The Impact of Custom Union on the Foreign Trade of Between Turkey and EU (15)

Transkript

1 GOÜ. Ziraa Fakülesi Dergisi, 7, 4 (), Gürük Birliğinin Türkiye nin Avrupa Birliği (5) İle Dış Ticarei Üzerine Ekileri Orhan Gündüz Keal Esengün - Tarı İl Müdürlüğü, Proje ve İsaisik Şubesi, Malaya - Gaziosanpaşa Üniversiesi, Ziraa Fakülesi, Tarı Ekonoisi Bölüü, 64, Toka Öze: Çalışada, Türkiye nin AB (5) üyesi ülkelerle olan dış icareine Gürük Birliği nin olası ekilerinin analizi aaçlanışır. Bu aaçla, yılları arası zaan serisi verileri kullanılarak çeşili isaisiki esler uygulanışır. Kukla değişkeninin kullanıldığı regresyon analizinde, Gürük Birliği neicesinde Türkiye nin ihala değerlerindeki büyüenin ihracaan fazla olduğu oraya konuluşur. Chow esi ile 996 yılı öncesi ve sonrası için döneler arasında dış icare değerleri bakıından öneli yapısal farklılıklar olduğu belirlenişir. Granger nedensellik esi ile de çalışada kullanılan değişkenlerin birbirlerinin nedeni olduğu belirlenişir. Anahar Kelieler: Gürük Birliği, İhala, İhraca, Chow Tes, Granger Nedensellik Tesi. The Ipac of Cuso Union on he Foreign Trade of Beween Turkey and EU (5) Absrac: The ai of his sudy is o analyze he ipacs of Cuso Union on he foreign rade of beween Turkey and EU (5). The various saisical ess were applicaed on he daa ses by using he ie series daa ses beween 987 and 3. In he regression analysis which duy variable was used, i was revealed ha he growh of ipor values of Turkey bigger han growh of expor values afer he Cuso Union. Wih he Chow es is o deerined srucural differences fro he values of foreign rade beween pre 996 and pas 996. Granger causaliy es was revealed ha variables of he odel were he reasons of one anoher. Key Words: Cuso Union, Ipor, Expor, Chow Tes, Granger Causaliy Tes.. Giriş.yy da hızla gelişen küreselleşe eğiliiyle, ülkeler bir yandan bu eğiliin beraberinde geirdiği yoğun rekabeen korunabilek ve dünya ile büünleşe sürecini hızlandırabilek aacıyla çeşili zaanlarda ekonoik büünleşe sürecine girişlerdir. Bu süreç içerisinde dünya icareinde öneli değişiler yaşanış, aran küresel rekabe oraında ülkeler dış icare poliikalarını yeniden düzenleişlerdir. Özellikle dış icarei kısılayan arife ve koalar giderek azalış, serbes icare anlayışı uluslararası icaree hâki oluşur. İkinci Dünya Savaşından sonra özellikle sanayileşiş baılı ülkeler, dünya icareinde çok yönlü denkleşeye ikan sağlaak, dış icarei canlandırak aacıyla ekonoik büünleşe sürecine girişler ve çeşili organizasyonlar kuruşlardır. Bu şekilde oraya çıkan organizasyonların en önelisi kuşkusuz Avrupa Birliği (AB) ve üyeler arasında uygulanan Gürük Birliği dir (GB) (Uyar, ). Cuhuriyein ilanından sonra ü alanlarda yönünü baıya çeviren Türkiye, özellikle ekonoik alanda AB ülkelerinin öneli bir parneri oluş ve bu ülkelerin oluşurdukları organizasyonlar içinde yer alak iseişir. Türkiye nin 963 yılında başlayan birlik acerası 996 yılında GB nin kabul edilesiyle yeni bir boyu kazanışır. GB, Türkiye nin Avrupa Topluluğu ile başlangıcı 96 lara uzanan oraklık ilişkisinin eel aşlarından biridir. GB nin çerçevesi 963 yılında yürürlüğe giren Ankara Anlaşası ile çiziliş, deayları ise Kaa Prookol ile belirlenişir. 6 Mar 995 arihli Oraklık Konseyi Kararı ile yıl süren geçiş dönei aalanış, araflar GB nin esis edilesi için gerekli koşulların oluşuğuna karar verişler ve böylece Ocak 996 arihi iibariyle Türkiye-AB arasındaki GB aalanışır (Uyar, ) GB, sanayi ürünlerini ve işleniş arı ürünlerini kapsaaka, iki ülke arasında ihala ve ihracaa gürük vergilerinin ve eş vergilerin, ikar kısılaalarının ve eş ekili edbirlerin kaldırılasını öngörekedir. Üçüncü ülkelerden ihal edilen ürünler için ise, birliğin oralaa gürük arifesi kabul edilişir (Karlı, 4).

2 Gürük Birliğinin Türkiye nin Avrupa Birliği (5) İle Dış Ticarei Üzerine Ekileri Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Ocak 996 arihinde yürürlüğe giren Gürük Birliği, Türk icare ve rekabe evzuaı ile poliikalarında çeşili değişikliklere yol açış Türkiye Ekonoisi için yeni fırsalar yaraığı gibi çaba gerekiren unsurlar da doğuruşur. GB nin kabul edilesinden sonraki süreçe dinaik ve saik ekileri çerçevesinde Türkiye ekonoisini ekileesi kaçınılaz oluşur. Bu araşıranın aacı; GB ye geçişin Türkiye nin dış icareini olulu veya olusuz ekileyip ekileediğini inceleek ve ihala ve ihracaın genel eğililerini, ekonoerik odellerle ahin edip buna bağlı sonuçları oraya koyakır.. Maeryal ve Yöne Çalışada geçen süre içerisinde GB nin Türkiye ekonoisi üzerinde ne gibi sonuçlar doğurduğunu espi eeye çalışılışır. Türkiye nin AB(5) ülkeleriyle 996 yılı başında GB uygulaasına geçesi sonucunda bu ülkelerle gerçekleşirdiği ihraca ve ihala ikarlarındaki gelişeler, dönelerini kapsayacak şekilde ihala ve ihraca odelleriyle analiz edilişir. Çalışada kullanılan veriler, Türkiye İsaisik Kuruu (TÜİK), Devle Planlaa Teşkila (DPT) ve Dış Ticare Müseşarlığı (DTM) isaisiklerinden derlenişir. Araşırada, GB nin Türkiye nin ihracaı (İHR) üzerine ekisini oraya koyacak fakörler olarak; Gayri Safi Milli Hâsıla (GSMH), Reel döviz kuru(rkur), ihraca fiya indeksi (İHFE) ve kukla değişkeni (D) kullanılışır. İhala Modeli (İTH) için; Gayri Safi Milli Hâsıla (GSMH), Reel döviz kuru (RKUR), ihala fiya indeksi (İTFE) ve kukla değişkeni (D) kullanılışır. Araşırada odellerin sonuçlarını oraya koyak için birçok fonksiyon ipi (linear, loglinear, kuadraik) deneniş, isaisiksel olarak anlalı sonuçlara çif logariik doğrusal fonksiyon (double-log linear) ipi yardııyla ulaşılışır. Oluşurulan ekonoerik odeller ve bu odellerin değişkenleri şöyledir: log IHR = β log GSMH log RKUR 3 logihfe 4 log D + ε () İHR : Türkiye nin AB üyesi ülkelere opla ihracaı ($) GSMH : Gayri safi illi hasıla ($) RKUR : Reel döviz kuru (98=) (Döviz Kuru Ağırlıkları.75 * US$ +.5 * EURO olarak alınışır. İHFE : İhala fiya indeksi (989=) D: Kukla değişkeni. D = ( ) D = (996 3 yılları) logith = β loggsmh logrkur 3 logitfe 4 logd + ε () İTH : Türkiye nin AB üyesi ülkelere opla ihalaı ($) GSMH : Gayri safi illi hasıla ($) RKUR : Reel döviz kuru (98=) (Döviz Kuru Ağırlıkları.75 * US$ +.5 * EURO olarak alınışır. İTFE : İhala fiya indeksi (989=) D: Kukla değişkeni. D = ( ) D = (996 3 yılları) Ekonoerik odelin güvenilirliğini sınaak için bir dizi yapısal es uygulanışır. Bu esler sonucunda elde edilen odelde, GB nin Türkiye nin dış icarei üzerinde bir ekiye sahip olup oladığını görek için bir kukla değişkene (D) de yer verilişir. GB 996 yılında yürürlüğe girdiği için 987 yılından 995 yılına kadar olan süre için D = ve 996 yılından başlayarak 3 yılına kadar olan süreler için de D = olarak alınışır. Ayrıca GB nin Türkiye nin dış icarei üzerinde yapısal bir değişikliğe neden olup oladığını bulak için de kukla değişkeninin çıkarıldığı odel iki ayrı odele dönüşürülüş ve Chow es uygulanışır. Aynı ana küleden, çekilen iki ayrı örneğe ai kasayıların ya da regresyon denklelerinin birbirinden öneli derecede farklılaşıp farklılaşadığı başka bir kriik F esi ile araşırılabilekedir. Bu sınaanın yapıldığı es Chow esi olarak adlandırılakadır ve 44

3 O.GÜNDÜZ, K.ESENGÜN aşağıdaki gibi forüle edilekedir (Chow, 96; Tarı, 999; Gujarai, 995): KriikF = ε B ( ε + ε ) k ( ε + ε ) ( n + n k ) (3) Hesaplanan Kriik F değeri, F ablo değerinden büyük ise hipoez reddedilir. Yani döneler arasında bir farklılaşa olduğu söylenebilir. GB nin Türkiye dış icarei üzerinde ekisinin çeşili değişkenlerle belirlendiği bu çalışada, bağılı değişkenin bağısız değişkenlerin nedeni olduğu ya da bağısız değişkenlerin bağılı değişkenin nedeni olduğunu oraya koyak için gecikeli odellerden faydalanılışır. Araşırada nedensellik sınaası için Granger yönei kullanılışır. Granger nedenselik esi aşağıdaki odeller kullanılarak yapılakadır (Granger, 969; Gujarai, 995; Tarı, 997: Tarı, 999). Granger nedensellik sınaası, çözüleede kullanılan gecike sayısına çok duyarlıdır. Bunun için gecike sayısının fazlalaşırılası avsiye edilekedir (Gujarai, 995). Y = + α iy i + βi X i X α + ε (4) = β + β i X i + α iy i + ε i (5) Burada; Y: Bağılı Değişken, X:Bağısız Değişkeni ifade eekedir. Modeller karşılıklı olarak sınandıkan sonra hesaplanan F değerleri dikkae alınarak, hipoezler reddedilir veya kabul edilir. Şaye; Y X ise X, Y yi ekileekedir. X Y ise Y, X i ekileekedir. 3. Bulgular ve Tarışa 3.. Türkiye nin Dış Ticarei Türkiye nin dış icareinin öneli bir bölüünü AB üyesi ülkelerle yapılan icari ilişkiler oluşurakadır. Türkiye nin i ihracaının yaklaşık %6 ı, ihalaının ise %5 si AB üyesi ülkelere yapılakadır. Dış icare hacinin %5 si AB ülkeler arafından oluşurulakadır (DTM, 7). AB üyesi ülkelere yapılan ihraca içerisinde arı sekörünün payı giikçe azalakadır. AB üyesi ülkelere yapılan opla ihracaın düzeyi önceleri yaklaşık % iken, son yıllarda bu değerler %8 e kadar düşüşür (DTM, 7). Bu duru GB nin belki de en olusuz ekilerinden birisidir. Yani Gürük Birliğinin Tarı sekörü için olulu sonuçlar doğurduğunu söyleek oldukça güçür. Türkiye nin, AB ile dış icareinin al gruplarına göre dağılıı dikkae alındığında ihracaı oluşuran en öneli al grubu ükei allarıdır. Tükei alları AB ne yapılan ihracaın yaklaşık %6 ını oluşururken, ara allar %35 ini, yaırı alları %5 ini oluşurakadır. AB nden ihal edilen en öneli en öneli al grubunu ara allar oluşurakadır. İhalaın %6 ını ara allar, %3 unu yaırı alları ve % unu da ükei alları oluşurakadır (DTM, 7). Araşırada kullanılan veriler ışığında Türkiye nin dış icare değerlerinin gelişi seyri Şekil de de göserilişir. Bu grafik, Türkiye nin yıllar geçikçe ekonoik olarak büyüesini göseresi bakıından öne arz eekedir. Şekil incelendiğinde, Türkiye nin dış icare hacinin, 987 yılına göre yaklaşık 5 kalık bir arış göserdiği görülekedir (TÜİK, 5). yılı ekonoik krizinin ülkenin dış icarei üzerinde yaraış olduğu olusuz eki de, grafike dikka çeken diğer bir öneli hususur. Türkiye nin opla dış icare haci içerisinde en öneli payı Avrupa Birliği üyesi ülkeler alakadır. Topla ihraca ve ihala değerlerinin yaklaşık %5 si bu ülkelere gerçekleşirilişir. Söz konusu duru Şekil de verilişir. Yıllar iibariyle Avrupa Birliği üyesi ülkelere yapılan ihraca değerleri, ihala değerlerinden yüksekir. Yani Türkiye, Avrupa Birliğine ihalaan çok ihraca yapakadır. 45

4 Gürük Birliğinin Türkiye nin Avrupa Birliği (5) İle Dış Ticarei Üzerine Ekileri 6 İndeks (987=) Türkiye'nin Topla İhracaı Türkiye-AB İhracaı Türkiye'nin Topla İhalaı Türkiye-AB İhalaı Şekil. Türkiye'nin Dış Ticare Gösergeleri 8 Pay (%) Zaan İhraca (AB / Topla) % İhala (AB/Topla) % Şekil : Türkiye nin Dış Ticare haci içerisinde AB(5) in Payı 3.. Türkiye ile AB nin dış icare ilişkilerinde Gürük Birliğinin Ekisi: Chow es ve Granger Nedensellik Sınaası Çalışada, Gürük Birliği nin Türkiye nin AB ile dış icarei üzerine ekileri incelenesi aaçlandığından, GB nin başlangıç yılı olan 996 yılı için bir kukla değişkeni konuşur. Bu değişken yardııyla Gürük Birliği Türkiye nin dış icareini ekileişir ezi es edilişir. İhraca ve İhala odelleri için kukla değişken eklenerek yapılan analizler neicesinde hesaplanan değerler Çizelge ve de verilişir. F es neicesine bakıldığında, her iki odelde de fonksiyonun bir büün olarak %5 düzeyinde anlalı olduğu belirlenişir. İhraca odelinde, (R-square).89 olup, bağısız değişkenlerin İhracaa eydana gelen değişilerin %89 unu açıklaaka yeerli olduklarını göserekedir. İhala odelinde, (R-square).98 olup, bağısız değişkenlerin ihalaa eydana gelen değişilerin %98 ini açıklaaka yeerli olduklarını göserekedir. Rasey s Rese esi, odellerde spesifikasyon haası olup oladığını, yani odelin doğru kurulup kuruladığını göserir. Buna göre; F- isaisiği ve olabilirlik oranı (Log likelihood raio) %5 anlalılık derecesinden yüksek olduğu için odelde spesifikasyon haası oladığı, başka bir deyişle, her iki odelin de doğru olarak kurulduğu belirlenişir. Modellerde kullanılan zaan serisi verileri için ookorelasyon olup oladığı Durbin Wason (DW) isaisik esi yapılarak konrol edilişir. Çünkü, zaan serisi analizleri serial korelasyon varlığının es edilesini gerekirekedir (Judge 996). İhraca Modeli için hesaplanan DW isaisik değeri:.36, ihala odeli için DW:.78 olup % 5 öne seviyesinde kriik değerler ablosunda kararsız bölgeye düşekedirler. Bu duruda korelasyon varlığı yada yokluğu hakkında yoru yapak 46

5 O.GÜNDÜZ, K.ESENGÜN anlasız olacağından Von-Neuann isaisiğine geçilişir (Karkacıer, ). İhraca odeli için hesaplanan Von - Neuann es değeri.496, ihala odeli için hesaplanan Von-Neuann değeri.96 dır. Von - Neuann v oranı ablosundan % 5 öne seviyesindeki v kriik değerleri dikkae alındığında, Von - Neuann es değeri, ablo değerleri arasına denk geldiğinden her iki odelde de ookorelasyon varlığına raslanılaışır. Modellerde hesaplan es ve paraere sonuçlarının güvenilir çıkası, odeller üzerinde yoru yapa fırsaını verekedir. İhraca odeli için, Duy e ai - değerine bakıldığında, isaisiksel olarak anlalı oladığı görülür. Bu da kukla değişkeninin odelde anlalı oladığını ve odeli açıklaa gücü bulunadığını ifade eekedir. Bu duruda GB nin Türkiye nin AB ile olan ihracaını çok fazla ekileediği söylenebilir. Soğuk () arafından yapılan bir araşırada; Gürük Birliği sonrasında Türkiye nin dış icareinin, Türkiye nin AB ye ihracaında da sürekli bir arış kaydedilesine rağen ihala lehine bir dağılı göserdiği sapanışır. Bu duru, ulaşılan sonuçlarla doğru oranılı olası bakıından önelidir. Modelde yer alan diğer değişkenler, belli bir öne seviyesinde Türkiye nin AB ile olan ihracaını açıklaada isaisiksel olarak anlalı çıkışlardır. Reel kur değişkeni %3, GSMH değişkeni % ve İhraca fiya indeksi %8 düzeyinde sıfırdan farklıdırlar (Çizelge ). İncelen zaan sürecinde reel döviz kuru değişkeninin (RKUR ) kasayısı -.9 dır. Bu sonuç, Türk Lirasının diğer paralar karşısındaki değer kaybı, ihraca değerlerinde de aynı yönde eki yapığını göserekedir. Yani döviz kurunun TL aleyhine bir biri arası, ihracaa.9 birilik azalaya neden olakadır. Gayri Safi Milli Hâsıla değişkeninin kasayısı poziif ve.8 dir. Gayri safi illi hâsılada eydana gelecek bir birilik arış ihraca değerlerinde yaklaşık.8 lik bir arışa neden olacakır. Türkiye nin ihraca fiyaları indeksi değişkeninin kasayısı negaif ve.49 olarak hesaplanışır. Bu sonuç, ihraç allarının yur içi fiyalarında oluşacak bir arışın ihraca üzerine olusuz eki yaraacağını göserekedir. Fiyalar bir biri ararsa, ihraca yaklaşık.5 biri azalacakır. İhraca odeli için hesaplanan değerler, genel ekonoik çerçevede düşünüldüğünde oldukça anlalıdır. İhala odeli için değerlerine bakıldığında kukla değişkeni % düzeyinde isaisiksel olarak anlalı çıkışır ve Kukla değişkeninin odeli açıklaa gücünün olduğunu ifade eekedir. Bu sonuç, GB nin Türkiye nin AB(5) üyesi ülkelerle olan ihalaında öneli bir ekiye sahip olduğunu göserekedir. GB birliği ile beraber, Türkiye ihalaında öneli değişiler olduğu gerçeğini oraya koyakadır. İhala odelinde yer alan reel kur değişkeni %, GSMH değişkeni % ve İhraca fiya indeksi % düzeyinde isaisiksel olarak anlalıdır. Çizelge. GB nin Türkiye AB ihraca odeli için hesaplanan isaisikler Consan RKUR GSMH İHFE Duy R Adj. Vonneuann Rese Rasey s R DW F Tes Coefficien -5,66 -,9,8 -,49,5,89,85,36,496 6,,4 -sa. -, -,64 4, -,95,54 P Value,7,3,,8,6 Sd Dev,85,546,38,765,86 Çizelge. GB nin Türkiye AB ihala odeli için hesaplanan isaisikler Consan RKUR GSMH İTFE Duy R Adj. Vonneuann Rese Tes Rasey s F R DW Coefficien -, -,5,4,9,,98,97,78,958 6,86 43,78 -Sa. -7,99-4,9 9,83,7 5, P Value,,,,, Sd. Dev,5,8,4,44,4 47

6 Gürük Birliğinin Türkiye nin Avrupa Birliği (5) İle Dış Ticarei Üzerine Ekileri Reel döviz kuru değişkeninin kasayısı negaif ve.5 olarak hesaplanışır. Döviz kurunu yerli para karşısında değer kazanası ülkenin he ihracaını he de ihalaını olusuz ekileekedir. Döviz kurunun TL aleyhine bir biri arası, ihalaa.5 birilik azalaya neden olakadır. Bu duruda ihalaın ihracaan daha fazla ekilendiği görülekedir. Gayri Safi Milli Hâsıla değişkeninin kasayısı poziif ve.4 olarak hesaplanışır. Gayri safi illi hâsılada eydana gelecek bir birilik arış İhala değerlerinde yaklaşık.4 lik bir arışa neden olacakır. İhala fiyaları indeksi değişkeninin kasayısı poziif ve.9 olarak hesaplanışır. Hesaplanan bu değer, isaisiksel olarak anlalı çıkış olsa da praike çok anlalı gözükeekedir. Bu nedenle yoru yapakan kaçınılışır. Kukla değişkenini odelden çıkarıp, GB ile beraber yapısal bir değişi olup oladığını başka bir yönden es eek aacıyla 996 yılı için Chow es uygulanışır. Tes neicesinde elde edilen kriik F değerleri Çizelge 3 de verilişir. Çizelge 3: Chow es sonuçları (996 kırıla yılı için) İhraca İhala ε B n:6 ε n:8,68,56,,4 ε,,4 n:8 Kriik F 4,66*,9* *,5 üzeyinde anlalı Kriik F isaisiği sonuçları ihraca ve ihala odelleri için %5 düzeyinde anlalı çıkışır. Bu sonuçlar %5 anlalılık derecesinde GB ile birlike yapısal bir değişi oladığı hipoezinin reddedilesini, diğer bir ifadeyle GB nin Türkiye nin dış icarei üzerinde öneli derece bir yapısal farklılık oraya çıkardığını göseresi bakıından oldukça önelidir. Sonuç olarak GB ile birlike Türkiye nin dış icareinde yapısal değişilerin olduğu söylenebilir. Bu değişiler; icare hacinin arası ve özellikle GB nin ilk yıllarında ihalaın ihracaan daha hızlı arası şeklinde gerçekleşişir. Regresyon analizleri, değişkenler arasındaki bağılılık ilişkilerini inceleekedir. Ancak değişkenler arasındaki bağılılık, aralarında ulak bir nedensellik olduğu anlaına geleelidir. Yani bağısız değişken (X), bağılı değişken (Y) nin ulak sebebidir (nedenidir) anlaına gelez. Aralarında nedensellik ilişkisi bilisel olarak oraya konulalıdır (Granger, 969; Gujarai, 995; Tarı, 997; Tarı, 999). Araşırada, Gürük Birliği yürürlüğe girdiken sonra Türkiye nin Avrupa Birliği üyesi ülkeler olana ihraca ve ihala değerlerinin i GSMH nın, döviz kuru nun ya da fiyaların nedeni olduğu yoksa GSMH nin, döviz kuru nun, ya da fiyaların ı ihraca ve ihalaa neden olduklarını belirleek için Granger eodu kullanılarak nedensellik sınaası yapılışır. Elde edilen bulgular Çizelge 4 e verilişir. Çizelge 4: Granger nedensellik esi sonuçları Boş hipoez Gözle Sayısı F saisics Gecike Sayısı: Gecike Sayısı: İhraca İhala İhraca İhala için için için için İHR (İTH), RKUR -- in nedeni değildir,97,988 8,85* 6,4* 6 RKUR, İHR (İTH ) in nedeni değildir,3 3,67**,44* 9,37* İHR (İTH), GSMH -- in nedeni değildir,944,59 7,*,* 6 GSMH, İHR (İTH -- ) in nedeni değildir 3,993**,53 4,9*,* İHR (İTH), İHFE (İTFE )in nedeni değildir 3,676**,7 3,9**,98 6 İHFE (İTFE), İHR -- (İTH -- ) in nedeni değildir,63 5,3*,* 6,6* *Pr (,5) ve **Pr (,) düzeyinde isaisiksel olarak anlalı 48

7 O.GÜNDÜZ, K.ESENGÜN Granger nedensellik esi dikkae alınan gecike yılı sayısına oldukça duyarlıdır. Anlalı sonuçlara ilk yıl ulaşıladığı akdirde birkaç yıl gecikeli değerler kullanıldığında ulaşılabilekedir. Çalışada anlalı sonuçlara yıl gecikeli değerler kullanıldığında ulaşılışır. Gecikeli verilerin kullanıldığı es sonuçlarına göre, ihala değerleri ile ihala fiya endeksi arasında bir nedensellik ilişkisi kurulaaışır. İhala, ihala fiya endeksinden çok başka diğer fakörlerden ekilenekedir, denilebilir. Bunun dışındaki diğer fakörler arasında anlalı düzeyde bir nedensellik ilişkisi kuruluşur. 4. Sonuç Araşırada Gürük Birliğinin, Türkiye nin Avrupa Birliği (5) üyesi ülkelerle olan dış icarei üzerine ekisini belirleek aaçlanışır. Bu aaca ulaşada 7 yıllık (987 3) zaan serisi verilerinden faydalanılışır. Yapılan apirik çalışaya dayanarak; GB ile birlike Türkiye nin dış icareinde yapısal değişilerin olduğu söylenebilir. Bu değişiler; icare hacinin arası ve özellikle Kaynaklar Chow, G.C., 96. Tess of equaliy beween ses of coefficiens in wo linear regressions, Econoerica, 8(3): DTM, 7. Dış Ticare Müseşarlığı (hp:// (erişi:.3.7)) Granger, C.W.J, 969. Invesigaion causal Relaions by econoeric Models and cross-specral ehods, Econoerica: Gujarai, D.N, 995. Basic econoerics, 3rd ediion, McGraw-Hill: New York. Judge, G. G., 996. Inroducion To The Teory and Pracice of Econoerics. John Willey and Sons., Inc. USA. Karkacıer, O.,. Tarı Ekonoisi Alanına İlişkin Fonksiyonel Analizler ve Bu Analizlerden Çıkarılabilecek Bazı Kaniaif Bulgular, Gaziosanpaşa Üniversiesi Ziraa Fakülesi Yayınları No.49, Ders Noları Serisi No.6, Toka. Karlı, B., 4. Türkiye AB Dış icare yapısı ve gürük birliğinin Türk arı ürünleri Dış Ticareine Ekileri, Türkiye VI. Tarı Ekonoisi Kongresi, 6-8 Eylül 4, Toka, GB nin ilk yıllarında ihalaın ihracaan daha hızlı arası şeklinde gerçekleşişir. Gürük Birliği nin, Tarısal ürünler dış icareini, özellikle ihraca değerlerini olusuz ekilediği söylenebilir. Buna neden olarak birliğin isediği nor ve sandarlarda ürei yapılaayışı ve orak arı poliikasına uyu da sıkınılar yaşanası olarak göserilebilir. Türkiye nin, Avrupa Birliği sürecinin hızla işlediği şu dönede uyu çalışalarını gerçekleşirek yönünde yakaladığı iveyi kaybeeek için önüüzdeki dönede daha çok çaba göseresi gerekekedir. Türkiye, akro ekonoik dengeleri sağlalaşırdığı, yapısal reforları aaladığı, yabancı seraye ve eknoloji ransferini gerçekleşirdiği akdirde Gürük Birliği oraından opiu faydayı sağlayabilecekir. Gürük Birliği Türkiye nin çağdaşlaşa yönünde en eel hedefi olan Avrupa Birliği a üyelik yolundaki öneli bir kiloere aşıdır. Türkiye açısından yapılası gereken, Gürük Birliği nedeniyle AB nor ve sandarlarına ulaşa yolunda kaydedilen esafeyi iyi kullanak ve özellikle adaylık süreci çerçevesinde yer alan hedeflere en kısa sürede ulaşarak AB a üyeliğine doğru hızla ilerleek olalıdır. Soğuk, H.. Gürük Birliği nin Türkiye Ekonoisine Ekileri, İsanbul: İkisadi Kalkına Vakfı Yayınları no: İKV 79. Tarı, R., 997. Türkiye de enflasyon, faiz, ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkileri (Ekonoerik analiz: dönei), Kocaeli Üniv. İİBF Dergisi, Cil (), İzi. Tarı, R., 999. Ekonoeri, Alfa yayınları no:69, İkisa dizisi no:3, İsanbul. TÜİK, 5. Türkiye'nin Dış Ticare Gösergeleri, Türkiye İsaisik Kuruu yayınları (hp:// ST/disicis.hl )) Uyar, S.,. Ekonoik Büünleşeler ve Gürük Birliği Teorisi ; Dış Ticare Dergisi, sayı:9, Ankara. Uyar, S.,. Gürük Birliği nin Türkiye Ekonoisine Ekileri; Dış Ticare Dergisi, sayı, Ankara. 49