliliiniekolojikkoullargöz önünealarak doal yollarla uzun dönem için salamak, toprak ve genetik kaynakerozyonunuönlemek,sumiktarvekalitesinikorumak,yenilenebilir enerji kaynaklarn kullanmak ve enerji tasarrufu yapmak, gelir düzeyini artrmak,ekonomiyidesteklemek,salklvebesinkalitesiyüksekürünelde etmekgibiilkeleriçinorganiktarmyaplmaktadr. Organiktarmgiderekyounlaantarmsalgirdikullanmnnortayaç kard salk ve çevre sorunlarnn çözümünde bir alternatif olarak kabul edilmektedir.bunedenledebütündünyadahergeçengünönemigiderek artmaktavebunabalolaraküretimvetüketimmiktarlardaartmaktadr. Ülkemiz, corafik koullarn uygunluu, tarmda çalan nüfusun fazla ol masveürünçeitliliigibinedenlerle,organiktarmkonusundasonyllarda hzlbirgelimegöstermitir.özellikleülkemizpazarlaraçsndanyeniolan organik ürünler her yata ve her kesimdeki tüketicileri ilgilendirmektedir. Bunedenleeitimvebilgilendirmefaaliyetleritüketiciler,üreticilerveteknik düzeydeolmaküzerefarklalanlardakoordinelibirekildeyürütülmelidir.

20 Aybast-Kabata Kurultay 4.ORGANKÜRÜNLERNNSANSALIIÇNÖNEM Sentetikvekimyasalilaçlarlagübrekullanmnnyasaklandinsanve çevre dostu üretim yöntemi olan organik tarm sürecinde organik olarak yetitirilmi ürünler günümüzde birçok tüketici tarafndan konvansiyonel ürünlere göre daha kaliteli, salkl ve besleyici olduklar inancyla daha fazlatercihedilmektedir. Bukonudabilinçlenentüketicilerinürünlerinnasl,neredevenezaman üretildii konularna kar olan ilgileri de giderek artmaktadr. Organik ürünlerindahabesleyicivemineralmaddeiçeriinindahayüksekolduu nubelirtenaratrclarbuürünlerintüketilmesiiletoksikbileiklerinaln masnnazaldn,genetiideitirilmiorganizmalardan(gdo)tamamy la korunulduunu, gda katk maddeleri ve renklendiricilerin tüketiminin azaldn, faydal besinlerin tüketiminin arttn ve kanser, koroner kalp hastalklar,alerjilerveçocuklardahiperaktivitegörülmeorannndaazal dnifadeetmektedirler. Organikolaraküretilengdalardainsansalaçsndanzararlolabile cek baz metallerin miktarlar daha düük olurken, yine baz besinler ile mineralvevitaminlerorganikürünlerdeyüksekmiktarlardabulunabilmek tedir. Özellikle yapra tüketilen sebzelerde verimi artrmak ve koyu yeil rengi oluturmak amacyla yüksek dozlarda kullanlan azotlu gübreler ürünlerdenitratbirikiminenedenolmaktadr.nsanbünyesinealnanyük sek düzeydeki nitratn sindirim sistemindeki bakteriler tarafndan nitrite indirgendii ve nitritin kandaki hemoglobini oksitleyerek methaemoglobinemina (cyanosa) olarak adlandrlan zehirlenmelere neden olduubilinirken,birçoksebzetüründeyaplançalmalarsonucundakon vansiyonel olarak yetitirilen bitkilerin ürünlerindeki nitrat içeriklerinin snrdeerlerindenyüksekolduu,yineorganikgübreuygulamalarsonu cundaürünlerdenitratbirikiminindahadüükolduu,ayrcayaplanbaz çalmalarda organik ürünlerin depo ömürlerinin daha fazla olduu ifade edilmektedir. nsansalaçsndandnavehücreleriserbestradikallerinzararlet kilerindenkoruyucuvekardiyovaskülersalarttrcayrcakanserhücre leriningeliiminiengelleyici,beyinvesinirsistemindeyalanmayyavalat c ve Alzheimer, Parkinson ve Huntington hastalklarnn görülme riskini azaltcetkiyesahipolduuifadeedilenantioksidantbileiklerilevitamin

21 11. Aybast-Kabata Kurultay 15 ler, mineraller, flavanoidler ve fitokimyasallarn salk açsndan önemli bileenlerolduuifadeedilmektedir. Organikolaraküretilenürünlerdeantioksidantmiktarlarnnkonvansi yonel olarak üretilen ürünlerden % 30 daha fazla olduu, konvansiyonel tarmdakullanlanpestisitveherbisitlerinbitkilerdedoalsavamekaniz masolanfenoliklerinüretiminiazalttdaayrcabelirtilmektedir. Günümüzdeyazlvegörselbasnteknolojisindekigeliimveülkelerin gelimilikdüzeyinebalolarakartantaleplerileyeniüretimdesenleritü keticilereyenifrsatlarsunmaktadr.nitekimbufrsatlardanbiriolarakde erlendirilebilecekolanorganiktarmyöntemiinsanlarnsonyllardaürün lerde aradklar özelliklerin banda gelen besin içerikleri ve sal açsn dandeerlerikonusunuöneçkarmaktadr. Haliyle tüketiciler salkl olan ürünleri tercih etmekte, bu ürünleri tü ketme yoluna bavurmaktadrlar. Yani ürünlerin albenileri yannda gda deerleri ve insan salna zararl olabilecek bileikleri içerip içermemesi ürünlerdedikkatedilenözelliklerolmaktadr. Bütünbuyönleriyledeerlendirildiinde,organikürünlerinkendisal mz, gelecek nesillerin sal ve çevre sal yönünden tüketilmesi ve tüketiminin özendirilmesi zorunluluu kaçnlmaz bir durum olarak kar mzaçkmaktadr. KAYNAKLAR Aksoy,U.,Altndili,A.,ilter,E.,(2002),OrganikTarmnTarihçesiveGeli imi,organiktarmeitimidersnotlar,emrebasmevi,izmir. Aksoy,U.,2001.EkolojikTarm:GenelBirBak.Türkiye2.OrganikTarmSem pozyumu,antalya.sayfa:310. Baysal,A.,2007.GenelBeslenme.HatiboluYaynlar:14,DersKitabDizisi:08, 12.Bask,280s.) Çtak,S.,Sönmez,S.,2006.OrganikveKonvansiyonelOlarakYetitirilenÜrünlerinBesin çeriklerivensansalaçsndanönemi.türkiye3.organiktarmsempozyumu,14 Kasm2006,Yalova.Bildiriler: lter,e.,altndili,a.,1998.ekolojiktarmvelkeleri.(ekolojk(organk, BYOLOJK)TARIM,EkolojikTarmOrganizasyonuDernei(ETO)Bornovazmir 1998,125s.Editörler:Prof.Dr.UygunAKSOY,Dr.AhmetALTINDL).Sayfa:16. Marangoz,M.,2008.OrganikÜrünlerinPazarlanmas.EkinBasmYaynDatm,193s.

22 Aybast-Kabata Kurultay Sencer,E.,Orhan,Y.,2005.Beslenme.stanbulMedikalYaynclkLtd.ti.,653 s. Tozan,M.,Ertem,A.,1998.EkolojikTarmnveÜrünlerinDünü,Bugünü. (EKOLOJK(ORGANK,BYOLOJK)TARIM,EkolojikTarmOrganizasyonuDer nei(eto)bornovazmir1998,125s.editörler:prof.dr.uygunaksoy,dr.ah metaltindl).sayfa: htm/ acisi%e2%80%a6/ icinonemi.html/ nemi.html/

23 11. Aybast-Kabata Kurultay 17 ORDULMEYVECLNDE ORGANKTARIMPOTANSYEL Prof.Dr.TuranKARADENZ 1. ORGANKTARIM Artan dünya nüfusunu beslemek amacyla yaplan tarmsal faaliyetler sonucu, doal sistemler üzerindeki basklar, her geçen gün artmtr. Bun dandolaydoadakienerjivebesinmaddesidengesinibozmadanüretime devamedebilmekiçincanlveçevredostuüretimsistemleriningelitirilme sizorunluhalegelmitir.dolaysylasonyllarda,alternatifüretimsistemle ri üzerinde youn çalmalar yaplmaktadr. Alternatif üretim sistemlerin dekiamaç;1)sentetiktabanlkimyasalilaçlarvegübrelerinyerineorganik tabanl ilaçlarn ve gübrelerin kullanlmas, 2) hastalk ve zararllara kar mukavemetinartrlmas,3)zarargörentopraklarnmünavebevb.uygula malarla korunmas, 4)üretim artnda miktar yannda kalitenin deartrl masve5)genetikkaynaklarnyerindemuhafazaedilmesidir.buamaçlar eniyikarlayanüretimsistemi,sonyllardagidereküretimalandageni leyen,organiktarmdr. Organik tarm, üretim alanlarn koruyan, biyolojik dengeyi salayan, doal dengeyi zehirli sentetik kimyasallar ile salamay düünmeyen, ta rmsalüretimdesadeceverimartndeilkaliteyideamaçlayanbirtarm salüretimsistemdir.organiktarmngeçmii19.yüzylnbalarnakadar ulamaktadr.zamaniçindeönemideimeklebirlikteorganiktarmnge litirilmesi ve yaygnlatrlmas konusundaki çabalar hep devam etmitir. Buçabalarözellikle20.yüzylnsonçeyreindensonrabüyükbirivmeka zanarak artmtr. Ülkemizde organik tarmn geliimi ithalatç firmalarn istekleridorultusundavetalebebalolarak,oldukçayavaseyiretmitir. Nitekim organik ürünlerin tarmsal üretimdeki pay ancak % 0.07 dr. An cak çiftçilerimizin bilinçlenmesi ve tarmsal alt yapmzn iyiletirilmesine ilavetendoalkaynaklarmznsürdürülebilirkullanmveinsansalnn korunmasbakmndanorganiktarmsondereceönemlidir. Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

24 Aybast-Kabata Kurultay Krsal kalknmada öncelii veya çevrenin korunmas açsndan hassas olanyörelerdeyaymçalmalargençnüfusutarmaçekebilecekbiralterna tiftir. Karadeniz Bölgesinde yaplmakta olan tarmsal üretimin büyük bir ksmorganiküretimolmasnaramensistemedahilolmadklar,kontrolve sertifikasyonatabitutulmadklariçinorganikolarakpazarlanamamaktadr lar. Bölgede ürün çeitlendirilmesi, iletmelerde bitkiselhayvansal üretim dengesinin kurulmas, monokültüre alnan alanlarn azaltlmas, tarmda kullanlmakta olan kimyasallarn düzenlenmesi ve organik veya ekolojik üretimintevikedilmesiileyöreçiftçisininksazamandakalknmassala nabilecektir. Zonguldak tangürcistansnrnakadaryeralanbölgeyidenizeparalel uzanan Bat Karadeniz, Orta Karadeniz ve Dou Karadeniz da silsileleri ikiyebölmektevebudalarnkuzeyindevegüneyindekalanbölge,ekolojik bakmdanbirbirindenönemlibirfarkllkarzetmektedir.ortavedouka radeniz bölgesinde dalarn kuzeyinde kalan bölgede, bölgenin iki ürünü olanfndkveçaytarmarlklolarakyaplmaktadr.dalarngüneyinde kalanbölge,karadeniziklimindenkarasaliklimegeçiözelliigöstermekte, vadiiçlerindemeyvecilikvesebzecilik,dahayüksekkesimlerdetarlabitki leriticariolarakyetitirilmeimkânbulmaktadr.doukaradenizdalar nn güneyinde kalan bölgede hayvanclk önemli bir düzeyde olup, geni yaylalarbuyetitiricilikkolunuzenginletirmektedir. 2. KARADENZBÖLGESNDEBTKSELÜRETMNNDURUMU KaradenizBölgesindeyaklak3milyonhektartarmsalamaçlakullan labilecekalanvardr.bualann;yaklak%7(350binhektar) sinadasalan olarak deerlendirilmekte, % 67 ( hektar) si tarla bitkileri, % 3 (104418binhektar) üsebzetarmve%18(537135binhektar) imeyvetar m yapmak amacyla kullanlmaktadr (Anonim, 2003). Bitkisel üretim ba kmndanelealndnda;karadenizbölgesindetoplam tonbit kisel üretim vardr. Bu üretimde tarla bitkileri üretiminin pay % 60 ( ton), sebze üretiminin pay % 23 ( ) ve meyve üretiminin payda%17( ) dr(tablo1).