HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

Transkript

1 EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 23 Sayı: 77 (Kış 2019) 161 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Fama TEMELLİ (*) Dilek ŞAHİN (**) Öz Bu çalışmanın amacı, hisse senedi fiyaları ile alın ve ham perol fiyaları arasındaki ilişkiyi 2003: 01 ve 2018: 06 dönemleri iibariyle analiz emekir. Değişkenlerin durağanlığı bir yapısal kırılmaya izin veren (Zivo-Andrews) birim kök esi ile analiz edilmişir. Değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığı Gregory-Hansen yapısal kırılmalı eşbüünleşme esi ile araşırılmışır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisine, Haemi-J (2012) Asimerik Nedensellik esi ve Balcılar ve diğerleri (2010) Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik esi ile bakılmışır. Haemi-J Asimerik Nedensellik esinde perol fiyalarındaki negaif şoklardan hisse senedi fiyalarındaki poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmekedir. Hisse senedi fiyalarındaki poziif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmüşür. Yine hisse senedi fiyalarındaki negaif şoklardan peroldeki negaif şoklara doğru nedensellik söz konusudur. Son olarak, hisse senedi fiyalarındaki negaif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedensellik bulunduğu görülmüşür. Ayrıca, hisse senedi fiyalarındaki negaif şoklardan alındaki negaif şoklara doğru bir nedenselliğin bulunduğu görülmüşür. Anahar Kelimeler: Hisse Senedi Fiyaları, Alın Fiyaları, Perol Fiyaları, Finansal Yaırım Araçları, Eşbüünleşme Tesi, Nedensellik Tesi. The Analysis of he Causaliy Relaionship Beween Sock Prices, Gold Prices and Crude Oil Prices Absrac The aim of his sudy is o analyze he relaionship beween sock prices, gold and crude oil prices in 2003:01 and 2018:06 periods. The sabiliy of he variables was *) Dr. Öğr. Üyesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversiesi, İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi, İşleme Bölümü, (e-posa: femelli@agri.edu.r), ORCID ID: hps://orcid.org/ **) Dr. Öğr. Üyesi, Sivas Cumhuriye Üniversiesi, Turizm Fakülesi, Turizm İşlemeciliği Bölümü, (e-posa: dilek58sahin@homail.com), ORCID ID: hps://orcid.org/

2 Dr. Fama TEMELLİ 162 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ analyzed by a srucural break (Zivo-Andrews) uni roo es. Wheher or no here is a long-erm relaionship beween he variables was invesigaed by he Gregory-Hansen srucural fracure coinegraion es. The causaliy relaionship beween he variables was examined by he Haemi-J (2012)Asymmeric Causaliy es and Balcılar and ohers (2010) a Boosrap Rolling Window Tes. In he Haemi-J Asymmeric Causaliy es, i is seen ha here is a causaliy from negaive shocks in oil prices o sock prices posiive shocks. I is seen ha here is a causaliy from sock prices posiive shocks owards posiive shocks in peroleum. Again, here is a causaliy from he sock prices negaive shocks owards negaive shocks in oil. Finally, here are causaliy from sock prices negaive shocks o posiive shocks in peroleum. In addiion, sock prices negaive shocks were found o have a causaliy owards negaive shocks. Keywords: Sock Prices, Gold Prices, Oil Prices, Financial Invesmen Tools, Coinegraion Tes, Causaliy Tes. 1. Giriş Finansal piyasalar sürekli olarak gelişmeke ve buna bağlı olarak finansal yaırım araçlarının çeşililiği de armakadır. Genel olarak yaırımcılar, yaırım riskini azalma veya farklı yaırım araçlarının geirilerinden yararlanabilmek için birden fazla yaırım aracını ercih emekedir. Yaırımcıların porföy çeşilendirmesi yaparken, farklı yaırım araçlarının nasıl hareke eiğini (birlike mi, ayrı mı, aynı yönde mi, ers yönde mi) cevaplayabilmeleri gerekmekedir. Bu şekilde yaırımcılar, hangi yaırım araçlarına ağırlık vermeleri gerekiğine karar verebileceklerdir (Öncü, Çömlekçi, Yazgan ve Bar, 2015, s.44). Son zamanlarda yaşanan finansal krizlerden dolayı alın önemli bir yaırım aracı haline gelmişir. Çünkü yaırımcılar, güvenli yaırım araçları arayışına yönelmişler ve alını güvenilir bir yaırım aracı olarak görmüşlerdir. Günümüzde asarruf aracı olarak kullanılan alın, önemini her dönem korumuş ve korumaya da devam emekedir. Ülkelerdeki poliik durumlar, ekonomik ve finansal krizlerin bir sonucu olarak yaırımcılar güvenilir ve isikrarlı yaırım araçları arayışı içinde olmuşlardır. Bundan dolayı, yaırımcılar açısından alın, hisse senelerine alernaif bir yaırım aracı olarak görülmüşür. Diğer arafan perol fiyaları, ülkelerin ekonomik performansı açısından önemli bir göserge olmuşur. Özellikle son yıllarda, perol fiyalarında çok büyük dalgalanmalar yaşanmış ve bu dalgalanmaların makroekonomik fakörler üzerinde önemli ekileri olduğu görülmüşür (Öge ve Şahin, 2017, s.639). Bugüne kadar alın fiyaları ile perol fiyalarında değişimin makroekonomik faaliyeler üzerindeki ekisini incelemeye yönelik çok sayıda çalışmaya raslanmaka iken, alın fiyaları ile perol fiyaları ve hisse senedi fiyaları arasındaki ilişkiyi espi emeye yönelik çalışmaların sayıca daha az olduğu söylenebilir. Bu çalışmanın amacı; hisse senedi fiyaları ile alın ve ham perol fiyaları arasındaki ilişkiyi incelemekir. Hisse senedi fiyaları kapsamında, Borsa İsanbul (BİST-100) endeks değeri kullanılmışır. Bu bağlamda çalışmada, 2003: :06 dönemlerine ai aylık veriler kullanılmışır. Analiz kapsamında

3 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 163 bir yapısal kırılmaya izin veren (Zivo-Andrews) birim kök esi kullanılmışır. Ardından değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığı Gregory-Hansen yapısal kırılmalı eşbüünleşme esi ile araşırılmışır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisine; Haemi-J (2012) Asimerik Nedensellik Tesi ve Balcılar, Özdemir ve Arslanürk (2010) Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi ile bakılmışır. Bu çalışmanın diğer çalışmalardan farkı; alın fiyaları ile hisse senedi fiyaları arasındaki ilişkiyi incelerken ham perol fiyalarının da bu çalışmaya dâhil edilmesidir. Son yıllarda, perol fiyalarında önemli ölçüde dalgalanmalar gerçekleşmeke ve bu dalgalanmaların da makroekonomik değişkenler üzerindeki ekisi araşırılmakadır. Bu çalışmanın önemli bir kakısı da yapısal kırılmalı esler ile analizin yapılmasıdır. Bu bakımdan elde edilen sonuçların lieraüre kakı sağlayacağı düşünülmekedir. Çalışmada öncelikle konuyla ilgili lieraür aramasına yer verilmişir. Daha sonra araşırmada kullanılan yönem anıılmışır. Son kısımda ise yapılan analizler sonucu ulaşılan bulgulara yer verilmişir. Genel bir değerlendirmenin yapıldığı sonuç bölümü ile çalışma amamlanmışır. 2. Lieraür Taraması Lieraürde alın fiyaları, perol fiyaları ve diğer makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların çok sayıda olduğu, buna karşın hisse senedi fiyaları ile alın fiyaları ve perol fiyaları arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların daha az sayıda olduğu görülmüşür. Lieraürde hisse senedi fiyaları ve/veya hisse senedi geirileri ile alın ve perol fiyaları arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalardan bazıları aşağıda belirilmişir: Zhang ve Wei (2010), Ocak Mar 2008 dönemine ai verileri kullanarak, perol fiyaları ile alın fiyaları arasındaki ilişkiyi Granger Nedensellik ve Eşbüünleşme esleri ile incelemişlerdir. Analiz sonucunda; perol fiyaları ile alın fiyaları arasında güçlü bir korelasyon olduğunu espi emişlerdir. Ayrıca, perol fiyalarındaki dalgalanmanın alın fiyaına göre iki ka daha fazla ve alın fiyaının perol fiyaını, perol fiyaının alın fiyaını ekilediğinden beş ka fazla ekilediği sonucuna ulaşmışlardır. Diğer yandan, Granger Nedensellik esi ile perol fiyalarının ararken alın fiyalarını ekilediğini, düşerken ise ekilemediğini espi emişlerdir. Irsad, Bhai, Qayyum ve Hussain (2012), Pakisan Karaiçi Borsasında dönemine ai aylık verileri kullanarak perol fiyaları, alın fiyaları ve hisse senedi fiyaları arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmanın sonucunda değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı espi edilmişir. Ayrıca, yapılan nedensellik analizi sonucunda sadece perol fiyaları ve alın fiyaları arasında nedensellik bulunmuş, nedenselliğin yönünün alın fiyalarından perol fiyalarına doğru ek yönlü olduğu espi edilmişir. Akgün, Şahin ve Yilmaz (2013), Türkiye de dönemine ai aylık verileri kullanarak perol fiyaları, alın fiyaları ve BİST 100 hisse senedi fiyaları arasındaki ilişkiyi

4 Dr. Fama TEMELLİ 164 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ incelemişlerdir. Araşırma sonucunda; değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğu ve BİST 100 ile perol fiyaları arasında poziif, BİST 100 ile alın fiyaları arasında negaif ilişki olduğu espi edilmişir. Bhunia (2013), dönemine ai aylık verileri kullanarak Hindisan Borsasında işlem gören hisse senedi endeksinin perol fiyaları ve alın fiyaları ile ilişkisini incelemişir. Analiz sonucunda; değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin olduğu ve bu ilişkinin poziif olduğu görülmüşür. Diğer yandan nedensellik analizine göre; perol fiyaları ve hisse senedi endeksi arasında çif yönlü nedensellik, hisse senedi endeksi ile alın fiyaları arasında hisse senedi endeksinden alın fiyalarına doğru ek yönlü nedensellik görülürken, perol ve alın fiyaları arasında ise herhangi bir nedensellik görülmemişir. Hussin, Muhammad, Razak, Tha ve Marwan (2013), Malezya Şeria Borsası nda dönemine ai aylık verileri kullanarak perol fiyaları ve alın fiyalarının İslami borsalara ekisini incelemişlerdir. Araşırma sonucunda; perol fiyaları ve alın fiyaları ile borsa arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı görülmüşür. Diğer yandan, yapılan nedensellik analizinde ise perol fiyaları ve borsa arasında çif yönlü nedensellik espi edilmişir. Abdioğlu ve Değirmenci (2014), BİST kapsamındaki sekörlerin hisse senedi fiyaları ile perol fiyaları arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkiyi dönemine ai aylık verileri kullanarak incelemişlerdir. Granger Nedensellik esinde, al sekörlerin çoğu için hisse senedi fiyalarından perol fiyalarına doğru nedensellik ilişkisinin olduğu görülmüşür. Monzajeb ve Shakerian (2014), dönemine ai verileri kullanarak İran da alın fiyaları ile perol fiyalarının bankaların hisse seneleri geirisine olan ekisini panel veri analizi ile incelemişlerdir. 7 bankanın dâhil edildiği araşırmanın sonucunda; perol fiyaları ve hisse senedi geirisi arasında poziif, alın fiyaları ve hisse senedi geirisi arasında negaif ilişki espi edilmişir. Özmerdivanlı (2014), Ocak 2003-Şuba 2014 dönemine ai perol fiyaları ile BİST 100 endeksi kapanış fiyaları arasındaki ilişkiyi incelemişir. Granger Eşbüünleşme esinde, perol fiyaları ile BİST-100 endeksi kapanış fiyaları arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu, Granger nedensellik esinde ise BİST 100 endeksi kapanış fiyalarından perol fiyalarına doğru ek yönlü nedenselliğin olduğu espi edilmişir. Güngör ve Yerdelen Kaygın (2015), Borsa İsanbul da faaliye göseren firmaların dönemi verilerini kullanarak hisse senedi fiyaına eki eden makro ve mikro ekonomik fakörleri panel veri analizi ile incelemişlerdir. Çalışmanın sonucunda; perol fiyaları ile hisse senedi fiyaları arasında poziif, alın fiyaları ile hisse senedi fiyaları arasında negaif ilişki espi edilmişir. Ayaydın ve Baru (2016), 1997M1-2016M5 döneminde perol fiyaları ve alın fiyalarının hisse senedi geirisine ekisini incelemişlerdir. Çalışma sonucunda; BİST-100 ile perol fiyaları arasında negaif, BİST-100 ile alın fiyaları arasında poziif ilişki olduğu

5 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 165 görülmüşür. Nedensellik esinde ise; perol fiyaları ile BİST-100 arasında çif yönlü nedensellik, alın fiyaları ile BİST-100 hisse senedi geirileri arasında isaisiki olarak bir nedensellik ilişkisi espi edilememişir. Eyüboğlu ve Eyüboğlu (2016), doğal gaz ve perol fiyaları ile BİST sanayi sekörü endeksleri arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmada, 2005: :09 dönemi için doğal gaz ve perol fiyaları ile BİST sanayi sekörü endeksleri arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığı es edilmişir. Çalışma sonucunda; hem doğal gaz hem de perol fiyaları ile mevcu endeksler arasında uzun dönemli ilişki olduğu espi edilmişir. Diğer yandan, VECM yardımı ile ilgili değişkenler arasında kısa dönem dinamikleri incelenmiş ve perol fiyaı ile BİST sanayi sekörü endeksleri arasında kısa dönemli ilişkinin olduğu espi edilmişir. Ayrıca, Granger nedensellik esi ile kısa dönemli elde edilen ilişkinin yönünün perol fiyaından ilgili endekse doğru ek yönlü olduğu deseklenmişir. Khan, Naseem ve Khan (2016), Pakisan Karaiçi Borsası nda dönemi aylık verileri ile perol fiyaları, alın fiyaları ve KSE 100 hisse senedi geiri endeksi ilişkisini regresyon analizi ile incelemişlerdir. Çalışma sonucunda değişkenler arasında anlamlı ilişkinin olduğu; perol fiyaları ile KSE 100 arasında poziif, alın fiyaları ile KSE 100 arasında negaif ilişki olduğu espi edilmişir. Öge ve Şahin (2017), dönemleri arasında alın ons fiyaları, ham perol fiyaları ve BİST Ulusal 100 endeksi arasındaki uzun dönemli ilişkiyi VECM modeli ile incelemişlerdir. Çalışmanın sonucunda; alın ons fiyaları ve ham perol fiyalarıyla hisse senedi fiyaları arasında uzun dönemli bir ilişki bulunamamışır. Sandal, Çemrek ve Yıldız (2017), 2005:01 ve 2015:12 dönemine ai BİST-100 endeksi değeri ile alın ve ham perol fiyaları arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Engle-Granger ve Johansen eşbüünleşme eslerinde, incelenen seriler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı, Granger Nedensellik esinde alın fiyalarından hisse senedine doğru ek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu espi edilmişir. Özelenecek olursa; hisse senedi, alın ve perol fiyaları arasındaki ilişkiyi inceleyen ampirik çalışmalar dikkae alındığında, değişkenler arasındaki ilişkinin yönü ve büyüklüğü konusunda ne bir görüşün olmadığı görülmekedir. Farklı sonuçların; ele alınan örneklem grubu, incelenen dönem, kullanılan yönem ve veri ölçüm farklılıklarından kaynaklandığı söylenebilir. 3. Veri Sei Küreselleşen dünyada aran finansal enegrasyon, emia fiyalarının hisse senedi piyasaları üzerindeki ekisini arırmakadır. Emia fiyaları arasında hisse senedi fiyalarını ekilemesi beklenilen ürünler arasında alın ve perol ürünleri gelmekedir. Ayrıca, alının gerek Türkiye de gerekse dünyada önemli bir yaırım aracı olması, perolün ise üreim alanında önemli bir girdi olması nedeniyle bu iki veri ercih edilmişir. Bu çalışmada, 2003: :06 dönemleri arasında Türkiye de hisse senedi piyasası fiya gösergele-

6 Dr. Fama TEMELLİ 166 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ rinden biri olan BİST-100 endeksi ile ham perol fiyaları ve alın ons fiyaları arasındaki ilişki araşırılmışır. Aylık veriler olduğu için değişkenler mevsimselliken arındırılarak logarimik formları alınarak analize dâhil edilmişir. Çalışmada bağımlı değişken olarak BİST-100; bağımsız değişken olarak alın ve perol değişkenleri kullanılmışır. Avrupa Bren perolü uluslararası perol piyasasında fiyaları belirleyen en önemli emel ölçülerden biridir. Ham perol fiyaları için Avrupa Bren ham perol fiyaları kullanılmış ve veriler varil başına dolar cinsinden Uluslararası Enerji Ajansından (Inernaional Energy Agency-IEA) alınmışır. Alın ve hisse senedi fiyalarına TCMB resmi inerne siesinden ulaşılmışır. Çalışmada kullanılan model (1) nolu Eşilike göserilmişir. Çalışmada kullanılan değişkenler ve kaynaklarına Tablo 1 de yer verilmişir. Perol fiyalarındaki arışın ülke ekonomisini olumsuz ekileyeceği düşünülmekedir. Girdilerde bir arış olacak, bu da maliyelerin armasına neden olacakır. Bundan öürü, şirkelerin durumu köüleşecek ve hisse senedi fiyalarında düşüş beklenisi hâkim olacakır. Girdilerdeki arış sanayide üreim düzeyini düşürecek ve üreim düzeyi perol fiyalarındaki arışan olumsuz ekilenecekir. Böylelikle hisse senedi piyasası da bu durumdan olumsuz ekilenecekir. Alının da faiz gibi alernaif yaırım aracı olduğu düşüncesinden harekele, hisse senedi piyasası ile negaif ilişkisinin elde edilmesi beklenmekedir. lnbist lnalın lnperol (1) i i 1 i 2 i i Tablo 1: Çalışmada Kullanılan Değişkenler ve Kaynakları Değişken Açıklama Kaynak BIST-100 BIST-100 Endeksi, Kapanış Fiyalarına Göre (Ocak1986=1) TCMB-EVDS ALTIN 1 Ons Alın Londra Saış Fiyaı (ABD Doları/Ons) TCMB-EVDS PETROL Avrupa Bren Ham Perol Fiyaları IEA 4. Meodoloji ve Analiz Bulguları 4.1. Zivo-Andrews Birim Kök Tesi Zivo ve Andrews esinde, ardışık ADF esi ile örnek içindeki olası olan her kırılma nokası için regresyon denklemi ahmin edilmeke ve ahmin edilen paramereler için - isaisiği hesaplanmakadır. Bilinmeyen bir zaman nokasında oonom ve rend fonksiyonu eğiminde ek zaman kırılmalı (T B ) rend durağan hipoezine karşın, birim kök emel hipoezi es edilmekedir. Zivo ve Andrews, yapısal kırılmanın esi için üç farklı model gelişirmişlerdir. Zivo-Andrews (1992) yapısal kırılmalı birim kök esinde; Model A düzeyde ek kırılmaya, Model B eğimde ek kırılmaya, Model C ise hem eğimde hem de düzeyde ek kırılmaya izin veren üç model asarlanmışır (Zivo ve Andrews, 1992,

7 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 167 s.254): Model A: y DU d( DTB) y y (2) i i i1 Model B: y DT * y y (3) 0 1 i i i1 Model C: y DU d( DTB) DT y y (4) i i i1 şeklindedir. 2 2 Burada, Δ birinci farkı, beyaz gürülü haa eriminin varyansı, : iid(0, ) ve =1 T zaman endeksini gösermekedir. Δy -i ifadesi haa erimindeki ookorelasyonu oradan kaldırmak amacıyla modele eklenmişir. Sabi erime ai kukla değişken olan DU düzeyde değişmeleri, eğime ai değişimleri de DT ve TB kırılma zamanını gösermekedir. TB TB DT 0 diğer Kırılma arihinin yaşandığı her bir gözlemde boş hipoezin esi için isaisiği minimumudur. Her üç modelinde boş hipoezi birim kökün ve yapısal kırılmanın olduğu üzerine kuruludur. Alernaif hipoezler durağanlığı ifade emekedir. Tablo 2 deki Zivo-Andrews esi sonuçları incelendiğinde, anımlı modelde yer alan üm değişkenlerin Model A ve C de seviye düzeyinde durağan olmadıkları görülmekedir. Bu durum, Zivo-Andrews eslerinde değişkenler için hesaplanan es isaisik değerlerinin, kriik ablo değerlerinden mulak olarak % 1, %5, %10 önem düzeyinde küçük olmasından anlaşılmakadır. Bu nedenle, modelde kullanılan üm değişkenler için Zivo- Andrews Birim Kök eslerinin her birinde fark alma yoluna gidilerek, % 1, % 5, %10 önem düzeyinde üm değişkenlerin es isaisiklerinin kriik ablo değerlerinden mulak değer olarak büyük olduğu görülmüş ve serilerin [I(1)] düzeyinde durağan oldukları sonucuna ulaşılmışır.

8 Dr. Fama TEMELLİ 168 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Tablo 2: Zivo-Andrews Birim Kök Tesi Sonuçları Değişken Model Kırılma Dönemi Tes İsaisiği BİST-100 A 2005: C 2007: ALTIN A 2012: C 2012: PETROL A 2014: C 2014: BİST-100 A 2005: C 2008: ALTIN A 2012: C 2011: PETROL A 2015: C 2015: No: Kriik değerlerin ümü Ziwo ve Andrews (1992) den alınmışır: Model A: %1-5.34; %5,- 4.80; %10,-4.58; Model C: %1,-5.57, %5,-5.08; %10, Gregory-Hansen Eşbüünleşme Tesi Tüm değişkenlerin birinci farklarında durağan olması, değişkenlerin birbirleriyle eşbüünleşik olup olmadığının incelenmesini mümkün kılmakadır. Değişkenler arasındaki eşbüünleşik ilişki, ek yapısal kırılmalı Gregory-Hansen eşbüünleşme esi ile incelenmişir. Gregory-Hansen eşbüünleşme esi, eşbüünleşik vekördeki kasayıların sabi olduğunu varsayan geleneksel eşbüünleşme yönemlerinin yerine vekördeki kasayıların kırılma arihlerinde değişime uğrayacağı fikrinden gelişirilmişir. Gregory-Hansen eşbüünleşme esi, ek yapısal kırılmalı bir esir. Gregory-Hansen eşbüünleşme esinde değişkenler arasında eşbüünleşmenin varlığı üç farklı modelle incelenmekedir. Bunlar; sabie kırılma modeli, sabi ve rendde kırılma modeli ve rejim değişikliği modelleridir. Model 1 sabie kırılma (C), Model 2 rendli sabie kırılma (C/T) ve Model 3 ise rejim değişikliği (C/S) şeklinde açıklanmakadır. Model 1: Sabie Kırılma (C ) T y y 1,..., n (5) r 2 Model 2: Sabie ve Trendde Kırılma (C/T) T y1 1 2r y2 1,..., n (6) Model 3:Rejim Değişimi (C/S) T T y1 1 2r 1 y2 2 y2r 1,..., n (7)

9 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 169 Model 1 de kırılmadan önceki sabi erim μ 1 ; kırılmanın sabi erimdeki yapmış olduğu değişiklik ise μ 2 ile göserilmekedir. Model 2 sabi erimde ve rendde kırılmaları dikkae almakadır. Model 3 de yer alan a 1 kırılma öncesi eğim kasayısını; a 2 se kırılmadan sonraki eğim kasayısının değişikliğini açıklamakadır (Gregory ve Hansen, 1996, s ). Eşbüünleşmenin olmadığı şeklinde kurulan sıfır hipoezi, elde edilen es isaisiklerinin Gregory-Hansen de hesaplanan kriik değerlerden mulak değer olarak büyük olması durumunda reddedilmekedir. Tablo 3 de içsel olarak belirlenen ve bir yapısal kırılmaya izin veren bu ese ai üç model için sonuçlara yer verilmekedir. Elde edilen sonuçlara göre; sabie kırılma modelinde, rendli sabie kırılma modelinde ve rejim değişikliği modelinde sonuçları oraya koymakadır. Hesaplanan ADF isaisiği mulak değer içerisinde kriik değerlerden küçük olduğu için değişkenler arasında eşbüünleşme ilişkisi bulunmamakadır. BİST-100, perol ve alın fiyaları ilişkisinin incelendiği modelde kırılma arihleri sırasıyla 2014: 08, 2008:08 ve 2014:08 şeklindedir. Tablo 3: Gregory-Hansen Eşbüünleşme Tesi Model BİST-100-PETROL- ALTIN Kırılma Dönemi ADF İsaisiği Sabie Kırılma (C) 2014: Sabie ve Trendde Kırılma (C/T) 2008: Rejim Değişimi (C/S) 2014: No: Sabie Kırılma için ADF es isaisiği; %1, %5 ve %10 için; -5.44, -4.92, -4.69; Sabi ve rendde kırılma için ADF es isaisiği; %1, %5 ve %10 için; -5.80, -5.29, -5.03; Rejimde değişim için ADF es isaisiği %1, %5 ve %10 için;-5.97, -5.50, Haemi-J (2012) Asimerik Nedensellik Tesi Nedensellik analizi için gelişirilen eslerde, iki zaman serisi arasındaki ilişkiyi ölçerken poziif ve negaif şokların ekisinin aynı olduğu varsayımından hareke edilmekedir. Asimerik nedensellik esleri, görünüşe ilişki olmayan iki zaman serisi arasında aslında saklı bir ilişkinin olabileceği ve bu ilişkiyi de ancak bileşenler arasındaki asimerinin dikkae alınmasıyla oraya çıkarılabileceğini savunmakadır. Lieraürdeki ilk asimerik nedensellik esi Granger ve Yoon (2002) arafından oraya koyan saklı eşbüünleşme esi olarak karşımıza çıkmakadır. Granger ve Yoon (2002), yapıkları çalışmada iki zaman serisi arasında sadece poziif veya sadece negaif bileşenler arasında bir ilişki olabileceğini belirerek bu ilişkiyi de saklı bir eş büünleşme ilişki olarak anımlamakadır. Granger ve Yoon (2002), ikisadi serilerin şoklara birlike epki verdiklerinde eşbüünleşik olduklarını, ayrı ayrı epki verdiklerinde ise aralarında bir eşbüünleşme ilişkisi olamayacağını belirmekedir. Ayrıca, zaman serilerinin belirli bir ürdeki şoka birlike

10 Dr. Fama TEMELLİ 170 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ karşılık verebileceklerini savunarak, veriyi birikimli poziif ve negaif değişmelerine ayrışırmış ve bu parçalar arasındaki uzun dönemli ilişkiyi incelemişlerdir. Haemi-J (2012), ilk olarak Granger ve Yoon un kullanmış oldukları asimerik ayrışırma yöneminden harekele asimerik nedensellik esini gelişirmişir. Haemi-J (2012) nin asimerik nedenselliği incelediği çalışmasında, değişkenler poziif ve negaif bileşenlere ayrılarak nedensellik analizi uygulanmışır. Y Y Y ,0 1i i1 Y Y Y ,0 2i i1 Yukarıdaki denklemde Y 1 ve Y 2 iki büünleşik seri olmak üzere, Y 1,0, Y 2,0 başlangıç değerlerini ifade emekedir. Aşağıda oluşurulan poziif ve negaif şoklar ilgili denklemlere eklenerek değişkenlerin bileşenleri arasında nedensellik ilişkisi araşırılabilmekedir. 1i max( 1 i,0), 1i min( 1 i,0) max(,0) min(,0) 2i 2i, 2i 2i Poziif ve negaif şokların yer aldığı denklemler aşağıda göserilmekedir: (8) ,0 1 i 1 i i1 i1 Y Y Y ,0 2i 2i i1 i1 Y Y Y (9) Haemi-j (2012) poziif ve negaif şokları birikimli olarak ele alıp nedensellik esi için aşağıdaki gibi düzenlemekedir: 1 1 i i1 Y Y1 1 i, i1, (10) Y 2 2i i1 Y2 2i ve i1 Bu aşamanın ardından, Y ( Y1, Y2 ), olduğu kabulüyle poziif bileşenler arasındaki nedensellik ilişkisini bulmak amacıyla p gecikmeli VAR model aşağıdaki şekilde anımlanmakadır.

11 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 171 Y AY... A Y u 1 1 p 1 (11) Y AY... A Y u 1 1 p 1 Burada p gecikme sayısını göserirken, Y (2x1) boyuundaki değişken vekörünü, A ise boyulu r merebeden paramere marisini emsil emekedir. Benzer şekilde negaif bileşenler arasındaki nedensellik ilişkisi de Y ( Y1, Y2 ) kabulüyle aşağıdaki biçimde p gecikmeli VAR modeli yardımıyla es edilmekedir. Bu çalışmada, zaman içinde oraya çıkan poziif ve negaif şoklar arasındaki nedensellik ilişkisi de araşırılmışır. Bu bağlamda, simerik ve asimerik şoklara göre nedensellik ilişkisinin değişip değişmediğinin espi edilmesi amaçlanmışır. Haemi-J Asimerik Nedensellik esinin sonuçları Tablo 4 de sunulmuşur. Asimerik nedensellik esi analizi ile perol fiyalarındaki negaif şoklardan BİST-100 poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmekedir. Perol fiyalarındaki azalış, ükeim, yaırım ve hisse seneleri üzerinde poziif eki oluşuracakır. Perol fiyalarının düşmesiyle birlike harcanabilir gelir aracak ve ükeimin armasına yol açacakır. Yaırımlar ise azalan maliyeler nedeniyle aracakır. Ayrıca, yükselen perol fiyaları sonucunda aran üreim maliyeleri nihai mala doğrudan yansımakadır. Bu durum, ükeicilerin alım gücünü düşürürken enflasyona neden olmaka ve maliyelerin ükeiciye yansıılmadığı durumlarda hisse seneleri için belirleyici olan kârların/kâr paylarının azalmasına neden olacakır. Yine elde edilen sonuçlara göre; BİST-100 deki poziif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmüşür. BİST-100 negaif şoklardan peroldeki negaif şoklara doğru nedensellik söz konusudur. Son olarak, BİST-100 negaif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedensellik bulunmakadır. Ayrıca, BİST-100 negaif şoklardan alındaki negaif şoklara doğru bir nedenselliğin bulunduğu görülmüşür.

12 EKEV 1 AKADEMİ DERGİSİ Tablo 4: Haemi-J Asimerik Nedensellik Tesi Perol BİST Nedenselliğin + > (0.637) MWALD %1 %5 %10 Nedenselliğin + > (0.011) 48 4 MWALD %1 %5 %10 Yönü BİST- Perol Yönü + ** Alın Perol + > BİST- BİST > BİST > + (0.840) (0.536) Alın + > + (0.449)(0.343) 89 4 Alın BİST- + > Perol BİST-100+ > BİST (0.691) Alın - (0.767) Perol BİST Alın - - >BİST BİST > (0.516) > (0.035) (0.364) >Alın - (0.009)* BİST- Perol - ** Alın100 - >BİST BİST Perol (0.747) BİST- >Alın (0.416) > (0.049) > (0.022) 56 8 Perol BİST- + > ** Perol BİST-100+ ** > BİST (0.637) Perol + (0.011)** Perol + > BİST-100+ > BİST-100 No: >noasyonu - (0.840) nedenselliğin olmadığı sıfır hipoezini Perol - gösermekedir. (0.449) Boosrap sayısı dir. *, **,ve *** sırasıyla 1, 5 ve 10% isaisiki anlamlılık seviyelerini Perol gösermekedir. - > BİST-100- > BİST (0.516) Perol - (0.035)** Perol - > BİST-100- > BİST Balcılar + (0.049)** ve diğerleri (2010) Perol Boosrap + (0.022)** Kayan Pencereler No: >noasyonu Nedensellik nedenselliğin Tesi olmadığı sıfır hipoezini gösermekedir. Boosrap sayısı dir. Balcılar *, **,ve ve *** diğerleri sırasıyla 1, 5 (2010) ve 10% isaisiki çalışmasında anlamlılık residual-based seviyelerini gösermekedir. boosrap ekniğine dayalı correced likelihood raio (LR) 4.4. nedensellik Balcılar ve esi diğerleri uygulamışlardır. (2010) Boosrap Boosrap Kayan Pencereler sürecine Nedensellik dayalı LR Tesi Balcılar Granger ve nedensellik diğerleri (2010) es çalışmasında süreci iki residual-based değişkenli VAR(p) boosrap modelini ekniğine dayalı correced likelihood raio (LR) nedensellik esi uygulamışlardır. Boosrap sürecine dayalı LR Granger nedensellik es süreci iki değişkenli VAR(p) modelini =1,2,,T olmak =1,2,,T olmak üzere (Balcılar ve diğerleri, 2010, s.1400). üzere aşağıdaki gibidir (Balcılar ve diğerleri, 2010, s.1400). y 0 1y 1... p y p (12) y 0 1y 1... p y p (12) y y1, y2 2x1 maris olmak üzere VAR(p) modelini; modelini; (0.364) (0.009) >Alın - * 1 2 2x >Bİ ST Alın Dr. Fama TEMELLİ 172 >Bİ / (0.747) ST- Dr. Dilek ŞAHİN BİST >Alın + y ( L) ( L) y (0.416) y ( L) 22 ( L) y 2 2 (13) (13) 16

13 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 173 p k İfadesinde ij ( L) ij, k L k olmak üzere i,j=1,2 ve gecikme operaörü L x x k ş k1 şeklindedir. Tesin sıfır hipoezi 12, i 0 olmak üzere y 2 y 1 nin Granger nedeni değildir veya am ersi bir ifadeyle 21, i 0olmak üzere y 1, y 2 nin Granger nedeni değildir şeklindedir. Bu çalışmada, değişkenler arasındaki ilişkiyi ayrınılı olarak incelemek amacıyla nedenselliği aylık periyolar alında ele alan Balcılar ve diğerleri (2010) Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik esinden faydalanılmışır. Tesin sonuçları; Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4 de göserilmişir. Şekil 1 e göre; 2005 Ocak, Mar, Nisan, Haziran; 2006 Ocak-Mar, 2007 Temmuz-Ekim; 2008 Haziran, Temmuz, 2010 Mayıs-Aralık; 2011 Ocak-Şuba aylarında; 2013 Haziran-Aralık aylarında; 2014 Ocak-Mar, 2017 Eylül, Aralık; 2018 Ocak, Şuba aylarında alın fiyalarından hisse senedi fiyalarına doğru nedensellik ilişkisinin olduğu görülmekedir. 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, Alın#>BIST-100 Anlam Düzeyi Şekil 1. Balcılar ve diğerleri Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi (Alın-BIST-100) Şekil 2 ye göre; 2004 Nisan-Ağusos aylarında; 2005 Şuba-Ağusos aylarında; 2007 Aralık, 2008 Ocak-Haziran; 2009 Temmuz-Ağusos ve Aralık aylarında; 2011 Haziran- Aralık aylarında; 2012 Şuba, 2013 Nisan-Ağusos aylarında; 2015 Nisan-Temmuz ve Ekim-Aralık aylarında; 2016 Ocak-Aralık aylarında hisse senedi fiyaından alın fiyalarına doğru nedensellik ilişkisinin olduğu görülmekedir.

14 Dr. Fama TEMELLİ 174 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, BIST-100#>Alın Anlam Düzeyi Şekil 2. Balcılar ve diğerleri Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi (BIST-100-Alın) Şekil 3 e göre; 2004 Nisan, Mayıs; 2005 Nisan-Temmuz; 2006 Mar, Ekim, Aralık; 2009 Eylül-Aralık, 2010 Ocak-Mar; 2012 Ocak, 2013 Şuba; 2016 Ocak aylarında perol fiyalarından hisse senedi fiyalarına doğru nedensellik ilişkisinin olduğu görülmekedir. 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, Perol#>BIST-100 Anlam Düzeyi Şekil 3. Balcılar ve diğerleri Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi (Perol-BIST-100) Şekil 4 e göre; 2004 Nisan, Mayıs; 2005 Nisan-Temmuz, Eylül-Ekim; 2006 Şuba, 2007 Temmuz-Ekim; 2009 Haziran, Aralık; 2011 Aralık, 2012 Ocak-Mar; 2013 Şuba, 2016 Ocak aylarında hisse senedi fiyaından perol fiyalarına doğru nedensellik ilişkisinin olduğu görülmekedir.

15 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 175 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, BİST-100#>Perol Anlam Düzeyi Şekil 4. Balcılar ve diğerleri Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi (BIST-100-Perol) 5. Sonuç Bu çalışmada; Türkiye deki hisse senedi fiyaları ile günümüzde oldukça önemli olan alın ve perol fiyalarının birbirleri ile ekileşim içinde olup olmadıkları incelenerek lieraüre kakı sağlanması amaçlanmışır. 2003: : 06 dönemleri arasında, Türkiye de hisse senedi piyasası fiya gösergelerinden biri olan BİST-100 endeksi ile ham perol fiyaları ve alın ons fiyaları arasındaki ilişkinin analiz edildiği bu çalışmada ilk olarak, yapısal kırılmalı Zivo-Andrews birim kök esi ile değişkenlerin durağanlığı sınanmışır. Ampirik analiz kapsamında uygulanan yapısal kırılmalı birim kök esi sonucunda, serilerin düzey değerlerinde durağan olmayıp, birinci farkları alındığında durağan hale geldikleri, yani I(1) oldukları görülmüşür. Değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığı Gregory-Hansen yapısal kırılmalı eşbüünleşme esi ile araşırılmış ve değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin olmadığı görülmüşür. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisine Haemi-J Asimerik Nedensellik Tesi ve Balcılar ve diğerleri (2010) Boosrap Kayan Pencereler Nedensellik Tesi ile bakılmışır. Haemi-J (2012) Asimerik Nedensellik esinde, perol fiyalarındaki negaif şoklardan BİST-100 poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmüşür. BİST-100 poziif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedenselliğin olduğu görülmüşür. Yine, BİST-100 negaif şoklardan peroldeki negaif şoklara doğru nedensellik bulunmuşur. Son olarak, BİST-100 negaif şoklardan peroldeki poziif şoklara doğru nedensellik bulunmuşur. Ayrıca, BİST-100 negaif şoklardan alındaki negaif şoklara doğru bir nedenselliğin bulunduğu görülmüşür. Balcılar ve diğerleri (2010) nedensellik esinde farklı aylar iibariyle değişkenler arasında nedensellik ilişkisi olduğu görülmüşür. Alın, günümüzde hisse senelerine alernaif bir yaırım aracı olarak değerlendirilmekedir. Türkiye de insanlar alını sadece asarruf aracı olarak kullanmamaka, aynı

16 Dr. Fama TEMELLİ 176 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ zamanda bir yaırım aracı olarak değerlendirmekedir. Bireysel yaırımcıların alına yönelmeleri sonucunda alın fiyalarında meydana gelen yüksek oranlardaki arışlar, insanların ilgisini bu kıymeli madene yönelmişir. Özellikle, 2008 küresel finans krizi sonrası alın fiyalarında meydana gelen güçlü arış, beraberinde alına yönelik alepe de bir arış meydana geirmiş ve bu alep arışı belirsizlik oramının ekisiyle alın fiyalarının daha da armasına neden olmuşur. Alın fiyaları ile hisse seneleri fiyaları arasında birbirine rakip yaırım araçları olması nedeniyle negaif ilişkiler beklenmekedir. Perol fiyaları, ekonomide pek çok sekörü doğrudan ya da dolaylı olarak ekilemesi nedeniyle ekonomik performans açısından önemli bir gösergedir. Perol fiyalarındaki dalgalanmalar, ekonomide risk ve belirsizlik yaraarak ekonomik birimlerin beklenilerini olumsuz yönden ekilemekedir. Perol, aynı zamanda yaırımcıların çeşili alernaif yaırım araçları çerçevesinde değerlendirdikleri bir yaırım aracı olarak görülmesi nedeniyle ekonomi üzerinde eki yaramakadır. Ekonomik birimler yaırım kararlarını verirken aynı zamanda perol fiyalarını da yakından akip emekedirler. Perol fiyaları, hisse senedi piyasası üzerinde önemli ekilere sahip olmasının yanı sıra alernaif bir yaırım aracı olarak da değerlendirilmekedir. Sonuç olarak; alın fiyaları ve ham perol fiyalarında meydana gelen dalgalanmalar hisse senedi fiyalarını ekilemekedir ve bu da alın ve perolün hisse senelerine alernaif bir yaırım aracı olarak kabul edilebileceğinin bir gösergesidir. Dolayısıyla, yaırımcılar ve araşırmacılar arafından alın ve perol fiyalarında meydana gelen dalgalanmaların dikkae alınması ve alın fiyaları ile perol fiyalarının hisse senedi fiyaını ekileyen bir göserge olarak göz önünde bulundurulması gerekmekedir. Kaynakça Abdioğlu, Z. ve Değirmenci, N. (2014). Perol fiyaları-hisse senedi fiyaları ilişkisi: bis sekörel analiz. Kafkas Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi, 5(8), Akgün, A., Şahin, D.E. ve Yilmaz, B. (2013). The effec of variaions in gold and oil prices on BIST 100 ındex. Medierranean Journal of Social Sciences, 4(10), Ayaydın, H. ve Baru, A. (2016). Perol fiyaları, alın fiyaları ve hisse senedi geirisi ilişkisi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, Balcılar, M., Özdemir, Z. ve Arslanürk, Y. (2010). Economic growh and energy consumpion causal nexus viewed hrough a boosrap rolling window. Energy Economics, 32, Bhunia, A.(2013). Coinegraion and causal relaionship among crude price, domesic gold price and financial variables: an evidence of BSE and NSE. Journal of Conemporary Issues in Business Research, 2(1), 1-10.

17 HİSSE SENEDİ FİYATLARI, ALTIN FİYATLARI VE HAM PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ 177 Eyüboğlu, K. ve Eyüboğlu, S. (2016). Doğal gaz ve perol fiyaları ile bıs sanayi sekörü endeksleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Yasar Universiy, 11(42), Granger, C. ve Yoon, G. (2002). Hidden coinegraion. San Diego: Universiy of California, Deparmen of Economics Working Paper. Gregory, A.W. ve Hansen, B.E. (1996). Residual-Based ess for coinegraion in models wih regime shifs. Journal of Economerics, 70, Güngör, B. ve Yerdelen Kaygın, C. (2015). Dinamik panel veri analizi ile hisse senedi fiyaını ekileyen fakörlerin belirlenmesi. Kafkas Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi, 6(9), Haemi-J, A. (2012). Asymeric causaliy ess wih an applicaion. Empirical Economics, 43, Hussin, M. Y. M., Muhammad, F., Razak, A. A., Tha, G. P. ve Marwan, N. (2013). The link beween gold price, oil price and islamic sock marke: experience from Malaysia. Journal of Sudies in Social Sciences, 4(2), IEA-Inernaional Energy Agency (2018). hps:// (Erişim Tarihi: ). Irshad, H., Bhai, G. A., Qayyum, A. ve Hussain, H. (2012). Long run relaionship among oil, gold and sock prices in Pakisan. The Journal of Commerce, 6(4), Khan, A., Naseem, I. ve Khan, M.K. (2016). Relaionship of inernaional oil prices, gold prices and sock reurns; evidence from KSE. Inernaional Conference on Emerging Research for Susainable Economic Developmen, February 02-03, Malaysia. Monjazeb, M. ve Shakerian, M.S. (2014). The effecs of gold price and oil price on sock reurns of he banks in Iran. Arabian Journal of Business and Managemen Review, 3(9), Öge, E. ve Şahin, S. (2017). Hisse seneleri ile alın ons fiyaları ve ham perol fiyaları arasındaki eşbüünleşme ilişkisi: BİST 100. Ulakbilge, 5(11), Öncü, M.A., Çömlekçi, İ., Yazgan, H.İ. ve Bar, M. (2015). Yaırım araçları arasındaki eşbüünleşme (BİST 100, alın, reel döviz kuru). Aban İzze Baysal Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi, 15(1), Özmerdivanlı, A. (2014). Perol fiyaları ile BİST 100 endeksi kapanış fiyaları arasındaki ilişki. Akademik Bakış Dergisi, 43, Sandal, M., Çemrek, F. ve Yıldız, Z. (2017). BİST-100 endeksi ile alın ve perol fiyaları arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi, 26(3), TCMB (2018). hp:// (Erişim Tarihi: ).

18 Dr. Fama TEMELLİ 178 / Dr. Dilek ŞAHİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Zhang, Y. J. ve Wei, Y. M. (2010). The crude oil marke and he gold marke: evidence for coinegraion, causaliy and price discovery. Resources Policy, (35), Zivo, E. ve Andrews, D.W.K. (1992). Furher evidence of he grea crash, he oil price shock and he uni roo hypohesis. Journal of Business and Economic Saisics, 10,