Sistem Performansının Kontrolü. Verinin Enformasyona Dönüümü. Veri, Model ve Bilgi. Kaynaklarının. Depolanması. ekil 1: Enformasyon Genel leyi Modeli

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 37 Volume: 8 Issue: 37 Nisan 2015 April Issn: ENFORMASYON KURAMI BALAMINDA SOSYAL ALAR, ÖRGÜTSEL BELRSZLK VE ETM: KAVRAMSAL BR ANALZ SOCIAL NETWORKS WITHIN THE CONTEXT OF INFORMATION THEORY, ORGANIZATIONAL UNCERTAINTY AND EDUCATION: A CONCEPTUAL ANALYSIS Murat POLAT. Bakır ARABACI Öz Bugün teknoloji, eitimin hemen her alanında büyük ve önemli bir yer tutmaktadır. Bu alanların en baında ise eitimin örgütsel boyutu gelmektedir. Bu açıdan günümüzde eitim örgütleri, teknolojinin eitime entegrasyonu sonucunda doan birtakım artan belirsizlikleri de göüslemek zorundadırlar. Buna göre, eitimde giderek artan örgütsel belirsizliklerin nedenlerinden biri de sosyal alardır. Sosyal aların örgüt çalıanları üzerine dolaylı ya da dorudan bir etkisinin olduu yapılan çalımalar dorultusunda anlaılmaktadır. Burada bir örgüt olarak eitim örgütlerinde de enformasyon kuramı balamında sosyal aların deerlendirilmesine vurgu yapılmaktadır. Bu balamda özellikle yükseköretim ve eitimin dier kademelerinde sosyal alar, örgütsel belirsizlik ve eitim kavramları arasındaki ilikiyi sorgulayan çalımalara ihtiyaç olduu öngörülmektedir. Dolayısıyla bu aratırmanın amacı eitim, sosyal alar ve örgütsel belirsizlik kavramları arasındaki mevcut ilikilerin kavramsal olarak bir analizini yapmaktır. Bu nedenle yurt dıı ve yurt içinden konuya ilikin yapılan aratırmalar taranmı ve ulaılan veriler üzerinden birtakım deerlendirmeler yapılarak, aratırma sonuçları paylaılmıtır. Anahtar Kelimeler: Eitim, Enformasyon Kuramı, Sosyal A Kuramı, Örgütsel Belirsizlik. Abstract Today, the technology holds a large and important place in almost every field of education. At the beginning of this field are the organizational dimension of the education. Nowadays, educational organizations have to cope with the rising number also increased uncertainty as a result of the integration of technology in education. Accordingly, social networks are one of the reasons for increasing organizational uncertainty in education. Studies say that the social networks are the indirect or direct impact on the organizations employees. Here there is also emphasis on the evaluation of social networking in the context of information theory in educational organization as an organization. In this context, particularly in higher education and other levels of education, there is a need to study the question of the relationship between social networks, organizational uncertainty and education. Therefore, the purpose of this survey is to make the conceptual analysis of the relationship between education, social networks and organizational uncertainty. Therefore, the domestic and foreign publications on the subject were reviewed and assessments were made in accordance with available data. Keywords: Education, Information Theory, Social Network Theory, Organizational Uncertainty. 1. Giri Enformasyon (information) kelimesi, bilgi (knowledge) kelimesine göre daha genel bir nitelik taıyan, üzerinde kesin bir yargıya varılmı, anlam kazanmı her türlü ses, görüntü ve yazılara verilen ad olarak tanımlanmaktadır. Dier yandan enformasyonu, kaydedilen gerçekler veya verilerden üretilen özet bir çıktı, verinin dönüümü, yani verinin insanın kullanabilecei anlamlı ve kullanılabilir hale dönütürülmü ekli olarak deerlendiren ve bir sürece iaret eden çalımalar da mevcuttur (Edin, 2004: 6-8; Türker, 2010). Burada enformasyon kavramı süreç boyutuyla ele alındıında, teknolojik açıdan enformasyon sistemlerinin genel ileyiine ilikin bir model olarak aaıda ekil 1 de görüldüü gibi bir sürecin varlıından bahsetmekte mümkündür (Leblebici, 1996): Ar. Gör. Dr., Mu Alparslan Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Eitim Bilimleri Bölümü. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Eitim Bilimleri Bölümü, Elazı.

2 Online lem Sistem Performansının Kontrolü Sistem Yeterliliinin Kontrolü Veri Kaynaklarının Girii Verinin Enformasyona Dönüümü Enformasyon Ürünlerinin Çıkıı Ham Veri Girii Veri, Model ve Bilgi Kaynaklarının Depolanması Uç Kullanıcı çin ekil 1: Enformasyon Genel leyi Modeli ekil 1 incelendiinde, verinin enformasyona dönüümü sürecinde, Gorr a (1986) göre, ilk olarak verilerin sisteme girii için temelde manuel ve online olmak üzere iki yöntemin kullanıldıı görülmektedir. Baka bir anlamda veri kaynaklarının enformasyon ileme sürecine dâhil olma durumu sistemin gelimilik düzeyine göre farklılıklar gösterebilmektedir. Bu noktada önemli olan ey, enformasyon sistemlerinin çounlukla formüle edilmi verileri sisteme kabul ettikleridir. Yani verilerin farklı biçimlerinin formüle edilerek sisteme girilmesi gerekmektedir. kinci olarak, verinin enformasyona dönütürülmesi sürecinin, gözlem ve gerçeklerden elde edilen ham verilerin uç kullanıcılar için anlamlı ifadelere dönütürülmesi anlamınına geldiinin bilinmesi gereklidir. Bu süreci, bilgisayar tabanlı sistemlerde uygulama yazılımları otomatik olarak yerine getirmektedirler. Tüm bu süreç içerisinde verilerin veri, model veya bilgi tabanlı olarak nasıl depolanması gerektiini ise sistem analizi, sistem dizaynı ve sistem uygulaması süreçleri belirlemektedir. Son olarak, enformasyon sisteminin potansiyel performansının örgütsel sistem içerisinde verileri dönütürmeye yetip yetmediini kontrol amaçlı bir baka sürecin iletildii görülmektedir. Böylece enformasyon ürünlerinin çıkıı ekran (monitör), basılı materyal, vb ekilde gerçekletirilmektedir. Ortaya çıkan enformasyon ürünleri ise bata yönetsel olmak üzere muhtelif örgüt faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Ancak burada enformasyon genel ileyi modeline ilikin olarak modelde yer alan veri, bilgi ve enformasyon kavramlarının tanımları üzerinde son kez durmak gerekir. Zira Türkçe de veri, bilgi ve enformasyon kavramları kimi zaman birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Bu balamda modeldeki anlamıyla O brein (1990) ve Hadden a (1986) göre, veri, bir olay veya olguya ilikin ham gerçek veya gözlemler; enformasyon, kullanıcı için hazır hale getirilmi veri kümesi ve bilgi ise deerlendirmeye hazır hale getirilmi, ilenmi haldeki enformasyon anlamında kullanılmaktadır (Leblebici, 1996). Ayrıca burada enformasyon sürecini daha iyi anlamak adına enformasyon olgusunun temel özelliklerini bilmekte yarar vardır. Bunlar; enformasyonun kullanıcının ihtiyaçlarıyla ne kadar ilgili olduuna dair enformasyon uygunluu (Kroenke ve Hatch, 2001); enformasyon ve kaynaının güvenilirlii (Yozgat, 1998); doruluundan emin olunan enformasyon, yani enformasyon doruluu (Sanders, 1985; Yozgat, 1998; Ülgen, 1990); enformasyonun belirsizlii, burada enformasyonun belirsizlii azaltması beklenir (Bea ve Haas, 2001; Kroenke ve Hatch, 2001). Enformasyonun tamlıı, enformasyon tam olmalıdır eksik ya da hatalı enformasyon sonuçların yanıltıcı olmasına sebep olur (Sanders, 1985; Yozgat, 1998). Enformasyonun kısalıı, enformasyon eksiksiz olduu kadar fazla ve gereksiz bilgiyle de örülü olmamalıdır; enformasyonun ulaılabilirlii, enformasyon ihtiyaç duyulabilir olduu anda el altında olmalıdır (Yozgat, 1998; Ülgen, 1990) ve son olarak, enformasyonun farklılıı, enformasyon kullanıcıya bilgi sahibi olması açısından bir farklılık

3 yaratmalıdır (Kroenke ve Hatch, 2001). Sonuçta ise açıklanan enformasyon özelliklerine enformasyon ileyi sürecinde dikkat edilmesinin kiiye alacaı kararlar konusunda içerik ve ekil olarak daha etkili bir karar verme imkânı salayacaı ı söylenebilir (Edin, 2004). Dier yandan enformasyonun genel ileyi sürecinin modellenmesi ve teknoloji ile uyumlu hale getirilmesi süreci ve sonrasında toplumlar, teknolojik ilerleme temelinde tıpkı bir dalga yemi gibi enformasyonun youn ve etkili gücüne maruz kalarak bir dönüümden geçmilerdir. Bu dönüümü Alvin Toffler, dünyayı etkileyen üç ana dalga olduundan bahsederek açıklamaktadır. Toffler a göre toplumlar için ilk dalga tarımın bulunmasıyken, ikinci dalga sanayi devrimi ile balamıtır. Ve içinde bulunduumuz son dalga ise günümüz toplumunu ifade edecek ekilde enformasyon dalgası olarak adlandırılmaktadır. Benzer ekilde, Daniel Bell çaımız toplumuna sanayi sonrası toplum, Mc Luhan elektronik ça toplumu, Peter Drucker bilgi toplumu, Zbigniew Brzenski teknetronik ça toplumu, M. Castells ise a toplumu (Hacıosmanolu, 2010) adını vermilerdir. Burada verilen adlandırmalar içerisinde günümüz toplumunun doasını en iyi yansıtan adalandırmanın ise A Toplumu olduu ifade edilebilir. Ancak a toplumu kavramının toplumu temsil adına bazı ön kabulleri içerdiide açıktır. Baka bir ifade ile dünya üzerinde enformasyon ve iletiim teknolojilerinde meydana gelen gelimeler, yeni iletiim teknolojilerinin toplumun hemen her alanında kullanımını kaçınılmaz bir hale getirmitir. Öyleki bu gelimeler bireylerin yaam ekillerini deitiren en büyük etkenlerden biri olarak karımıza çıkmaktadır. Buna göre, günümüzde insanlar arasındaki bilgi paylaımı çok hızlı bir biçimde gerçekleebilmekte ve mobil iletiimin internet ile yakınsaması sonucu, bir bakıma zaman ve mekân kavramlarının önemi ortadan kalkmaktadır. Böylece insanlar arasında bilginin çok hızlı bir ekilde paylaılma süreci balamıtır. Bu durum, kiiler için aralarında iletiim alarının kurulabilecei yeni sosyalleme mekânlarını ortaya çıkarmıtır. Bu yeni sosyalleme mekânlarının adları ise Sosyal Alar dır. Bu anlamda sosyal aların ünlerinin kiiler arasında giderek artmasıyla birlikte, her türlü iletiimin bu alar aracılııyla a gerçekletirilmeye balandıı görülmektedir. Nihai olarak, meydana gelen bu gelimeler ııında insanların/toplumların birbirleriyle olan ilikilerinin, iletiimlerinin, sosyalleme süreçlerinin, yaam biçimlerinin ve çevreyle olan etkileimlerinin derinden den etkilendii görülmektedir (Karagülle ve Çaycı, 2014). Sosyal aların toplumlar üzerinde bu denli büyük etkilere sahip olmasının altında yatan temel nedenlerin baında ise enformasyon temelli a si gelmektedir. Bu ye göre örnein, yeni sosyal araçlar, kiiler arasında basit bir paylaımı kullanarak, çeitli enformasyonlar aracılııyla, yeni grupların olumasına olanak tanımaktadırlar. Ancak bu durum aynı zamanda sanılanın aksine grupların olumaları ve varlıklarını sürdürebilmelerini kolaylatırmak yerine e zorlatıracak ekilde karmaık bir süreci de beraberinde getirmektedir. Bu karmaıklık ise fizikçi Philip Anderson a göre çok, farklıdır anlamına gelmektedir. Çok, farklıdır ifadesiyle gerçekte neyi kast ettiini ise Anderson 1972 de Science dergisinde çıkarmı olduu bir makalesinde öyle açıklamıtır: Atomlardan insanlara kadar herhangi bir eyin bir kümesi incelendii takdirde, kümeye ait herbir bileenin gözlemlenmesiyle öngörülemeyecek karmaık bir tavır sergiledii i söylenebilir. Bu bulgu ekil 2 deki gibi bir sonucu zorunlu kılmaktadır (Shirky, 2008: 27). ekil 2: Bütün Balantıları Çizilmi Üç Küme ekil 2 incelendiinde, dierlerine oranla çok daha küçük olan ve en bata yer alan küçük kümenin 5 üyesi ve 10 balantısı bulunmaktadır. Ortada verilen kümenin ise 10 üyesi ve 45 balantısı vardır. Son olarak, en sonda yer alan ve oransal olarak içlerinde en büyük ük olan kümenin 15 üyesi ve 105 balantısı olduu görülmektedir ve ulaılan bu sayısal sonuçlar ise temelde u a si formülüne: C=Nx(N-1)/2

4 dayanmaktadır. Burada formüldeki C: Kiiler Arası Kurulan A Balantısı Sayısını ve N: Aın Kurulduu/Kurulacaı Kii Sayısını temsil etmektedir. Burada ekil 6 da dikkat edilmesi ve vurgulanması gereken temel düünce ise; bir grubun karmaıklıının, sonuçta grubun boyutundan daha hızlı bir artı gösterdiidir. Baka bir deyile, ekil 6 da açıklanmaya çalıılan, gerçekte a si çerçevesinde ele alındıında örnein, geç kalınmı bir projeye daha fazla çalıanın eklenmesi genel kanının aksine projenin daha da gecikmesine yol açacaktır; çünkü proje grubuna yeni çalıanların eklenmesi, grubu egüdümleme maliyetini artıracaktır. Bu durum, a si temelinde ve a younluu (D) formülü (D=Güncel Balantıların Sayısı/Maksimum Olası Balantıların Sayısı) dorultusunda ele alınarak deerlendirildiinde ise bir tür karmaıklık sonucunu vermektedir. Dahası bu karmaıklık, gayet temel bir çözümsüzlüü de beraberinde getirdiinden ve hemen her toplumsal grup bu durumla bir ekilde ba etmek zorunda kaldıından, söz konusu karmaıklıın giderilemeyecei, buna karın sadece yönetilebilecei varsayılmaktadır. Bu nedenle modern çada bu sosyal a sinin getirdii karmaıklıa bir çözüm olarak insanlar, örgütlerde biraraya getirilmilerdir. Ancak burada öncelikle bir örgüt olmanın minimum maliyetinin nispeten yüksek olduu göz önünde bulundurulmalıdır. Günümüz yeni sosyal araçlarının/alarının ise bu yüksek maliyeti grup eylemlerini koordine etme yoluyla düürerek varolan denklemi deitirdikleri söylenebilir. Bu deiimi görmenin en kolay yollarından biri ise örgütlerde geleneksel yönetimle yürütülmesi zor olan, ancak yeni koordinasyon yöntemleriyle olasılık kazanan eylemlerdir (Shirky, 2008: 25-31). Heylinghen (1996) de karmaıklıın düzen ile düzensizliin arasında, kaosun kıyısında olduunu ifade etmektedir. Ve karmaıklıın düzeyini, çevre ve etkileim örüntülerine balamaktadır. Yani bir anlamda karmaık sistemler çevrelerine karı açıktırlar (Erçetin, 2001a: 54-55). Bu açıdan günümüz örgütleri için enformasyon kuramı temelinde bir a yaklaımı, örgütsel karmaıklıı giderebilmek adına önerilmektedir. Ancak a si/yaklaımının bütünüyle anlaılabilmesi için birçok disiplini bir arada düünmek gerektii de vurgulanmaktadır. Yani aslında a yaklaımının sosyoloji, sosyal psikoloji, matematik, fizik, politika bilimi, iletiim, antropoloji, ekonomi ve epidomoloji gibi farklı disiplinleri de temel alacak ekilde deerlendirilmesi veye düünülmesi gerekmektedir. Çünkü Wasserman ve Faust a (1994) göre, sosyal a kavramı, kendi içinde bir dizi aktörü (kullanıcı) ve bu aktörler arasındaki ilikileri (aları) barındırmaktadır. Burada kullanıcılardan kasıt kiiler, gruplar, örgütler ya da toplumlar olabilirken; iliki veya adan kasıt ise iki kii arasındaki baın bir ölçüsü ya da bir kii ile bir grup arasındaki ilikinin karılatırmalı bir seviyesi olabilmektedir (Katz, vd., 2004). Tüm bu temel sonuçlar ııında, günümüzde giderek daha geni kitleler tarafından çeitli sosyal aların kolaylıkla kurulmasında teknoloji ürünü olan sosyal medya/a araçlarının etkileri yadsımak ise mümkün deildir. Bu noktada sosyal aların etkililii açısından kullanıcılar veya gruplar arasında güçlü sosyal aların kurulabilmesi sürecinde kullanıcıların bu teknolojiyi hangi düzeyde benimsedikleri ve teknolojiyi kabul etme durumlarının etkisi de büyük ve önemlidir. Ancak burada bir teknolojik ürün olarak sosyal a (facebook, twitter, vb) araçlarının beraberlerinde bir yenilii getirdikleri ve bir yenilik olarak teknolojinin ise temelde kullanıcıları tarafından benimsenmesi ve kabulünün gerekli olduu göz önünde bulundurulmalıdır. 2. Teknolojiyi Benimseme ve Kabul Modelleri Alanyazında bir yenilik olarak teknolojinin, benimsenmesi ve kabulü ile ilgili birçok model ve kuram (Fishben ve Ajzen, 1975; Ajzen, 1991; Davis 1989; Moore & Benbasat, 1991; Rogers, 2003) bulunmaktadır. Bunlar arasında bazıları sosyal psikoloji alanında olup yeninin benimsenmesini daha çok birey seviyesinde yani içsel karar süreçlerini ön plana çıkararak incelemektedirler. Ancak bazıları ise yeninin özelliklerine odaklanmı olup yeninin sistem içinde kullanımının yaygınlamasına odaklanmılardır (Mazman, 2009). Kullanıcıların, teknolojiyi nasıl kabul ettiklerini ve kullandıklarını ortaya çıkarmayı amaçlayan bir model olarak tanımlanabilecek olan teknoloji kabul modeli (TKM) ise, Davis (1989) tarafından gelitirilmitir. Alanyazında teknoloji kabul modelinin gücünü açıklamaya çalıan ve birbirleri ile tutarlı sonuçlar vermi olan ve pek çok aratırmacı tarafından gerçekletirilen çalımalar (Legris, Ingham ve Collerette, 2003) mevcuttur. Buna göre, teknoloji kabul modeline ilikin kuramsal temelin Ajzen ve Fishbein (1980) tarafından gelitirilen Sebepli Davranı Kuramına (SDK) dayanmakta olduu ifade edilebilir. Bu kuram, kiinin davranılarını belirleyen unsurun kendi iradesi ve istei olduunu ve kii eylemlerinin bu ekilde gerçekletiini savunmaktadır. Dier taraftan, Ajzen (1991) ise Planlı Davranı Kuramında (PDK) elde olmayan kimi etkenlerin kiinin davranıını etkileyebileceini öne sürmütür. Böylece hem SDK hem de PDK üzerine çeitli aratırmalar yapılmı ve geçerlilikleri üzerine kanıtlar zaman içerisinde sunulmutur. Nitekim her iki model de inanç, tutum, niyet ve davranı ilikisinin kullanım üzerindeki etkileri ve nedenlerini açıklamak veya tahmin edebilmek amacıyla alanyazında geni çapta yer bulmulardır. Bu

5 açıdan her iki kuramı da temel alan teknoloji kabul modelinin bir sistemin kullanımını %40 oranında tahmin ettiine dair kanıtlar mevcut olduu söylenebilir (Ursava, ahin ve Mcllroy, 2014a). Ayrıca teknolojinin tarihsel geliimi süreci içerisinde ise çok çeitli ve farklı türden biliim teknolojisi kabul modellerinin üretildikleri de anlaılmaktadır. Buna göre, gemiten günümüze dein gelitirilmi olan biliim teknolojisi kabul modelleri ve bu modelleri gelitiren aratırmacıların adları aaıda Tablo 1 de sunulmutur: Tablo 1: Biliim Teknolojisi Kabul Modelleri/Kuramları Yazar/Yazarlar Modeller/Kuramlar (Fishbein ve Azjen, 1975) Sebepli Davranı Kuramı (Bandura, 1986) Sosyal Bilisel Kuram (Davis, 1989) Teknoloji Kabul Modeli (Azjen, 1991) (Rogers, 1995) Planlı Davranı Kuramı Yeniliin Yayılması Kuramı (Taylor ve Todd, 1995) Ayrıtırılmı Planlı Davranı Kuramı (Davis, Bagozzi ve Warshaw, 1992; Vallerand, 1997) Motivasyon Modeli (Venkatesh ve Davis, 2000) Teknoloji Kabul Modeli II (Venkatesh ve Bala, 2008) Teknoloji Kabul Modeli III (Venkatesh, Morris, Davis ve Davis, 2003; Venkatesh, Thong ve Xu, 2012) Teknoloji Kabul ve Kullanım Birletirilmi Modeli Kaynak: Ursava, ahin ve Mcllroy, 2014b. Tablo 1 e bakıldıında, toplumsal anlamda biliim teknolojilerinin kiiler arasında nasıl bir benimseme ve kabul gördüüne ilikin olarak 1975 ten günümüze çok sayıda model ve kuramın çeitli aratırmacılar tarafından gelitirilmi oldukları söylenebilir. Ancak aratırmalar (Davis ve dierleri, 1989; Mathieson, 1991; Taylor ve Todd, 1995; Venkatesh ve dierleri, 2003) arasında bu modellerden herhangi birinin teknoloji kullanımı kabulü ve davranıını açıklamada dierlerinden daha üstün olduuna dair net bir sonuca ulaılamamıtır (Ursava, ahin ve Mcllroy, 2014b). 3. Web 2.0, Sosyal Alar ve Özellikleri Son zamanlarda önemli bir bilgi paylaım ortamı olarak, sosyal aların internetin yaygın kullanımı sayesinde, ilgili çalımalar aracılııyla alanyazında sıkça yer bulduu görülmektedir. Bu anlamda özellikle internet Web 2.0 (facebook, twitter, blogger, vb) tabanlı sanal ortam ürünlerinin sosyal a teknolojisi olarak hemen her toplum ve kültürden insanların kullanımları neticesinde dünyaca yaygınlamı oldukları hatta bu durumun artan ekilde devam edeceine dair bir öngörü vardır. Bu öngörü ekil 3 te daha net olarak görülmektedir. ekil 3: nternet Tabanlı Artan ve Anlamlı Sosyal Balantılar (Kaynak: Radar Networks & Nova Spivack, ekil 3 incelendiinde, internet tabanlı sosyal balantı alarının sayılarının giderek artan bir sayıda ve kurulan anlamlı balantı durumlarının günümüz ve sonrası için öngörülen bir artı dorusuna sahip oldukları anlaılmaktadır. Burada vurgulanması gereken önemli bir nokta ise bu öngörülen artı durumunun nerdeyse sonsuza uzayan bir seyir çiziyor olmasıdır. Bununla birlikte, günümüzde gelinen noktada ise sosyal a kavramının bir tür toplumsal katılım kültür üne dönümesine ve çeitli türde sosyal

6 paylaım sitelerinin sayılarının her geçen gün giderek artmasına imkân salandıı söylenebilir (Polat ve Arabacı, 2014). Nitekim konuya ilikin giderek artan sayıdaki aratırmalar (Jenkins, 2009b; Livingstone ve Bober, 2005; Livingstone, 2003) çounlukla sosyal alar aracılııyla gelien katılımcı bir kültürün potansiyel faydalarına iaret etmektedirler. Bu potansiyel faydalar arasında; arkadalardan örenme, fikri haklara karı deien tutum, kültürel ifadelerin çeitlenmesi, modern i ortamlarında deeri olan bilgi ve becerilerin kazanılması ve daha güçlü bir vatandalık algısının oluuyor olması sayılabilir. Hatta daha ileri gidilerek, kiiler arası kurulan sosyal aların önemli bir sonucu olarak katılım kültürüne eriimin, okulda veya ite kimin baarılı kimin baarısız olacaını belirleyen bir çeit gizli müfredat ilevini gördüü bile iddia edilmektedir. Buna göre, popüler kültürle etkilemek suretiyle kiiler, modern okul ve i yerlerinde gerekli temel beceri ve yetkinlikleri kendi kendilerine kazanmaktadırlar (Acun, 2009). Gerçekte ise bir sözlük tanımı olarak sosyal ya da toplumsal a kavramının, bir ya da birden fazla toplumsal ilikiyle birbirine balanmı kiilerden oluan ve dolayısıyla toplumsal bir ba (daha ender durumlarda ortaklıklar ve roller) kuran (Özmen, vd., 2011) genel bir yapısal kavram olduu görülmektedir. Bu kavram, web tabanlı sosyal a teknolojisi (facebook, twitter, vs) olarak günümüz koullarında karılıını sanal dünyada bulmutur. Bu balamda Boyd ve Ellison (2007) sosyal a sitelerini, sınırları belli olan bir sistem içerisinde kullanıcı bilgilerinin kullanıcı hesap sahibinin iznine göre açık veya kısmen açık olduu, kullanıcıların listelendii ve bu kullanıcılar arasında paylaımın olduu web tabanlı hizmetler olarak açıklamılardır (Acun, 2009). Günümüzde üyelik yolu ile çalıan sosyal a sitelerinin kullanıcı sayıları ve etki alanları ise her geçen gün daha da genilemektedir. Zira bu sitelere dünyanın her tarafından eriilip kolaylıkla üye olunabilinmektedir. Bu sayede örnein; Türkiye den birisi rahatlıkla baka bir ülkedeki tanımadaı baka birisiyle arkada olabilmekte (Karaku ve Varol, 2012) ve iletiim alarını genilete bilmektedir. Bu durum için son aamayı temsilen gelinen noktayı ise ekil 4 te daha net anlamak mümkündür. ekil 4: Günümüzde Sosyal Alar Aracılıı le Artan letiim Aları (Kaynak: ) ekil 4 te görüldüü gibi her geçen gün giderek artan sosyal a teknolojileri aracılıı ve etkisiyle gelinen noktada her biri birbiriyle ve dier bakalarıyla ilikili sayısız iletiim aının kurulabilindii söylenebilir. Böylece sosyal alar, zaman içerisinde çeitli ekillerde yaygınlaarak, insanların/kullanıcılarının bilgi, düünce ve fikirlerini paylaabildikleri ve sürekli bir paylaımın egemen olduu sanal platformlara dönümülerdir (Polat ve Arabacı, 2014). Bu sanal ve sürekli paylaım platformlarının/alarının ise kaynaı Web 2.0 teknolojisinde yatmaktadır. Ve tıpkı sosyal a teknolojisinde olduu gibi Web 2.0 ve beraberindeki dier teknolojiler zaman içerisinde teknolojik sürekli bir geliim ve ilerleme sürecinin bir parçası olmulardır. Bu geliim ve karmaık iliki aında Web 2.0 teknolojisi, en kısa biçimde okunabilir ve yazılabilir web, ikinci nesil web araçları ya da sosyal yazılımlar olarak isimlendirilmekte ve tanımlanmaktadır (D Souza, 2006). Web 2.0 teknolojisi araçları arasında ise özellikle sosyal alar resim, video, içerik, profil gibi bir çok konuda paylaım ve etkileim

7 salamasıyla milyonlarca kullanıcının ilgisini çekmilerdir. Böylece web 2.0 temelli sosyal alar, sosyal a toplulukları ile birlikte internet kullanıcıları arasında oldukça yaygınlamılardır (Selwyn, 2007). Bu açıdan Barlett ve Bragg (2006) sosyal aları, ibirlii için paylaılan alanı ve sosyal balantıları arttıran, grup etkileimini ve ayrıca web tabanlı bir ortamda bilgi deiimini kümeleyen uygulamalar dizisi olarak tanımlamaktadırlar (Mazman, 2009). Ancak bu uygulamalar dizisinin etkililii ve yararlılıı önceden belirlenen iyi amaçlar ve kurallar dâhilinde kullanılmaları ile ortaya çıkmaktadır. Çünkü katılımcı bir kültürün egemen olduu sosyal alarda bu kültürün üyeleri, birbirleriyle aralarında belirli bir sosyal ba hissetmekte ve bu kültüre katkılarının önemli olduuna inanmaktadırlar. En azından yaptıkları/ürettikleri hakkında dier insanların ne düündüüne önem vermektedirler (Akyazı ve Ünal, 2013). Bu balamda sosyal a; insanların birbirleriyle internet iletiim kanalları üzerinden iletiime geçmelerini ve aynı zamanda kendi sosyal yaamlarında yaptıkları gibi çeitli jestleri simgeleyen sembolik birtakım hareketleri göstererek yine kendilerine ait bir sanal ortamda, sosyal iletiim kurmalarına olanak salayan bir genel ve sanal yapının adıdır. Dahası günümüz dünyası için sosyal a olgusu giderek yayılmakta ve kullanımı bireyler, toplumlar için gerekli hale gelmektedir. Öyleki medyaya ve çeitli iletiim kaynaklarına bakıldıında sosyal aları kullanarak bazı isyanların, iç savaların, devrimlerin vb. eylerin artık sosyal alar üzerinden ilk adımlarının gerçekletirildii bile görülmektedir (Wikipedia, 2013). Bu açıdan deerlendirildiklerinde sosyal aların, insan gruplarını etkileme ve yönlendirmede önemli bir güç oldukları öngörülebilir. Öte yandan bu gücün toplumların özellikle ve öncelikle eitim sistemlerine kanalize edilmesi ve eitsel amaçlar için etkili kullanımının salanması ve bu nedenle genel özelliklerinin bilinmesi gelecek açısından büyük önem arz etmektedir. Sosyal alar, özellikleri itibariyle birden çok fonksiyona sahip Web 2.0 internet teknolojisi tabanlı sanal platformlar olduklarından birden çok fonksiyona sahiptirler. Bu fonksiyonları genel olarak; kiisel bilgilerin paylaılması, gruplara katılma, düüncelerin ifade edilebilmesi ve kullanıcıların aktif tutulması eklinde sıralamak mümkündür (Özkan, 2013). Anında paylaım özellii sayesinde Web 2.0 teknolojisi ile birlikte internet kullanıcıları, artık herhangi bir sitede okudukları bir haberi, izledikleri bir videoyu ya da dinledikleri bir arkıyı Facebook ve Twitter gibi popüler sosyal alar üzerinden bir tıkla paylaabilmektedirler. Birçok sosyal a sitesinde yer alan bu özellik sayesinde kullanıcılar aslında kendi beenilerini, zevklerini, düüncelerini, bakı açılarını da sosyal alardaki dier arkadalarıyla paylamı olmaktadırlar. Web 2.0 teknolojileri böylece bütün siteleri birbirine balıyor ve bu ekilde insanların zihinlerinde olan internet kavramının yeniden ekillenmesine olanak salamaktadır (Deniz, 2012). Burada sosyal aların genelde ve temel olarak u yapıları içermekte oldukları söylenebilir (Dawley, 2009): Sosyal siteler: MySpace, Facebook, Twitter; Fotoraf Paylaım Siteleri: Flicker, PhotoBucket; Video Paylaım: YouTube; Profesyonel A Siteleri: LinkedIn, Ning; Bloglar: Blogger.com, Wordpress; Wikiler: Wetpaint, PBWiki; çerik Etiketleme: MERLOT, SLoog; Sanal Kelime: SL, Active Worlds, There, Whyville, Club Penguin, HiPiHi (Vural ve Bat, 2010). Dolayısıyla sosyal aların özelliklerini daha ayrıntılı bir yaklaımla ele almak gerekir. Buna göre, sosyal aların genel özelliklerini aaıda verilen halleriyle özetlemek mümkündür (Mazman, 2009): Sosyal aların birçou kullanıcıya e-posta, chat, anlık mesajlama, video, blogging, dosya paylaımı, fotoraf paylaımı gibi çeitli türden hizmetleri salayarak, kullanıcıların birbirleriyle etkileimlerini kolaylatırırlar. Sosyal alar kullanıcıların bir veritabanını tutarlar. Böylece kullanıcılar kolaylıkla arkadalarını bulabilir, topluluklar oluturabilir ve kendileri ile ortak ilgiye sahip bireyler ile ortak paylaımda bulunabilirler. Sosyal alar kullanıcılarına çevrim içi olarak kendi profil sayfalarını oluturma imkânı verir ve kendi sosyal alarını ortaya koymalarına imkân salarlar. Sosyal aların büyük bir çounluu ücretsizdirler. Sosyal aların birçou kullanıcıdan gelen dönüte göre yeni özellikler ekler ve kendilerini gelitirirler. Aynı ekilde açık kaynaklı versiyonları ise kullanıcın kendi uygulamalarını gelitirerek siteye entegre edebilmesine olanak salarlar. Sosyal alar kullanıcının kendi eriim ve gizlilik kurallarını yine kendisinin düzenlemesini salarlar. Bu ekilde kullanıcılar neyi, hangi derecede, ne kadar ve ne oranda paylamak istediklerine karar verebilirler. Sosyal alar içerik, konu ya da ilgi alanına dayalı ilk nesil çevrim içi topluluklara odaklanmaktan çok birey temelli kiisel ve çevrim içi topluluklara odaklanırlar.

8 Bu özellikler hakkında öncelikle sosyal aların günümüz ve sonrası için saladıı/salayacaı avantajlar açısından düünmek gerekir. Bu sebeple genel anlamda sosyal a sitelerinin özellikleri içerisinde belki de en dikkat çekeninin katılımcıların kendi geni sosyal alarının bir parçası olan insanlarla iletiim kurabilmelerine imkân salamaları olduu öne sürülebilir. Buna karın temelde, sosyal a sitelerini benzersiz kılan eyin bireylerin yabancılarla tanımasını olanaklı kılması deil, aksine sosyal alarında kullanıcıları görünür kılmayı salaması ve birbirlerine balanmaya olanak tanımasıdır. Baka bir deyile, sosyal alar/a siteleri kiilere (Boyd ve Ellison, 2008): Sınırlandırılmı bir sistem içinde genel ya da yarı genel bir profil oluturabilmelerinde; balantıyı paylaan dier kullanıcıların listesindekilerle konuabilmelerinde ve onların balantı listelerine ve oradan çapraz geçiler yaparak ayrıca sistem içindeki dier bireylerin de bunları yapmasına imkan vererek web tabanlı bir sanal a yapısının oluturulabilmesine olanak salayıcı (Kaymak, 2012) türden özelliklere sahiptirler. Böylelikle sahip oldukları tüm bu özellikleri ile sosyal aların günümüz eitim sistemleri içerisinde kendilerine yer buldukları/bulabileceklerini ve eitimde öretim, yönetim ve hatta denetim amaçlı kullanımlarının eitsel amaçlara ulama adına toplumlara büyük kolaylık ve olanaklar salayabilecei öngörülebilir bir durumdur (Polat ve Arabacı, 2014). 4. Belirsizlik Kavramı ve Boyutları Belirsizlik, doanın içinde yer alan, örgütsel yaantıyı ve iletiimi kaplayan bir olgudur (Neyiçi, 2008). Ancak davranı bilimleri açısından ele alındıında; en genel anlamıyla belirsizlik kavramı, bir olayın veya herhangi bir davranıın sonucunun ve ne olacaının ön görülememesi veya bilinememesi olgusu olarak tanımlamaktadır (Sarı, 2007). Yani bir anlamda belirsizlik, gelecek ile ilgili beklentilerin ve gelecein net olmaması durumudur. Bu açıdan Sarı ve Da (2009) belirsizliin, devamında kiiye endie, kaygı ve korku gibi ruh hallerini beraberinde getiren ve çou zaman insan psikolojisi üzerinde olumsuz etkiler bırakabilen bir kavram olarakta ifade edilmekte olduunu belirtmilerdir. Belirsizliin olumsuz bir kavram olarak görülmesinin temel nedenini ise Grenier, Barette ve Ladouceur (2005), insanın yaradılıı gerei geleceinden emin olmak ve yarınını garanti altına almak isteyen bir yapıda olmasına balamılardır. Bu balamda, eer kiinin yaantısında bir belirsizlik varsa bu durum o kiinin hem psikolojik iyi olu hem de öznel iyi oluu üzerinde olumsuz etkiler bırakabilmektedir (Sarıçam, vd., 2014). Benzer ekilde belirsizlii genellikle ifadelerin mulaklıı, artların deikenlii veya zaman zaman çelikili olabilen çeitli yorumların ve bakı açılarının olduu durumlar olarak tanımlamanın da mümkün olduu söylenebilir. Bu nedenle belirsizliin, durumsal bir özellik taıdıı belirtilmektedir. Buna göre, durumsal belirsizliin temelde üç nedene dayandırılabilecei anlaılmaktadır. Bu temel nedenler; bilindik yönleri olmayan yeni bir durum olarak yenilik; dikkate almayı gerektiren pek çok iaretin olması yönünden karmaıklık ve farklı ipuçlarının farklı düzenlemeleri iaret ettii ve doasında çeliki barındıran bir durum olarak çözülmezliktir (Kajs ve McCollum, 2009). Günümüzde çok sayıda örgüt, belirsizliin temel nedenleri olan yenilik, karmaıklık ve çözülmezliin bir sonucu olarak; kaotik, karmaık, belirsiz ortamlar içerisinde yaamaya çalımaktadır. Bu nedenle liderler, belirsizlii artık daha fazla görmezden gelememekte ve örgütlerinin sabit ortamlar içerisinde yaamadıını kabul etmektedirler. Burada belirsizlikten kaçınmanın örgüt için daha fazla bilinmeyen yaratmakta olduu ise bir dier gerçektir (Neyici, 2008). Dolayısıyla 21. yüzyılın örgütleri, örgütsel belirsizlik karısında daha yeni liderlik yaklaımlarının yanı sıra açık liderlik gibi alternatif liderlik yaklaımlarını da göz önünde bulundurmalıdırlar. Çünkü toplumların iç ve dı dinamikleri dâhilinde her alanda gerçekleen yeni teknolojik, örgütsel, vb deiim süreçleri, örgüt liderlerini, bata teknoloji temelli uygulamalar olmak üzeri birçok farklı araçlar kullanarak, bu araçlar ve kendi liderlik becerileri üzerinden imdi ve gelecee dair algılanan belirsizliin stresiyle mücadele etmeye zorlamaktadır. Bu balamda Tınaztepe ye (2010) göre, alanyazında kiilerin hemen her zaman dilimi için yaadıkları veya yaayacakları belirsizliin; bireysel, grupsal ve örgütsel olmak üzere üç farklı alt boyutu bulunmaktadır. Bu alt boyutlara ilikin bilgiler aaıda balıklar halinde sunulmutur: 4.1. Bireysel Belirsizlik Gifford, Bobbitt ve Scolum a (1979) göre kiiler, kendileriyle ilgili herhangi bir konuda yeterli ve gereken düzeyde bir enformasyona ulaamadıklarında ya da konuya ilikin ulatıkları verilerin düzenliden düzensize doru bir seyir izlemesi gibi bir durumla karılatıklarında belirsizlii deneyimlemektedirler. Yani böylesi durumlarda kiiler bireysel belirsizlii yaamaktadırlar. Bu açıdan Jackson (1989) kiinin olaylar arasında neden-sonuç ilikisi kurma, kavramlatırma ve bilisel yeterliklerinin, karılaacaı/yaayacaı bireysel belirsizlik düzeyinin derecesini belirleyebileceini ifade etmektedir. Burada önemli olan ve kiinin yaadıı/yaayacaı bireysel belirsizlik derecesi üzerinde etkili olan ey ise; kiinin bireysel olarak

9 belirsizlii nasıl algıladıı, bu belirsizlii giderebilmek adına eldeki verileri nasıl akılda tuttuu ve verileri nasıl kullandııdır. Bordia ve arkadaları (2004) ise bireysel belirsizlii, örgütsel psikoloji temelinde ele alarak kiinin duygusal iyi olu haliyle ilikilendirdikleri çalımalarının sonunda özelde bireysel belirsizlii genelde ise örgütsel belirsizlii, stratejik belirsizlik, uygulama belirsizlii ve i ile ilikili belirsizlik olmak üzere üç farklı ekilde sınıflandırmılardır. Bu sınıflandırmalar ve özelliklerine ilikin bilgiler ekil 5 te sunulmutur (Bordia, vd., 2004): Stratejik Belirsizlik: Bir örgütte örgütün gelecei ile ilgili akılcı deiimlerin örgüt üstü zorunluluklar nedeniyle gerçekletirilmesi ve bu deiimin örgütün birimlerince içselletirilmesi sürecinde, çalıanların, örgüt içinde bireysel düzeyde yaadıkları ancak aslında tüm çalıanları ilgilendiren bir belirsizliktir. Uygulama Belirsizlii: Buono ve Bodwitch'e (2003) göre, bir örgütün tüm alt birimlerinde, örgüt içindeki emir komuta zincirinde, örgüt çalıamlarının i statülerinde, vb ortamlarda deien kurallar veya uygulamalar dorultusunda çalıanların bireysel olarak yaadıkları belirsizlii uygulama belirsizlii olarak tanımlamak mümkündür. le likili Belirsizlik: Örgütün yeniden dizaynı veya örgüt yapısından kaynaklanan nedenlerden dolayı meydana gelen deiiklikler sonucunda ie duyulan güvensizliin yarattıı bir belirsizliktir.yani örnein örgütte yeni bir teknolojiye geçilmesi ya da bir i küçültme stratejisi izlenmesi durumlarında çalıanların iteki rolleri veya i garantileri hakkında endie hissetmelerinden kaynaklanan bir bireysel belirsizliktir. ekil 5. Örgütte Yaanılan Bireysel Belirsizliin Boyutları ekil 5 incelendiinde bireysel belirsizliin örgütsel düzeyde üç yaklaımla ele alınabilecei anlaılmaktadır. Bunlar: bireysel olarak yaanan ancak gerçekte tüm çalıanları ilgilendiren stratejik belirsizlik; deien ortam ve koullar özelinde kiide yaanması muhtemel uygulama belirsizlii ve son olarak, ie duyulan güvensizliin yarattıı bir bireysel belirsizlik türü olarak i ile ilikili belirsizliktir Grupsal Belirsizlik Grup düzeyinde ele alındıında belirsizlik aslında caydırıcı bir ifade (Schuler, 1980) olmakla birlikte motivasyon salayıcı bir anlama da gelebilmektedir. Yani bir anlamda belirsizlik, gruplar için motivasyonel bir güç salama aracı olabilmektedir. Zira gruplar, belirsizlie karı kendi grup kimliklerini tanımlayıcı bir ekilde ortaya koyarak bir grup halinde hareket etme eilimi gösterirler (Hogg and Mullin, 1999). Ayrıca grupsal belirsizlik, temelde herhangi bir grup içerisindeki etkileim kalıplarının mulak olma durumunu da temsil etmektedir. Jackson (1989) ise grup düzeyinde mulaklık ile belirsizliin aynı anlama gelmediine iaret eder. Buna göre, mulaklık, grup düzeyinde herhangi bir konu hakkında enformasyonun açık olmaması anlamına gelirken; belirsizlik ise enformasyonun az olduu durumları anlatmaktadır. Dier bir deyile, Norton a (1975) göre, bir durumun mulaklık taıması demek, karmaık, yetersiz ve çelikili enformasyonun o durum için var olması anlamına gelmektedir. Örgütsel açıdan ele alındıında deiim zamanlarında grup liderinin deiimin nitelii hakkında grup üyelerini bilgilendirmemesi (mulaklık) üyeler arasında bir güven ihlali durumunun yaanmasına neden olabilir. Çünkü deiimin ne türden yenilikleri beraberinde getireceinin bilgisine sahip olunmaması (belirsizlik) grup üylerini deiime yönelik bilgi kaynaklarını dıarıda aramaya (Difonzo ve Bordia, 1998) iter. Bu durum ise grupsal bir belirsizlik durumudur ve bu sonuç belirsizlik sürecinin doal bir ürünüdür. Nitekim Allen vd. (2007) de, k olarak belirsizlii azaltmak açısından, bireysel ya da grupsal belirsizlik durumlarında, kii ya da grupların var olan belirsizlie ilikin belirsizlii azaltacaını düündükleri bilgileri aramak için hamle yapacaklarını ifade etmektedirler. Böylesi durumlarda liderlerin bir liderlik davranıı olarak belirsizliin giderici enformasyonunu grubun dier üyeleri ile paylamaları ve bunu etkili bir iletiim aracılııyla gerçekletirmeleri gerekmektedir. Bu açıdan bir lider, özellikle grupsal düzeyde belirsizliklerin, grup içerisinde etkisiz iletiim ortamlarını tetikleyebileceini ön görmelidir Örgütsel Belirsizlik Örgüt psikolojsi, örgütsel belirsizlii örgütlerin temel bir problemi olarak tanımlamaktadır (Short ve Clarke, 1992; Thompson, 1967). Çünkü belirsizlik, örgütler için kaçınılmaz ve karakteristik (Lawrence ve Lorsch, 1967) bir durumdur. Bu durum örgütlerin, her türden deiimi içlerinde kolaylıkla barındıran; açık

10 ve bir rutinin gereiymiçesine deiimi sürdüren sistemler olmalarından kaynaklanmaktadır. Baka bir deyile, deiimin her türlüsü örgütler için beraberinde birçok belirsizlii barındırmakta ve gerçekte belirsizlik, örgütler açısından pekte çekici veya istenen bir durum olmamaktadır. Çünkü belirsizliin yarattıı koullar, gözlenebilir bir ekilde, örgütün etkililii ve performansı üzerine etki etmektedirler. Örnein, youn belirsizlik altında bir örgütün üst yöneticilerinin akılcı kararlar alma durumları neredeyse durma noktasına doru bir eilim gösterebilmektedir. Böylece yetersiz enformasyona dayalı yüksek belirsizlik durumu örgütlerin etkililiini azalmakta ve akılcı kararlar almalarının önüne geçmektedir (March ve Simon, 1958). Aratırmalara göre, örgütsel düzeyde belirsizlik sınıflamasının en baında ise çevresel (dı) belirsizlik (Buono ve Bowditch, 1989; Beckman, Haunschild ve Phillips, 2004) gelmektedir. Burada çevresel belirsizlik ile kastedilen durum ise örgüt dıındaki çevresel olaylar, etkinlikler ve deiimler hakkında örgütlerin gereken enformasyona sahip olamamaları durumunun neden olduu bir belirsizliktir (Duncan, 1972; Lawrence ve Lorsch, 1967; Milliken, 1987). Buna göre, örgütsel anlamda iç belirsizlik, örgüt çalıanlarının çalıma düzeyleri, yapılan iin içerii, sistemin iç özellikleri ve karar verme süreçleri (Bordia, vd., 2004) ile ilgili iken; dı (çevresel) belirsizlik, çevresel deiimlerin örgütün karar verme alternatifleri üzerine yaptıı etki ve bu deiimlerin örgüt açısından gelecei yordama durumları üzerinde durmaktadır (Duncan, 1972; Lawrence ve Lorsch, 1967; Milliken, 1987 den Akt: Tınaztepe, 2010). Örgütsel belirsizlik hakkında herkesten farklı olarak ise Milliken (1987) her biri farklı özelliklerdeki üç farklı çevresel belirsizlikten bahsetmektedir. Bu çevresel belirsizlik türleri aaıda ekil 6 da açıklanmıtır: Etki Belirsizlii Statü Belirsizlii (Algılanan Çevresel Belirsizlik) Tepki Belirsizlii ÖRGÜT ekil 6. Dı Örgütsel Belirsizliin Üç Farklı Tipi ekil 6 ya göre, bir örgüte yönelen dı belirsizliklerin temelde üç türde olduu görülmektedir. Bu dı belirsizliklerden ilki, Statü Belirsizlii (Algılanan Çevresel Belirsizlik) dir. Gerçekte ise statü belirsizlii, bir örgüt için alınan bir kararın dorudan sonucu u olan bir durum deildir. Aksine bu belirsizlik çeidi, örgüt yöneticilerinin/liderlerinin örgütün yakın çevresindeki deiimleri ve bu deiimlerin örgütsel düzeyde yaratacaı olası etkileri algılayıp/algılayamamalarına dair bir belirsizliktir. Yönetsel açıdan düünüldüünde ise örnein, örgütün paydaları, örgütten ürün ve hizmet alanlar, örgütü destekleyenler, vb gibi dı gözlemcilere yönelik gerçekletirilecek eylemlerin getirecei bir belirsizlik ya da sosyokültürel, demografik deiimlerin veya büyük teknolojik dönüümlerin örgüt açısından yaratacaı belirsizlik ortamları statü belirsizliine/algılanan çevresel belirsizlie örnek olarak verilebilir. kinci sıradaki dı belirsizlik olarak ise Etki Belirsizlii gelmektedir. Buna göre bir örgüt için etki belirsizlii, gelecekte örgüt adına dı çevre kaynaklı olacak olan bir durumun olası etkisinin ön görülememesinin sonucunda ortaya çıkan bir belirsizliktir. Bu belirsizlik, aslında örgütün geleceine dair kurulması gereken neden-sonuç ilikilerini önceden yordama konusundaki yetersizliin yarattıı bir durumun sonucudur (Duncan, 1972; Lawrence ve Lorsch, 1967). Üçüncü ve son sıradı dı belirsizlik türü Tepki Belirsizlii dir. Bu belirsizlik, örgütlerde özellikle üst sevideki yöneticilerin karılarına çıkabilecek olası çevresel tehditler karısında bu tehditlere yönelik olarak hızla verilmesi gereken kararlar olduunda görülen bir tür dı kaynaklı belirsizliktir. Baka bir deyile, lider yöneticilerin, örgütlerinde kimi zaman örgüte yönelik olarak yaadıkları ı anlık çevresel tehditler karısında acil kararlara imza atmaları gerekebilmekte ve alınması gereken bu acil kararlar öncesi örgütte oluan kısa süreli belirsizlik ise tepki belirsizlii olarak adlandırılmaktadır (Milliken, 1987). Nihai olarak, hem iç hem de dı örgütsel belirsizliin ve alt boyutlarının örgütlerde yönetimsel etkililii (Williams, 1975), iletiim kanallarının etkililiini (March ve Olson, 1979) ve insan ilikilerini azalttıı

11 (Roethlisberger ve Dickson, 1939) (Tınaztepe, 2010) ve daha birçok olumsuz etkilerinin olabildii söylenebilir. Bu balamda örgütler, belirsizlikten kaçınmanın veya belirsizlikle ba etmenin yollarını aramalıdırlar. Mirze (2002) bu durum için örgütlerin belirsizliin üstesinden gelebilmeleri adına deneyimledikleri her türden belirsizlie ilikin algılarını/farkındalıklarını daha fazla artırmaları gerektiine dikkat çekmektedir. Bunun yolu ise örgütlerin çevresel etkilere karı daha esnek yapılar kurmaları, devam eden ve yaklaan çevresel aktiviteleri izlemeleri, deiimi koordine etmeleri, örgütlerinde birliktelii ve gönüllü katılımı tevik etmelerinden geçmektedir. Ayrıca örgütler, çevresel deiimler karısında mevcut duruma yara almadan, kolaylıkla uyum salamalarına yardımcı olacak ekilde örgütsel politikalar veya olası örgütsel zararları önceden görebilmek adına erken uyarı metodları gelitirmelidirler. 5. Deerlendirme ve Sonuç Bugün sosyal aların kullanıcı sayılarının günden güne bir artı grafii çizmesi ve bata gençler olmak üzere hemen her ya grubuna bir yönüyle hitap etmeleri nedeniyle facebook, twitter, myspace, vb sosyal aların eitimde eitsel amaçlar dâhilinde de kullanımlarının düünülmeye balandıı gözlenmektedir (Polat ve Arabacı, 2014). Özellikle yurt içi alanyazında konuya ilikin yürütülen çalımalar, sosyal aların kullanıcıları üzerindeki etkilerini ve özellikle de bu a sitelerinin eitsel amaçlar için kullanıldıklarında örenci ve eitmenler açısından yararlı olabilecek ne türden sonuçlar dourduunu merak eden birçok aratırmalar (Acun, 2009; Barı ve Tosun, 2013; Ekici ve Kıyıcı, 2012; Genç, 2010; Odabaı vd., 2012; Tuncer ve Tapınar, 2008) mevcuttur. Fakat konuya ilgi duyan aratırmaların genelde eitimde sınıf yönetimi, ders içi süreçler (ödev, proje, vs), örenci, öretmen ve eitmenlere odaklanan çalımalar oldukları görülmektedir. Buna göre, sosyal aların eitimde kullanımına yönelik kimi aratırma sonuçları ise u ekildedir: Karaku ve Varol (2012), örencilerin sosyal a kullanım profillerinin belirlenmesine yönelik aratırmalarında, örencilerin interneti %52 gibi yüksek bir oranda sosyal a amaçlı kullandıkları bulgusuna ulamılardır. Buna göre, internette geçirilen zaman düünüldüünde örencilerin yarısının en az bir saat bilgisayar baında olduu belirlenmitir. Koç ve Karabatak (2011) da aratırmaları sonunda, sosyal aların örenciler tarafından büyük bir oranda kullanıldıını ve bu durumun neredeyse bir alıkanlık haline geldiinin açık bir ekilde görüldüünü ifade etmilerdir. Öztürk ve Akgün e (2012) göre ise sosyal aların daha etkili ve verimli bir örenmeyi destekleme potansiyeli taıdıkları anlaılmaktadır. Bu anlamda özelikle üniversite örencileri, sosyal aları eitim süreçlerinde formal olarak kullanma açısından dier örenci gruplarına oranla daha isteklidirler. Bu balamda Barı ve Tosun (2013) sosyal a ve e-portfolyo entegrasyonuna bir örnek olarak facebook un üniversite örencileri üzerindeki etkilerini aratırmılar ve dikkate alınmasıgereken çeitli sonuçlara ulamılardır. Buna göre, sosyal alar eitimde bir tür e-portfolyo aracı olarak kullanılırken: Örencilerin biliim teknolojileri okur-yazarlık düzeyleri önceden belirlenmeli, örencilerden istenen çalımalarda, eitim düzeylerine, biliim teknolojilerini kullanma becerilerine ve dersin hedeflerine uygunluu dikkate alınmalıdır. Örencilerin uygulamaya yönelik tutumları önceden belirlenerek özellikle olumsuz tutum sergileyenler dikkate alınmalı ve uygulama süreci örenciye iyi bir ekilde anlatılmalıdır. Dahası uygulama sırasında belirli aralıklarda iyi ve kötü çalımalar örencilerle paylaılarak yapılan hataların giderilmesi salanmalı ve grup çalımaları tevik edilmeli, uygulama süresince yapılacak çalımalar belirlenirken en az bir tane grup çalıması bulunmasına özen gösterilmelidir. Son olarak, örencilere evlerinin haricinde de uygulamaya katılabilecekleri ortam ve teknolojik alt yapı sunulmalıdır. Buna ek olarak, günümüzün etkin sosyal a sitelerinden biri olan facebook un eitsel amaçlar için kullanımına yönelik benzer baka aratırmalarda (Ekici ve Kıyıcı, 2012; Deniz, 2012; Genç, 2010; Kele ve Demirel, 2011; Mazman, 2009; Tiryakiolu ve Erzurum, 2011) bulunmaktadır. Bu aratırmaların sonuçlarının da yine birçok açıdan Barı ve Tosun un (2013) ulatıkları sonuçlarıyla örtümekte olduu görülmektedir. Odabaı vd. (2012) ise Eitim için Yeni Bir Ortam: Twitter adlı çalımalarında facebook gibi twitterında eitim için etkili bir ortam olabileceini savunmaktadırlar. Çünkü günümüz dijital yerlileri teknolojiyi kullanarak eitim görmek istemektedirler. Bu açıdan konuya ilikin yürütülen çalımalar (Gülbahar, Kaleliolu ve Mardan, 2010; McLoughlin ve Lee, 2007; Grosseck ve Hotescu, 2008; Kroski, 2008; Reinhart, Ebner ve Costa, 2009; Aspden ve Thorpe, 2009; Wright, 2010; Schmucki ve Meel, 2010; McCool, 2011; Junco, Heiberger ve Loken, 2011; Johnson, 2011; Mislan ve Elavsky, 2011; Leaver, 2011 ve Stieger ve Burger, 2010 dan Akt. Odabaı vd., 2012) Twitter ın örenme ve öretme sürecinde bir çok ekilde eitsel amaçlı kullanıldıını göstermektedir. Bu kullanımlar ise genel olarak: çerik oluturma ve bilgi paylaımı, iletiim ve sosyal ba kurma, ibirlikçi ve katılımcı ortam oluturma eklindedir.

12 Soylu, Karahasan ve Kuru (2007) ise facebook ve twitterın haricinde çok uluslu, ibirlikçi bir sosyal e- örenme aracı olarak: icamp örnei üzerinde durmulardır. Ve çalımalarında örencilerin icamp üzerinden birbirleri ile sosyal ve disiplinler arası etkileimlerinin yüksek seviyede olduunu, bunun neticesi olarak çalıma süreci boyunca doal bir i bölümünün olutuunu bildirmilerdir. Dahası icamp ile sosyal örenmenin hızlı bir ekilde gelitii ve örencilerin baskıdan uzak ve kendi kontrolleri altında daha etkin bir ekilde ilerlediklerinin görüldüünü rapor etmilerdir. Buna benzer ekilde konuyla ilgili Acun (2009) da çalımasında bugün daha çok kendiliinden ve/veya okul dıında gelien kaynakça.info gibi oluumların, formal eitim faaliyetleriyle ilikilendirilmesi ile Türkiye de özellikle üniversite örencileri arasında katılımcı bir kültürün gelitirilmesine katkı salanabilecei görüünü ileri sürmütür. Schmucki ve Meel (2010) ise daha farklı bir bakı açısı ile facebook, twitter, gibi sosyal aların, okullar, vb. örgütsel yapılarda örgüt çalıanları ve örencilerin sürekli iletiiminin ve karar süreçlerine katılımlarının salanmasında, özellikle de ortak bir örgüt politikasının belirlenmesinde kullanılabileceini ifade etmilerdir. Nihai olarak, konuyla ilgili alanyazında yürütülen çalımaların büyük bir bölümünün eitimde sosyal a sitelerinin çeitli amaçlarla kullanılabileceini ve bu türden kullanımların özellikle öretmenörenci-okul ilikilerini kendi içinde olumlu yönde gelitirebileceini öne sürmektedirler. Bu nedenle okullarda geni bir katılım kültürünün oluturulmasında sosyal aların önemli etkilerinin olabilecei anlaılmaktadır. Ancak sosyal aları sadece eitmen, örenci ve okul temelli bir yaklaımla deil aynı zaman da örgüt içi iletiim ve karar verme süreçlerini etkileyici bir unsur olarak da düünülmesinde yarar vardır (Polat ve Arabacı, 2014). Küreselleme etkisi ve sonrasında biliim teknolojilerindeki gelimeler ile örgütler, rekabet avantajı yakalayabilmek, varlıklarını etkili ekilde sürdürebilmek için, yeni bilgi ve ürünü yaratmanın büyük çabası içerisindedirler. Bu balamda bilgi sermayesinin örgütler için sahip oldukları en önemli unsur haline geldii anlaılmaktadır. Zira örgütler artık yenilik salama ve gelime yönünde sahip oldukları bilgi sermayesini kullanmak ve gelitirmek durumundadırlar. Örgütsel anlamda bilgi sermayesini etkin deerlendirme alanı ise özellikle, örgütlerde açıa çıkarılmamı, kiiye özgü bir bilgi olan ve farklı i yapma yolları, teknikler, beceriler ve anlayıları beraberinde bulunduran örtülü bilgidir. Örgütlerde örtülü bilgiyi elde etmenin önemi büyüktür. Bu balamda yani örgütsel örtülü bilgi aracılııyla örgütler, yeni bilgi ve ürün gelitirmede, rekabet avantajı ve üstünlük salayacaklardır. Ancak, örtülü bilgiyi açıa çıkarmak oldukça zordur. Kiiler, kendilerine has farklı bilgi ve becerilerini ancak güven duydukları, paylaımlı ve uygulamalı ortamlarda ve ortaklaa yarar elde edebilecekleri durumlarda, yüz yüze etkileim ile paylaabilirler. Bu durum ise, zaman, yer, ulaım, emek, para, vb. kaynakların temin edilmesindeki güçlükler ve sınırlılıklar nedeniyle oldukça zordur (Özmen, 2013). Dier yandan bu güçlükler ve sınırlılıklar aynı zamanda önemli bir örgütsel belirsizlik durumunun da habercisi niteliindedir. Örgütlerde belirsizliin giderilmesi adına ve örgütsel örtük bilginin elde edilmesi sürecinde sosyal a teknolojilerinin aracı bir unsur olarak kullanılabilecei ise sosyal aların doal ve kendi baına bir sosyal uygulama topluluu olmaları nedeniyle ön görülebilir. Çünkü Özmen e (2013) göre aratırmalar, sanal uygulama topluluklarında kiiler arasında etkileimin arttıına iaret etmektedirler. Baka bir deyile, sosyal uygulama toplulukları aracılııyla örgütlerde, örtülü bilginin daha kolay paylaılabildii, i motivasyonunun arttırılabildii, ibirlii içinde yeni ve çarpıcı uygulamaların gelitirilebildii ifade edilmektedir. Ancak örgütlerde sosyal uygulama topluluklarının veya sosyal a teknolojilerin yönetsel anlamda etkin kullanımlarının bir yenilik ve deiimi de kout kılmakta olduu ifade edilebilir. Bu durum ise doal olarak örgütte bir belirsizlik ortamını ve bu örgütsel belirsizlik ise daha fazla liderlik ihtiyacını dourmaktadır. Bu balamda Sart a (2014) göre günümüzün sürekli deien koulları, lider ve liderlik kavramlarını da deitirmi ve bu balamda yeni liderlik modellerinin günümüze adapte edilmesi ihtiyacını dourmutur. Özellikle teknolojide yaanan gelimeler neticesinde, eitim öretim alanında da olumlu deiim ve gelimeler salanmı fakat yenileme ve giriimcilik konusunda açık olan üniversiteler bundan faydalanırken, Türkiye nin genelinde görülen ve geleneksel liderlik modellerinin sürdürüldüü okullar çaa ayak uydurmaktan uzak kalmılardır. Burada açık liderliin sosyal a temelli bir liderlik olarak, örgütsel örtük bilginin örgütlerde sosyal a teknolojileri aracılııyla ortaya çıkmasına imkân salayabilecei ve böylece liderin, bir çeit sosyal uygulama topluluu gibi düünülebilecek olan sosyal a teknolojileri yardımıyla örgütte effaf, merakı destekleyen, hesap verebilir bir örgüt iklimi yaratabilmesinin mümkün olabilecei söylenebilir. Nitekim Hofsted (1980), teknolojinin toplumlar ve örgütler için belirsizlii giderici bir aracı unsur olduunu ifade etmektedir. Dolayısıyla açık liderin, örgütsel örtük bilgiyi sosyal a teknolojileri aracılııyla ortaya çıkarabilecek olması,

13 sosyal aların liderlik açısından belirsizlikleri giderici ve aracı bir teknolojik ürün olduu yönündeki görüü de kuvvetlendirmektedir. KAYNAKÇA ACUN, Ramazan (2009). Online Sosyal Alar Yoluyla Katılım Kültürü Oluturma: Kaynakca.info Örnei. 1. Uluslararası Avrupa Birlii, Demokrasi, Vatandalık ve Vatandalık Eitimi Sempozyumu, AKYAZI, E. ve ÜNAL, A. T. (2013). letiim Fakültesi Örencilerinin Amaç, Benimseme, Yalnızlık Düzeyi likisi Balamında Sosyal Aları Kullanımı. Global Media Journal Turkish Edition. 6(3), ALLEN, J., JIMMIESON, N. L., BORDIA, P. and IRMER, B. E. (2007). Uncertainty During Organizational Change: Managing Perceptions Through Communication. Journal of Change Management, 7(2), BARI, M. F. ve TOSUN, N. (2013). Sosyal A ve E-Portfolyo Entegrasyonu: Facebook Örnei. Eitim ve Öretim Aratırmaları Dergisi, 2 (2), BORDIA, P., HUNT, E., PAULSEN, N., TOURISH, D. and DIFONZO, N. (2004). Uncertainty During Organizational Change: Is It All About Control? European Journal of Work and Organizational Psychology, 13(3), DENZ, A. (2012). Sosyal A Kullanımı ve Sosyal Alarda Benlik Algısı: Mula li Örnei. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, zmir: Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Anabilim Dalı. DIFONZO N. and P. BORDIA. (1998). A Tale of Two Corporations: Managing Uncertainty During Organizational Change. Human Resource Management, 37(3/4), D SOUZA, Q. (2006). Web 2.0 Ideas for Educators. Retrieved from: 100ideasWeb2educators.pdf (Retrieved October 6, 2013) DUNCAN, R. B. (1972). Characteristics of Organizational Environments and Perceived Environmental Uncertainity. Administrative Science Quarterly, 17, EDN,. (2004). Üst kademe Yöneticilerin Enformasyon Kullanımı ve Enformasyon Sistemlerinden Beklentileri. Yayımlanmamı Doktora Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi. EKC, M. ve KIYICI, M. (2012). Sosyal Aların Eitim Balamında Kullanımı. Uak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), ERÇETN, ule. (2001). Yönetimde Yeni Yaklaımlar. stanbul: Nobel Yayınları. GENÇ, Z. (2010). Web 2.0 Yeniliklerinin Eitimde Kullanımı: Bir Facebook Eitim Uygulama Örnei. XII. Akademik Biliim Konferansı, ubat 2010, Mula Üniversitesi, Mula. GIFFORD, W. E., BOBBITT, H. R. and J. W. SCOLUM. (1979). Message Characteristics and Perception of Uncertainty by Organizational Decision Makers. Academy of Management Journal, 2(3), HACIOSMANOLU, M. (2010). Enformasyon Çaında mgenin Üretimi ve levsellii: Enformasyonun Oluturulmasında ve Dönütürülmesinde Bir Araç Olarak mge. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı. HOFSTEDE, G. (1980). Culture s Consequences: International Differences in Work-Related Values. London and Beverly Hills. Retrieved from: Rest.pdf;jsessionid=B54D796C85B85327ED6C2F274F72808D?sequence=2 (Retrieved June 24, 2012) HOGG, M. A., and MULLIN, B. A. (1999). Joining Groups to Reduce Uncertainty: Subjective Uncertainty Reduction and Group Identification. Abrams P. and M. A. Hogg (Eds.). Social Identity and Social Cognition. Oxford, UK: Blackwell JACKSON, S. (1989). Does Job Control Control Job Stress?. Sauter, S. L., Hurrell Jr, J. J. and C. L. Cooper (Eds.). Job Control and Worker Health. John Wiley & Sons Ltd, KAJS, L. T. and MCCOLLUM, D. L. (2009). Examining Tolerance For Ambiguity in The Domain of Educational Leadership. Academy of Educational Leadership Journal, 13(2), KARAGÜLLE, A. E. ve ÇAYCI, B. (2014). A Toplumunda Sosyalleme ve Yabancılama. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication TOJDAC, 4(1), 1-9. KARAKU, S. ve VAROL, A. (2012). Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi (Böte) Bölümü Örencilerinin Sosyal A Kullanım Profillerinin Belirlenmesi. Akademik Biliim Konferansı, 1-3 ubat 2013, Uak Üniversitesi, Uak. KATZ, N., LAZER, D., ARROW, H. and CONTRACTOR, N. (2004). Network Theory and Small Groups. Small Group Research, 35(3), KELE, E. ve DEMREL, P. (2011). Bir Sosyal A Olarak Facebook un Formal Eitimde Kullanımı. 5 th International Computer & Instructional Technologies Symposium, September 2011, Fırat University, Elazı- Turkey. KOÇ, M. ve KARABATAK, M. (2011). Sosyal Aların Örenciler Üzerindeki Etkisinin Veri Madencilii Kullanılarak ncelenmesi. 5 th International Computer & Instructional Technologies Symposium, September 2011, Fırat University, Elazı- Turkey. LAWRENCE, P. and LORSCH, J. (1967). Organization and Environment. Boston: Harvard Business School. LEBLEBC, D. N. (1996). Çada Kamu Yönetiminde Enformasyon Teknolojisinin Yeri ve Enformasyon Sistemleri. Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. MARCH, J. G. and SIMON, H. A. (1958) Organizations. New York: Wiley. MAZMAN, Sacide Güzin (2009). Sosyal Aların Benimsenme Süreci ve Eitsel Balamda Kullanımı. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Anabilim Dalı. MILLIKEN, F. J. (1987). Three Types of Perceived Uncertainty about the Environment: State, Effect, and Response Uncertainty. The Academy of Management Review, 12(1), MRZE, K. S. (2002). Introduction to Business. Istanbul: Literatur Publishing. NEYÇ, N. B. (2008). Türkiye deki Mesleki Eitim ve Öretimin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) çindeki Okul Yöneticilerinin, Belirsizlikten Kaçınma Davranılarını Gerçekletirme Düzeyleri. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eitim Yönetimi Teftii Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı. NORTON, R. W. (1975). Measurement of Ambiguity Tolerance. Journal of Personality Assessment, 39(6), ODABAI, H. F., MISIRLI, Ö., GÜNÜÇ, S., TMAR, Z., ERSOY, M., SOM, S., DÖNMEZ, F.., AKÇAY, O. ve EROL, O. (2012). Eitim çin Yeni Bir Ortam: Twitter. Anadolu Journal of Educational Sciences International (AJESI), 2(1), ÖZKAN, N. P. (2013). Sosyal A Kullanıcılarının E-Sosyalleme Sürecindeki Kimlik Yapılandırma Süreçleri. II. International Conference on Communication, Media, Technology and Design, May 2013, Famagusta North Cyprus. ÖZMEN, Fatma (2013). Virtual Communities of Practices (VCoPs) For Ensuring Innovation at Universities-Fırat University Sample. Eitim Aratırmaları-Eurasian Journal of Educational Research,