TÜRKYE DE GENÇ SZL, ETM VE BÜYÜME LKS ( )

Transkript

1 TÜRKYE DE GENÇ SZL, ETM VE BÜYÜME LKS ( ) Yrd Doç Dr Berna Balc zgi* Yrd Doç Dr brahim Arslan Dünya genelinde önemli sayda genç, isizlik, eksik istihdam, düük ücret ve düük verimli iler ile kar karyadr. Bu durum gençlerin potansiyellerini ortaya koymalarn engellemektedir. Buna ba$l olarak gençlerin gelecekte igücü piyasasnda yaadklar sorunlarn devam edece$ini göstermektedir. Genç isizli$i son yllarda iktisat yaznnda dikkat çekmeye balayan önemli bir sorun olarak karmza çkmaktadr. Bu sorunun çözümünde çeitli ülkelerin farkl tecrübeleri ve farkl çözüm yollar olmutur. Bu çalma Türkiye de genç isizli$inin boyutlarn ortaya koymay ve e$itim, ekonomik büyüme ve genç isizli$i arasndaki ilikiyi ( ) dönemi için ekonometrik olarak test etmeyi amaçlamaktadr. Ekonomik büyüme, e$itim ve isizlik üçleminde, e$itim ve büyüme ilikisi pozitif yönlü çkmtr. Genç isizli$i ve büyüme ilikisi anlaml de$ildir. Bu durum, büyümenin tek bana isizli$i açklayabilmesinin mümkün olmamas ile açklanabilir. Bu noktada e$itim de$ikenleri analize dahil edilmitir. Bu da söz konusu verilerin temin edilebildi$i dönemde genç isiz olarak de$erlendirilen nüfus ile yüksek e$itim alm olan ayn ya grubunun ayn gruplar olmad$n ortaya koymaktadr. Bir baka deyile Türkiye de genç isiz olarak de$erlendirilen kesim büyük oranda yüksek ö$renim almam olan gençler arasndan çkmaktadr. Anahtar Kelimeler: Genç isizli$i, e$itim, ekonomik büyüme. The Relationship Between Youth Unemployment, Education and Growth Relationship In Turkey ( ) Abstract A lot of young people face with the problems of unemployment, underemployment, low wages and low productive jobs in the world. This situation averts the young people to betray their potentials. Thus, this shows that the problems and collusion of labor market will continue in the future. Youth unemployment is a highlighting topic in economics literature nowadays. Different countries have different experiences and different solutions to this problem. This study aims, showing the position of youth unemployment in Turkey and to measure the relation between the economic growth and youth unemployment econometrically. Keywords: Youth unemployment, education, economic growth. * Gaziantep Üniversitesi,BF,ktisat Bölümü,izgi@gantep.edu.tr Uluslararas Ticaret ve Lojistik Bölümü,arslan@gantep.edu.tr 1

2 1.GR Genç isizli$i son yllarda ya grubu itibaryla kendisine özgü ve igücü piyasasnn yapsna ba$l çeitli nedenleri ile, gerek ülkemizde gerekse di$er ülkelerde yaanan isizlik orannn daha üzerinde dikkat çekici olarak sknt yaratmaktadr. ktisat literatüründe ekonomik büyüme ve isizlik arasndaki iliki incelenirken, konunun genç isizli$i boyutu önem tamaktadr. Küreselleen ve gelien ülke ekonomilerine bakld$nda, genç isizlik oranlarnn artt$ dikkati çekmektedir. Türkiye son 10 ylda büyüme hedeflerini, yabanc sermayeye, dolaysyla ithalata dayal yatrmlara ve tüketime ba$lamtr. thalata ve d kayna$a dayal büyümenin a$rlkl olmas, kambiyo rejimi ile birlikte yabanc sermaye mevzuatnn da serbestletirilmesiyle, d kaynaklar, sabit sermaye yatrmlar ve üretim yerine, ksa vadeli portföy yatrmlarna yönelerek scak para halini almtr. Buna ba$l olarak ksa vadeli yabanc sermaye giriine ba$l olarak büyüme ile istihdam arasndaki nedensellik ilikisi giderek ortadan kalkmtr. Özellikle 90 l yllarda, yatrm olanaklarnn tükenmesine, hzl nüfus art, krsal kesimden kentlere göç, verimlilik artlar, igücü piyasasndaki yapsal katlklar gibi etkenler eklenince, ekonomik büyümenin istihdam yaratma kapasitesi güçsüzlemitir. Bu yönü ile büyüme ve isizlik arasndaki ilikinin nedensellik yönü zayflamtr. 2. Literatür Özeti Genç isizli$i konusu günümüz toplumlarnn yaad$ istihdam sorunlarnn farkl bir boyutunu ortaya koymaktadr. Gelimi toplumlarda isizlik, insanlar üretken durumda iken, ortaya çkan bir teknolojik de$iim veya ekonomik faktör nedeniyle ilerini kaybetmelerinden kaynaklanmaktadr. Gelimekte olan toplumlarda ise, isizlik, fakirlik, üretken olmayan i ve gelir paylatran istihdam biçimleri olarak ortaya koymaktadr. Dolaysyla gelimekte olan ülkeler, henüz sanayi toplumuna dönüemeden, bilgi ça$nn çok yönlü sorunlarn yaamaktadrlar. Dolaysyla bu ülkeler gelir yaratmak yerine gelir paylatran ve üretken olmayan bir sisteme mahkum olmaktadrlar (Uyank,2006:2). Literatürde, büyümenin istihdam üzerindeki etkisi daha çok Okun Yasas ile açklanmaktadr. Okun Yasasnda (1970), reel büyüme oranndaki de$ime ile isizlik oran arasndaki iliki, BU t =-1/k BlnGDP t formülü ile açklanmakta, formüldeki k: Okun katsaysn ifade etmektedir. Okun bu katsayy ABD için k=3 olarak hesaplamtr. Bu formül yardmyla isizlik e$risi yani isizli$i azaltmak için gerekli olan reel büyüme oran hesaplanabilmektedir (Döpke,2001:6). ABD de de, son yllardaki verimlilik artndan dolay, ekonomik büyümenin istihdam yaratma etkisinin snrl kald$ dolaysyla, yeni i imkanlar yaratmann tek yolunun ekonomik büyüme olmad$ ileri sürülmektedir (Bluestone,2003:1). sizlik, yapsal ve kronik bir olgu olmaya balad$nda, onun uzun dönemli ekonomik büyüme potansiyeli üzerindeki etkisi negatif olmaktadr (Kim-Chang,2005:75). sizlik ve büyümeye ilikin çalmalar 1990 lardan günümüze artmaktadr. Brecher vd. (2002), büyüme isizlik ilikisini etkili bir ücret modeli çerçevesinde aratrmtr. Brauninger ve Pannenberg (2002), Solow tipi bir model ile bir ülkenin isizlik düzeyinin uzun dönemli büyüme orann etkileyip etkilemedi$ini aratrmlar ve isizlikteki bir artn uzun dönemli büyümeyi düürdü$ü sonucuna ulamlardr. Bu konuda Türkiye için uygulamal çalmalarda ise, Ylmaz (2005), iki de$iken arasndaki ilikiyi standart Granger nedensellik testi ve son tahmin hata kriteri (FPE) ile belirlemeye çalm ve 2

3 isizlik oranndan büyüme oranna do$ru tek yönlü bir nedensellik oldu$u sonucuna ulamtr. Bunun yan sra Kzlgöl (2006) çalmasnda, büyüme ve isizlik oranlar arasnda tek bir uzun dönem veya denge ilikisi oldu$u ve nedenselli$in isizlik oranndan büyüme oranna do$ru oldu$u sonucuna ulamtr. Neoklasikler,temelde her arzn kendi talebini yaratt$n savunan Say Yasasna ba$l kalmlardr. Onlarn igücü piyasas analizi, bir ksmi denge analizi çerçevesindedir. Bu ksmi uyarlama mekanizmas yaklam, klasik dikotomi diye bilinen igücü piyasalarnn para piyasalarndan ba$msz oldu$u varsaymna dayanmaktadr. Dolaysyla isizlik sorunu, çözümü ücretlerin dümesi ile sonuçlanacak bir dengesizlikten kaynaklanmaktadr. Neoklasik yaklam bu yönü ile 1930 larda yaanan depresyonu açklamakta yetersiz kalmtr. Bunun yan sra, neoklasik teoriye göre, verimlili$in artmasnn halihazrdaki ileri azaltaca$na dair olan yaygn kan günümüze kadar devam etmitir. Kamuoyunda genel bir yanl anlalma, çkt büyümelerinin yüksek kapasite kullanmndan m yoksa ekonomik büyümeden mi kaynakland$ konusuna odaklanmaktadr. Ücretlerin dümesi ve istihdamn artmas, uyarlanma sürecinde çktnn da büyümesine yol açacaktr. Çkt büyümesi sermaye stokundaki büyümenin gecikmesi ile pekitirilmi olacaktr. Çünkü sermayenin getirisi artt$ takdirde yatrmlar daha karl hale gelecektir. Bu da igücü verimlili$inde artlara ve igücü talebinde artlara yol açacaktr. gücü talebi e$risi kademe kademe sa$a do$ru kayacaktr. Bu uyarlanma süreci sermayenin getirisi orijinal düzeyine dönünceye kadar devam edecektir. Sermaye stokundaki artn anlam, igücü piyasasndaki yaplanmann reel ücretleri uzun dönemde ksa döneme oranla daha az düürece$ini göstermektedir (Bean,1998). Neoklasiklere Keynes in kar ata$ temelde Say Yasas na olan eletirileri ile ortaya çkmtr. Keynes e göre, isizlik, mal ve hizmetlere olan efektif talep yetersizli$inden kaynaklanmaktadr. Sermayenin marjinal verimlili$indeki azalma yatrmlarn da ani olarak dümesine neden olmakta ve dolaysyla isizli$e yol açmaktadr. Bu dalgalanmann temel kayna$, gelecekteki karll$a ilikin giriimsel beklentilerdeki belirsizliktir. Yatrmlardaki dümenin balangç etkisi, çarpann da yan etkisiyle ekonominin spiral eklinde resesyonlara girmesine neden olmaktadr. Ekonominin tam istihdam düzeyine do$ru ksa dönemli bir hareketi yoktur. Ücretler igücü piyasasnda arz ve talebi eitleyecek ekilde dümezler. Keynes in dönemi boyunca neoklasik yaklamlar canl kalmaya devam etmilerdir. Keynes ten sonra Milton Friedman n düüncelerinden esinlenen parasalclar klasik teoriye katklarda bulunmulardr. Friedman n temel katks, reel ücretin cari fiyatlardan ziyade beklenen fiyatlardan etkilendi$i noktasndadr. Yeni klasik iktisatçlar olarak anlan Lucas, Sargent, Muth gibi iktisatçlar ise igücü piyasasnda beklentilerin uyarlanabilir de$il rasyonel oldu$unu vurgulamlardr. Do$al isizlik oranndan uzaklamalarn ksa süreli oldu$unu belirtmilerdir. Rasyonel beklentiler devrimi, ekonomik ajanlarn gelece$e ilikin tam bilgiye sahip olamayacaklarn vurgulamas bakmndan önemlidir. Orijinal rasyonel beklentiler hipotezi ile ilgili bir problem, isizli$in rassal bir de$iken olmad$ fakat çevrimsel dalgalanmalara konu oldu$u ile ilgilidir. Buna ba$l olarak isizli$in gecikmeli de$erlerinin dikkate alnmas gerekti$i gündeme gelmitir. Bu gecikmeli de$erlerin dikkate alnmas teorik olarak bilgi gecikmeleri ile açklanabilmitir. Bu bilgi gecikmeleri ekonomik ajanlarn para stokunu de$erinin altnda tahmin etmelerine ve dolaysyla fiyat düzeyini oldu$undan daha düük tahmin etmelerine yol açmaktadr. Bu uyarlanma sürecinde birçok iktisadi de$iken etkilenmekte, net etki olarak bakld$nda ise fiyat düzeyi denge de$erinin altna dümekte, parasal olarak ise para stokunda art ve isizlikte azal olarak olumaktadr. sizlik konusunda parasalc ve Keynesyen yaklamlar iki temel grubu olutururken, isizli$i açklamada yapsal de$iimi dikkate alan bir üçüncü gruptan söz 3

4 edilebilir (Hudson,1982:10). Schumpeterci olarak de$erlendirilen bu guruba göre, yapsal isizlik, igücü piyasasnn gidiatndaki de$imelerden kaynaklanan bu yapsal de$imelere ba$l olarak olumaktadr. Bu yönü ile yapsal isizlik tartmalar temelde bir neoklasik/parasalc analizden etkilenmektedirler. Bunlardan her ikisinde de isizlik ücret katl$ndan kaynaklanr ve ücretlerin denge düzeylerine dümesi ile önlenir. Burada isizlik, zaman içerisindeki teknik de$iime ba$l dinamik ekonomilerden kaynaklanan bir olgudur. Yukarda sözü edilen Keynesyen ve Klasik yaklamlarn temel ayrm noktas, ücretlerin piyasay temizleme rolü üzerinde odaklanmtr. gücü piyasalar zaman içerisinde otomatik olarak dengeye do$ru hareket eder ve isizli$i de$itirir mi ve bu de$iim kabul edilebilir bir zaman aral$nda gerçekleir mi? Klasik ve parasalc bu soruya evet cevabn verirken, Keynesyen görü bu sorunun ampirik bir soru oldu$unu ve gerçek dünyada resesyon zamanlarnda hükümet müdahalelerine ihtiyaç oldu$unu savunmutur. Gençler arasndaki isizli$in yüksek oranlarda olmas iki farkl yaklamla açklanmaktadr. Bunlardan geleneksel yaklam, ilerin bulunabilirli$inin az olmas ile ilgilidir. Genel olarak yeni açlan ilerin az olmas, gençlerin i bulmasn zorlatran bir unsurdur. Yeni yaklam ise, istihdamdaki istikrarszlklar isizlik probleminin temeli olarak görmektedir. Bu yönü ile bu yaklam isizli$in önlenmesi için yeni ilerin yaratlmas gerekti$i görüüne de kar çkmaktadr. Clark (1990) ise çalmasnda geleneksel görüü destekler nitelikte sonuçlara ulamtr. Buna göre, istihdam piyasalarnda ksa süreli isizli$in büyük bir ksmnn ihmal edilebilir büyüklükte oldu$u ancak, uzun süreli isiz kalan küçük gruplarn ise patolojik nedenlerden ziyade uygun i bulamama nedeni ile isiz kald$ sonucuna ulamtr. 3. TÜRKYE DE GÜCÜ PYASASININ YAPISI Küresel isizlik son yllarda yaanan yüksek ekonomik performansa ra$men art göstermitir. Bunun önemli nedenlerinden biri, son 10 ylda igücü verimlili$inde meydana gelen artn igücü arzndaki arttan fazla olmasdr. Artan küresel rekabet ve dünya ticaret hacmi ile birlikte teknolojik gelimeler, maliyetler üzerinde bask yaratarak küresel igücü verimlili$ini arttrmtr. Dünyada bir bakma istihdamsz büyüme süreci yaanmaktadr (Kaynak,2007:68). Son 10 ylda meydana gelen ekonomik büyüme, verimlilik art üzerinde önemli olumlu etkiler yaratrken, istihdam genilemesi üzerinde çok snrl bir biçimde etkili olabilmitir. Dünya ölçe$inde verimlilik, son 10 ylda %26 düzeyinde artarken, istihdam kapsamndaki toplam nüfus saysndaki art ancak %16 olarak gerçeklemitir (a.g.e:68). sizli$in en çok etkiledi$i kesim, ya arasndaki genç nüfus olmaktadr. Gençler, yetikinlere göre igücü piyasasnda daha fazla güçlükle karlamaktadr. Tablo da da görüldü$ü gibi genç isizlik oranlar toplam isizlik oranlarnn yaklak 2 katdr. Tablo1 : Toplam =sizlik ve Genç =sizlik OranlarA Bölgeler TO (%) (2006) GO (%) (2005) Gelimi ekonomiler ve AB 6,2 13,1 Do$u Asya 3,6 7,8 Güney Asya 5,2 10,0 Güneydo$u Asya ve Pasifik 6,6 15,8 Ortado$u ve Kuzey Afrika 12,2 25,7 Sahra alt Afrika 9,8 18,1 4

5 Türkiye (2006) 9,9 18,2 Kaynak:ILO (2007):Global Employment Trends 2007, ILO(2006):Global Employment Trends For Youth, eriim tarihi: pdf. Türkiye nin Avrupa ülkelerine kyasla en önemli avantaj sahip oldu$u genç nüfustur. Ancak bu genç nüfusa yeterince i sa$lanamad$ için 2006 ylnda toplam isizler içindeki genç isizli$i oran %36,1 gibi yüksek bir rakama ulamtr. Konunun bir baka önemli yönü ise, niteliksiz igücü bakmndan arz fazlal$ var iken, nitelikli igücü bakmndan arz ktl$ vardr. Türkiye, en az bir dil bilen, alannda gerçekten donanml, enformasyon ve iletiim teknolojileriyle yakndan ilikili ve dünyadaki gelimeleri günü gününe izleyen iyi yetimi kaliteli igücü bakmndan skntl bir ülkedir. Bu anlamda birçok iyeri, mesleki e$itim veya yüksek donanm gerektiren açk pozisyonlar için, i tanmlarna uygun yeterli igücünü bulamamaktadr. Bunun yan sra, Türkiye, e$itimli ve dolaysyla nitelikli igücü saysnda yaanan arta ra$men hala birçok ülkenin gerisinde yer almaktadr. Tablo 2:Seçilmi= Ülkeler ve Türkiye çin Emek Kalitesi BakAmAndan Rekabet Göstergeleri Ülke Okuma- Yazma Bilmeyenlerin OranlarA (2003) lkokul Net KayAt OranlarA (2004) Ortaokul ve Lise Net KayAt OranlarA (2004) Yüksek ÖHretim Brüt KayAt OranlarA (2004) Yüksek ÖHretim Ba=arAsA Fransa 1, ,0 Almanya 1, ,0 Hindistan 39, ,5 12 9,5 srail 3, ,0 Japonya 1, ,2 G.Kore 2, ,0 ABD 1, ,0 Türkiye 11,7 (61 ülke içinde 56.) ,0 (57 ülke içinde 51.) Kaynak: UNDP (2006):Human Development Report 2006, Printed by Hoechsetter Printing Co., Washington, D.C.,IMD (2006):IMD World Competitiveness Yearbook, Tarihi: ). Yukardaki tabloda da görüldü$ü gibi 2003 yl verileriyle okuma yazma bilmeyenlerin oran 11,7 dir. Bu oran ile Türkiye, 61 ülke içinde 56. sradadr. Türkiye de yapsal isizli$e neden olan sebepler içerisinde a$rlkl olarak geçerli olan istihdam 5

6 vergileri ve kayt dlk ile e$itim ve genç isizli$i ilikisinde yaanan sorunlar ön plana çkmaktadr. 3.1.stihdam Vergileri ve KayAt DA=A stihdam gücü talebinin iki önemli belirleyicisi olarak igücü maliyeti ve büyüme oran ortaya çkmaktadr. gücü talebi, büyüme oran arttkça yükselmekte, igücü maliyeti arttkça azalmaktadr. Türkiye de ücretlilerin net gelirleri düük ancak, istihdamn iletmeye maliyeti oldukça yüksek durumdadr. Aradaki fark, gelir vergisi, sosyal sigorta, emeklilik, isizlik sigorta primleri gibi devletin yapt$ kesintilerden ve kdem tazminat ödemelerinden olumaktadr. stihdam vergilerinin önemli bir yük oluturdu$u gözlenmektedir. stihdam üzerindeki prim ve vergi yükünün çok yüksek olmas, girdi maliyetlerini arttrmakta, kaytl i imkanlarn snrlamakta, kayt d ekonomiyi büyütmektedir. Türkiye deki içi çaltrmaya ilikin bu yükler, iletmelerin yeni i alanlarna yönelmelerine ve varlklarn devam ettirmelerine engel oluturmaktadr. çi çaltrmann maliyetindeki art, iletmeleri sermaye yo$un yatrmlara tevik etmektedir. Dolaysyla igücü piyasasnda vergi, sigorta primine ilikin düzenlemeler yaplrken istihdam etkilerinin aratrlmas önem kazanmaktadr. Türkiye de kayt d istihdam, önemli yapsal katlklardan bir tanesidir. Kayt d istihdamn bilinen etkilerinin yan sra parçalanm bir istihdam yaps getirmesi gibi bir etkisi de bulunmaktadr (Kara-Duruel,:385). Bu durum sendikal örgütlenmeyi ve içilerin pazarlk gücünü zayflatmaktadr. Bunun yan sra kayt d istihdam edilenler için sigorta primi ödenmemesi, sosyal sigorta kurulularnn finansmann olumsuz yönde etkilemektedir EHitim Genç =sizlihi li=kisinde Ya=anan Sorunlar Türkiye de i arama tekniklerinin çok yetersiz oldu$u görülmektedir. Genellikle tandklar vastasyla ya da kendi bana i arama yöntemlerinin tercih edildi$i görülmektedir. Bu yöntemler etkinsizli$e yol açmaktadr. Konunun bir baka boyutu da uzun süreli isizliktir. Uzun süreli isizlerin toplam isizlere oran %25 ile AB ortalamas olan %60 n altnda seyretmektedir. Bunun yan sra ülkemizde, igücü piyasasnda nitelikli igücü talebi artarken ayn zamanda igücü arz ile igücü talebi arasnda nitelik yönünden bir uyumazlk bulunmaktadr. Buna ba$l olarak, çeitli iler sahiplerini beklerken isizler vasflarna uygun iler aramak durumunda kalmaktadrlar. Bu konuda e$itim faktörünün isizlik süresini uzatan etmenlerden biri oldu$u ilginç bir ekilde ortaya çkmaktadr. Aratrmalar, gençlerin kabul ettikleri vasflara uygun i ararken ilk ilerini bulmakta zorlandklarn göstermektedir. Bu güçlük, vasf uyumsuzlu$unun vasfl igücünde yüksek oldu$unu göstermektedir. E$itimli gençler arasnda isizlik oran ar yükselmekte ve ortalamay yukar çekmektedir yl itibaryla Türkiye de e$itimli genç isizli$in (15-24 ya grubu içinde lise ve daha yüksek e$itimli grubun) %29,4 seviyesinde oldu$u görülmektedir (TSK, 2004:21). Ayrca meslek lisesi mezunlarnn isiz kalma riski düz lise mezunlarnnki kadar yüksek olmaktadr. Her iki grubun isizlik oranlar birbirine yakn ve ortalamann üzerindedir. Oysa meslek lisesi mezunlarna ar bir talep oldu$u kabul edilmektedir. Meslek liselerinin saysnn yetersiz oldu$u sk sk vurgulanmaktadr. Ancak var olan meslek liseleri, piyasann talep etti$i vasflarda ve kalitede e$itim verememektedir. Dolaysyla istihdam-e$itim ba$lantsnn kurulmasnn önemi ortaya çkmaktadr (Gürsel,2005:20). 6

7 Gençler arasndaki isizlik olgusu, onlarn i hayatna katlma veya okula devam etme kararlaryla yakndan ilikilidir. Örne$in igücüne katlm oranlarnn yüksekli$i, gençlerin okulu bitirip erken yalarda i hayatna balamaya ilikin yüksek beklentilerini yanstrken gençler arasndaki yüksek isizlik oranlar, onlar ço$u kez okulda daha uzun süre kalmaya zorlayabilmektedir (Kavak,1997:24). OECD ülkelerindeki genç isizlik oranlarna bakld$nda, (15-24) ya isizlik oranlar birbirine yakn görünürken toplam isizlik içinde görece yüksek oldu$u görülmektedir. Örne$in 1991 ylnda talya ve spanya daki genç kadnlarn 2/3 ünden fazlas isiz durumda görünürken, Avustralya, Yeni Zelanda ve talya da bu orann daha düük oldu$u görülmektedir (Pole,1995:121). sizli$i yaamann çok zor oldu$u, isiz kalma süresi uzadkça kabullenmenin daha kolaylat$ ve isizlerin bu durumu giderek içselletirdi$i görülmektedir. Dolaysyla, isizli$e alm toplumlarda her eye kar ilgisiz bir gençlik olumaktadr. Gençlik dönemi, yaamn sosyal ve ruhsal açdan en hassas dönemi olarak kabul edildi$i için isizlik gibi bir sorunla baa çkmak daha da zorlamaktadr (Savc,2007:95). Üniversiteyi kazanmak gençler için yaamn sonrasn garantiye almak anlamna gelmemektedir. Genç isizlerin bir bölümü üniversite mezunlar arasndan çkmaktadr. siz kalma süresi uzadkça meslek sahibi olmak ile i bulamamak arasndaki bolukta yaanan çelikinin yaratt$ huzursuzluk artmaktadr. bulamamann nedeni olarak sahip olunan niteliklerin yetersiz oldu$unu düünen gençler yüksek lisans programna yönelmektedir. Bunun yan sra, gençlerin e$itim ve yeteneklerine uygun olmayan düük ücretli ve düük vasfl veya kötü çalma koullarna sahip ilerde çalmas gibi sonuçlar ortaya çkmaktadr. Ayrca vasfsz gençlerin çaresizlikle raz olduklar baz ilerin, ilerideki daha iyi ilere girme olasl$n düürebilmesi durumunda, gelecekleri olumsuz etkilenebilmektedir. Bu programlara kaytl olmakla isizli$i öteleme denilebilecek bir durum ortaya çkmaktadr. Gençlerin isizli$e kar gelitirdi$i tutumlardan biri de eski sosyal çevreden uzaklamak olmaktadr. Bu çevreler genellikle eski okul ve i arkadalardr. e girmi okul arkadalar ile iten çkarlmam eski arkadalardan uzaklald$ gözlenmektedir. Bunun yerine ayn sorunu paylaan arkadalar ile bu arkadalarn bulundu$u mekanlar tercih edilmektedir. Bir baka baa çkma stratejisi ise, kaybedilen kimlik yerine yeni kimlik araylar, çeitli grup ve cemaatlere katlma eklinde ortaya çkmaktadr. Bu durum aileden uzaklama ve aile içi iletiim sorunlarna yol açabilmektedir (a.g.e:97). Bir i yapma ve baarma duygusunun önüne geçen bu faaliyetlerin gençlere ve topluma zarar vermesi mümkündür. Yansmalarn bir ksm da gençlerin suç ekonomisinin içilerine dönüebilmeleri olasl$dr. Gençler, bu yansmann bir sonucu olarak, yüksek risk almay gerektiren ancak yüksek gelir temin eden bu tür ilere yönelebilmektedirler. Bütün dünyada ekonomik amaçl suçlarn art bu konuda dikkat çekici bir gerçektir. E$itim sistemleri, gençleri i hayatna hazrlayarak isizli$i azaltmaktadr. Sonuç olarak, gençlerin e$itim sistemi içinde kalarak, rekabetçi bir dünyada yaamak zorunda olduklarn unutmadan, aktif bireylere dönüme çabas içinde olmalarnn gereklili$i ortaya çkmaktadr. 7

8 4. EkONOMETRK YAKLAIM Modelde 3 farkl zaman serisi veri seti kullanlmtr. De$ikenler dönemine ait yllk bazda genç isizlik oranlar, yüksek ö$retimde okullama oranlar, orta ö$retimde okullama oranlar ve büyüme oranlardr.öncelikle serilerin dura$anl$ incelenmitir. Bunlardan dura$an olmad$ anlalan logaritmik genç isizlik oranlar serisi (gio) ikinci fark alndktan sonra %5 düzeyinde Mc Kinnon testine göre dura$an çkmtr. Daha sonra genç isizlik oranlar ile ba$msz de$ikenler regresyona tabi tutulmutur. Regresyon sonuçlar aa$daki tabloda görülmektedir. Buna göre büyüme ve genç isizlik oranlar ilikisi anlamsz çkmtr. Bu da büyümenin genç isizli$ini tek bana tanmlayamayaca$n göstermektedir. Tablo 3: Genç sizlik Oranlar Büyüme ve Yüksek Öretim likisi Dependent Variable: DLNGIO Method: Least Squares Date 01/02/08 Time: 10:14 Sample (adjusted): Included observations: 19 after adjustments Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C LNBUYUME LNYUKSEK R-squared Mean dependent var Adjusted R-squared S.D. dependent var S.E. of regression Akaike info criterion Sum squared resid Schwarz criterion Log likelihood F-statistic Durbin-Watson stat Prob(F-statistic) Daha sonra yüksek ö$retim oranlar ilikisi genç isizlik oranlar ile regresyona tabi tutulmutur. Regresyon sonuçlar t de$erleri itibariyle anlamsz çkmtr. Sonuç bu yönü ile Türkiye de genç isizlik olarak nitelendirilen grubun yüksek ö$retim e$itimi alanlar arasndan çkmad$n göstermektedir. Tablo 4: Genç =sizlik ile Yüksek ÖHretim li=kisi Dependent Variable: DLNGIO Method: Least Squares Date: 12/12/07 Time: 11:45 Sample (adjusted): Included observations: 19 after adjustments Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. 8

9 C LNYUKSEK R-squared Mean dependent var Adjusted R-squared S.D. dependent var S.E. of regression Akaike info criterion Sum squared resid Schwarz criterion Log likelihood F-statistic Durbin-Watson stat Prob(F-statistic) Tablo 5 te ise büyüme ve yüksek ö$retim ilikisi görülmektedir. Regresyon sonuçlar açsndan en anlaml sonuçlar ekonomik büyüme ve yüksek ö$retim ilikisi arasnda çkmtr. Buna göre yüksek ö$retimde 1 birimlik art, büyümeyi %1,03 gibi bir oranda arttrmaktadr. Bu da genç isizli$i, büyüme ve e$itim üçgeninde e$itim de$ikeninin önemini ortaya koymaktadr. Tablo 5: Büyüme le Yüksek ÖHretim li=kisi Dependent Variable: LNBUYUME Method: Least Squares Date: 12/12/07 Time: 11:30 Sample: Included observations: 20 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C LNYUKSEK R-squared Mean dependent var Adjusted R-squared S.D. dependent var S.E. of regression Akaike info criterion Sum squared resid Schwarz criterion Log likelihood F-statistic Durbin-Watson stat Prob(F-statistic) Sonuç De$ikenlerin dura$an olup olmad$n tesbit etmek amacyla ADF testinden yararlanlm; iktisadi büyümenin yan sra orta okullama oran ve yüksek ö$retimde 9

10 okullama oran serilerinin birinci dereceden dura$an olduklar I(1) olduklar görülmü, yalnz genç isizlik oran serisinin 2. fark alndktan sonra dura$an oldu$u I(2) gözlenmitir. Ayn dereceden dura$an hale gelen seriler arasnda sradan en küçük kareler yöntemi (OLS) ile tahmin yaplmtr. Sonuçlar, genç isizli$i ile ekonomik büyüme arasndaki iliki anlamsz çkarken, yüksek ö$retim okullama oran ile ekonomik büyüme ilikisi anlaml çkmtr. Regresyon sonuçlar Türkiye de genç isizli$i ile yüksek ö$retim mezunu olan grubun birbirinden ayr oldu$unu göstermesi bakmndan anlamldr. Bu da genç isizlerin daha çok e$itimsizler arasndan çkt$ sonucunu desteklemektedir. E$itim ve büyüme ilikisinin pozitif ve anlaml çkmas ise e$itimdeki artn iktisadi büyümeyi destekler ve dolaysyla isizli$i de basklar nitelikte oldu$unu göstermektedir. KAYNAKÇA Bean,C,(1998); The Interaction Of Aggregate Demand Policies And Labor Market Reform, Swedish Economic Policy Review 5. BLUESTONE, Barry; (2003); Job Unfair, This isn t a jobless recovery-it s a jobless recovery, The American Prospect Online, July 16. Clark,Kim B., (1990); The Dynamics Of Youth Unemployment, Understanding Unemployment by Lawrence H. Summers,MIT Pres, Cambridge, Massachusetts, London,England,ss: DÖPKE, Jörg, (2001);The Employment Intensity Of Growth In Europe Kiel Institute Of World Economics, Kiel Working Paper, No:1021, January DURUEL,Mehmet; KARA,Mehmet, Türkiye de Ekonomik Büyümenin stihdam Yaratamama Sorunu, SS: GÜRSEL, Seyfettin, (2005); sizli$i Yenmek çin (3) Vatan Gazetesi, HUDSON, John, (1982); Unemployment After Keynes Towards A New General Theory, S.T.Martin s Pres, Newyork,ss:1-39. HOLMLUND, Bertil; CALMFORS, Lars, (2000); Unemployment and Economic Growth: A Partial Survey, Swedish Economic Policy Review, SS KIZILGÖL,Özlem,(2006); Türkiye de Büyüme Oran Fener,SAYI:6,SS: le sizlik likisi, Akademik 10

11 KAVAK,Yüksel,(1997); E$itim, stihdam ve sizlik likileri,hacettepe Üniversitesi EHitim Fakültesi Dergisi, SAYI:13, SS KAYNAK,Muhteem,(2007); Türkiye de Emek Kalitesi, TSK Akademi, Ankara. SAVCI, lkay, (2007); Genç sizli$i:e$itim ve stihdamda Sorunlar, Çözüm Araylar,TSK AKADEM- Özel SayA-I, Genç sizli$i Sempozyumu,ss TSK (2004); stihdamn Arttrlmas ve gücü Piyasas Çalma Grubu Raporu, veren Dergisi Eki, Mays UYANIK, Yücel; BEDR,Eyüp,(2006); ROSETTA Plan nn Analizi ve Türkiye nin Sosyo- Ekonomik Yartlarnda Uygulanabilirli$i, Ankara,ss YILMAZ,G.Özlem, (2005); Türkiye Ekonomisinde Büyüme le sizlik Oranlar Arasndaki Nedensellik likisi stanbul Üniversitesi ktisat Fakültesi Ekonometri ve statistik Dergisi,2,