Candan Erçetin in Seslendirdii arklarn Gestalt Terapi Açsndan Deerlendirilmesi

Transkript

1 Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi Dergisi 20: (2006) Candan Erçetin in Seslendirdii arklarn Gestalt Terapi Açsndan Deerlendirilmesi The Evaluaton Of Candan Erçetin s Songs By The Pont Of Vew Gestalt Therapy &lhan YALÇIN*, Nilüfer VOLTAN-ACAR * ÖZET Bu makalede Candan ERÇETN in farkl albümlerinden seçilmi olan ark sözleri Gestalt Terapi deki kavramlar açsndan de#erlendirilmitir. Sanatçnn seslendirdi#i arklarn sözleri ak, yalnzlk, yaam, ölüm gibi varolusal temalar içermektedir. Gestalt Terapi de yaantsal ö#eler önemli bir yer tutmaktadr. Terapide duygular hakknda konumak yerine onlarn imdi ve burada yaanlmas vurgulanmaktadr. Yaplan de#erlendirme sonucunda Candan Erçetin in seslendirdi#i arklarn, Gestalt Terapi açsndan yorumlanmaya uygun oldu#u gözlenmitir. Anahtar Kelimeler: Sanat, müzik, duygular, Gestalt Terapi ABSTRACT In this article, the songs, which that have been selected from different albums of Candan ERÇETN, have been evaluated by the Gestalt Therapy point of view. The artist s songs include existential themes such as love, loneliness, life and death. Experiental components have an important role in Gestalt Therapy. Experiencing feelings in here and now rather than merely talking about them is emphasized. It has been observed that the songs of Candan ERÇETN are suitable for evaluating from perspective of the Gestalt Therapy. Keywords: Art, music, feelings, Gestalt Therapy. G&R& Yeni ya da uygun iler üretme becerisi genel olarak yaratclk eklinde ifade edilmektedir. Yaratclk, insanlar bir birinden ayran etnik köken, kültür, cinsiyet, ya ve di#er gerçek veya hayali engeller açsndan snr olmad#n bilen dünya çapnda bir fenomendir. Genel olarak yaratclk ardk olmayan alt basama# içeren bir yaantdr. Bu basamaklardan ilki hazrlktr. Bu basamakta yeni bir ürün ortaya koymak için yeterli veri ve bilgi alt yaps bir araya getirilir. kincisi kuluçka basama#dr. Burada zihin di#er sorunlardan uzaklatrlr. Zihin, kendisini sadece yaratlacak olan nesneye odaklatrr. Daha sonra düünceletirme basama# gelir. Bu dönemde yarglama olmakszn fikirler üretilir. Bu farkl düünce biçiminden sonra bireyin düüncesinde büyük bir bulu meydana geldi#i zaman aydnlanma ortaya çkar. Aydnlanma basama#ndan sonra de#erlendirme basama# gelir. Bu dönem, bir konuya odaklanld# ve eletirel düüncenin ortaya çkt# süreçtir. Son basamak üretimdir. Bu basamak, orijinal bir fikrin yeni veya yeniden düzenlenmi bir ürün/eylem olarak meydana geldi#i süreçtir. Bu lhan Yalçn, Ar.Gör.,Ankara Üniversitesi E#itim Bilimleri Fakültesi, E#itimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dal, Ankara. Nilüfer Voltan Acar, Prof.Dr.,Hacettepe Üniversitesi, E#itim Fakültesi, Psikolojik Danma ve Rehberlik Anabilim Dal, Ankara. 1

2 son basamak bireyin yaamn sonsuza kadar de#itirmektedir. ;öyle ki, ürünü ortaya koyduktan sonra bireyin, ürünü üretmeden önceki gibi hissedip, o ekilde yaamas olanakszdr (Gladding, 1998). Semerci ye (2000) göre yaratclk, bireye farkl ve üretici düünme becerilerini kullanarak alagelmi zincirlerden kopma gücü veren, sonuçlaryla bireyi ve bakalarn tatmin eden, fikirlerin esnek, orijinal ve duyarl oldu#u bir nitelik olarak ifade edilebilir. Ayrca yaratclk, sanatçlarn, bilim adamlarnn ve mucitlerin veya di#er bireylerin ortaya çkard# ola#an d ya da benzersiz faaliyetlerini, tepkilerini ve ürettiklerini kapsamaktadr. Tüm bunlar, yaratcl#n oluabilmesi için bireyin her eyden önce kalplardan ve allm düünce biçimlerinden kurtulmasn yani alagelmiin dnda düünebilmesini gerekli klmaktadr. Yaratcl#a ilikin bu genel ifadelere karn, baz kuramlarn yaratcl#a bak açlar farkldr. Örne#in; Psikanalitik kuram, yaratcl# olumlu bir savunma mekanizmas olarak görmektedir ve bunu da yüceltme (sublimation) olarak adlandrmaktadr. Gestalt Terapi ise yaratcl#n, yeni davranlar denemede kendileriyle ve çevreleriyle ba#dam içinde olan bireylerde bütünletirici bir süreç oldu#unu ifade etmektedir. Di#er taraftan baz kuramclar, yaratcl#, zihinsel resimlerin canlandrlmas ve bu resimlerin gerçekli#e uygulanmas olarak görmektedirler (Gladding, 1998). Ya ne olursa olsun her insan baz sanat etkinlikleriyle yaratcl#a yönelebilmektedir. Sanat daima imdi ve burada yaantsdr. Örne#in; resim, imdiye dair bir yaantdr. Resim sadece bir imaj de#il ayn zamanda duygular da ça#rtrmaktadr (France ve Edward Allen, 1997). Albuz a (2000) göre sanat, kültürel birikime katk sa#layan ö#elerden biri ve belki de en önemlisidir. Ayrca sanat, bir toplumun kendini ifade edebilmesinde en önde gelen araçlardan birisidir. Sanat olgusu içerisinde, toplum yaam için vazgeçilmez olan ve toplumlar birletirici, kaynatrc bir güce ve etkiye sahip olan müzik de yer almaktadr. Oransay a (1988) göre, insano#lunun bir ürünü olan müzik, onu üretenin kiisel dürtüsünü, amaç ve e#ilimlerini, duygu ve düünce birikimlerini yanstmaktadr (Akt. Albuz, 2000). Müzik, evrensel ve çok-kültürel bir deneyimdir. Ayn zamanda müzik, içerisinde ritmin ve sözlerin uyumlu bir biçimde yer ald# yaratc bir eylemdir. Zamann balangcndan bu yana müzik, iletiim kurmak ve duygular ifade etmek amacyla çeitli biçimlerde kullanlmaktadr (Gladding, 1998). nsan duyarll#nn en etkili anlatm biçimlerinden olan müzik; tarihi süreç içerisinde yazld#, söylendi#i, seslendirildi#i ve çalnd# ülkelerde dönemin özelliklerini, yapsn, insan ve toplumlarn tutumlarn, davran ve yaam biçimlerini, inançlarn, düüncelerini, duygularn, gelenek ve törelerini yanstmaktadr (Akka, 1999). Müzik temelde iki ö#eden olumaktadr. Bunlardan birisi ritm di#eri ise sözlerdir. Bir müzik eserindeki ritm ve sözler, o eseri meydana getiren ve seslendiren bireylerin, duygu ve düüncelerini da yanstmalarna yardmc olmaktadr. Bu makalede Candan ERÇETN in farkl albümlerinden seçilmi olan ark sözleri, Gestalt Terapi deki kavramlar açsndan de#erlendirilmitir. ARKI SÖZLER&N&N DE5ERLEND&- R&LMES& Bu bölümde sanatçnn farkl albümlerinden seçilmi olan ark sözleri, Gestalt Terapi deki kavramlar açsndan incelenmitir. Melek biliyorum sen bir meleksin bana yardm için gönderildin biliyorum sen bir meleksin zor günlerimde çkageldin yüzümü güldürdün bam döndürdün acm dindirdin yolumdan çevirdin e#lendirdin sakinletirdin ehliletirdin ve daha bir sürü ey sözleri ile balayan arkda, sanatçnn Melek olarak adlandrd# kiinin geliinden mutluluk duydu#u anlalmaktadr ve sanatç Melek in, yaamna olumlu etkileri oldu#unun farkndadr. Bu olumlu de#iimin farknda olmas Gestalt Terapi deki farkndalk kavram ile açklanabilir. Farkndalk Gestalt yaklamnn en önemli kavramlarndan birisidir. Farkndalk kavram, bireylerin, di#erleriyle ve nesnelerle oldu#u kadar, kendileriyle temasta olmalarn ifade etmektedir (Sharf, 2000). Di#er bir deyile, farkndalk; bireysel ve çevresel 2

3 alandaki önemli olaylar ile uyank bir biçimde temasta olma sürecidir. Farkndalk, bireyin sadece kendisine ilikin bilgiyi içermemektedir, ayn zamanda imdiki durum ve o durum içinde kendisinin nasl varoldu#u bilgisini de içermektedir (Yontef ve Simkin, 1989). ya gelmeseydin yetiemeseydin beni bulamasaydn ne yapardm yarm kalrdm melek yanl yapardm melek ;arkda geçen yukardaki sözlerde ise, sanatçnn Melek in varl#na ve dolaysyla onun deste#ine ne kadar gereksinim duydu#u anlalmaktadr. Gestalt Terapi de çevresel destekten özdeste#e geçi olgunluk olarak tanmlanmaktadr. Sills, Fish ve Lapworth a (2000) göre, özdestek birçok yollarla elde edilmektedir. Bunlardan birisi de çevreyi kullanmaktr. Buna göre özdestekli olmak, kendi kendine yetmek anlam tamamaktadr. Çevreden destek istemek, özdestekten uzaklamak demek de#ildir. Tam tersine gereksinim duyuldu#unda çevredeki kaynaklar uygun bir ekilde seferber etmek, onlardan destek almaktr (Akt. Voltan-Acar, 2004). Burada da sanatç, Melek in deste#i olmadan yarm kalaca#n ve yanl yapaca#n ifade etmektedir, bundan dolay da özdeste#e geçmek amacyla Melek in deste#ini, yani çevresel deste#i kullanmaktadr. Meer ben ne çok hata yapmm me#er gözüm kapal bakmm me#er yllar geçmi ben saymm me#er dostum sanp aldanmm me#er yllarca sürer sanmm me#er boa kalbimi açmm me#er vakit kaybyd diyemem ama sen hiç dostum olmamsn me#er olsun varsn piman de#ilim biraz üzüldüm hepsi bu a#lamam artk gidenlere a#lamam artk bitenlere a#lamam artk üzenlere ihanet edenlere ben ne çok hata yapmm me#er seni yokken var saymm me#er yollar gitmi ben kalmm me#er akm deyip hapsolmuum me#er bir ömür sürer sanmm me#er ben boa kürek çekmiim me#er vakit kaybyd diyemem ama senden çoktan vazgeçmiim me#er Me#er adl arksnda sanatç geçmite yaadklarn ve hissettiklerini imdi ve burada de#erlendirmektedir. Voltan-Acar a (2004) göre Gestalt yaklamnn en önemli katklarndan birisi imdi ve burada kavramn vurgulamasdr. Gestalt Terapi de gücün ve kuvvetin imdi ve burada oldu#u savunulmaktadr. Bütün farkndalklar, imdi ve burada yaantlarna dayanmaktadr (Clarkson, 1991). Buradan yola çklarak, bu arkda sanatçnn geçmite yaadklarnn imdi ve burada farknda oldu#u söylenebilir. Gestalt yaklamna göre, birey e#er farkndalk içindeyse, imdi ve burada hissettiklerinin, düündüklerinin, yaptklarnn ve etrafnda neler olup bitti#inin ayrdnda olmaktadr. Ço#u kez, hayat bireylerin önünden akp gitmektedir. Bu nedenle kii, kendinde ve etrafnda olanlarn farknda de#ildir (Voltan-Acar, 2004). ;arkda da sanatç için ayn durumun söz konusu oldu#u görülmektedir. ;ark sözlerinde aktarlan olaylarn, yaanlrken farkna varlmad#, üzerinden zaman geçtikten sonra imdi ve burada farkna varld# anlalmaktadr. ;arkda geçen olsun varsn piman de#ilim ve vakit kaybyd diyemem ama sözlerinden, sanatçnn yaadklarndan dolay piman olmad# anlalmaktadr. Buradan, sanatçnn, yaadklarnn sorumlulu#unu ald# söylenebilir. Gestalt Terapi ye göre insanlar yapmak istediklerine ilikin seçimlerinden kendileri sorumludurlar (Yontef ve Simkin, 1989). Voltan-Acar a (2004) göre insanlar duyduklar acdan, sessiz kalmalarndan, ayn davranlar tekrarlamaktan sorumludurlar. Yaamda yaplan seçimlerin de sorumlulu#u yine onlara aittir. Sanatçnn geçmite yaadklarndan dolay piman olmamas, ald# kararlarn, yapt# seçimlerin sonuçlarn kabullendi#ini ve bunlarn sorumlulu#unu üstlendi#ini göstermektedir. Bahane ben özlemedim ki seni kedi özledi ça#r onu gelsin diye bana kedi söyledi çok severmisin onu doyamaz öpermisin sarlp uyurmusun nasl özlemesin ki seni o da çok severmi hani derdinde yanndaym 3

4 sevincinde o da mutlu sen özlemedin mi onu ben istemedim gitmeni kedi istedi sonra pimanm diye bana kedi söyledi çok pimanm diye bana kendi söyledi sen bilirsin bu kedi karlksz sevdi seni belki de her kedi gibi biraz bencildi sen de itiraf et hadi suç biraz da senindi dayanamyorum de hadi çok beklemesin bu kedi dayanamyorum de hadi çok özlemesin bu kedi Bu arkda sanatç, giden sevgilisine söylemek istediklerini bir baka varl#a yani kediye yanstarak ifade etmektedir. Aslnda kendisi özledi#i, gitmesini istedi#i, pimanlk yaad#, biraz bencil oldu#u halde, tüm bunlar kendisinin de#il de kedinin yaad#n söylemektedir. Gestalt Terapi de, bireyin kendisindeki baz özellikleri bakalarna atfederek kendinden çkarma ya da uzaklatrmasna da yanstma ad verilmektedir. Da yanstma yaparak bireyler geçici olarak daha iyi hissedebilirler fakat di#erleriyle temas azaltlm olmaktadr. Da yanstmada benli#in parçalar, di#erlerinin üzerine konulmaktadr, böylece ben ve di#erleri arasndaki snr büyümektedir (Sharf, 2000). Da yanstma temas engellemelerinden birisidir. Birey ve çevre etkileiminde herhangi bir anda tam temasn gerçeklememesiyle, bireyin o andaki gereksinimi karlanmamaktadr. Bireyin çevreyle temas snrnda, o andaki gereksinimini tam olarak karlayacak ekilde yaratc uyumu yapamamas Gestalt Terapi de temas engellemesi olarak adlandrlmaktadr (Clarkson, 1991). Yontef ve Simkin e (1989) göre patolojik da yanstma, farknda olmamann ve yanstlanlarn sorumlulu#unu almamann sonucudur. Bahane arksnda da sanatç, yaad# duygularn, düüncelerin ve isteklerinin sorumlulu#unu almamaktadr. Kendisinde bulunan bu özellikleri, kediye atfederek kendisinden çkarmaktadr. Ya7yorum zengin çocukla fakir kzn akna bir türlü kavuup mutlu olmayna gözüm doluyorsa hala korkmaya gerek yok yayorum demektir bahçenin yemyeil canlanna kirazn hnzrca çiçek açna yüzüm gülüyorsa hala korkmaya gerek yok yayorum demektir anlatacak hikayelerim bitmedi henüz anlaacak dostlarm tükenmedi yorgunluk, krgnlk hepsi gelir geçer her eye ra#men yaamak güzel düenin dostunun olmayna düzenin buna hiç aldrmayna kanm donuyorsa hala korkmaya gerek yok yayorum demektir senin beni yanl anlayna çoktandr heyecan duymayna canm yanyorsa hala korkmaya gerek yok yayorum demektir söyleyecek arklarm bitmedi henüz söylenecek sözlerim tükenmedi yorgunluk, krgnlk hepsi gelir geçer her eye ra#men yaamak güzel Bu arkda sanatç, yaama ilikin bir çok olaya kar uygun tepkiler verebildi#ini ve e#er hala bu ekilde davranabiliyorsa da gerçekten yaad#n belirtmektedir. Gestalt yaklamnn gelitirilmesinde önemli etkisi olan görülerden birisi de varoluçu-fenomenolojik yaklamdr. Varoluçulara göre varolusal seçim kavram insan varoluunun temelidir. Bu, her bireyin kabul etti#ini, reddetti#ini, düündü#ünü, hissetti#ini seçti#i anlamna gelmektedir. Varoluçuluk temelde fenomenolojik yönteme dayanmaktadr. Varoluçular bireyin varoluuna, bakalaryla ilikilerine, sevincine, kederine, o anda ne yaanyorsa do#rudan ona odaklamaktadrlar. Pek çok insan dünyay nasl gördü#ünü kabul etmekten uzaktr. Bu kiiler, yaadklar olaylarda kendi kendileri de#ildirler. Otantik olamamann temeli kendini kandrmadr. Gestalt Terapi, bireyin otantik olmasna ve yaamna anlam katarak, kendi sorumlulu#unu yüklenmesine yardmc olmay amaçlamaktadr (Clarkson, 1991). Yayorum adl arkda sanatç yaama dair gerçekleri kendisini kandrmadan de#erlendirmektedir. Sanatç etrafndaki olaylar kendi fenomenolojik bak açs ile de#erlendirdi#inde, hâlâ o duruma uygun tepkiler verdi#ini düünmekte ve bundan dolay da yayorum demektedir. Ayrca arkda her eye ra#men yaamak güzel sözleri dikkat çekmektedir. Gestalt Terapi de bireyin yaamna anlam katarak devam etmesi önemli bir noktadr. ;arknn bu sözlerinden sanatçnn yaanlan aclarda bile bir anlam buldu#u söylenebilir. Sanatç yaanlan her olaya karn, her eyin yaamaya de#er oldu#una inanmaktadr. 4

5 ;arknn sözlerinden sanatçnn kendisiyle ve di#erleriyle temas halinde oldu#u anlalmaktadr. Perls e (1992) göre temas, bakalarnn tannmas, farklarn farkndal#, ben ve bir bakas snrlarnn yaanmasdr. Bakalaryla ya da nesnelerle iliki kurmak söz konusu olabilmektedir (Akt. Voltan-Acar, 2004). Sharf a (2000) göre temas, di#er insanlarla ve nesnelerle ortaya çkan bir nitelik olmasna karn, insanlarn çok az di#erleriyle temasn farkndadr. Temas ile kendilik hissi oluabilmektedir. ;arkdaki zengin çocukla fakir kzn akna bir türlü kavuup mutlu olmayna... bahçenin yemyeil canlanna kirazn hnzrca çiçek açna... düenin dostunun olmayna düzenin buna hiç aldrmayna... sözlerinden sanatçnn çevresindeki insanlar, do#a ve yaam ile temas halinde oldu#u anlalmaktadr. Ayrca sanatç, etkileim halinde oldu#u olaylar karsnda verdi#i tepkilerin de farkndadr. Baz olaylar karsnda gözlerinin doldu#unun, yüzünün güldü#ünün, kannn dondu#unun, cannn yand#nn farkndadr. Daha önce de de#inildi#i gibi temas, farkndal#n yaanlmasdr. Sills ve di#. (1998) üç farkndalk kua# oldu#unu belirtmektedirler. Bunlardan birincisi iç kuaktr. Bu, bedende ve duygulanmlardaki farkndalktr. Bedenin hangi bölümlerinin gevek, sert ya da duygularn neler oldu#unun ayrt edilmesidir. kincisi orta kuaktr. Bu, hayallerin, fantazilerin ve düüncelerin farkndal#dr. Bu kuakta fazla uzun kalmak sorun yaratabilir. Üçüncüsü ise d kuaktr. Bu ise be duyu organ, konuma ve hareket etme yoluyla farkndalktr (Akt. Voltan-Acar, 2004). Sanatçnn gözlerinin dolmasndan üzüldü#ü, yüzünün güldü#ünden sevindi#i, kannn dondu#undan aknl#, cannn yand#ndan ac çekti#i anlalabilmektedir. Bütün bunlar, sanatçnn farkl olaylar karsnda yaad# duygulardr. Bu duygulara ilikin farkndalklar ise yukarda sözü edilen üç kuaktan birincisine yani iç kua#a girmektedir. ç kuakta duygulanmlara ilikin farkndalklar yer almaktadr. Sitem beni özlüyormusun öyle diyorlar ks ks gülüyormu tuzak kuranlar sense besleyerek yalnzl#n kabul ediyormusun aldatt#n beni soracak olursan hayli krgnm krgnlk bir yana bir de aknm tek tek anlayarak hatalarm sevmeye çalyorum yalnzl#m ite ben böyle bir hal içindeyim aslnda derin keder içindeyim bazen bilmeyerek ne yapt#m iyi kötü güzel çirkin her biçimdeyim bazen isyan edip yalnzl#ma sana kar ince bir sitem içindeyim Sanatç bu arksnda yalnzl#n ve buna elik eden duygularn dile getirmektedir. Sanatç yaad# krgnlktan, aknlktan, kederden, hitap etti#i kiiye kar duydu#u sitemden söz etmektedir. Hissetti#i bu duygular dile getirmesi, sanatçnn duygularna ilikin farkndalk gelitirdi#ini göstermektedir. Yukarda sözü edilen üç farkndalk kua#ndan iç kuak duygulara ilikin farkndal# belirtmektedir. Sanatçnn yaad# duygulara ilikin farkndalk gelitirmi olmas iç kuak ile açklanabilir. Ayrca arknn sözlerinden, sanatçnn duygularn imdi ve burada yaad# söylenebilir. Perls e göre imdi dnda hiçbir ey yoktur. Polster ve Polster a (1973) göre güç imdidedir. Gestalt Terapi de bireylerin, imdiki yaantlar, duygular ile imdi ve burada temasa geçmeleri amaçlanmaktadr (Akt. Corey, 1996). ;imdi içinde bulunulan zaman, burada ise bulunulan yeri ifade etmektedir. Baz insanlar geçmii düünerek veya gelece#i hayal ederek zamanlarn geçirmektedirler. nsanlarn zamanlarn nasl geçirdikleri önemlidir. nsanlar, imdi ve burada hatrlama yolu ile geçmii yaayabilirler ve imdi ve burada yordama yolu ile gelece#i hayal edebilirler. nsanlar sadece imdide varolabilirler (Sills, Fish ve Lapworth, 2000). Buradan yola çklarak, ark sözlerine bakld#nda sanatçnn duygularn imdi ve burada yaad# anlalmaktadr. Tek tek anlayarak hatalarm Sevmeye çalyorum yalnzl#m... Bazen isyan edip yalnzl#ma Sana kar ince bir sitem içindeyim... ;arkda geçen yukardaki sözlerden, sanatçnn bazen yalnzl#a isyan etse de, yaad# yalnzl# sevmeye, buna almaya çabalad#, yava yava hatalarn anlamaya 5

6 balad# görülmektedir. Naranjo (1970) Gestalt Terapi de dananlarn psikolojik açdan sa#lkl olmalarna yönelik olarak kazanabilecekleri baz özellikler belirtmektedir. ;imdi ve burada yaamak, kendini oldu#u gibi kabul etmek, çevrenin farknda olmak, kendine kar dürüst olmak, duygularn bütünüyle yaamak yani hoa gidenleri oldu#u kadar gitmeyenleri de yaamak bu özelliklerden bazlardr. Sa#lkl insanlar, kendilerini ve dünyay yaamaktadrlar, farkndalklar yoluyla uygun ve yaratc uyum içine girmektedirler (Akt. Sills, Fish ve Lapworth, 2000). ;ark sözlerinden de anlalaca# gibi sanatç houna gitmeyecek duygularnn da farkndadr ve bunlar yaamaktadr. Ayrca kendisi için yeni bir duruma yani yalnzl#a almaya çalmaktadr. Sanatçnn, içerisinde bulundu#u duruma yaratc uyum yapmaya çalt# söylenebilir. Bu Sabah bu sabah uyandm sana ait eyalar bir kutuya doldurdum ve senden kalan izleri akan suyla ykadm bu sabah uyandm bu sabah senden ayrldm Bu sabah arks yukardaki sözlerle balamaktadr. ;ark, bir sabah, sanatçnn geçmite yaadklarn bir kenara brakmasn ve yaamn yeniden düzenlemeye karar vermesini anlatmaktadr. Yukardaki ark sözlerinden sanatçnn, ayrld# kii ile bitmemi ilerinin oldu#u anlalmaktadr. Sanatç, sana ait eyalar bir kutuya doldurdum ve senden kalan izleri akan suyla ykadm derken, karsndaki kiiye adeta seninle bitmemi ilerim var ama bunlar kutuya koyarak bitiriyorum demektedir. Corey e (1996) göre duygular ifade edilmedikleri için anlarda sakldrlar. Bunun nedeni duygularn tam farknda olunarak yaanlmamasdr. fade edilmemi duygular, arka planda kalmaktadrlar. Bu tür duygular, bireyin kendisi ve di#erleriyle etkili bir ekilde temas kurmasn engelleyen biçimlerde imdiki yaama tanmaktadrlar. Bitmemi iler, birey ifade etmedi#i duygular ile yüzleene ve onlarn üstesinden gelene kadar gitmemekte srarldrlar. Bu açdan bakld#nda sanatçnn, ayrld# kiiyle ilgili olarak bitmemi ilerinin üstesinden gelebilmesi için ona kar hissettikleri ve düündükleri ile yüzlemesi, gerekirse karsndaki kiiye duygularn ifade etmesi gerekti#i söylenebilir. ;arkda sanatç, hayallerini hapsetti#inden, düleri geçen zamana brakt#ndan söz etmektedir. Gestalt Terapi açsndan bakld#nda bütün yaananlar sahiplenilmelidir. Bunun gerçeklemesi için de farkndalk düzeyinin gelitirilmesi gerekmektedir. Olgunlu#un, geliimin ve bütünlemenin temeli, farkndal#n gelimesidir. Perls, organizmann ya da bireyin tam olarak farknda olmas ile kendisini ve ilevlerini en iyi biçimde düzenleyebilece#ini savunmaktadr. Tam olarak farknda olan bireyler, çevrelerinin farkndadrlar, seçimlerinin sorumlulu#unu almaktadrlar ve kendilerini kabul etmektedirler. Bireylerin eylemlerinin ve bunlarn sonuçlarnn sorumlulu#unu almalar, farkndal#n önemli bir parçasdr (Sharf, 2000). Parçalandm Parçalandm Ve her bir parçam ayr yere braktm Birini açk denizlerin en derin yerine attm Kürek çektim, uzaklatm, dönüp arkama bakmadm bile Birini yüksek da#larn zirvesine çkardm Hiç kimse kurtarmasn, kurda kua yem olsun diye Birini hiç unutmad#m o küçük ehirde braktm Dönemedim, kimbilir, belki dönsem de bulamazdm Önce savruldum yok oldum Sonra dinlendim duruldum Ve her giden parçam yerine Yenisini do#urdum Daha güçlü, daha sakin mutlu, daha suskun Daha olgun, daha krgn Daha yalnz, daha yorgun Birini tandk bir vine a#acnn dibine ektim Soramadm filizlendi mi, sürgün verdi mi Birini çok sevdi#im bir dostta unuttum istedim, geri vermedi, me#er benden pek haz etmezmi Birini büyük bir ak u#runa atelere attm Bilerek, isteyerek, ama asla piman olmadm Parçalandm adl arksnda sanatç, benli#inin farkl bölümlerinden söz etmektedir. Sanatç, benli#inin her bir farkl parçalarn, farkl yerlere brakt#n anlatmaktadr. Sharf a 6

7 (2000) göre Gestalt Terapi de, bireyin bütününe odaklanld# için, sözel ve sözel olmayan duygu, davran ve düünceler kapsamnda bütün parçalara dikkat edilmektedir ve bunlarn bütünletirilmesine çallmaktadr. Clarkson a (1991) göre psikolojik danma ilikisi içerisinde bireyin bütünlü#ünün vurgulanmas Gestalt yaklamnn odak noktalarndan birisidir. Psikolojik danma sürecinde farkl zamanlarda danann farkl yönleri vurgulanabilir. Danana ait parçalar, danann yaamnn davransal, bilisel, psikolojik ve tinsel yönlerini içerebilir. Psikolojik danman, bu biricik kiinin yani danann farkl yönlerinin, parçalarnn bütünletirilmesine çalmaktadr. Bu çokboyutsal bütünlü#ün kabulü danan için olas bir amaç olarak ele alnabilir. Böyle bir amaç danana zorla kabul ettirilmemektedir. Buna karn, insan varoluunun bütünlü#ünün, bireysel zenginli#inin, parçalarn birletirilmesini yaamay istedi#ine inanlmaktadr. Sharf a (2000) göre Gestalt Terapi de kullanlan teknikler, yaltlm biçimde uygulanmazlar, tekniklerin tamam bireyin bütünlemesine yönelik olarak uygulanmaktadrlar. Buradan yola çklarak, sanatçnn, benli#ini farkl parçalarn kabul edip, onlar kendi içerisinde uzlatrmas gerekti#i ve böylece Gestalt yaklamnn da amac olan bütünlemenin gerçekleece#i söylenebilir. Ben Böyleyim Üzgünüm ac sözlerim için Üzgünüm seni krd#m için Haklsn bana darlsan bile Beni terk etsen bile Ne yapaym ben böyleyim Üzgünüm bütün olanlar için Üzgünüm mutlu yllarm için Akmz lekesiz olmalyd ;üphesiz olmalyd Affedemem ben böyleyim ster vur ister oka ster tut ister yolla ster sev ister zorla Ben böyleyim Sanatçnn, bu arksnda karsndaki kiiye ac sözler söyledi#inin, onu krd#nn farknda oldu#u anlalmaktadr. Bunlardan dolay terk edilse bile, de#iemeyece#ini, kendisinin böyle oldu#unu söylemektedir. Sanatçnn, karsndaki kii ne yaparsa yapsn; (ister vur, ister oka, ister tut, ister yolla, ister sev, ister zorla...) ben böyleyim diyerek, oldu#u gibi kabul edilmesini bekledi#i anlalmaktadr. Sanatçnn bu sözlerinden Gestalt Terapi de önemli bir yeri olan danann oldu#u gibi kabulü, danann varl#nn onaylanmas kavramlar akla gelmektedir. Voltan-Acar a (2004) göre her insan u veya bu ekilde di#erleri tarafndan kabul edilmek ve onaylanmak ister. Bu kabul edilmenin ve onaylanmann, birey için önemli olan kiilerden gelmesi çok daha anlamldr. Danann varl#nn onaylanmas, di#er kiinin varl#nn, psikolojik danmandan ayr oldu#unun iletilmesi çabasdr. Gestalt terapisti danan oldu#u gibi kabul ederse, danan da kendini kabul edebilir. Bunu sa#lamak için psikolojik danma sürecinde ben-sen ilikisi kurulmaktadr. Laura Perls, Gestalt yaklamnn asl temelinin, terapist ve danan arasnda meydana gelen iliki oldu#unu belirtmitir. Buber bu ilikiyi ben-sen ilikisi olarak tanmlamtr. Ben-sen ilikisi; di#erinin varoluuna sayg duyarak, biricik olan iki insan arasndaki gerçek iletiimdir. Gestalt te ben-sen ilikisi içerisinde bireylerin birbirlerinin varolularndan etkilendikleri bilinmektedir. Hem psikolojik danman hem de danan; balangçtan itibaren sadece danann psikolojik danman tarafndan de#il, psikolojik danmann da danan tarafndan etkilendi#i ve de#itirildi#i, eit düzeyde bir iliki içerisindedirler. Bireyi oldu#u gibi anlamak ve kabul etmek yoluyla de#iim mümkün olabilmektedir (Akt. Clarkson, 1991). ;arknn sözlerinden de anlalaca# üzere sanatç ben böyleyim diyerek oldu#u gibi kabul edilmek istemektedir. Sanatç ben böyleyim diyerek yaayacaklarnn sorumlulu#unu da ald#n belirtmektedir. Latner a (1986) göre farknda olmak sorumlu olmaktr. Birey kendisine ne oldu#unun farkndaysa, bundan sorumlu olabilmektedir (Akt. Voltan-Acar, 2004). nsanlar sorumluluk alma bakmndan üç aamadan geçmektedirler. Bunlardan birincisi ben böyleyim aamasdr. nsanlar pek çok özelli#i ile yüzlemek istemeyebilirler. Bir kimsenin bir özelli#ini kabul etmesi, sorumluluk almaya balamas demektir. Voltan-Acar a (2004) göre de#iim için ilk adm yarglamadan, insann duygu, düünce ve davranlarn kabul etmesidir. Bunlar sahiplenildikçe de#itirilmesi kolaylamaktadr. kinci aama ben böyleyim, çünkü böyle olmay ben seçerim aamasdr. nsan kendisini oldu#u gibi kabul ederse, dünyaya nasl tepki verdi#ini an be an fark eder. 7

8 Üçüncü aama e#er ben seçersem, de#iebilirim aamasdr. Voltan-Acar a (2004) göre bazen bu de#ime çok kolay olmaktadr, bazen de zor olup, risk almay gerektirmektedir. Buradan yola çklarak, sanatçnn bu arksnda, sözü edilen üç aamadan birinci aamay yaad# söylenebilir. ;arknn sözlerinden de anlalaca# gibi sanatç duygularnn, düüncelerinin ve davranlarnn farkndadr. Ben böyleyim diyerek de duygu, düünce ve davranlarn kabul etmekte ve onlarn sorumlulu#unu almaktadr. Kabul edip sahiplenmek, de#iim sürecini hzlandracaktr. Elbette Elbette adl arksnda sanatç, geçici bir süreli#ine sona eren ve daha sonra yeniden balayan, veya balayan ve mutlaka bitecek olan baz olaylardan söz etmektedir. Örne#in; günein her akam batt#n, ama her sabah yeniden do#du#unu, çiçeklerin solup yeniden açt#n, en derin yaralarn bile kapand#n, en büyük aclarn bile unutuldu#unu anlatmaktadr. Buradan yola çkarak sanatç, elbette kendisinin de farkl zamanlarda farkl biçimlere bürünebilece#ini belirtmektedir. Bu sözlerinden sanatçnn yaantlara ve risk almaya açk oldu#u düünülebilir. Gestalt Terapi de de#imek, gelimek için seçimler yaplabilmelidir. Seçimleri yapabilmek de risk almay beraberinde getirmektedir (Voltan-Acar, 2004). Sanatçnn bazen bir birleriyle zt durumlar içerisinde olabilece#ini belirtmesi, risk almaya, yeni davranlar denemeye açk oldu#unu göstermektedir. Elbette bazen çiçek açp bazen solaca#m Elbette daldan dala konup sonra uçaca#m Elbette bazen hzla dönüp bazen duraca#m Elbette bazen söyleyip bazen susaca#m ;arknn yukardaki sözlerinde Gestalt Terapi açsndan dikkat çeken bir baka yön ise sanatçnn farkl yönlerinin farknda olmasdr. Bireyin, kendisinin baz durumlarda farkl olaca#n bilmesi, bunu kabullenmesi, sahiplenmesi benlikteki kutuplara ilikin farkndal#n gelimi olmasn göstermektedir ve bu da geliimi kolaylatrmaktadr. Organizma bazen ihtiyaçlara göre farkl ekillerde davranabilmektedir. htiyaçlarn doyurulmasnn Gestalt Terapi de ayr bir yeri bulunmaktadr. Organizmann ihtiyac olan nesne, ekle yani birinci plana alnmaktadr. Bu ihtiyaç doyuruldu#unda zemine yani ikinci plana geçmektedir (Voltan-Acar, 2004). Daha sonra bir baka ihtiyaç yeniden ekil konumuna gelmektedir. Buna Gestalt Terapi de ihtiyaç oluma döngüsü ad verilmektedir. ;arknn yukarda verilen sözlerinde de sanatçnn, o anki ihtiyaçlarna göre farkl durumlar yaayaca#ndan söz etti#i düünülebilir. Sanatç farkl zamanlardaki de#ien ihtiyaçlara göre, farkl yaantlar geçirmesinin normal oldu#unu düünmektedir. Arada Bir Arada bir, bir yanm kaçsam diyor uza#a... Arada bir bir yanm düsem diyor tuza#a... Ama of öbür yanm var ya öbür yanm... Arada bir bir yanm yksam diyor su da#... Arada bir bir yanm küstüm diyor o yana... Arada bir bir yanm bo ver diyor acya... Yukarda yer alan sözler arknn de#iik yerlerinde geçmektedir. Sanatç, de#iik zamanlarda içinden gelen farkl sesleri dile getirmektedir. Bu arknn sözlerinden öncelikle sanatçnn, içerisinde de#iik zamanlarda çeitli istekler oldu#una ilikin farkndalk gelitirdi#i söylenebilir. Daha önce de belirtildi#i gibi farkndalk, Gestalt Terapi de en önemli kavramlardan birisidir ve bireylerin di#erleriyle ve nesnelerle oldu#u kadar kendileriyle de temasta olmalarn ifade etmektedir. ;arkda sanatç, kendisinde arada bir meydana gelen farkl isteklerden söz etmektedir. Bu da Gestalt yaklamndaki bütünleme kavramn akla getirmektedir. Gestalt Terapi de bireyin bütününe odaklanlmaktadr ve sözel ve sözel olmayan duygu, davran ve düüncelerin bütünletirilmesine çallmaktadr. Gestalt terapisti kiilik ilevlerindeki ayrmaya dikkat etmek durumundadr. Kiilikte zt yönlerin bulunmas do#aldr. Buna karn bireyler genellikle bir kutbun etkisi altndadrlar. Gestalt yaklamnda bireylerin kutuplarn kabul ederek bütünlemeleri amaçlanmaktadr. Bu arknn sözlerine Gestalt Terapi deki ihtiyaçlar kavram çerçevesinde de baklabilir. Sanatçnn benli#indeki de#iik yönleri farkl isteklerle ortaya çkmaktadr. Bu istekler de organizmann ihtiyaçlar kapsamnda belirmektedir. Bilindi#i gibi Gestalt yaklamna göre organizma neye ihtiyaç duyarsa, bu ekle yani birinci plana alnmaktadr. Bu arkda da sanatçnn, farkl ihtiyaçlar olutu#u zaman 8

9 bunlara ba#l olarak farkl isteklerinin gündeme gelmesinden söz etti#i düünülebilir. Bir Yangnn Külünü gönül penceresinden anszn bakp geçtin bir yangnn külünü yeniden yakp geçtin madem ki son arknn krk bir güftesiydim niçin yarm braktn neden brakp gittin bir yangnn külünü yeniden yakp geçtin ne çok sevmitim seni ne çok hatrlar msn aiyan yollarndan seslensem duyar msn hala beni düünür ve hala anar msn bir bahar seli gibi yolumdan akp geçtin bir yangnn külünü yeniden yakp geçtin Sanatç bu arksnda, karsndaki kiinin kendisiyle çok ksa süreli#ine iletiim kurdu#unu, pek fazla bir ey paylaamadan, yaananlar yarm brakt#n ve gitti#ini söylemektedir. Zamannda tam olarak yaanlamayanlar daha sonra bireyin karsna bitmemi iler olarak çkmaktadr. Bitmemi iler, geçmite ifade edilmemi olan ve imdide baa çklmaya çallan duygular kapsamaktadr (Sharf, 2000). Geçmite tam anlamyla ifade edilemeyen duygular anlarda saklanmaktadr. Daha sonra da bu duygular, bireyin kendisi ve di#erleriyle etkili temas kurmasn engelleyen biçimlerde ortaya çkmaktadr (Corey, 1996). Latner (1986) da bitmemi ilerin sindirilmemi duygular olduklarn ve bireyin yaamnda temas engellemeleri gibi baz sorunlara yol açabileceklerini belirtmektedir (Akt. Voltan- Acar, 2004). Polster ve Polster a (1973) göre geçmite tamamlanmam parçalar, tamamlanmay beklemektedirler ve yeterince güçlü olduklarnda, bireyin zihnini megul etmektedirler. Ayn zamanda bitirilmemi iler kendini tekrarlayan, kompulsif davranlarla birlikte ortaya çkmaktadrlar. (Akt. Corey, 1996). Perls e (1976) göre e#er birey, bir gestalt tamamlamamsa, bir baka deyile bir bütün oluturmamsa, onun tam anlamyla imdi ve burada olmas mümkün de#ildir. Bireyin imdiye ilikin farkndal#, geçmi yaantlarnn tamamlanmamasyla sekteye u#ramaktadr (Akt. Voltan-Acar, 2004). ;arknn sözlerinden sanatçnn, hitap etti#i kii ile bitmemi ilerinin oldu#u anlalmaktadr. Geçmite bu duruma ilikin duygularn tam anlamyla yaayamad# için de bu bitirilmemi iler, sanatçnn imdiki yaamn etkilemektedir. Sanatç imdiyi yaamas gerekirken hâlâ geçmite yarm kalan, tam olarak yaayamad# bir olaydan söz etmektedir. Ayrca hitap etti#i kiinin hâlâ kendisini hatrlayp hatrlamad#n merak etmektedir. Bu tür geçmie ilikin meraklar da bireyin imdiyi yaamasn engellemekte ve zihnini sürekli olarak megul etmektedir. Neden Neden anlamaz insan yanndayken kymetini Neden söylemez insan sevdi#ine sevdi#ini Yarin çok geç olunca piman olmak bouna Gururun neye yarar ki yalnz kalmaktan baka Yarn çok geç olunca isyan etmek bouna Hiddetin neye yarar ki yalnz kalmaktan baka ;ark yukardaki sözlerle balamaktadr. ;arkda zamannda yaplmayan ve bundan dolay da, yaplmad# için daha sonra piman olunan olaylardan söz edilmektedir. Yaplacak her davrann zamannda ve yerinde yaplmasnn daha iyi olaca#, daha sonra yaanlan pimanlklarn geçmii geri getiremeyece#i vurgulanmaktadr. Sanatç, sevdi#ine onu sevdi#ini yanndayken söylememeyi, sevdi#ini kaybetmeden, yanndayken kymetini bilmemeyi sorgulamaktadr. ;arknn genelinde, yaplmas gereken davrann zamannda yaplmas gerekti#i, aksi takdirde daha sonra pimanlk yaamann hiçbir eye faydasnn olmad# belirtilmektedir. Bir baka deyile sonradan keke dememek yerine neden insanlarn zamannda söylenmesi veya yaplmas gerekenleri söylemedikleri veya yapmadklar üzerinde durulmaktadr. Burada sözü edilenler an yaayamama ile oldukça ilikilidir. An yaamak, yaanlan ann farknda olmay, geçmite ya da gelecekte de#il, o anda yaamay vurgulamaktadr. An yaamak, sadece olumlular de#il, olumsuzlar da fark ederek, bunlar sindirmek, nitelikli ve dolu dolu yaamak, imdiyi yaamay, bir baka deyile 9

10 imdi ve burada olmay içermektedir. Perls e göre imdi dnda hiçbir ey var olamaz. Dolaysyla Gestalt Terapi de gücün imdi ve burada oldu#u vurgulanmaktadr. Ö#renilmesi en zor gerçek ann imdi var oldu#udur. Birçok insan için ann gücü kaybedilmitir. Anda olmak yerine, bireyler enerjilerini geçmilerine yas tutmak için harcamaktadrlar veya gelecekle ilgili sonu gelmeyen planlar yapmaktadrlar. Bireylerin farkndalk kazanabilmeleri için de imdi ve buradann önemi oldukça büyüktür. (Voltan-Acar, 2004). Gestalt Terapi açsndan bakld# zaman Neden adl arknn sözleri çok önemli bir gerçe#in altn çizmektedir. nsanlar ço#u kez ellerindeki varl#n kymetini onu kaybetmeden anlayamamaktadrlar. Bu nedenle de, sahip olduklarn kaybedip, yalnz kalmaya baladklarnda pimanlklar yaamaya balamaktadrlar. Keke dememek, daha sonra pimanlklar yaamamak, ac çekmemek için bulunulan an yaamak ve onu iyi de#erlendirmek gerekmektedir. Bu kapsamda hem arknn sözlerinde yer ald# hem de Gestalt yaklamnn vurgulad# gibi, bireyler imdi ve burada yaayarak, sahip olduklar varlklarn kymetini bilmeli, elindekini kaybetmeden sevgisini ifade edebilmeli, pimanlk ve yalnzlk yaamamak için olumlu duygularn gösterirken cimri olmamaldr. SONUÇ Görüldü#ü gibi Candan Erçetin in seslendirdi#i arklarda hayata dair sözler oldukça sk kullanlmaktadr. Sanatçnn birçok arksnda ak, yalnzlk, ölüm, terk edilme, yaam, özlem, ac gibi temalar bulunmaktadr. Bununla birlikte arklarda, yaanlan ana odaklanma, o anda hissedilen duygular, bireyin kendisine, bakalarna ve dünyaya ilikin farkndalklar, kendisiyle, bakalaryla ve dünyayla temas kurmas ile ilgili kavramlarn yo#unlu#u dikkat çekmektedir. Bir baka deyile insano#lunun varoluunda yer alan bir çok olgu Candan Erçetin in seslendirdi#i arklarda yer almaktadr. Bu anlamda sanatçnn seslendirdi#i arklarn Gestalt Terapi açsndan yorumlanmaya uygun oldu#u söylenebilir. Voltan-Acar (2004), Gestalt yaklamn benimsemenin bir yaam biçimi oldu#unu belirtmektedir. Buradan hareketle; çevredeki kaynaklar fark etmek, onlar gerekti#inde seferber edebilmek, do#ru nefes almay bilmek, davranlarna ilikin sorumluluk almak ve risk alabilmek yaam biçiminin göstergelerinden bazlardr. Gestalt Terapi de yaantsal ö#eler önemli bir yer tutmaktadr. ;öyle ki, hissedilen duygu hakknda konumaktansa o duygunun o anda yaanlmas vurgulanmaktadr. Böylece an yaamaya verilen de#er ortaya çkmaktadr. An yaanlamad# takdirde, birey ya geçmie taklp kalmaktadr ya da gelece#e dair sonu olmayan planlara saplanmaktadr. Böyle durumlarda ise bireyler; kayg, umutsuzluk, pimanlk, anlamszlk gibi duygular yaamaktadrlar. Candan Erçetin in seslendirdi#i arklarda, sözü edilen varolusal konular oldukça sk ele alnmaktadr. Gestalt Terapi kavramlarnn ve Candan Erçetin in seslendirdi#i arklarn yaamla bu denli iç içe olmas nedeniyle her ikisi birlikte ele alnmtr. Sonuç olarak hem Gestalt yaklamnn özü hem de Candan Erçetin in seslendirdi#i arklar yaamn içinden çkp gelmektedir. KAYNAKLAR 1. Akka, S. (1999). Müzik ve Müzi#in E#itimdeki Yeri ve Önemi. Çada$ Eitim, 257, Albuz, A. (2000). Kültürel Oluumda Müzik Sanat ve E#itiminin Rolü. Çada$ Eitim, 267, Clarkson, P. (1991). Gestalt Counselling in Action. London: Sage Publications. 4. Corey, G. (1996). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy, Pacific Grove CA: Brooks/Cole. 5. France, M. H. ve Edward Allen, G. (1997). Using Art: A Gestalt Counselling Strategy for Working with Disruptive Clients. Guidance and Counseling, 12 (4), Gladding, S. T. (1998). Counseling as an Art: Creative Arts in Counseling. USA: American Counseling Association. 7. Semerci, N. (2000) Yaratclk, Kritik Düünme ve Problem Çözme. Çada$ Eitim, 271, Sharf, R. S. (2000). Theories of Psychotherapy and Counseling: Concepts and Case. Belmont: Wadsworth Brooks Cole. 9. Sills, C., Fish S. ve Lapworth, P. (2000) Gestalt Counseling. Oxon: Winslow Press. 10. Voltan-Acar, N. (2004). Ne Kadar Fark/nday/m? Gestalt Terapi. Ankara: Babil Yaynclk. 11. Yontef, G. M, Simkin, J. S. (1989). Gestalt Therapy, Current Psycotherapies (Ed. Corsini, R. J., Wedding D.). Illinois: Peacock Publishers.Candan Erçetin albümleri 10

11 Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi Dergisi 20: (2006)