Fen Eitimi Ve Yaratclk

Transkript

1 Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi Dergisi 20: (2006) Fen Eitimi Ve Yaratclk Hilal Aktam*, Ömer Ergin** ÖZET Son yllarda Fen eitiminde yaratcla verilen önem giderek artmaya balamtr. Alan yaznda Fen ile ilgili yaratclk bilimsel yaratclk olarak ifade edilmekte ve birçok aratrmada bilimsel yaratcl genel yaratclktan ayrmann gerekli olduu üzerinde durulmaktadr. Çünkü bilimsel yaratclk daha çok bir problemle karlatmz zaman ortaya çkar. Bu aratrmada fen eitiminde yaratcln önemi vurgulanmaya çallm ve yaratclk, yaratc düünme ve yaratcl etkileyen deikenlerin ne olduu tantlarak, yaratclkta zeka ve bilginin önemi açklanmtr. Bununla beraber aratrmada genel alandaki yaratcln bilimsel yaratclktan farkl olduu vurgulanarak, fen eitiminde yaratcl gelitirmek için önerilere yer verilmitir. Anahtar Kelimeler: Fen eitimi, yaratclk, yaratc düünme, bilimsel yaratclk ABSTRACT The importance of the creativity has risen up in recent years. The creativity related to science is expressed as scientific creativity in the literature and most of the researchs insist on the necessity of separating the scientific creativity from general creativity since we acquire scientific creativity when we face a problem. In this research, the importance of the creativity was emphasized and creative thinking and the factors effecting creativity were introduced, and the importance of intelligence and knowledge in creativity was explained. Besides, the differences of general creativity and scientific creativity were emphasized and suggestions take place. Keywords: Science Education, creativity, creative thinking, scientific creativity G(R() Günümüzde gelien teknoloji ile birlikte artan bilgilerin örencilere eitim yoluyla aktarlmas imkanszlamaktadr. Örencilere bilgiye ulama, günlük yaamlarnda karlatklar problemleri çözme ve yaratc düünme becerisi kazandrmann gereklilii ortaya çkmtr. Bu nedenle eitimde yaratcla ve yaratc düünmeye yeterli önem verilmelidir [1]. Fen eitiminin temel amac, kiinin çevresindeki problemleri tanmlamas, gözlem yapmas, hipotez kurmas, deney yapmas, sonuç çkarmas, analiz etmesi, genelleme yapmas ve elde ettii bilgi ve gerekli becerileri uygulamasdr. Bu nedenle fen, bir ürün olmasnn yannda; yaamn her aamasn etkileyen yaratclk bileenlerini içeren bir süreçtir [2]. 1. Yaratc Düünme ve Yaratclk Toplumlarn gelimesinde yaratc düünme önemli bir rol oynamtr. Toplumlarn ilerlemesini salayan bulular, keifler, yaratc düünmenin, yaratc problem çözmenin bir ürünü olarak ortaya çkmtr [3]. Yaratclk insanlk tarihi kadar eski olmasna karn, özellikle son be yüzylda yalnz güzel sanatlar alanna ilikin bir olgu olarak benimsenmitir. Bununla beraber artk günümüzde sanattaki yaratclk kadar, bilim ve teknikteki yaratcln da önemi vurgulanmaktadr. 7nsanolu tarafndan oluturulmu her çalmada yaratclk yer alr [4]. Hilal Aktam, Ar.Gör., DEÜ Buca Eitim Fak. 7lköretim Bölümü 7zmir, hilal.askar@deu.edu.tr Ömer Ergin, Prof. Dr., DEÜ Buca Eitim Fak. 7lköretim Bölümü 7zmir, omer.ergin@deu.edu.tr 77

2 Alanyaznda yaratclk ile ilgili birçok tanma rastlanmtr. Aada bu tanmlamalara örnekler bulunmaktadr; Torrance a (1995) göre yaratclk problemlerin veya bilgideki boluklarn hissedilmesi, düünce veya hipotezlerin oluturulmas, hipotezlerin snanmas, gelitirilmesi ve verilerin iletilmesidir. [akt;5] Yaratclk, alan yaznda problem çözme becerisi olarak görülmekle beraber; gerçekte yaratc performans, problemi fark etmeyi, farkl düünmeyi ve çözüm gelitirmeyi gerektirmektedir. Özellikle de problemi fark edebilme, yaratc süreçte son derece önemli rol oynamaktadr [6]. Yaratc düünme alan yaznda yaknsak (convergent) ve raksak (divergent) düünme olarak ikiye ayrlmtr; Yaknsak Düünme; beklenen, belirlenmi ve olaan yantlara yöneliktir. Çözümlenmesi için önceden belirlenmi yöntemlerden yararlanabilecek türden sorunlar çknca etkinlik kazanr. Iraksak Düünme; önceden bir ey belirlemeden çeitli dorultularda özgürce yol alan düünmedir. Çözüm için hangi admlarn atlacann önceden bilinemedii, kefederek özgün ve yeni çözümün ortaya konulduu düünme türüdür [4]. Iraksak düünme bir kiideki yaratc beceriyi yanstan en önemli zihinsel süreçtir [2]. Yaratc düünme, bilgide problemleri ve boluklar görme, fikir ve hipotezler gelitirme; özgün fikir üretimi; fikirler arasndaki ilikiyi görme; düünce bileenlerini gelitirerek yeni bileimler elde etme; sonuç olarak bir tasarm ve öngörü yaklamdr. Yaratc düünme, örencinin sürekli olarak Nedir? Neden? Nasl? Ne kadar? Bunun hakknda ne biliniyor; ne söylenebilir? Eer... ise ne olur? gibi daha nice sorularn cevaplarn aratrmasn gerektirir. Bundan sonra da, yine sürekli olarak " baka? Bundan baka neler olabilir? sorularnn yantlar hakknda derin aratrmalar incelemeler yapmas arttr. Örenci hedefe farkl yollardan varmay denemeli ve buna tevik edilmelidir [6]. Yaratcl etkileyen 4 önemli unsur vardr. Bunlar; 1) ürün, 2) kii, 3) süreç ve 4) çevre dir [1]. 1) Ürün olarak; yaratcln ürün ksm özgün olmaldr. Özgün ürün yeni, tutarl, sorun çözücü ve benzersiz özelliklerden en az biri ile donank olmaldr. Kopyasn, bir benzerini, aynsn yapma, ya da özgün bir ürünü taklit etme yaratclk deildir; çünkü ister bilim, sanat, isterse düüncede olsun, yaratc etkinlikte akl yürütme yollar, duyusal ve kültürel özellikler birlikte sentezlenir. Bu sentezlemenin sonunda özgün, yeni, tutarl bir ürün ortaya koyma olarak tanmlanabilir. Buradan yaratclk; bilisel, duyusal ve devinisel alanlarn kesitii en üst düzey bir davran olarak düünülebilir. Yaratc etkinlikler sonunda ortaya özgün, yeni, tutarl bir ürün koymak gereklidir. Örnein, uzaya daha ksa zamanda gitmek için yeni bir araç yapma, matematikte yeni bir denklem önerme, yeni ve özgün bir felsefi sistem oluturma gibi ürünler yaratc etkinlik olarak kabul edilebilir. Ürün tümüyle yeni ve özgün olmayabilir ancak, bir önceden yaplan eksik, yanl, ilemeyen yannn giderilerek ortaya yeni ürün konulduunda da yaratc bir davran olur [7]. 2) Süreç olarak; yaratc fikirlerin ortaya çkmas için izlenmekte olan bir yaratc düünme süreci bulunmaktadr. Yaratc süreç geçmite örendiimizi yanstan bir bilgi tabanna baldr [8]. 3) Kii olarak; Isaksen, Dorval ve Treffinger (2000) yaratc insanlar; akc, esnek, orijinal, ayrntc, açk görülü, enerjik, risk alabilen, merakl, karmak, hayalci, bamsz ve oyuncu olarak tanmlamlardr [akt:9]. Starko (2004) ise yaratc kiileri; problemleri tanmlamada iyi, kavramay kullanabilen, problem çözmeyi seven, raksak ve mantkl düünen, yeni fikirlerle eski fikirleri sentezleyebilen ve yeni düünceler oluturabilen kiiler olarak tanmlamtr [9]. Ayrca yaratc kiiler; risk alabilirler, merakldrlar, belirsizlie kar toleransldrlar, zorluklarla uramaya isteklidirler, görev sorumluluklar vardr. 4) Çevre olarak; yaratc kiinin, ürün ve süreci destekleyici bir çevreye ihtiyac vardr [10]. Bütün çocuklar yaratc yeteneklerle domakta ve yaratc olabilmektedirler. Ancak okul ikliminin yaratc düünceyle icatlar yaratmaya, bilinmeyenleri bulmaya, problemlere özgün çözümler üretmeye frsat ve imkan vermesi gerekmektedir. Bir çocuun yaratcl scak ve rahat bir sosyal iklimde geliir. Yaratc atmosferde düünceler güvenle paylalmaktadr. Davranlar, hisler, tecrübeler yaratclk için önemlidir ve bunlar güvenli bir çevrede pekitirilebilir [11]. Kolaylatrc bir çevre tasarlamak örencilerin bilimsel yaratclnn geliimi için anahtar bir faktördür. Yaratclk en iyi 78

3 örencilerin bamszca çalmalarna izin verilen, kendi örenmelerinin sorumluluunu aldklar, risk almaktan ve hata yapmaktan korkmadan güvenli hissettikleri bir ortamda beslenir [12]. 2. Zeka-Bilgi ve Yaratclk Yaratc kiiler yüksek zeka sahibi olanlardan çok, çok yönlü düünme yetisine sahip olanlardr. Yaratclk kavram, çou zaman zeka kavram ile kartrlr. Oysa bu iki kavram birbirinden farkldr. Zeka yaratclk için gereklidir ancak yeterli deildir [12]. Zeki insan çok kural bilen, çok kavram bilen, ilikileri çabuk fark eden, bellei güçlü olan ve bunlara benzer pek çok özellik tayan kiidir. Zeki olmak için bütün bunlar özgün bir biçimde kullanmak gerekmez, ancak yaratc olmak için gerekir. Çocuklar sadece yaratc ya da sadece üstün zekal veya her ikisini birden olabilmektedir. Okulda aldklar eitim süresince baarl olamam pek çok yaratc birey bulunmaktadr. Oysa bu kiiler, düünce ve sanat tarihine büyük armaanlar vermilerdir [13]. Önceki aratrmalar, yaratclk ve zekann farkl bilisel kapasiteler olduunu dorular [14, 15]. Sternberg ve di, (1999) yaptklar bir çalmada Amerika daki 336 yüksek okul örencisine 12 alt testte oluan üçlü beceri testini (STAT) uygulamlardr. Alt testlerden dört tanesi; analitik, yaratc ve pratik becerileri ölçmektedir. Her beceri için üç çoktan seçmeli soru ve bir balk testi verilmitir. Aratrmada yaplan dorulayc faktör analizi sonucu; insan zekasnn üçlü teorisinde yaratc, analitik ve pratik faktörlerin ilikisiz ve ayr olduu desteklenmitir [akt: 14]. Yaratc kiiler genellikle zeki olsalar bile, zeki bireyler her zaman, her konuda yaratc olmayabilir. 7liki karlkl deildir [16]. Yaratclk ve bilgi arasndaki vurguya da çok dikkat çekilmitir. Kii özgün baz eyler üretmek isterse alan bilgisine sahip olmaldr [6]. Fakat bazen çok fazla bilgi insan sradanlatrr ve basmakalp çözümlerin arasna hapseder. Bilim ve teknolojinin hiçbir dalnda ezber bilgiler ile baarl olmak mümkün deildir. Bilimin tüm dallarnda daha önce var olan bilginin üzerine yaratarak bir ekleme yapmak söz konusudur. Bilimi ileriye götürmek için mutlaka yaratcla ihtiyaç vardr. 7nsanlar, yeni fikirler yaratmak için alanda var olan bilgilerini kullanrlar. Bilimsel yaratc etkinlikte, örencilerin bilimsel yaratclnda bilginin rolünü anlamak önemlidir [17]. Bilimsel aratrmalarn kökeninde öncelikle bilimsel birikim yatmaktadr. Ancak belli bir birikim üzerine baz yeni bulular ina edilebilir. Bilimsel birikim ise ezberlemekle deil, onu zihinde yaplandrmakla mümkündür [18]. 3. Bilimsel Yaratclk Nedir? Yaratclk, psikologlar ve aratrmaclar tarafndan yllardr çallmasna ramen bilimsel yaratclk ve bilim insanlarnn yaratclna yönelik yaplan aratrmalar ne yazk ki az saydadr [19]. Yaratclk hem bir süreç, hem de bu sürecin sonunda ortaya özgün bir ürün koyma olarak ele alnabilir. Yaratc düünmede ilem basamaklar, üzerinde çallacak sorunun yapsna göre deiebilir. Genellikle bilimsel yaratclkta ilem basmaklar sorunun farkna varma ve onu snrlama, çözüm için hipotezler kurma, hipotezleri snama, sonucu bulma, kabul, ret ya da onarma olarak ele alnabilir. Dier yaratclkta; örnein sanatsal yaratclkta ise, bu basamaklardan daha farkl bir yol izlenebilir [7]. Bilimsel yaratclk dier yaratclktan farkldr [20]. Çünkü yaratc bilimsel deneyimler, yaratc bilimsel problem bulmalar ve çözmeler; yaratc bilimsel etkinliklerle ilgilidir [21]. Bilimsel yaratclk önceki bilgimize baz eklemeleri gerektirirken, sanatsal yaratclk ise yaamn veya hislerin baz yeni sunumlarn verebilir, fakat genellikle önceki sunumlarda bir ilerleme olmaz [17]. Çünkü sanatsal yaratclkta bir ihtiyaç veya gereksinim yoktur. Sadece kiinin o andaki duygularn ve düüncelerini yanstmasdr. Örnein bir heykeltra heykeli yaparken, bir ressam resim yaparken veya bir besteci beste yaparken o andaki duygu ve düünceleri ve ruh halini yanstarak yaratcln kullanr. Bilimsel yaratclkta ise bir ihtiyaç, bir gereksinim veya bir problemi çözme istei olduu durumlarnda yaratclk ortaya çkar [22]. Bilimsel keifler aniden olamaz. Bilimsel yaratclk önceki bilgiyi kullanmay ve alan becerileri gerektirir [17]. Arimet suyun kaldrma kuvvetini tesadüfen banyo yaparken buldu diyebilirsiniz. Bu ekilde tesadüfen veya ani bir imek çakmas srasnda da yaratclk ortaya çkabilir. Bu durumlarda kiinin beyni bir merak, bir problemi çözme uras içerisindedir. Arimet in beyninde de bir sorun vard ve bunu çözmek için sürekli düünüyordu. Bu srada banyo da suyun kaldrma kuvvetini 79

4 kefetti. Fleming laboratuarda bir dizi deney srasnda rastgele olarak penisilini buldu. Ama burada da yine bir problem vard ve onu çözmek için urayordu. Bu olaylar bu nedenle tesadüf olarak deerlendirmemiz doru deildir [22]. Bilimsel yaratclk, bilimin hedeflerini gerçekletirmede yeni ve özgün basamaklara erime olarak görülebilir. Yukardaki açklamalardan yola çkarak bilimsel yaratcln tanmn Moravcsik (1981) bilimsel bilgiye eklenen yeni düünceleri kavrarken, bilimde yeni teorileri formüle ederken, doann yasalarn açklayan yeni deneyleri bulurken, özel alanlardaki pratik bilgiyi bilimsel düüncelerin geliimine uygularken, bilimsel aratrmann yeni özelliklerini fark ederken, bilimsel etkinlikler için planlar ve projeleri özgünletirirken, halkn zihninde bilimsel görünüme yönelik düüncelere yol açmada ve dier bir çok alanda ortaya çkar. eklinde yapmtr [23]. Bilimsel yaratcln özellikleri Hu ve Adey, (2002) tarafndan aadaki gibi sralanmtr: Bilimsel yaratclk bir çeit beceridir. Bilimsel yaratclk bilimsel bilgi ve becerilere bal olmaldr. Bilimsel yaratclk durgun yap ve geliimsel yapnn bir birleimi olmaldr. Yetikin ve olgun bilim adamlar bilimsel yaratcln ayn temel zihinsel yapsna sahiptir fakat sonralar bu daha gelitirilir. Yaratclk ve analitik zekâ zihinsel beceriden kaynaklanan tekil bir fonksiyonun iki farkl faktörleridir [21]. Aratrmaclar yaratc düünme süreçlerini farkl olarak ele almaktadr. Örnein, Mansfield ve Busse (1981) fen alanndaki yaratc süreci be basamakta snflandrm ve aadaki gibi ifade etmilerdir: 1- Problemin Seçimi: Aratrma problemlerinin seçimindeki hassaslk yaratc bilim insanlarn dier daha az yaratc kiilerden ayran ilk faktördür. 2- Problemi çözmek için uzayan çabalar: Ana bir keif durumunda bir çözüm ortaya çkmaya balamadan önce sürekli çabann uzayan bir periyodu vardr. 3- Snrlamalar düzenleme: Üç tip snrlama vardr; teorik, deneysel ve yöntemsel snrlamalar. Çalma hipotezleri tüm konuyla ilgili deneysel bulgulara uymak zorundadr ve kullanlan yöntem çözümü ispatlayabilmelidir. 4- Deien Snrlamalar: Çallan hipotezler atlabilir çünkü yeni kefedilen veri onlar savunamaz. 5- Dorulama ve Ayrntlandrma: Yeni snrlamalar formüle etme ve onlar snama süreci; bilim insanlar kabul edilen bir çözümün snrlarn yaplandrncaya kadar snamalarn tekrarlarlar. [19]. 4. Yaratcl Deerlendirme Yöntemleri Yaratcl deerlendirmek için kullanlan ölçekler, bilimsel yaratcl deerlendirmek için uygun araçlar deildir. Genel yaratclk testlerinde yüksek puan alan örenciler fende yüksek yaratc potansiyele sahip olmayabilir. Çünkü genel yaratclk, özel alandaki yaratcl vermeyebilir [17]. Aratrmaclar yaratcln alana özgü olmas gerektiini düünürler. Bir kiinin bir alanda yaratc olmas her alanda da yaratc olduunu göstermez [24, 25]. Alana özgü yaratclk; fizik, fen, kimya, matematik, biyoloji... vb. gibi alanlardaki yaratcl içerir. Bu alanlardaki yaratcl ölçerken de aratrmaclar o alana özgü yaratclk ölçekleri gelitirmilerdir [21, 24, 25, 26]. Örnein Diakidoy ve Constantinou, (2001) fizik alanndaki yaratcl ölçmek üzere fizik yaratclk ölçei gelitirmilerdir [24]. Hu ve Adey (2002) ise Fen deki yaratcl ölçmek için bilimsel yaratclk ölçei gelitirmilerdir [21]. Liang (2002) n yapt çalmann sonucuna göre, bilimsel yaratclk her çeit genel yaratc araçla ölçülemez. Buna ek olarak örnein fizik alannda özel bir yaratclk ölçei düzenlenirse; bu ölçek yüksek düzeyde alan bilgisi içermesi sebebiyle dier alanlara, örnein kimya veya biyoloji alanlarna genellenemez [17]. 5. Sonuç, Tartma ve Öneriler Fen eitimcileri, yaratcln fen eitiminde önemli olduunu fark etmi ve fen eitiminde yaratcl gelitirici yöntem ve teknikler üzerinde çalmaya balamlardr [17, 21, 27, 28]. Bununla beraber Fen örenirken örencilerin yaratcln gelitirme ve besleme yollar ile bilimsel yaratcln önemini ortaya koymaya çalan çok fazla çalma yaplmad belirlenmitir [17]. Yaplan çalmalarda ise genel olarak örencilerin bilimsel yaratcln ortaya çkarmada bilisel boyutlar kullanlmtr. Örnein, baz çalmalarda bilimsel yaratcl deerlendirmek için bir ölçüt olarak problemi bulma ve hipotezleri formüle etmeyi kullanmlardr [29, 30]. Yaratcln, bilimsel becerinin önemli bir yönü olduu kabul edilir. Problem çözme, 80

5 hipotez oluturma, deney tasarlama ve teknik yenilik, bilime özgü yaratcln özel bir eklini gerektirir. 7nsan özel bir alanda yaratcdr. Örnein, bir birey Kimya alannda yaratc iken, resim alannda yaratc olmayabilir [17]. Ayrca, ilerleme sürecinde karlalacak her türlü problem için yeni çözüm yollar arama ve yeni ürünler ortaya koymada yaratc düünmeye gereksinim vardr. Yaratclk fen ile ilgili çalmalardaki birçok bilimsel süreçte de tamamlayc rol oynar. Yaratclklarn kullanan bireyler, aldklar fen eitimini, ilevsel hale getirebilirler ve böylece bilimsel bilgiler, kitaplarda bilgi yn oluturmak yerine, deerli bir ürünün ortaya çkmasnda temel oluturacaklardr. Bu nedenle ilköretimden itibaren eitimlerinin her aamasnda gelecein yetikinleri olacak örencilere yaratc düünme becerilerini kazandrmak fen eitiminin en önemli amaçlarndan biri olmaldr [31]. Bilimde yaratc etkinlikler örencilerin bilime yönelik tutumlarn veya becerilerini arttrabilir [32]. Örencilerin aratrma süreci ve açk uçlu bilimsel keifte beyinlerini sürekli yorarak aktif bir ekilde düünme ile uramas yaratclklarn arttrr [27]. Geleneksel eitim sisteminde bireyler belirli bir kalba girmekte, pasif olmakta ve okul dnda da bu ekilde davranmaktadrlar. Geleneksel eitimde, önceden denenmi ve doru olduklar kantlanm kavramlar bireylere aratrma yapmadan dorudan kabul ettirmek esas olduundan, bireylerin böyle bir sistemde yaratc olmalarn bekleyemeyiz [31]. Örnein Atknc (2001) nn yapt çalmada; yaratc düünme açsndan 1. snfta örenim gören örencilerin 5. snfta öenim gören örencilere göre daha baarl olduunu bulmutur. Bu sonuç; ilköretimin birinci kademesinde örenim gören örencilerin örenim süreleri boyunca verilen eitimin yaratc düünmelerini gelitirmede fazla etkili olmadn göstermektedir [33]. Bu nedenle yaratc düünmeye öretim srasnda gereken önemin verilebilmesi için öretmenlerin yaratc düünmenin önemini anlayabilmesi ve derslerde bunu uygulayabilmesi gereklidir [31]. Simdiki programda genelde örencilere problem ve kullanlacak araç-gereçler verilir. Bu da örencilerin düünme becerilerinin gelimesini önlemektedir. Kitaplarda örencilere bilimsel bilgi ve teoriler dorudan söylenmekte, onlarn düünmeleri salanmamaktadr. Snfta öretmen ders ilerken örencilere önce kavram söylemekte ve kavram bulmaya yönelik deneyler yaptrmaktadr. Bu çeit öretim bilimsel kefetme sürecini tamamen yanstmamakta ve örencilerin yaratclklarn gelitirmede etkili olmamaktadr. Bunun yerine yaratclklarn gelitirmek üzere açk uçlu laboratuar durumlarn, örenciler kendileri tasarlamal ve kendi hipotezlerini snamak için deneyler yapmaldr [28]. Fen eitiminde yaratcl gelitirmek için; yaplacak etkinliin bir ksm bo braklarak (yar açk uçlu) örencilerden doldurmalar istenebilir. Ayrca sadece problem durumunun verildii (açk uçlu) ve bazen problemin bile verilmedii yalnzca konu balnn verildii, problemi kendilerinin bulmalarn salayc etkinlikler yaplabilir. Fen eitiminde yaratcl gelitirmek için yaplabilecek örnek yar açk uçlu ve açk uçlu olarak hazrlanm iki etkinlik örnei; Deneyin nasl yaplaca bölümünün bo brakld yar açk uçlu etkinlik örnei; Konu: EYLEMS7ZL7K Problem Cümlesi: Haydar n Amcas arabas ile çok hzl bir ekilde gidiyormu. Ayn zamanda emniyet kemerini takmay da unutmu. Yolda giderken karsna bir köpek çkm. Köpee çarpmamak için frene basm ama emniyet kemerini de takmad için arabann ön camndan dar frlam. Dar frlamamas ve kaza yapmamas için Haydar n amcas ne yapmalyd? Cevabnzn nedenini nasl kantlarsnz? Tahminim veya Hipotezim: Haydar n amcas daha yava gitseydi, kaza yapmaz ve dar frlamayabilirdi. 1. )imdi yukarda verdiimiz yantla ilgili deney tasarlayalm ve yantmzn doruluuna bakalm. a. Deikenlerimiz neler? Deitireceimiz deiken: Cismin hz durumu Ölçeceimiz deiken: Araba ile cismin frlad yer arasndaki uzaklk Sabit tutacamz deiken: Cismin kütlesi b. Deneyi nasl yapacam? c. Verilerimi nasl toplayacam? (Hangi ölçü 81

6 aletini kullanacam?) Uzakl ölçmek için cetvel kullanabiliriz. Deney yaparken topladmz verileri not alabileceimiz bir tablo oluturalm. Arabann 7nsan modelinin hz bariyere olan uzakl (cm) Yava Yava Hzl Hzl Tablomuzu grafikle gösterebiliyorsak gösterelim. Uzakl%k (cm) KAYNAKLAR 1. Yontar, A. (1993). 7nsanda Yaratcln Geliimi, Yaratclk ve Eitim, Türk Eitim Dernei, Eitim Dizisi No: 17, XVII. Eitim Toplants, Kasm, Safak Matbaaclk, Ankara. 2. Saxena, S.P., (1994) Creativity and Science Education, Creativity and Science Education temal hizmetiçi eitim program projesinin bakan; Khandelwal, B.P. 6JBJ0401.htm, eriim: Senemolu, N, Yaratclk ve Öretmen Nitelikleri, emoglu/makaleler/yaratici.htm, eriim tarihi: , yava yava hzl hzl Araban%n h%z durumu 4. San, 7. (1985). Sanat ve Eitim. Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Yaynlar, 151, Ankara. Bu deneyi yaptmzda nasl bir sonuç elde ettik? Grafiklerimiz bize ne anlatyor? Bulduumuz sonuç yantmz doruluyor mu? Beklemediimiz bir sonuçla karlatk m? Bu etkinlik sonunda daha önceden bilmediiniz ne örendiniz? Bu etkinlik srasnda daha önce sahip olduunuz hangi bilgi ve beceriyi kullandnz? Problem cümlesinin verilerek dier bölümlerinin örenciler tarafndan oluturulaca açk uçlu etkinlik örnei; Konu: GÜÇ Problem Cümlesi: Hangimizin daha güçlü olduunu nasl bulursunuz? 5. Rza, E. T., 1999, Yaratcl Gelitirme Teknikleri, Anadolu matbaas, 7zmir, 6. Erdener, N., 2003, Eitimde Yaratc Düünme - Tasarm ve Öngörü Yeteneinin Gelitirilmesi, asi/genelkon/114_nusreterdener.htm, eriim tarihi: Sönmez, V. (1993). Yaratc Okul, Öretmen, Örenci, Yaratclk ve Eitim, Türk Eitim Dernei, Eitim Dizisi No: 17, XVII. Eitim Toplants, Kasm, Safak Matbaaclk, Ankara. 8. Feldhusen, J. F., (2002). Creativity: the Knowledge Base and Children, High Ability Studies, vol. 13, no. 2, Starko, A. J. (2004). Creativity in the Classroom : Schools of Curious Delight. Mahwah, NJ, USA: Lawrence Erlbaum Associates, Incorporated, p Aljughaiman, A. M., (2002). Teachers Perceptions of Creativity and Creative Students, University of Idaho. Yaynlanmam doktora tezi. 11. Fisher, R. (1995). Teaching Children to Think. Cheltenham: Stanley Thornes Publishers. 82

7 12. Lin, C., Hu, W., Adey, P., Shen, J., (2003). The Influence of CASE on Scientific Creativity, Research in Science Education, 33: Miller, A. I., (1998), The Gift of Creativity, Roeper Review 21, no 1, Sternberg, R. J., (2003). Creative Thinking in the Classroom, Vol. 47, No. 3, Grigorenko, E. L., Sternberg, R. J. (2001). Analytical, creative, and practical intelligence as predictors of self-reported adaptive functioning: a case study in Russia. Intelligence 29, Güvenç, B. (1993). Yaratcln Toplumsal ve Kültürel Boyutlar, Yaratclk ve Eitim, Türk Eitim Dernei, Eitim Dizisi No: 17, XVII. Eitim Toplants, Kasm, Safak Matbaaclk, Ankara. 17. Liang, Jia-Chi. (2002), Exploring Scientific Creativity of Eleventh Grade Students in Taiwan, yaynlanmam doktora tezi, The University of Texas at Austin. 18. Noyanalpan, N. (1993). Eitimde Yaratcla Genel Bak, Yaratclk ve Eitim, Türk Eitim Dernei, Eitim Dizisi No: 17, XVII. Eitim Toplants, Kasm, Safak Matbaaclk, Ankara. 19. Mansfield, R. S. ve Busse, T. V. (1981). The Psychology of Creativity and Discovery: Scientists and Their Work. Chicago: Nelson- Hall Inc ler, A. S. ve Bilgin, A., (2002). Eitim Fakültesi Snf Öretmenlii Adaylarnn Yaratclk Hakkndaki Düünceleri, Uluda Üniversitesi, Eitim Fakültesi Dergisi, cilt:15, say:1, syf: Hu W. ve Adey P. (2002), A Scientific Creativity Test for Secondary School Students, International Journal of Science Education, Vol:24, No:4, Terziolu, T. (1993). Bilimde Yaratclk, Yaratc Bilim Adam, Yaratclk ve Eitim, Türk Eitim Dernei, Eitim Dizisi No: 17, XVII. Eitim Toplants, Kasm, Safak Matbaaclk, Ankara. 23. Moravcsik, M. J. (1981), Creativity in Science Education, Science Education, V.65, issue 2, Diakidoy, I-A., N. ve Constantinou, C. P., (2001), Creativity in Physics: Response Fluency and Task Specificity, Creativity Research Journal, Vol. 13, Nos. 3 ve 4, Carson, S. H., Peterson, J. B. Ve Higgins, D. M., (2005), Reliability, Validity and Facotr Structure of the Creative Achievement Questionnaire, Creative Research Journal, Vol. 17, No. 1, Eichenberger, R. J. (1978). Creativity Measurement through Use of Judgment Criteria in Physics. Educational and Psychological Measurement, Vol. 38, No. 2, Meador, K. S. (2003), Thinking Creatively About Science Suggestions for Primary Teachers, Gifted Child Today (Waco, Tex.: 2000), vol. 26, no. 1, Winter 2003, Roberts, L., 2003, Creativity, Tech Directions, Vol.63, Issue:3 29. Hoover, S. M., (1994), Scientific Problem Finding in Gifted Fifth- Grade Students, Rooper Review, Feb94, Vol. 16, Issue 3, Hoover, S. M. & Feldhusen, J. F. (1990). The Scientific Hypothesis Formulation Ability of Gifted Ninth-Grade Students, Journal of Educational Psychology, vol. 82, Issue 4, Koray, Ö. (2003). Fen Eitiminde Yaratc Düünmeye Dayal Örenmenin Örenme Ürünlerine Etkisi, Yaynlanmam Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 32. Cheng, V. M. Y. (2004). Developing Physics Learning Activities for Fostering Student Creativity in Hong Kong Context, Asia-Pasific Forum on Science Learning and Teaching, Vol. 5, Issue Atknc, H. (2001). 7lköretim Birinci Kademe Eitim Programlarnn Yaratc Düünmenin Geliimine Etkisi. Yaynlanmam Yüksek Lisans Tezi, 18 Mart Üniversitesi, Eitim Bilimleri Anabilim Dal, Çanakkale. 83