ÜN VERS TEN N EHR N SOSYO-EKONOM K KALKINMASINA ETK S (ATATÜRK ÜN VERS TES ÖRNE

Transkript

1 1 ÜNVERSTENN EHRN SOSYO-EKONOMK KALKINMASINA ETKS (ATATÜRK ÜNVERSTES ÖRNE) ükrü ADA Ali Sinan BLGL ÖZET Bu çalmada nitel aratrma yöntemi kullanlm, ayn zamanda nicel verilerle de aratrmann sonuçlar desteklenmitir. Çalma, aratrmaclarn katlmc gözlemci olarak bulundu&u bir ortamda gerçekletirilmitir. Aratrmada genel olarak betimsel analiz kullanlmtr. Bu çalmada aa&daki sonuçlar elde edilmitir. 1. Üniversite, ekonomik yapya esnafn kazancnn artmas, yeni iyerlerinin açlmas, ehrin canlanmas ve ulamn kolaylamasnda olumlu etki yapmtr. 2. Üniversite sosyal yapnn de&imesinde- hogörü, katlm, kültürel ve sportif etkinlikler, insan ilikilerinin artmas- olumlu etki yapmtr. 3. Üniversite insan kaynaklarnn yönetiminde olumlu etki yapmtr. 4. Üniversiteden e&itim, kültürel-sportif etkinlik ve mekanlarn artrlmas, tarm ve sanayi ile ilgili olarak halkn bilgilendirilmesi, model uygulamalar hazrlamas beklenmektedir. 5. Üniversite kurulduktan sonra refah, yeni olana e&ilim, ulam ve haberleme, endüstrileme ve e&itim düzeyi ile kadnn toplumsal konumunda olumlu yönde artma; ehirleme oran, ve asayite ise olumsuz yönde artma olmutur. Anahtar Kelimeler: Üniversite, Sosyo-ekonomik Gelime THE ROLE OF UNIVERSITY ON SOCIO-ECONOMIC CHANGE: (THE CASE OF THE ATATÜRK UNIVERSITY) SUMMARY In this study, qualitative research method was used and at the same time the results of the research were supported with the quantitave data. The research was carried out in an atmosphere where the researchers were as a joiner and an observer. Because of qualitative analyze was generally used in research. According to the results: 1. While university has made a positive effect on economy as earning mor efor salesmen setting up new business, increased in the city life, and easy transportation, 2. University has made a positive effect on social structure such as tolerance, participation, culturalsports activites and human relationships. 3. University has made a positive effect at the human resources management. 4. People of Erzurum has expected Atatürk University to set up educational, cultral-sports activites and build such places, to educate people of agriculture and industry, to arrange model pattern makers. 5. After establishing university in Erzurum Wealth, affinity be modernity transportationcommunication, industrialization, literacy and the status of women have been effected postively, but urbanization, and public order have been affected negatively. Key Words: University, Socio-Economic Development Yrd.Doç.Dr.Atatürk Üni., Kâzm Karabekir E&itim Fakültesi, E&itim Bilimleri Bölümü E&itim Yönetimi Teftii Planlamas ve Ekonomisi Anabilim Dal Bakan, Erzurum Doç.Dr. Atatürk Üni. Kâzm Karabekir E&itim Fakültesi, Sosyal Bilgiler E&itimi Anabilim Dal Bakan, Erzurum

2 2 Giri, Sosyo-ekonomik kalknma; sanayileme, modernleme, ilerleme, büyüme ve yapsal de&ime veya ekonomik ve sosyal-kültürel yapnn de&itirilmesi ve yeniletirilmesidir. Bu de&iim ve yenileme çeitli faktörler altnda gerçekleir. Bir kentin veya ülkenin gelimesi için de çeitli faktörler etki yapar. Bu faktörlerden biri de e&itim kurumlardr. E&itim kurumlarnn, ülkelerin bilimsel, kültürel, sosyal ve ekonomik gelimesinde önemli rol oynad& aratrmalarla tespit edilmitir. Bu öneme binaen tüm dünyada e&itim ile sosyo-ekonomik gelime arasndaki iliki en iyi ekilde kurulmaya ve ilevsel hale getirilmeye çallmtr. E&itim kurumlarnn nicelik ve nitelik olarak en önemlisi üniversitedir. Üniversitenin nitelikli insan gücü yetitirme, teknolojiyi gelitirme, lider yetitirme, giriimci snf gelitirme, tasarruf e&ilimini etkileme, emek seyyaliyetini sa&lama, frsat eitli&i yaratma, gelir da&lmn etkileme ve milli birli&i sa&lama gibi devlet ve toplum hayat üzerinde olumlu etkileri vardr. Bu etki çerçevesinde 2547 sayl YÖK kanununda yüksekö&retimin amaçlar arasnda; a/7-(örencileri) ilgi ve yetenekleri yönünde yurt kalknmasna ve ihtiyaçlarna cevap verecek, ayn zamanda kendi geçim ve mutluluunu salayacak bir meslein bilgi, beceri, davran ve genel kültürüne sahip, vatanda lar olarak yeti tirmek, b.türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olarak, refah ve mutluluunu artrmak amacyla; ekonomik, sosyal ve kültürel kalknmasna katkda bulunacak ve hzlandracak programlar uygulayarak, çada uygarln yapc, yaratc ve seçkin bir orta haline gelmesini salamak, c.yükseköretim kurumlar olarak yüksek düzeyde bilimsel çal ma ve ara trma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek, bilim verilerini yaymak, ulusal alanda geli me ve kalknmaya destek olmak, yurt içi ve yurt d kurumlarla i birlii yapmak suretiyle bilim dünyasnn seçkin bir üyesi haline gelmek, evrensel ve çada geli meye katkda bulunmaktr. saylmtr. Bununla birlikte Yüksekö&retim Kurumlarnn görevleri sralanrken; a. Çada uygarlk ve eitim - öretim esaslarna dayanan bir düzen içinde, toplumun ihtiyaçlar ve kalknma planlar ilke ve hedeflerine uygun ve ortaöretime dayal çe itli düzeylerde eitim - öretim, bilimsel ara trma, yaym ve dan manlk yapmak, b. Kendi ihtisas gücü ve maddi kaynaklarn rasyonel, verimli ve ekonomik ekilde kullanarak, milli eitim politikas ve kalknma planlar ilke ve hedefleri ile Yükseköretim Kurulu tarafndan yaplan plan ve programlar dorultusunda, ülkenin ihtiyac olan dallarda ve sayda insangücü yeti tirmek, c. Türk toplumunun ya am düzeyini yükseltici ve kamu oyunu aydnlatc bilim verilerini söz, yaz ve dier araçlarla yaymak, d. Örgün, yaygn, sürekli ve açk eitim yoluyla toplumun özellikle sanayile me ve tarmda modernle me alanlarnda eitilmesini salamak, e. Ülkenin bilimsel, kültürel, sosyal ve ekonomik yönlerden ilerlemesini ve geli mesini ilgilendiren sorunlarn, dier kurulu larla i birlii yaparak, kamu kurulu larna önerilerde bulunmak suretiyle öretim ve ara trma konusu yapmak, sonuçlarn toplumun yararna sunmak ve kamu kurulu larnca istenecek inceleme ve ara trmalar sonuçlandrarak dü üncelerini ve önerilerini bildirmek,

3 3 f. Eitim-öretim ve seferberlii içinde, örgün, yaygn, sürekli ve açk eitim hizmetini üstlenen kurumlara katkda bulunacak önlemleri almak, g. Yörelerindeki tarm ve sanayinin geli mesine ve ihtiyaçlarna uygun meslek elemanlarnn yeti mesine ve bilgilerinin geli mesine katkda bulunmak, sanayi, tarm ve salk hizmetleri ile dier hizmetlerde modernle meyi, üretimde art salayacak çal ma ve programlar yapmak, uygulamak ve yaplanlara katlmak, bununla ilgili kurumlarla i birlii yapmak ve çevre sorunlarna çözüm getirici önerilerde bulunmak, h. Eitim teknolojisini üretmek, geli tirmek, kullanmak, yaygnla trmak, i. Yükseköretimin uygulamal yaplmasna ait eitim - öretim esaslarn geli tirmek, döner sermaye i letmelerini kurmak, verimli çal trmak ve bu faaliyetlerin geli tirilmesine ili kin gerekli düzenlemeleri yapmaktr. ifadelerine yer verilmitir. Bir bölge üniversitesi olarak kurulan Atatürk Üniversitesi de yukardaki kanunda belirtilen hususlar gerçekletirmeyi hedef edinmitir. Bu husus kurulu kanunu gerekçesinde Dou kalknmasnda önderlik yapacak bir bilgi, yeti tirme ve ara trma merkezi kurulmasndan, dou illerinde gerçek anlamda bir geli menin salanamayaca ve bu yörelere ait bilimsel ara trmalarn kalknmann dayana olaca eklinde belirtilmitir. Atatürk Üniversitesi nin, bilim, bilgi, yetitirme ve aratrma merkezi olmas Do&u Anadolu nun sosyo-ekonomik açdan kalknmas ve gelimesi için; 1-Bölge potansiyelinin (bölgenin sosyo-ekonomik ve teknik ihtiyaçlarn, enerji kaynaklarn, tarm ve madencili&ini) ö&retim ve aratrma konusu olarak ele almas, 2-Bu faaliyetlerinde halka rehber olmas, sorunlara cevap vermesi ve ondan gelecek tecrübeleri toplayp etüt etmesi, 3-Çevre gençlerinin yüksekö&retim görmelerini sa&layarak gerekli meslek elemanlarn yetitirmesi, 4-Do&unun gelimesinde bir bilim merkezi görevini üstlenmesi (Emsen, 1994, s.62) 5-Sanayi birli&i Gelitirme Merkezi, Giriimcili&i Destekleme Merkezi ve Ata Teknokent aracl&yla üniversite-sanayi ibirli&ini gerçekletirmesi, KOB lere yönetim destek hizmeti verilmesi, giriimci ve sanayicilerle bir araya gelerek var olan sorunlarn belirlenmesi ve ortak çözümler üretilmesi, 6-Tarmsal ve krsal kalknmaya yönelik tüm etkinliklerde rol oynamas, 7-Turizmin bölgesel kalknmadaki rolünü artrmak için paydalarla ortak çalmalarda bulunmas hedeflenmitir. Her türlü örgütün varlklarn sürdürebilmesi ve di&er örgütlerle rekabet edebilmesi çevrelerindeki de&iiklikleri yakndan izlemesine ve kendi bünyelerinde gerekli de&iiklikleri zamannda yapmasna ba&ldr (Peker, 1995). De&ime, hayatn önemli gerçeklerinden biri olup, sürekli olarak de&ien teknolojik, sosyal, ekonomik ve siyasal yaplar, örgütler üzerinde de&iim yönünde çevreye uyum için bir bask yaratmakta, sosyoteknik sistemlerin yap, insan, amaç ve ileyilerinde de gerekli de&iikliklerin yaplmasn zorlamaktadr (Özdemir, 1997; Peker, 1995). E&itimde de&ime ile ilgili çabalar, mevcut uygulamalarn gözden geçirilmesi ve eksikliklerin belirlenmesiyle balar. Bu aamada e&itimde de&imeye niçin ihtiyaç duyuldu&u sorusuna cevap aranr (Özdemir, 1997). E&itimsel de&imeler e&itim sisteminde daha etkili bir ö&renme ortam yaratmak, e&itsel gereksinimleri daha etkili karlamak, gelecekteki toplumsal gereksinimleri karlayacak bilgi, beceri,

4 4 davranlar, anlaylar oluturmak, bireysel ve toplumsal yaamn sürdürülebilirli&ini ve gelitirilmesini sa&lamak amacyla yaplabilir (Gökçe, 2005). Dünyada yaanmakta olan de&iimin ana motoru hiç kukusuz bilim ve teknolojidir. Bilim ve teknolojiye hâkim olanlar refah, kuvvet ve itibara sahip olmaktadrlar. Bismark n dedi&i gibi Okullara sahip olan ülke, gelece&e de sahiptir. E&itim sistemi dünün de&il bugünün ihtiyaçlarn dikkate alan bir yapda olmaldr. E&itimsel faaliyetler amaçszlktan, önyarglardan ve hantallktan uzak, akl ve bilimin &nda rasyonel bir platformda kendisine yön aramaldr (Çengel, 2006, s.197). Yaplmas gerekli olan ey, okullardaki standartlar yükseltmek ve oldukça sk bir disiplin sa&lamak olmaldr (Drucker, 1994). Erzurum ehri Co/rafî özellikler. Erzurum ili Do&u Anadolu bölgesinin kuzeydo&u kesiminde, Çoruh, Frat ve Aras havzalarnn balangç alannda yer alr. Erzurum ilini kuzeyden Rize ve Artvin, batdan Bayburt ve Erzincan, güneyden Bingöl ve Mu, do&udan Kars, A&r ve Ardahan illeri kuatr. l topraklarnn ( Km²) yaklak %64 ü da&lar, %20,1 i platolar, %12,2 si yaylalar ve %4 ü ovalardan olumaktadr. Topraklarnn %66 s çayr ve mera olarak kullanld&ndan bitkisel üretim il arazi varl&nn ancak %19 unda yaplmaktadr. Yaylalk alanlar hayvanclk faaliyetleri açsndan son derece önemlidir. Erzurum ehri, kendi adyla anlan ovann güneydo&usunda, Palandöken Da& nn kuzey etekleri üzerinde kurulmutur. Dünyann en yüksekte kurulmu birkaç ehrinden biri olan Erzurum (Mexico City, Addis Ababa, Sana, Bogota, La Paz), lman kuakta yer almas ve 2000 metreyi bulan yükseltisi ile de ilgi çekici bir yerlemedir. Karasal iklime sahiptir. Klar uzun ve so&uk, yazlar ksa ve lk geçer. Yllk ortalama scaklk 6 C dr. En yüksek scaklk Temmuz aynda 34 C, en düük scaklk Ocak aynda -30,4 C olarak ölçülmütür. Yllk scaklk de&erlerinin genellikle sfrn altnda oldu&u Erzurum da ortalama 153 günde don olay görülür. Donlu günlerin inaat, ulam ve tarmsal alanlarda önemli etkisi vardr. Bölgeye en fazla ya& ilkbahar ve sonbahar aylarnda dümekte olup, yllk ya& tutar mm civarndadr. Kar ya& ortalama 50 gün olup, ortalama kar örtüsü kalnl& 78 cm.dir. Karla örtülü gün says yllk ortalama 113 günü bulur. Bu iklim yaps sermaye birikimi ve sanayilemenin önünde mühim bir engeldir. Tarih. Erzurum yöresi Eskiça&lardan itibaren bir yerleme sahasdr. ehrin yaknlarndaki Karaz, Pulur, Güzelova, Sos ve Çi&demli de Kalkolitik ve Tunç ça& dönemlerine ait kalntlar bulunmutur. Hayaa, Urartu, Med, Pers ve Bizans egemenli&i altnda kalan bölgede, muhtemelen yllar arasnda mparator Theodosios tarafndan bugünkü ehir kurulmutur. mparatorun adndan ötürü de ehre Theodosiopolis denilmitir. ehre Ermeniler Karin, Araplar Kalikala, Selçuklular Erzen er-rûm adn vermiler, zamanla bu kelime Erzurum ekline dönümütür. ehir 653 de Habib b.mesleme komutasndaki Müslüman Araplarn eline geçmi, Bizans ile Araplar arasnda sk sk el de&itirmitir de Türk hâkimiyetine giren ehir, 1829, 1878 ve 1916 da üç defa Rus igaline u&rad da Mustafa Kemal Paa nn milli mücadeleyi balatt& ehir olarak Cumhuriyetin kurulmasnda çok önemli rol oynad. Erzurum tarihi açdan Anadolu nun en önemli kentlerinden biri olup, 12. asrda yaptrlan Kale Mescidi ve Üç Kümbet, 1179 da yaptrlan Ulucamiî, 13. asrn sonlarnda ina edilen Çifte Minareli Medrese, 1310 da ina edilen Yakutiye Medresesi, yllar arasnda yaptrlan Rüstem Paa Han, 1562 de Mimar Sinan n yapt& Lala Mustafa Paa Camiî ehirdeki tarihi-kültürel eserlerden bazlardr. Nüfus. Türkiye nin 1927 deki ilk nüfus saymna göre kiilik nüfusa sahip olan Erzurum un Atatürk Üniversitesi nin e&itim-ö&retime balamasndan iki yl önce (1955) yaplan nüfus saymnda nüfusu

5 olarak tespit edilmitir. ehrin nüfusu; 1960 da , 1965 de , 1970 de , 1975 de , 1980 de , 1985 de , 1990 da , 1997 de , 2000 de , günümüzde (2007) kii olmutur. Üniversitenin kurulu aamasnda yllar arasnda %18.8, yllar arasnda %16.9, yllar arasnda %27.8, yllar arasnda %23.5, yllar arasnda %28.2, yllar arasnda %-1.5, yllar arasnda %23.2, yllar arasnda %25.7 lik nüfus art gerçeklemitir (Erzurum l Turizm Envanteri 2003, s.64; Erzurum 98, s.105). ehir nüfusunda nispeten hzl bir gelimenin söz konusu olmas, genel hizmetler, inaat yatrmlar, ticaret ve sanayi gibi fonksiyonlarda giderek belirginleen gelimelerin bir sonucu olarak yorumlanabilir. Ancak gelien nüfusla fonksiyonel i alanlarnn, faal nüfus aleyhine pek dengesiz olmas; istihdamn, ehrin ekonomik yapsnda her zaman köklü bir sorun oluturmasna yol açmaktadr. Hatt zatnda istihdam edilen nüfusun önemli bir ksm genel hizmetler sektöründedir. Bu sektörün ço&unlu&u üniversiteye yöneliktir. ehrin nüfus art ile üniversitedeki ö&renci saysnn art arasnda bir paralellik izlenmektedir. Ö&renci saysnn artmasyla birlikte i hacminde meydana gelen büyüme, çevre il ve ilçelerden Erzurum a çalmak üzere gelenlerin saysn da artrmtr. Nitekim üniversite ve yurt kantinleri iletmeci ve çalanlarnn %73 lük ksmn merkez köyler ve ilçelerden gelenler oluturmaktadr. Mekânsal geli,im. ehir, nüfus art ve mekânsal büyüme sonucu 1993 de büyük ehir statüsü kazanmtr. Büyükehir belediye snrlar içerisinde; Yakutiye (eski Erzurum), Dadakent, Yeniehir (Palandöken) ve Kazm Karabekir adyla dört belediye tekilat kurulmutur. Cumhuriyet döneminde ehrin büyümesi bat, güneybat ve kuzey yönlerine do&ru olmutur. Atatürk Üniversitesi nin batda kurulmas ehrin bu tarafa do&ru genilemesinde çok etkili olmutur li yllarda ehir üniversite arazisine dayand&nda üniversiteyi güneybatdan kuatan Yeniehir (Palandöken), 1990 l yllarda çok geni bir alan kaplayan üniversite arazisinin ( dekar) batsndaki eski bir köy yerlemesi olan Gez Köyü arazisinde Dadakent adyla yeni yerleme ünitesi kurulmutur li yllarda ise ehir iki yönde gelime göstermitir. Bunlardan birincisi eski ehrin kuzeyinde Kazm Karabekir belediye snrlar dâhilinde ükrüpaa, ikincisi de Palandöken belediye snrlar dâhilinde güneybatya do&ru genileyen Yldzkent yerleim bölgeleridir. Yldzkent ile Dadakent arasndaki bölgede yürütülen inaat faaliyetlerinin tamamlanmasyla, önceleri tarm alanlar ile çevrilmi olan Üniversite arazisi 2010 lu yllarda, tamamen mesken alanlar ile kuatlm olacaktr. ehrin en önemli ekseni do&u-bat do&rultusunda uzanan Cumhuriyet caddesidir. Bu caddenin do&u ucuna eklenen Tama&azalar, Gürcükap, Kongre caddeleri ile Cumhuriyet caddesini kuzey-güney istikametlerinden kesen Çaykara-Bosna, Adnan Menderes-Aliravi ve Mumcu-Erzincan Kap caddeleri ehrin en yo&un ticaret eksenleridir. Palandöken de Sultan Selim, Dadakent te Milli Egemenlik, Kazm Karabekir de Sanayi caddeleri ikinci dereceden canl ticaret alanlardr. Ekonomi. Erzurum, Türkiye-ran tarihi ipek ve ticaret yollar ve Ankara-Kars demiryolu üzerindedir da açlan havaalanyla hava tamacl& da yaplmaktadr. Osmanl döneminde ticaretin faal oldu&u ve transit tamacl&n geçti&i yerdi. Cumhuriyet döneminde ekonomik gelime Atatürk Üniversitesi nin kurulmasndan sonra 1960 l yllarda balam ve Do&u Anadolu nun canl ticaret merkezlerinden biri durumuna gelmitir. Mesela; i yeri says 1940 da 1047 iken, bu say 1960 da 1846 ya, 1970 de 2953 e, 1980 de 6455 e yükseldi (Do&anay, s.288). Ancak 1980 lerden sonra uygulanan politikalar, ehrin gelime trendini bozmu, beeri ve fiziki sermaye unsurlar Bursa, stanbul, zmir, Antalya, Kocaeli gibi yerlere göç etmeye balamtr. Böylece ehir nispi olarak gerileme sürecine girmitir. Nitekim ilin Türkiye gayri safi yurtiçi hâslas (GSYH)

6 6 içindeki pay 1979 da binde 9,8 den 1996 da binde 6,0 a dümütür (DE, 1996) ylnda biraz artarak binde 6,9 a çkmtr. Böylece GSYH de&erine göre iller arasnda 1979 da 24. sradan 1996 da 60. sraya gerilemi, 2000 de 36. srada yer almtr (2001 Yl Erzurum li Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, 2002, s.20) yllar arasnda Erzurum daki kamu yatrm harcamalarnn Türkiye toplam içerisindeki pay binde 7 dir. Oysa bu dönemde zmir e 12,6 kat, Bursa ya 4,3 kat, Diyarbakr a 4 kat fazla kamu yatrm yaplmtr. Kii bana kamu yatrm harcamalar itibariyle de Erzurum son sralardadr (10,1). Bu alanda da Sivas a 4,9 kat, Siirt e 3,2 kat, Diyarbakr a 3 kat kamu yatrm yaplmtr (DE, 1996). Gayri safi milli hasla (GSMH) açsndan 1970 li yllarda Türkiye genelinde 14. srada bulunan Erzurum, günümüzde 64. sraya gerilemitir. Kii bana düen milli gelir yllar arasnda bir art göstermi ve 1987 de 680 $, 1989 da 756 $, 1990 da 1152 $, 1995 de 1312 $, 1999 da 1488 $, 2000 de 1452 $ olmutur ylndan itibaren düme e&ilimi göstermi ve 2001 de 1061 $ olarak gerçeklemitir. Türkiye GSMH ortalamas 2006 itibariyle dolar iken, Erzurum da bu rakam dolardr. Bu durum ihmal edilmili&in bir göstergesidir. ehirdeki sanayi faaliyetleri daha çok hayvanclk ve tarma dayaldr. Bunlar arasnda gda sanayine ait kurulular (et kombinas, süt ürünleri, yem sanayi, pastrma, kavurma yapm yerleri) yaygndr. Tarma dayal fabrikalarn balcas Ilca eker Fabrikas dr. Bunun dnda çok sayda un fabrikas bulunmaktadr. Giyim sanayi kurulular arasnda tekstil, deri ve kundura atölyeleri saylabilir. Linyit, krom, bakr, çinko, kurun, manyazit, pomza, alç ta, mermer, çimento hammaddesi, tuz ve Oltu ta madenleri yeralt zenginlikleridir (2001 Yl Erzurum li Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, 2002, s.46) Oltu ta atölyelerinde üretilen ziynet ve hediyelik eyalar, yerli ve yabanc turistlere hitap eder. Erzurum dan Azerbaycan, ran, Gürcistan ve Türkmenistan a ayçiçe&i ya&, maya, yumurta, inaat malzemesi, zeytin, ampuan, sabun, boya, un, bisküvi, meyve suyu, deterjan, peynir, tereya&, kuma, eker, çimento, tuz, PVC, fayans, demir, poet, patates, so&an, elektrik malzemesi, otomotiv parçalar, mukavva v.s. ihracat gerçekletirilmektedir yl itibariyle ,46 $ ihracat, buna karlk TL ithalat yaplmtr (2001 Yl Erzurum li Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, 2002, s.21). Türkiye nin sayl k spor merkezlerinden olan Palandöken kayak merkezi, k sporlar ve turizm açsndan büyük önem tar. Yurt içinden ve dndan çok sayda yerli ve yabanc turist a&rlar. Bu merkezin önemi her geçen gün artmakta olup, 2011 Üniversiteleraras K Olimpiyatlar burada yaplacaktr. Termal turizmi sektörü açsndan Ilca, Pasinler, Deli Çermik ülke çapnda ün kazanm kaplcalardr. Karadeniz ve Orta Anadolu dan gelen pek çok yerli turiste hizmet verirler. Erzurum özellikle Atatürk Üniversitesi Aratrma Hastanesi (1450 yatakl), Numune Hastanesi, Kadn Do&um Hastanesi ve Di Hekimli&i Fakültesi ile Do&u Anadolu bölgesinin sa&lk altyaps açsndan merkezi konumundadr. Kars, Ardahan, I&dr, A&r, Van, Mu, Bitlis, Erzincan, Tunceli, Bayburt, Gümühane, Trabzon, Rize ve Artvin illerine hizmet vermektedir (Erzurum l Turizm Envanteri 2003, s.68). Atatürk Üniversitesi Kurulu,. Atatürk Üniversitesi nin kuruluu, Türkiye Cumhuriyeti nin önemli rüyalarndan birinin gerçeklemesidir. Atatürk ün 1 Kasm 1937 de TBMM nde yapt& konumada Do&u Anadolu da büyük bir üniversitenin kurulmasnn gerekti&ini ifade etmesi üzerine çalmalara balanmtr. Ancak hazrlk süreci uzun sürmü ve 1954 de çkarlan 6373 sayl ve 1957 de çkarlan 6990 sayl kanunlarla Erzurum da Atatürk Üniversitesi kurulmas karar alnmtr de akademik ve teknik yardm amacyla ABD nin Nebraska Üniversitesi ile ibirli&i anlamas yaplmtr. Üniversite 17 Kasm 1958 de Ziraat ve Fen-Edebiyat

7 7 fakültelerinde okuyan 135 ö&renci ve görev yapan 3 misafir ö&retim üyesi, 1 doçent ve 23 asistan ile ö&retime balamtr. Geli,im. Atatürk Üniversitesi kurulu amacna uygun olarak Do&u Anadolu bölgesinin sosyo-ekonomik kalknmasnda lokomotif görevi üstlenmitir. Zaman içerisinde üniversite nitelik ve nicelik olarak büyük gelime göstermi ve yetitirdi&i elemanlarla üniversite kuran üniversite unvan almtr. Nitekim yllar arasnda üniversiteden 2937 ö&retim eleman ayrlarak baka üniversitelerde görev almlardr. ki fakülte ile balayan üniversitede, da Tp, da letme (ktisadi ve dari Bilimler), de Di Hekimli&i ve slâmî Bilimler (lahiyat) Fakülteleri ile Temel Bilimler ve Yabanc Diller Yüksekokulu, da Mühendislik Fakültesi, de Hemirelik Yüksekokulu, de Erzincan letmecilik ve Tarm Ekonomisi Yüksekokulu (Meslek Yüksekokulu), de Kars Veteriner Fakültesi, Kars Meslek Yüksekokulu ve Erzurum Meslek Yüksekokulu, 1982 de Kâzm Karabekir E&itim Fakültesi, de Erzincan Hukuk Fakültesi, de Erzincan lahiyat Meslek Yüksekokulu ve Bayburt Meslek Yüksekokulu, 1991 de Erzurum Sa&lk Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, 1992 de Erzincan E&itim, A&r E&itim ve Güzel Sanatlar Fakülteleri ile Beden E&itimi ve Spor Yüksekokulu, 1993 de Pasinler, Oltu, Akale, Refahiye Meslek Yüksekokullar, 1995 de Narman, spir, Tercan Meslek Yüksekokullar, de A&r, Bayburt, Erzincan Sa&lk Hizmetleri Meslek Yüksekokullar, 1996 da Erzurum Sa&lk Yüksekokulu, 1997 de letiim, Eczaclk ve Veteriner Fakülteleri, 1998 de Hns ve A&r Meslek Yüksekokullar, 2000 de Kelkit Meslek Yüksekokulu, 2002 de Bayburt E&itim Fakültesi, 2003 de Erzincan Fen-Edebiyat Fakültesi, 2006 da Hukuk Fakültesi ve Turizm letmecili&i ve Otelcilik Yüksekokulu açlmtr. Atatürk Üniversitesi bu ekilde büyürken 1993 de Kars Kafkas Üniversitesi, 2006 da Erzincan ve A&r Da& Üniversiteleri kurularak yukarda saylan baz akademik birimler bu üniversitelere devredilmitir itibariyle Atatürk Üniversitesi ne Di Hekimli&i, Fen- Edebiyat, Güzel Sanatlar, ktisadi ve dari Bilimler, lahiyat, Kâzm Karabekir E&itim, Hukuk, Mühendislik, Tp, Ziraat, letiim, Eczaclk, Veteriner, Bayburt E&itim Fakülteleri olmak üzere 14 fakülte, 6 enstitü, 14 yüksekokul, 16 aratrma ve e&itim merkezi ba&ldr (Atatürk Üni.Raporu 2007, s.43). Yukarda belirtilen akademik birimlerde görev alan ö&retim eleman says 1991 de 1293, 1993 de 1436, 1996 da 1861, 1998 de 1815, 2001 de 2064, 2003 de 2223, 2006 da 2649 dur (Atatürk Üni.Raporu 2007, s.34; Erzurum l Turizm Envanteri 2003, s.69). Erzincan ve A&r Da& üniversitelerinin ayrlmasyla ö&retim eleman says 2365 olmutur. Üniversitede hizmet snflarndan genel idare, teknik, sa&lk, avukat, din ve yardmc hizmetler snflarna göre toplam idari personel says 2006 da 2170 kii, 2007 de 2250 kiidir (Atatürk Üni.Raporu 2007, s.44). Üniversite yerlekesi içerisinde akademik ve idari personel için yaplm lojmanlar bulunmaktadr. Bu lojmanlarda 1129 akademik ve idari personel oturmaktadr. 135 ö&renciyle e&itim-ö&retim hayatna balayan üniversitede 1991 de 17820, 1996 da 26673, 2001 de 35846, 2006 da ö&renci lisans e&itimi almtr. Günümüzde (2007) ö&renci lisans e&itimi görmektedir. Erzurum ili genelinde lisans ö&rencisi vardr. Bunun s ehir merkezindeki yerlekede okumaktadr. Bunun %72 si (18573) Erzurum dnda, %28 i (7222) Erzurum da yaayan ailelerin çocuklardr. Bu rakamlar yllara göre pek farkllk göstermemektedir. Nitekim ö&retim ylnda Atatürk Üniversitesi ne yeni kayt yaptran 7405 ö&rencinin de %72 si Erzurum dndan, %28 i Erzurum dandr yln itibariyle lisansüstü e&itim gören 4193 ö&renci bulunmaktadr. Bunun 2998 i yüksek lisans, 1195 i doktora

8 8 ö&rencisidir. Lisansüstü e&itim gören ö&rencilerin de %78 i (3270) Erzurum dndandr. Bunlar içinde baka üniversitelerden gelerek doktora yapan aratrma görevlileri ve ö&retmenler bulunmaktadr. Lisans ve lisansüstü ö&rencileri üniversite yerlekesi içerisindeki Kredi ve Yurtlar Kurumu na ba&l yurtlarda barnmaktadr ylnda 4721 kz, 2524 erkek, 2007 de 4814 kz, 2573 erkek ö&renci yurtlarda barnmtr. Bunun yan sra 889 kz, 927 erkek ö&renci çeitli özel yurtlarda barnmaktadr. Atatürk Üniversitesi nin 2006 yl bütçesi ,00 YTL dir. Bu bütçenin ,00 YTL si personel giderleri, ,00 YTL si sosyal güvenlik kurumlarna devlet primi giderleri, ,00 YTL si mal ve hizmet alm giderleri, ,00 YTL si cari transferler, ,00 YTL si sermaye giderleridir. Üniversitenin Erzurum a aylk katks yaklak 14 milyon dolardr ylnda Rektörlük döner sermaye iletmesi umumi hâslat ,34 YTL olmutur. Bu parann idari iletme masraf ,25 YTL olup, ,09 YTL kar elde edilmitir ylnda nakit YTL inaat ve onarm yatrm, ,61 YTL aydnlatma ve havalandrma yatrm, ,56 YTL malzeme alm yaplmtr (Atatürk Üni.Raporu 2007, s.112). Yöntem Bu aratrmada, Üniversitenin Sosyo-Ekonomik Kalknmaya Etkisi ni belirlemek amacyla betimsel yöntem kullanlmtr. Survey yöntemi; olaylarn, objelerin, varlklarn, kurumlarn, gruplarn ve çeitli alanlarn ne oldu&unu betimlemeye, açklamaya çalan incelemelerdir. Bunlar nedir? sorusuna cevap bulmaya yöneliktirler. Bununla, mevcut durumlar, artlar ve özellikler aynen ortaya konulmaya çallr (Kaptan, 1995). Bu aratrmada kullanlan aratrma modeli ise genel tarama modelidir. Genel tarama modelleri çok sayda elemandan oluan bir evrende, evren hakknda genel bir yargya varmak amacyla evrenin tümü ya da ondan alnacak bir grup üzerinde yaplan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 2000). Nitel aratrma yöntemlerinden görüme, gözlem ve doküman incelemesi teknikleri kullanlmtr. Görümeler kasete kaydedilerek, "içerik analizi"ne tabi tutulmu (Yldrm-imek, 2005); toplanan veriler balca örüntüleri belirleme, kodlama ve kategorilere ayrma ilemlerini kapsayan içerik analizi tekni&iyle analiz edilmitir. Yaplan gözlemler için ayr bir gözlem formu hazrlanm ve görüme sorularnda yer almam veya yer alan baz durumlarn derinlemesine ortaya konulmas amaçlanmtr. Evren: Aratrmann evrenini Atatürk Üniversitesi kapsamndaki ö&renciler, akademik ve idari personel, Erzurum li Esnaf ve Sanayicileri, Erzurum Ticaret ve Sanayi Odas, ER-VAK ve MÜSAD üyeleri oluturmaktadr. Örneklem: Aratrmann örneklemi yukarda belirtilen evrenden randum (seçkisiz) örnekleme yöntemi ile; Atatürk üniversitesi Di Hekimli&i, Eczaclk, E&itim, Fen-Edebiyat, lahiyat, letiim, Mühendislik, Tp fakültelerinde ö&renim gören 61 Kz (II. snf 8, III.snf 21, IV.snf 27 V.snf 5); 79 Erkek (II. snf 8, III.snf 31, IV.snf 34, V.snf 6) olmak üzere toplam 140 ö&renci ile, 28 esnaf ve sanayici, 10 akademik ve idari personel, Erzurum Ticaret ve Sanayi Odas Bakan, MÜSAD Bakan ile ER-VAK Bakanndan olumutur. Veri Toplama Arac;: Veri toplama arac; Atatürk üniversitesi ö&rencileri, akademik ve idari personeli, Erzurum Esnaf ve Sanayicileri, Erzurum Ticaret ve Sanayi Odas Bakan, MÜSAD Bakan ve ER-VAK Bakan ile görüülerek ön bilgiler elde edilmi, aracn ilk hali oluturulmu, oluturulan bu araç küçük gruplara uygulanarak geçerlik ve güvenirlili&i test edilmitir.

9 9 Verilerin Çözümlenmesi: Elde edilen veriler yüzdelik, frekans ve gruplandrmalar yaplarak de&erlendirilmitir. Bulgular Ö/renci Anketi 1. Örnekleme katlan ö&rencilerin yaad& illere göre aa&daki veriler elde edilmitir. Kz ö&rencilerin ailelerinin: %14 ü Erzurum da %86 s Erzurum dnda yaamaktadr. Erkek ö&rencilerin ailelerinin: %13 ü Erzurum da %87 si Erzurum dnda yaamaktadr. 2. Tablo-1: Ö/rencilerin Ailelerinin Ayl;k Geliri Ailenin aylk geliri Kz (n) Kz(%) Erkek (n) Erkek (%) yukar Tablo-2: Ö/rencilerin Bar;nd;/; Yer Barnma yeri Kz (n) Kz(%) Erkek (n) Erkek (%) Devlet yurdu Özel yurt Ö&renci evi Kendi evim Misafirhane Akraba Tablo-3: Ö/rencilerin Bar;nma çin Ödedikleri Ayl;k Kira Bedeli Ödenen kira Kz (n) Kz (%) Erkek (n) Erkek (%) üstü Ö/rencilerin Bar;nd;/; Mahalleler Kz ö&renciler: Palandöken, Kök, Gez mah. Erkek ö&renciler: Palandöken (Kayakyolu, Beyaz Evler, Yldzkent), Dadakent, Gez, Kök, Mumcu, Yunus Emre, ükrü Paa. Yukardaki mahallelerde ulam ve kiralk ev bulabilme kolayl&ndan dolay tercih edildi&i düünülmektedir. 6. Ö/rencilerin Bu Mahallelerde Oturma Nedenleri Ö&rencilerin yo&un yaamasndan ( %14), Burada ev bulabildim (%60), Akrabamn evi (%1), Önce oturan ö&rencilerden devraldm (%25) 7. Tablo-4: Ö/rencilerin Oturduklar; Evi Kaç Ki,iyle Payla,ma Durumlar;

10 10 Kii says Kz (n) Kz(%) Erkek (n) Erkek (%) Aileleriyle Birlikte Ya,ayan Ö/rencilerin Kald;klar; Mahalleler Yeniehir, Dadakent, Yakutiye, Sanayi, ükrüpaa, 9. Tablo-5: Ö/rencilerin Ailelerinden Ayl;k Olarak Ald;klar; Para Gelen para Kz (n) Kz(%) Erkek (n) Erkek (%) üstü Tablo.5 e göre kz ö&rencilerin %25 i, erkek ö&rencilerin %30 u 250 YTL ve üstü miktarlarda para harcadklar di&erlerinin de bunun altndaki para ile geçinmek durumunda olduklar ortaya çkmtr. 10. Ö/rencilerin Burs, Ö/renim Kredisi Ve Katk; Kredisi Alma Durumlar; Alyorum Kz (%89 ) Erkek (%87) Miktar: 150 YTL Almyorum Kz (%11 ) Erkek (%13) Ö&rencilerin yaklak %90 Burs, Ö&renim kredisi ve Katk kredisi almaktadrlar. 11. Ö/rencilerin Öncelik S;ras;na Göre Ayl;k Harcamalar; Gda (%35), Barnma (%30), Haberleme (%17), Giyim (%5), Kitap (%4), E&lence (%4) Krtasiye (%3), Ulam (%2). 12. Ö/rencilerin Beslenme htiyaçlar;n; Sa/lad;klar; Yerler Kz ö&renciler: Yurt kantini (%68), Lokanta (%12), Kafe (%7), Yurt yemekhanesi (%3) Fast-food (%4 ), Üniversite yemekhanesi (%3), Simit saray (%3). Erkek Ö&renciler: Yurt kantini (%42), Üniversite yemekhanesi (%25), Lokanta (%16), Yurt yemekhanesi (%7), Simit saray (%6), Fast-food (%2), Kafe (%2). 13. Ö/rencilerin Bo, Zamanlar;n; De/erlendirdikleri Yerler Kz ö&renciler: Yurt kantini (%34), Sinema (%26) Kafe (%18 ), Okul kantini (%7 ), Tiyatro (%7 ), Spor salonu (%2 ), Bowling salonu (%1 ), Kahvehane (%1), Di&er: %4 Erkek ö&renciler: Sinema (%19 ), Kafe (%19 ), Yurt kantini (%17), Okul kantini (%15), Spor salonu (%11 ), Tiyatro (%7 ), Kahvehane (%6 ), Bowling Salonu (%2 ), Di&er: %4 14. Ö/rencilerin Al;,veri,lerini Genellikle Yapt;klar;,yerleri Kz ö&renciler: Süpermarket/Hipermarket (%30 ), Üniversite içindeki market (%29 ), Yurt alveri merkezi (%18 ), Yurt kantini (%17 ), Mahalle bakkal (%4 ), Semt pazar (%2 ). Erkek ö&renciler: Süpermarket/Hipermarket (%42 ), Mahalle bakkal (%19 ), Yurt kantini (%17 ),

11 11 Semt pazar (%10 ) Üniversite içindeki market (%9 ) Yurt alveri merkezi (%3 ). 15. Ö/rencilerin Al;,veri,lerini Yapt;klar; Semt Veya Caddeler Cumhuriyet caddesi ve ba&lants Çaykara, Mumcu, Erzincan kap: %78 Migros ve Carefour un bulundu&u stasyon mahallesi:% Ö/rencilerin Sosyal ve Kültürel htiyaçlar;n; (e/lence, tiyatro, sinema, halk oyunlar;, spor, konferans, parti, kültürel geceler,,iir dinletisi) Kar,;lama Durumlar; Kz ö&renciler: Evet (35) Hayr (26) Hayr, cevabn veren ö&renciler u faaliyetlerin eksiklik oldu&unu belirtmilerdir: Kültürel geceler, iir dinletisi, e&lence, spor, tiyatro, sosyal etkinlikler, konferanslar. Erkek ö&renciler: Evet (42) Hayr (37) Hayr, cevabn veren ö&renciler u faaliyetlerin eksiklik oldu&unu belirtmilerdir: Kültürel geceler, iir dinletisi, e&lence, spor, tiyatro, halk oyunlar 17. Ö/rencilerin stedikleri Ürünlerin (K;yafet, Yiyecek, K;rtasiye, Elektronik) htiyaçlar;n; Kar,;layabilme Durumlar; Kz ö&renciler: Evet (39 ) Hayr (22) Hayr, cevabn veren ö&renciler u ürünlerin eksik oldu&unu belirtmilerdir: Kyafet, yiyecek, elektronik (pahal ve çeit azl&) Erkek ö&renciler: Evet (45) Hayr (34) Hayr, cevabn veren ö&renciler u ürünlerin eksik oldu&unu belirtmilerdir: Dergi, kyafet, yiyecek, teknik servis (pahallk ve kalitesizlik) 18. Ö/rencilerin htiyaçlar;n; Kar,;lamada Memnuniyetsizlik Duydu/u Sektörler Kz ö&renciler: Gda (%8) Giyim (%14) Kitap/krtasiye (%4) Yurt (%19) Konut (%2) Ulam (%18) E&lence (%12) Hepsi (%23) Erkek ö&renciler: Gda (%9) Giyim (%11) Kitap/krtasiye (%3) Yurt (%18) Konut (%6) Ulam (%20) E&lence (%14) Hepsi (%19) 19. Ö/rencilerin htiyaçlar;n; Kar,;lamada En Çok Memnuniyet Duydu/u Sektörler Kz ö&renciler: Gda (%26) Giyim (%12) Kitap/krtasiye (%10) Yurt (%19) Konut (%3) Ulam (%8) E&lence (%8) Hepsi (%14) Erkek ö&renciler: Gda (%24) Giyim (%16) Kitap/krtasiye (%8 ) Yurt (%21) Konut (%7) Ulam (%8) E&lence (%3) Hepsi (%13) 20. Erzurum Esnaf;n;n Ö/renciye Kar,; Tutumu Kz ö&renciler: Çok olumlu (4) Olumlu (30) Olumsuz (24) Çok olumsuz (3) Erkek ö&renciler: Çok olumlu (1) Olumlu (33) Olumsuz (25) Çok olumsuz (20) 21. Esnaf D;,;nda Erzurum Halk;n;n Ö/renciye Kar,; Tutumu Kz ö&renciler: Çok olumlu (2) Olumlu (25) Olumsuz (23) Çok olumsuz (11) Erkek ö&renciler: Çok olumlu (6) Olumlu (18) Olumsuz (40) Çok olumsuz (15) 22. Ö/rencilerin Erzurum da Kald;klar; Süre çinde ehirde Bir Geli,me Gözleme Durumu Kz ö&renciler: Evet (34) Hayr (43) Erkek ö&renciler: Evet (27) Hayr (36) 23. Tablo-6: ehrin Geli,iminde Rol Oynayan En Önemli Faktör

12 12 Faktörler Kz Erkek Üniversite Memur Askeriye Kz turizmi Halkn bilinçlenmesi - 2 Belediye hizmetleri 2 1 Siyasi yatrmlar - 1 Sa&lk hizmetlerinin gelimesi - 2 Sanayinin gelimesi - 2 Hayvancl&n gelimesi Ö/rencilerin En Fazla Geli,im Meydana Geldi/ini Gözlemledi/i Alanlar Kz ö&renciler: Mekânsal (14) Sosyal ve kültürel (12) Ticarî (17) Belediye hizmetleri (12) Çevre ve binalarn modernizasyonu (12) Sa&lk hizmetleri (10) Hepsi (2) Erkek ö&renciler: Mekânsal (13) Sosyal ve kültürel (10) Ticarî (13) Belediye hizmetleri (17) Çevre ve binalarn modernizasyonu (22) Sa&lk hizmetleri (20) Hepsi (4) Esnaf Görü,leri 1. Örnekleme katlan esnaflarn yalarna göre da&lm öyledir: ya arasnda 14, ya arasnda 8, ya arasnda 1, ya arasnda 2, 66 ya ve üstü 1 esnaf örnekleme alnmtr. 2. Esnaflarn do&um yerlerine göre Erzurum do&umlu olanlar 22 kii, do&um yeri Erzurum d olan 2 kiidir. 3. Esnaflarn yaptklar ilere göre da&lm aa&dadr: Serbest meslek 6, yönetici 2, hizmet sektörü 7, giyim 1, gda 3, kitap-krtasiye 3 kiidir. 4. Esnaflarn yaptklar ileri ne kadar süredir yaptklarna göre da&lm aa&dadr: 1-3 yl 6, 4-7 yl 2, 8-11 yl 5, yl 6, 16 yl ve daha fazla 8 kiidir. 5. Esnaflardan daha önce baka ilerde çalanlarn says 20, u ana kadar bir tek bu ii yapanlarn says 9 kiidir. Daha önce baka ilerde çalanlar u anki kendi ileri dnda u ilerde çalmlardr: Reklamc, muhasebe, temizlik, inaat (2), ihale takipçili&i, medikal, besicilik, lokanta, oför, ö&retmen, marketçilik, beyaz eya vb. 6. Esnaflar i de&itirmelerinin sebeplerini ise öyle sralamlardr: Önceki ii sevmeme, rastlant, yallk, isizlik, baba mesle&i (2), fazla para kazanma iste&i (3), e&itim ihtiyacn karlama, özlük haklarndan dolay, ailenin istemesinden dolay (2), baba srar, devlet ii bulamama, büyük marketlerden dolay, baka ileri tanmak, ticaretle u&rama iste&i vb. 7. Esnaflardan iyerleri sürekli açk olanlar 20, tatil günü olanlar 6 kiidir. yerlerinin sürekli açk olmasnn sebebinin ne oldu&una yönelik olarak esnaflarda alnan cevaplar öyledir: Para kazanma iste&i (3), e&itim kurumu olmas, müteriye kesintisiz hizmet verme iste&i (4), mecburen vb. 8. Esnaflar ilerini kurarken bekledikleri müteri profilinin ö&renci (15), inaat sektörü (2), mahalle halk, emniyetçiler, ö&retim üyeleri (4), kendi çevrem (3), araç sahipleri, zenginler, memur, esnaf, nakit al-veri yapanlar oldu&unu belirtmilerdir.

13 13 9. Esnaflarn u anki müterileri; ö&renci (18), memur (3), mahalle halk, kendi çevrem (2), araç sahipleri, nakit al-veri yapanlar, inaat sektörü (2), ö&retim üyeleri (5) dir. 10. Esnaflarn üniversite ö&rencileri ve mensuplarna satlarnn ne kadarn yaptklarn aa&da gösterilmektedir: % 10 ve daha az sat yapan 9, % sat yapan 2, % sat yapan 2, %51-70 sat yapan 5, % sat yapan 6, % sat yapan 2 esnaftr. 11. Esnaflardan kazanç olarak beklentilerinin gerçekleti&ine evet cevabn verenlerin says 11, hayr cevabn verenlerin says 13 tür. Evet cevabn verenler; inaat sektörünün hareketlendi&ini, karlarnn artt&n vb. belirtmilerdir. Hayr cevabn verenler; ekonomik durumun iyi olmad&n, isizli&in çok oldu&unu vb. belirtmilerdir. 12. Erzurum da son 10 ylda gelime oldu&una evet cevabn verenlerin says 13, hayr cevabn verenlerin says 14 tür. Evet, cevabn verenler; 2011 K Olimpiyatlarnn hazrlklarnn yapld&n, hastanelerin yo&unlat&n, yatrmlarn artt&n, Erzurum a göç oldu&unu, okullar açlnca piyasalarda hareketlilik oldu&unu vb. belirtmilerdir. Hayr, cevabn verenler genelde sanayinin olmad&n, üretim yerine yalnzca tüketim oldu&unu vb. belirtmilerdir. 13. Esnaflar geliimin en fazla oldu&u sektörlerin inaat (9), otomotiv (2), hizmet (1), marketçilik (5), giyim (3), sa&lk (2), e&itim (2), ulam (2), tarm (1), gda (1), turizm (2) oldu&unu belirtmilerdir. 14. Gelimede üniversitenin etkisinin oldu&una inanan esnaflar (21) bunun nedeni olarak turizm, iletiim, inaat, marketçilik, iletiim, sosyal-kültürel etkinlikler, ö&rencilerin tüketiminin buna neden oldu&unu belirtmilerdir. Gelimede üniversitenin etkisinin olmad&na inanan (3) esnaf bulunmaktadr. 15. Esnaflar, üniversitenin ehrin gelimesinde en çok ticaret (11), ulam (13), e&itim (12), e&lence (10), sa&lk (9), inaat (7), giyim (3), iletiim (3), turizm (1), sanayi (1) alanlarnn katksnn oldu&unu belirtmilerdir. 16. Esnaflar, üniversitenin en çok giyim (13), kafe (9), gda (7), kuaför (3), inaat (2), iletiim (5), krtasiye (10), bilgisayar (2), ulam (6), emlak (1), turizm (1) i kollarnn gelimesine katk sa&lad&n ifade etmilerdir. 17. Erzurum halknn üniversite ö&rencilerine bak açlarnn eskiye göre daha olumlu oldu&unu belirten esnaflarn says 28, eski ile ayn oldu&unu belirten esnaflarn says 1, eskiye göre daha olumsuz oldu&unu belirten esnaflarn says 3 tür. Olumsuz olmasnn sonucu olarak ö&renciye kiralk ev vermeme, ö&rencileri para kayna& olarak görme davranlarnn sergilendi&i belirtilmektedir. 18. Erzurum un ö&rencilerin sosyo-kültürel ihtiyaçlarn karlad&n belirten esnaflarn says 8, ksmen karlad&n belirten esnaflarn says 11, karlamad&n belirten esnaflarn says 4 tür. Ö&rencilerin sosyo-kültürel ihtiyaçlarnn karlanmad&n belirten esnaflar e&lence (9), spor (2), gda (1), inaat (1), ulam (1), folklor (1) alanlarnda eksiklikler oldu&unu belirtmilerdir. 19. Esnaflar Erzurum da ö&rencilerin ihtiyaçlarn en iyi ekilde giyim (15), krtasiye (6), e&lence (11), gda (6), konut (2), hizmet (1), ulam (5), sanayi (1), iletiim (2), sa&lk (1), kültür (2) sektörlerinin karlad&n belirtmilerdir. 20. Esnaflar Erzurum da ö&rencilerin ihtiyaçlarn en az ekilde e&itim (2), e&lence (8), gda (1), emlak (2), sanayi (2), iletiim (1), giyim (3), sosyo-kültürel aktiviteler (1) barnma (2), inaat (1) sektörlerinin karlad&n belirtmilerdir.

14 Tatillerde ö&rencilerin ehirden ayrlmalarnn esnaflarn i yo&unlu&unun dümesine sebep oldu&unu belirten esnaf says 21, etkilenmedi&ini belirten esnaf says 4, ksmen etkiledi&ini belirten esnaf says 1 dir. 22. Tatillerde ö&rencilerin ehirden ayrlmalarnn esnaflarn kazancnn azalmasna sebep oldu&unu düünene esnaf says 15, etkilenmedi&ini belirten esnaf says 7, ksmen etkiledi&ini belirten esnaf says 4 tür Akademik ve dari Personel Görü,leri 1. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin 9 u erkek, 1 i bayandr. 2. Akademik ve idari personelin yalar 29 ile 48 arasnda da&lma sahiptir.(40, 29,38, 43, 48, 48, 37, 46, 41, 39) 3. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin do&um yerlerine göre Erzurum do&umlu olanlar 8 kii, do&um yeri Erzurum d olan 2 kiidir. 4. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin görev, kariyer ve idari görevleri unlardr: Ambar memuru, ö&retim eleman, ö&retim üyesi (2), idareci, ef, hizmetli, bölüm sekreteri, bilgisayar uzman, ayniyat sayman. 5. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin Atatürk Üniversitesi ni seçme nedenleri; huzurlu olmas, bu üniversiteyi sevmesi, buradan mezun olmas, bu ilde do&mas, e&itim imkânna sahip olmas, buray sevmesi eklinde belirtilmitir. 6. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin 4 ü servis ile, 3 ü kendi arac ile, 1 otobüs ile ulamn sa&lamaktadr. Bir kii araç kullanmad&n belirtmitir. 7. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin 4 ü lojmanda, 4 ü kirada, 2 si kendi evinde oturmaktadr. 8. Kirada oturan akademik ve idari personel YTL arasnda kira bedeli ödediklerini belirtmilerdir. 9. Kirada oturan akademik ve idari personel Abdurrahman Gazi Mah., Yldzkent (3) ve Dadakent te oturduklarn belirtmilerdir. 10. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin evlerindeki kii says 2 ilâ 6 arasnda de&imektedir. 11. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin 4 ünün ö&renim gören çocu&unun olamad& 4 ünün ilkö&retimde, 3 ünün ortaö&retimde, 2 sinin yüksek ö&retimde çocu&u vardr. 12. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin aylk gelirleri YTL arasndadr. 13. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin aylk harcamalar gda, sa&lk, ulam, yakt, kira, e&itim, giyim, haberleme, tatil, e&lence eklindedir. 14. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden bo zamanlarn sürekli çeitli etkinliklerle de&erlendirenler 4, ara sra çeitli etkinliklerle de&erlendirenler 1, bo zamanlarnn pek olmad&n belirtenler 5 kiidir. 15. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden tatil yapanlar 2, ara sra tatil yapanlar 3, yapmayanlar 5 kiidir. 16. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden ailesi ile darda yemek yiyenlerin says 4, ara sra darda yemek yiyenlerin says 5, ailesi ile darda yemek yemeyenlerin says 1 kiidir.

15 Örnekleme katlan akademik ve idari personel daha çok alverilerini tema (5), Migros (4), Çapa (1), YKM (1), Özmar (1), BM (3), sebze hali (1) ve yakn marketlerden (3) yapmaktadr. 18. Örnekleme katlan akademik ve idari personel daha çok alverilerini Cumhuriyet Caddesi, Ta Ma&azalar, stasyon Mahallesi, (Cadde üstü al-veri merkezleri) Gez Mahallesi, Yldzkent, Yeniehir, Dadakent (Semt al-veri merkezleri) ve evlerine yakn yerlerden yapmaktadrlar. 19. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden son 20 ylda ekonomik gelime oldu&unu belirtenler 2, olmad&n belirtenler 8 kiidir. Gelime oldu&unu belirtenler daha çok hizmet sektöründeki gelimeden bahsetmilerdir. 20. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden Atatürk Üniversitesi nin ehrin gelimesinde katk sa&lad& belirtenler 9, katk sa&lamad& belirtenler 1 kiidir. Gelime oldu&unu belirtenler daha e&itim, sa&lk, giyim, gda, ulam, tekstil sektörlerinde gelime oldu&unu belirtmilerdir. 21. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden Atatürk Üniversitesi nin ehrin kültürel gelimesine katk sa&lad&n belirtenler 6, katk sa&lamad&n belirtenler 4 kiidir. Katk sa&lad&n belirtenler daha çok sinema, tiyatro, e&itim, müzik, dünyay tanma açsndan olumlu gelimeleri belirtmilerdir. 22. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden Atatürk Üniversitesi nin ehrin sosyal gelimesine katk sa&lad&n belirtenler 7, katk sa&lamad&n belirtenler 3 kiidir. Katk sa&lad&n belirtenler daha çok medeni ilikilerin geliti&ini, e&lenceye yönelik iyerlerini, iletiim becerilerinin artt&n belirtmilerdir. 23. Örnekleme katlan akademik ve idari personelden Erzurum un modern bir ehir olmas için Atatürk Üniversitesi nin halka yönelik sempozyumlar düzenlemesini, üniversite-ehir-di&er kurumlarn ortak çalmas, halkla iç içe olmasn, üst yöneticilerin koordinasyon sa&lamasn arzu etmektedirler. 24. Örnekleme katlan akademik ve idari personelin tamam Atatürk Üniversitesi nin ehrin sosyal ve kültürel gelimesine olumsuz etki yapmad&n belirtmilerdir. 25. Son 20 ylda Erzurum un sosyal yapsn etkileyen balca olaylar arasnda kooperatiflemeyi en önemli etken olarak söylemilerdir. 20 yl önce Erzurum daha çok tek katl yerlekelerin oldu&u bir il durumunda iken, kooperatiflemenin balamasyla çok katl yerlemeler yaygnlat. Bunun sonucunda komuluk gibi de&erler yava yava yok olmaya yüz tuttu&unu belirtmilerdir. 26. Erzurum gençlerinin son 20 ylda fiziki görünümlerinde de&iim var. Gençler artk daha modern giymeye baladklarn, üniversite gençli&inin bu konuda etkisinin oldu&una inandklarn belirtmilerdir. (Mesela bizim zamanmzda kravat takmak üniversiteli olmann zorunlu getirdi&i artt. Oysa imdi daha sradan giyim moda. Belki modern giyimden kast etti&im buydu. Üniversite gençli&inin Erzurum gençlerini giyim konusunda etkilemesinin nedeni olarak psikolojik nedenler görüyorum; özenmek, üniversiteli olma kimli&inin cazipli&i gibi etmenler Erzurum gençlerini etkiliyor olabilir). Sonuç Bu çalma sonucunda Atatürk Üniversitesi nin, ekonomik yapya; esnafn kazancnn artmas, yeni iyerlerinin açlmas, ehrin ticaretinin canlanmas ve ulamn kolaylamas gibi konularda olumlu etki yapt& tespit edilmitir. Yine üniversite, sosyal-kültürel yapnn gelimesinde; hogörü, katlm, kültürel ve sportif etkinlikler, insan ilikilerinin artmas ve insan kaynaklarnn yönetiminde olumlu etki yapmtr. Bununla birlikte üniversiteden e&itim, kültürel-sportif etkinlik ve mekânlarn artrlmas, tarm ve sanayi ile ilgili olarak halkn bilgilendirilmesi, model uygulamalar hazrlamas beklenmektedir. Üniversite kurulduktan sonra refah, yeni

16 16 olana e&ilim, ehirleme, ulam, haberleme, endüstrileme ve e&itim düzeyi ile kadnn toplumsal konumunda olumlu yönde gelimeler olmutur. Buna göre; 1-Atatürk Üniversitesi nin yetitirdi&i her alandaki vasfl elemanlar vastasyla ülke ekonomisine yapt& katklarn yan sra, çalanlar ve ö&rencilerinin yaptklar harcamalarla da ekonomik büyümeye katkda bulundu&u anlalmaktadr. Bu da üniversitenin kurulu amacna uygun faaliyetlerde bulundu&unu göstermektedir. 2-Atatürk Üniversitesi nde okuyan ö&renciler iktisadi açdan tüketici kesimi oluturmaktadr. Erzurum da okuyan ö&rencilerin %72 si Erzurum dndan gelmektedir. Ö&rencilerin harcamalarn karlamak için ailelerinin para göndermesi, di&er bölgelerden Erzurum a do&ru bir tür kaynak transferinin gerçekleti&ini göstermektedir. Ayrca ö&rencinin ald& ö&renim kredisi ve burslarn yine Erzurum da tüketime yönelmesi devlet eliyle ehre yaplm ekonomik bir girdidir. 3-Ö&rencilerin barnma ihtiyaçlarn karlama bakmndan kz ö&rencilerde birinci srada Yurt-Kur, erkek ö&rencilerde ö&renci evi gelmektedir. Ev kiralama yolunu seçen ö&rencilerin saysndaki art konut arz ve talebinde bir art meydana getirmitir. Bu durum kiralarn artmasna ve inaat sektörünün canlanmasna etki etmitir. Yeniehir ve Dadakent ksmen, Yldzkent ise ço&unlukla ö&rencinin barnma ihtiyacnn etkisiyle son 20 yl içerisinde kurulmu ve gelimi semtlerdir. 4-Beslenme ve barnma ihtiyaçlarnn karlanmas arasnda bir mukayese yapld&nda, barnlan yer ile beslenme ihtiyacnn karland& yer arasnda bir paralellik oldu&u gözlenmektedir. Ö&rencilerin beslenme ihtiyacn ço&unlukla yurt kantinlerinden karlad& tespit edilmitir. Bunun temel sebepleri; ö&rencilerin yurtlarda barnmas, yemek ücretlerinin uygun olmas ve kahvalt için devlet katks verilmesidir. 5-Ö&rencilerin önemli bir ksm giyim ihtiyaçlarn memleketlerinden karlamaktadr. Genellikle Erzurum da spot olarak nitelendirilen ma&azalardan ucuz olarak nitelendirdikleri mallar almaktadr. Kr kesiminden ve Erzurum a nazaran gelimemi bölgelerden gelen ö&renciler ise giyim ihtiyaçlarnn ço&unlu&unu Erzurum dan satn almaktadrlar. Bu durum giyim sektörünün genilemesine ve Türkiye genelinde isim yapm belirli markalarn ehirde bayilik açmasna yol açmtr. 6-Üniversitede görev yapan akademik ve idari personelin aylk ortalama 1000 YTL ihtiyaçlar için harcadklar tahmin edilmektedir. Bu durumda akademik ve idari personelin aylk harcama tutar yaklak 4.6 milyon YTL dir. Bütün harcama kalemleri dikkate alnd&nda Erzurum dndan gelen lisans ve lisansüstü ö&rencilerinin ailelerinden gelen para ile burs ve kredilerinin toplamna göre aylk ortalama 400 YTL harcama yapmaktadrlar. Lisansta 18573, lisansüstünde 3270 olmak üzere toplam ö&rencinin aylk toplam harcama tutar yaklak 8.7 milyon YTL dir. Ö&renci harcamalaryla birlikte üniversitelilerin aylk harcama tutarnn yaklak 13.3 milyon YTL oldu&u tahmin edilmektedir. Üniversite akademik ve idari personeli ile ö&rencilerinin aylk harcamalarna bakarak ehir ekonomisinde ylda yaklak 125 milyon YTL do&rudan talep yaratt& söylenebilir. (Bu rakam hesaplanrken ö&rencilerin Erzurum da 8 ay bulunduklar varsaylarak yaplmtr.) Dolayl etkiler de katld&nda üniversitenin ehir ekonomisine katksnn daha fazla oldu&u açktr. 7-Tüzel bir kiilik olan üniversitenin bütçe ödene&iyle mal ve hizmet satn almlar ile yapt& harcamalar ile Tp, Di Hekimli&i, Ziraat ve Mühendislik Fakülteleri, Halclk, Ziraat gibi döner sermaye yaratan kurulularn yapt& harcamalar dikkate alnd&nda il ekonomisinde yaratt& talebin 2006 yl itibariyle yllk 245 milyon YTL civarnda oldu&u ifade edilebilir yl itibariyle de ayn rakama yakn talep yaratlmtr.

17 17 Öneriler Erzurum ili, 50 yllk geçmii olan bir üniversite ehri olarak uluslar aras nitelikte önemli bir e&itim ve kültür merkezi haline getirilmek suretiyle il ve bölge kalknmas açsndan önemli bir rol üstlenebilir. Özellikle bölge kaynaklaryla ilgili teknik birimler, çeitli sahalar, turizm ve d ticaretle ilgili ara eleman yetitirmeye yönelik yüksek okullar ve Türk Cumhuriyetleri ile teknik-bilimsel ibirli&ini gelitirecek aratrma merkezleriyle takviye edilmesi gereklidir. Atatürk Üniversitesi nin ö&renci kapasitesinin ilk on ylda 50 bine, yirmi yl sonrasnda 100 bine çkarlmas sanayisi gelimemi, gelimesi de mümkün görülmeyen Erzurum ve çevresinin kurtuluundaki en büyük faktör olacaktr. Erzurum esnafnn üniversite akademik personeline kar sayg gösterdi&i gözlemlenmitir. Ayn saygy ö&renciye kar da göstermelidir. Ö&renci de gerek esnafa, gerekse halkn de&erlerine sayg göstermelidir. Böylece karlkl memnuniyet oran artrlmaldr. Do&u Anadolu da her yönüyle büyük bir üniversite isteniyorsa Erzurum da görev yapan ö&retim elemanlarnn baka üniversitelere göçü en aza indirgenmelidir. Bugüne kadar yaanan göçün sebepleri aratrlarak, Erzurum da kalmay cazip hale getirecek ve göçü azaltacak tedbirler alnmaldr. Atatürk Üniversitesi nde görev yapan akademik ve idarî personel ile okuyan ö&rencilerinin memnuniyet derecesini artracak somut tedbirler alnmaldr. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, jeo-stratejik ve jeo-politik açdan ülkemizin en önemli ehirlerinden bir olan Erzurum u, ülkemizin en gelimi e&itim merkezlerinden biri haline getirecek yatrmlar yapmal, kurum ve kurulularyla e&itime (Üniversite) sürükleyici sektör rolü vermelidir. Bu rol, bugüne kadar hep ihmal edilmi sadece Erzurum u de&il, bütün Do&u Anadolu bölgesinin kalknmasna katk sa&layacaktr. Devletten alaca& olan bir il olarak buna hakk da vardr. Kaynaklar 2001 Yl Erzurum li Ekonomik ve Ticari Durum Raporu, (2002), T.C.Erzurum Valili&i Sanayi ve Ticaret l Müdürlü&ü, Erzurum. ÇENGEL, A.Yunus, (2006), AB Sürecinde E&itimin Modern Dünya Standartlarna Çkarlmas,(Türk E&itim Sisteminde Yeni Paradigma Araylar Sempozyumu Bildiriler Kitab, E&itim-Bir-Sen Yaynlar No:16, Ankara. DARKOT, B., YINANÇ, M.H., NALCIK, H., (1988), Erzurum, MEB slam Ansiklopedisi, stanbul, c.4, s DRUCKER, F.Peter, (1994), Yeni Gerçekler, (Çev.B.Karanakç), Türkiye Bankas Yaynlar, stanbul. EMSEN, Ö.Selçuk, (1994), Atatürk Üniversitesi nin l Ekonomisindeki Yeri, Erzurum 1994, (Baslmam Yüksek Lisans Tezi) Erzurum 98, (1998), T.C.Erzurum Valili&i, Ankara. Erzurum l Turizm Envanteri 2003, (2003), T.C.Erzurum Valili&i l Turizm Müdürlü&ü, Erzurum. GÖKÇE, Feyyat, (2005), Bir De&iim Arac Olarak Güç Alan Analizi Tekni&i ve E&itimsel De&imenin Yönetimi, Kuram ve Uygulamada E&itim Yönetimi Yl:11, Say; 43. GROUSSET, R, (1947), Histoire de L Armenie, Paris. KAPTAN, S., (1995), Bilimsel Aratrma ve statistik Teknikleri, Tekk Web Ofset Yaynlar. Ankara. KARASAR, N.( 2000), Bilimsel Aratrma Yöntemleri -kavramlar, ilkeler, terimeler-, Nobel Yay., Ankara. KÜÇÜK, C.,ÜNAL, R.H., TUNCEL, M., (1995), Erzurum, TDV slâm Ansiklopedisi, stanbul, s ÖZDEMR, Servet, (1997), E&itimde Örgütsel Yenileme, Pegem Yay., Ankara.

18 18 PEKER, Ömer, (1995),Yönetimi Gelitirmenin Süreklili&i, Türkiye Ortado&u Amme daresi Enstitüsü Yaynlar, No:258, Ankara. SARGIN, Sevil, (2006), ehirleme-üniversiteler, Üniversitelerin ehirlemeye Etkileri, Fakülte Yay., Isparta. T.C. Atatürk Üniversitesi, E&itim-Ö&retim Yl Faaliyet Raporu, Erzurum ubat T.C. Atatürk Üniversitesi, Ö&renci leri Dairesi Bakanl& Verileri. VEYONS, S., (1971), The Decline of Medieval Hellenizm in Asia Minor and The Proces of Islamiyation from the Eleventh Through the Fifteenth Century, London. YILDIRIM, A., MEK, H., (2005), Nitel Aratrma Yöntemleri, Seçkin yay., Ankara.