TÜRKYE NN DÖNÜÜM SÜRECNDE ANAHTAR BR MEKANZMA OLARAK e-devlet, e-dönüüm VE ENTEGRASYON STANDARTLARI

Transkript

1 ÖZET TÜRKYE NN DÖNÜÜM SÜRECNDE ANAHTAR BR MEKANZMA OLARAK e-devlet, e-dönüüm VE ENTEGRASYON STANDARTLARI Mustafa ACAR* Erhan KUMA** Küreselleme ve internet ça insanolunun zaman-mekân algsn deitirmekte, toplumsal yaplar ciddi ölçüde dönüüme uratmaktadr. Bilgi ve iletiim teknolojileri alannda son yllarda gözlenen gelimeler, Türkiye de kamu yönetiminde yapsal bir dönüüm ihtiyacn da gündeme getirmitir. E-devlet, kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulmasn ifade etmekte, bu suretle vatandan hizmete eriimi daha hzl ve daha ucuz olmaktadr. Bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanarak kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulmas olanaklarndan azami ölçüde yararlanlmas, kamu i süreçlerinin vatandalarn bak açs ile yeniden tasarlanmasn ve kamu kurumlarnn birlikte daha etkin ve verimli çalabilirliinin salanmasn gerektirmektedir. Bu çerçevede bu çalmada Türkiye de 2005 ylnda balatlm olan, ön tarafnda vatandan tek noktadan hizmete eriiminin salanabilecei, arka tarafnda ise kurumlar aras veri paylam ve iletiim altyapsnn kurulaca e-devlet Kaps projesi çeitli boyutlaryla ele alnmaktadr. e- dönüümün bel kemiini oluturacak olan bu proje ile kamu kurumlarnn uluslararas platformlarda veri paylam ve güvenlik standartlarnn ayn çat altnda üretildii, adna entegrasyon standartlar denen kavramsal bütünlük salanm olacaktr. Anahtar kelimeler: Küreselleme, AB, Lizbon stratejisi, e-dönüüm, e-devlet kaps, entegrasyon standartlar. ABSTRACT The age of globalization and the Internet has changed the mankind s perception of time and space, forcing social structures to go through a radical transformation process. Advancements in information and communication technologies in recent years has made increasingly more clear the need for a structural transformation in Turkish public administration as well. In this regard, e-government means provision of public services through electronic means, which implies faster and cheaper access to these services. Utilization of information and communication technologies most effectively requires that flow chart of public services be redesigned to reflect the central importance of citizens perspective. This study discusses the e-government gateway project launched in 2005 in Turkey, which makes possible for citizens to have access to the public services at one single point at the front door, while setting up the infrastructure for data-sharing and communication among institutions at the back. By completion of this project a conceptual integrity called integration standards will be ensured where security standards and datasharing of public institutions at international level is provided under one roof. Key words: Globalization, EU, Lisbon strategy, e-transformation, e-government gateway, integration standards. * Doç. Dr., Krkkale Üniversitesi ;ktisadi ;dari Bilimler Fakültesi, ;ktisat Bölümü. ma@mustafaacar.com ** Türksat Uydu ve Kablo TV Operatörü ;letme A.., Bilgi Teknolojileri Uzman, ekumas@turksat.com.tr 1

2 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon 1. GR Küreselleme ve internet ça insanolunun zaman-mekân algsn deitirmekte, toplumsal yaplar ciddi ölçüde dönüüme uratmaktadr. Bu çerçevede bilgi ve iletiim teknolojileri alannda son yllarda gözlenen gelimeler Türkiye de kamu yönetiminde yapsal bir dönüüm ihtiyacn da gündeme getirmitir. Bu ayn zamanda Türkiye nin ekonomik, siyasal, kültürel, ve toplumsal dönüüm sürecini hzlandran, daha ademi merkeziyetçi, yerinden yönetime ve hizmetkar devlet anlayna geçie katkda bulunan bir süreçtir. Bilgi ve iletiim teknolojilerinde kaydedilen gelimeler ve dünya ile bütünleme dorultusunda atlmaya balanan admlar sonucunda bugün, söz konusu teknolojiler kullanlarak sunulan elektronik hizmetlerde etkinliin, verimliliin ve effafln salanmas mümkün hale gelmitir. Bu dönüüm yalnzca Türkiye nin gündeminde olan bir mesele de deildir. Avrupa Birlii nin 2010 ylnda dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanl ekonomi haline gelmesini amaçlayan Lizbon stratejisi bu deiime uyum salamaya yönelik çabalarn en kapsaml örneklerinden biridir ylnda i-2010 olarak güncellenen Lizbon stratejisi; bilgi, yenilikçilik ve sosyal kucaklayclk balklar ile yeni hedeflere yönelmitir. Japonya, Çin ve Hindistan gibi dünyann önde gelen öteki ekonomilerinde de benzer araylarn olduundan söz etmek mümkündür. Gayet isabetli bir tavrla, Türkiye de bu konuda dünyadaki gelimelere ayak uydurma çabas içine girmitir. Gerek AB ye üyelik yolunda yaplmas gereken uyum hazrlklar, gerekse toplumsal sorunlara kalc çözümler bulunarak daha güçlü bir ekonomik ve siyasi yapnn kurulmas amac, bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanmay kaçnlmaz klmaktadr. Bu teknolojilerinden yararlanarak kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulmas olanaklarndan azami ölçüde yararlanlmas ise, kamu i süreçlerinin vatandalarn bak açs ile yeniden tasarlanmasn ve kamu kurumlarnn birlikte daha etkin ve verimli çalabilirliinin salanmasn gerektirmektedir. Bu balamda Türkiye de, ön tarafnda vatandan tek noktadan hizmete eriiminin salanabilecei, arka tarafnda ise kurumlar aras veri paylam ve iletiim altyapsnn kurulaca e-devlet Kap(s( projesi 2005 ylnda balatlmtr. Çalmalarn hzla yürütüldüü ve e-dönüümün bel kemiini oluturacak olan söz konusu proje ve ilgili dier projelerle kamu kurumlarnn uluslararas platformlarda veri paylam ve güvenlik standartlarnn ayn çat altnda üretildii, adna entegrasyon standartlar denen kavramsal bütünlük salanm olacaktr. Bu sayede her yl ülkelerin e-devlet düzeyleri konusunda düzenli olarak yaplacak ölçümlerde ülkemizin üst sralara trmanmas mümkün olacaktr. Bu çalmada Türkiye nin bu dorultuda yapt hazrlklar irdelenmektedir. Çalmann bundan sonraki ksm u ekilde organize edilmitir. ;zleyen bölümde e-devletin ne anlama geldii, kapsam ve boyutlar tartlmaktadr. Üçüncü bölümde küreselleme sürecinin implikasyonlar çerçevesinde e-devletin Türkiye için önemi üzerinde durulmaktadr. Dördüncü bölümde e-devlet kaps projesi, kamu kurumlarnda bu dorultuda yaplan hazrlklar ve bilgi aknn güvenlii kapsamnda önem tayan entegrasyon standartlar ele alnmaktadr. 2

3 2. TÜRKYE VE E-DEVLET 2.1. Dönü1ümü Zorlayan Bir Süreç Olarak Küreselle1me Küreselleme hiç kukusuz günümüz dünyasnda en çok konuulan ve günlük yaammz bütün yönleriyle derinden etkileyen bir olgudur. Çok çeitli boyutlar olduu için de basit bir tanmn vermek zordur. Özellikle ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel olmak üzere üç önemli boyutu olan küresellemenin her bir boyutu dikkate alnarak birbirinden ksmen farkl tanmlar yaplabilir. Bu çerçevede ekonomik küreselleme ülkeler arasnda ekonomik duvarlarn kalkmas, üretim ve pazarlama süreçlerinin dünya pazarlarn esas alarak yeniden örgütlenmesi, mallarn, hizmetlerin, insanlarn ve parann ülkeler arasnda daha kolayca ve engelle karlamadan dolaabilir hale gelmesi, ekonomik yaplarn serbest piyasac bir mantkla yeniden düzenlenmesi sürecidir. Siyasal anlamda küreselleme, ulus-devletin gücünün ve öneminin anmas, egemenlik ve bamszlk kavramlarnn içerik deitirmesi, demokrasi ve insan haklar kavramlarnn öne çkmas, ülkelerin iç politikalarna d ülkelerin ve uluslararas kurulularn daha kolay müdahale edebilir hale gelmesini ifade etmektedir. Sosyo-kültürel küreselleme ise giyim-kuam, elence ve beslenme alkanlklarnn birbirine daha çok benzemeye balamas, kültürlerin birbiriyle al-veriinin hzlanmas, eitim, bilim, sanat ve kültürel etkinliklerin küresel ölçekte yaplr ve daha çok ülkeyi biraraya getirebilir hale gelmesi olarak ifade edilebilir. Hiç üphesiz küreselleme dostlar kadar dümanlar, sevenleri kadar nefret edenleri de olan bir süreçtir. Özgürlük ve liberallemeye yapt vurgu, ulus-devletin elinden baz geleneksel yetkilerini almas ve gücünü snrlamas vb. nedenlerle küresellemeye kar çkanlar, bu süreci kapitalizmin ve emperyalizmin yeni bir yaylma dalgas olarak görenler vardr. Aksine küresellemeyi eitleyici, özgürletirici ve düzletirici bir süreç olarak görüp alklayanlara da rastlanmaktadr. Küreselleme karsnda taknlan tavr kukusuz kiinin sahip olduu siyasi ve ideolojik eilimden büyük ölçüde etkilenmektedir. 1 Ancak ister olumlu, ister olumsuz, ne tarafndan bakarsak bakalm, ister küreselleme dostu isterse düman olalm, teslim etmemiz gereken bir gerçek, küresellemenin hayatmz, günlük yaantmz, zaman-mekân algmz büyük ölçüde deitirdii, buna paralel olarak toplumsal ve kamusal yaplar da deimeye zorladdr. Küreselleme sayesinde bugün insanolu oturduu yerden dünyann en uzak köesinde neler olup bittiini izleyebilir, uzak mesafelerle annda haberleebilir, d pazarlardaki gelimeleri yakndan takip edebilir, bütün dünya pazar için üretim yapabilir, mallarna bütün dünyadan müteri arayabilir, sahip olduu kaynaklar dünyann istedii yerinde deerlendirebilir durumdadr. Telefon, faks, televizyon, DVD, VCR, VCD, cep telefonu, i-pod, MP3 ve MP4 gibi cihazlar artk hayatmzn bir parçasdr. Internet sayesinde online-real time olarak dünya ile iletiime geçebilir, derdimizi bakalarna hzla anlatabilir, benzer kayglar tayan insanlar ve gruplarla ibirlii yapabilir durumdayz. Bütün bunlar insanolunun yeryüzü macerasnda yepyeni bir evreyi temsil etmektedir. Kamusal yaplar da kaçnlmaz ekilde buna ayak uydurma arayna girmilerdir. 1 Küresellemenin çeitli boyutlaryla daha geni bir tartmas için, örnein, bkz. Friedman (1999 ve 2006), Acar (2002 ve 2005), Mazrui vd. (2002), Aktan ve Vural (2004). 3

4 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon 2.2. Lizbon Stratejisi ve Türkiye Avrupa Birlii nin 2010 ylnda dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanl ekonomi haline gelmesini amaçlayan Lizbon stratejisi küreselleme sürecinin zorlad deiime uyum salamaya yönelik çabalarn en kapsaml örneklerinden biridir. Lizbon stratejisi bir yandan AB nin kendi içinde öne çkan baz sorunlarn çözmeyi, bir yandan da AB ekonomisini bata ABD olmak üzere dünyann önde gelen dier ekonomileriyle rekabet edebilir duruma getirmeyi hedeflemektedir. Kat igücü piyasalar, yüksek maliyetli sosyal harcamalar, yalanan nüfus, göçmen akn, yeni katlan üyeleri hazmetme sorunlar AB yi teknolojik rekabette geride kalan, ortalama olarak isizlik oranlar yüksek, görece yava büyüyen bir ekonomik blok görüntüsüne büründürmütür. Bu gerçei isteksiz de olsa fark etmeye balayan AB liderleri bu gidie bir son vermek ve AB yi ekonomik bakmdan daha dinamik, teknoloji üreten, rekabet gücü daha yüksek bir ekonomi haline getirme arayna girmilerdir (Acar, 2006). Bu araylarn en kayda deer olan 2000 ylnda Portekiz in bakenti Lizbon da gerçekletirilen Lizbon Zirvesi dir. Söz konusu zirvede belirlenen Lizbon Kriterleri, özü itibariyle AB ekonomisini AB ile yarta yeniden uygun kulvara sokma ve bir bütün olarak AB nin rekabet gücünü yükseltme araynn bir ifadesidir. Blanke ve Lopez-Claros tan (2004) hareketle Lizbon Kriterleri ile, arasndaki dört yllk dönemde bu konuda kaydedilen ilerleme u ekilde özetlenebilir ylnn Mart aynda Avrupa devlet ve hükümet bakanlar Portekiz in Lizbon kentinde toplanarak, AB yi "daha çok ve daha iyi i imkân yaratan, daha büyük sosyal kaynamaya sahip, sürdürülebilir ekonomik kalknmay baarm, dünyann en rekabetçi ve bilgi-tabanl dinamik ekonomisi haline getirme niyetini deklare etmilerdi ylna kadar bu amac baarabilmek için Lizbon Stratejisi olarak anlan ekonomik ve yapsal reformlar paketini benimsemilerdir. Lizbon stratejisinde belirlenen ulusal rekabet gücü kriterlerinin sekiz balk altnda toplanmas mümkündür: 1. Herkes için bir enformasyon toplumu yaratlmas, 2. ;novasyon, aratrma ve gelitirme amaçl bir Avrupa alan ina edilmesi, 3. Tek pazarn tamamlanmas, devlet yardm ve rekabet politikas alanlarnda liberalizasyon, 4. ;letiim ve ulatrma hizmetlerinde a endüstrilerinin kurulmas, 5. Etkin ve entegre finansal hizmetler salanmas, 6. Yatrm ortamnn iyiletirilmesi, 7. Sosyal güvenlik sisteminin modernizasyonu, 8. Sürdürülebilir kalknmann gelitirilmesi. Lizbon stratejisinin gündeme gelmesinin ardnda yatan baz faktörlere gözatmak gerekirse, u noktalarn alt çizilebilir: Lizbon stratejisi Mart 2000 de, yani yüksek teknoloji irketlerinin borsada zirve yapt, AB nin epey bir süredir oldukça iyi bir makro ekonomik performans gösterdiine dair iaretlerin olduu bir dönemde gündeme getirilmitir. Baz Avrupal liderler Avrupa nn uzun süredir askda duran baz çok önemli konularda bir reform hamlesine girimek için koullarn uygun olduunu düünmülerdir. Onlarca yldr devam eden iktisadi bütünleme çabalar sonucu önemli baarlar elde edilmi, düük enflasyon ve faizlerin hüküm sürdüü, 380 milyonluk geni ve bütünlemi bir tek pazarn kurulduu, dünyada kii bana geliri en yüksek ülkelerinden birçounu kapsayan, istikrarl bir makro ekonomik ortam yaratlmt. Gerek ulusal, gerekse bölgesel çapta makul derecede iyi ileyen kamusal kurumlar ann yerletirilmi olmasnn AB ye yeni bir reform hamlesi yapmak için gereken altyapy salad düünülüyordu. 2 Bkz. Predicency Conclusions, Lisbon European Council, 23 and 24 March 2000, Press Release Library, European Commission. 4

5 AB nin çözüm bekleyen anahtar sorunlar arasnda igücü piyasasnda yaplmas gereken reformlar geliyordu. Baz büyük AB üyelerinde isizlik oranlar kalc biçimde yüksekti. Kadnlarn igücüne katlm oran düüktü. Nitelikli eleman bulmada skntlar yaanyordu. Teknolojik ve bilimsel yeniliklerin ülkelerin uzun vadeli büyüme kapasitelerinde giderek daha fazla rol oynad bir dönemde bu alanlarda geri kalmak AB nin rekabet gücü bakmndan geride kalmas demekti. Lizbon kriterlerinde öngörülen reformlar bu tür sorunlarn çözümü için hangi alanlarda neler yaplmas gerektiini tespit ediyordu. Asl dikkat sarfedilen alanlar makro istikrar veya ksa vadeli büyümeden ziyade, AB ekonomisindeki katlklar ortadan kaldrmaya yönelik yapsal reformlard. Bu kapsamda bol bol bilgi ekonomisi, e-ticaret, e-para, internet eriimi, telekomünikasyon hizmetleri, aratrma-gelitirme, yenilik ve yatrm ortamnn iyiletirilmesine vurgu yaplyor; i dünyasnn ve yatrmclarn önünü tkayan bürokratik engellerin ortadan kaldrlmasndan; petrol endüstrisinde, elektrik piyasasnda, posta hizmetleri ve ulam sektörlerinde liberalizasyonun hzlandrlmasndan; finansal hizmetlerin yaygnlatrlmasndan; emeklilik fonlarnn snr ötesinde yatrmlara açlmasndan; irketlerin bilançolarnn daha kolay karlatrlabilmesini salayacak önlemlerin alnmasndan söz ediliyordu. Bu arada Avrupa nn yalanan nüfus sorunuyla ilgili artan kayglar da masaya yatrlyor, bunun uzun vadede sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirlii açsndan ima ettii sonuçlar tartlyordu. Bu kapsamda sosyal güvenlik sorunlar üzerine özel bir bölüm eklenerek, yoksulluun ortadan kaldrlmasna ilikin olduu kadar sosyal yardm mekanizmalarnn modernletirilmesini öngören hükümler konuyordu. Bu bakmdan, Lizbon Stratejisinin gerek yapsal reformlar, gerekse kurumsal reformlar üzerine gayet uygun biçimde odaklanan kapsaml ve cesur bir strateji olarak nitelendirmek mümkündür (Blanke ve Lopez-Claros, 2004: 2-3) ylna gelindiinde özellikle ABD ekonomisi referans alnarak yaplan karlatrmalarda AB nin bu alanlarda genel olarak ABD ekonomisinin gerisinde kald anlalm, sürecin yeni bir bak açsyla ele alnmas ve hzlandrlmas gerektii sonucuna varlmtr. Bu çerçevede daha önce hazrlanm olan e-avrupa 2002 Eylem Plan gözden geçirilmi, bunun sonucunda yeni ve daha rafine hedefler içeren e-avrupa 2005 Eylem Plan ortaya konmutur. Böylece 2005 ylnda i-2010 olarak güncellenen Lizbon stratejisi; bilgi, yenilikçilik ve sosyal kucaklayclk balklar ile yeni hedeflere yönelmitir. 3. KAMU HZMETLERNE ELEKTRONK ORTAMDA ERM: E-DEVLET VE GELM SÜREC e-devlet, kamu hizmetlerinin vatandalara, iletmelere, dier kamu kurumlarna ve dier ülkelere bilgi ve iletiim teknolojileri yardm ile etkin ve verimli bir ekilde sunulmasdr (Kuma ve Klç, 2007). e-devlet Kaps Türkiye nin modernleme ve vatanda odakl bir devlet mekanizmas kurma yolunda ataca önemli bir admdr. Tüm dünya bugün vatandan günlük yaamnda yaad sorunlar mercek altna almakta ve hayatn kolaylatrma yolunda e-devlet çalmalarna odaklanm ve bu konuda çalmalara balamtr. Bilgi toplumuna dönüümü amaçlayan e-dönü*üm Türkiye Projesi nin önemli bir bileeni olan e-devlet; birbiri ile entegre olmu, etkin, effaf ve basitletirilmi i süreçlerine sahip bir yaplanma gerektirmektedir. Bu çerçevede; birlikte çalabilirlii mümkün klmann en temel araçlarndan birisi, kurumlarn kullanacaklar ortak norm ve standartlar belirleyerek bilgi sistemlerini ve entegre e-devlet hizmetlerini bu norm ve standartlar çerçevesinde gelitirmektir. Ancak bu standartlarn gelitirilmesi çalmalar içerisinde bireysel dönüümden, kurumsal dönüüme giden yolda kültürel deiimin önemi de 5

6 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon kaçnlmazdr. Kültürel deiim önceden bireysel deiimlerin sosyal dönüüme evrilmesi iken, elektronik deiimin sürece girmesi ile birlikte e-kültür kavramnn da litaratüre girmesine neden olmaktadr. Bu noktada; kültür gibi bütün toplumlar için önem tayan geni kapsaml kavramlar birçok bileenden oluur. e-kültür de toplumlarn geleneksel toplumdan bilgi toplumuna geçi süreci ile ilgili bir olgu olarak tanmlanabilir. Bu yönü ile e- kültür dorudan bilgi toplumu oluumunun vazgeçilmez artdr. Genel anlamda e-kültür, toplumun eitim yaps ve genel kültür birikimiyle dorudan ilikilidir. Eitim düzeyi yüksek olan topluluklarda (teknoloji kullanmnda ekonomik kstlarn olmad varsaym ile) e-kültür düzeyinin de yüksek olmas beklenen bir sonuçtur (TBÇGR, 2002). Bilgi toplumunda toplumsal dinamiklerin çeitliliinin artmasnn yan sra, bilginin etkinlii de önemli seviyede artmaktadr. Bilginin kolay eriilir, kapsaml ve sürekli güncel olabilmesi bireylerin geliiminde ve farkndalk düzeylerinin artmasnda belirleyici olmaktadr. Böylece, bireylerin kamu organizasyonlarndan beklentileri artmakta, demokratik haklarn daha iyi anlalmas ve savunulmas mümkün olmaktadr. Bu gelimenin ise bir anlamda sosyo-kültürel gelime sürecine temel oluturduu söylenebilir. e-devletin Geli1im Süreci ekil 1 de görülecei gibi, e-devletin evrim süreci, imdiye kadar üç e-devlet modelinin gelitirildiini, dördüncüsünün de gelimekte olduuna iaret etmektedir: A1ama 1 - Eri1im ve leti1imin Geli1imi Yeni teknolojilerin beraberinde getirdii yetkinlikler ile e-devlet çalmalarnda yeni frsatlar ortaya çkmtr. Bu dönemde; eriim ve iletiim hedefleri dnda, dönüüm çalmalarnn benimsenmesini cesaretlendirmek için altyap gelitirme ve yasama çerçevesi uyarlanmas çalmalarna odaklanlmtr. Bu odak noktas, devlet açsndan ise gelecekte ibirlii salayacak bir birlikte çalabilirlik platformu ina etmitir. ;nternetin yaygnl ve eriim cihaz says bu safhada yaplan çalmalarn kyaslanmas için kullanlan en bilinen ölçütlerdi. ;lk safhada dönüüm sürecinde devlete veya kamuya salanacak maddi kazançlar yaygn olarak bilinmekle beraber ölçülmemitir. Dönüüm lideri ülkelerde bu dönem 2000 li yllardan önce sona ermitir. A1ama 2 - Çevrimiçi Hizmetler Sa;lamak Bu aamada e-devlet, kullanclarn mevcut hizmetlere çevrimiçi eriimini salayacak ilave bir iletiim kanal olarak görülmütü. Yaplan çalmalarn amac mevcut projeler için kullanc ara yüzleri gelitirmekti. Kurumlar ikinci aamada vermekte olduklar hizmetleri web sitelerinden saladklar balantlarla özerk kamu hizmetleri olarak sundular. Bu dönemde baar ölçüsü, devlet hizmetlerinin çevrimiçi eriim oran ve bu servislerin gelimilii idi. e-dönüüm konusunda önde giden ülkelerde ise, baar ölçütü daha çok vatanda odakl hizmet tasarmlar ve fayda ölçümleri üzerineydi. Henüz kurumlar içerisinde çevrimiçi hizmet vermek için gereken biliim altyaps kurulmadan, hizmetlerin bir an önce kullanclara sunulmas çabas, sancl bir geliim döneminin yaanmasna yol açm olup, söz konusu sancl sürecin bundan sonra da devam edecei öngörülmektedir yl içerisinde ihalesi yaplm olan e-devlet Kaps Projesi ne yüklenmi olan sorumluluk, bu sancl sürecin artarak devam edeceinin göstergesidir. 6

7 Aama 4 Gelecek Nesil e-devlet (Yeniden Yaplanma) Fayda Aama 3 Kurumsal De-iim Aama 3b Süreçlerinin ve Organizasyonun De-iimi (Servis/Hizmet Odakl Dönem) Aama 3a Süreçlerinin Otomasyonu (Kurum Odakl Dönem) Aama 2 Çevrimiçi Hizmetler Salamak (Proje Odakl Dönem) Aama 1 Eriim ve letiimin Geliimi (Tanmlama ve Kavrama Dönemi) e -Devlet Zaman BT mkanl Devlet (t -Devlet) ekil 1 : e-devletin Geliim Süreci Kaynak: TBD Kamu-B;B, Biliim Platformu IX, 1. Çalma Grubu Raporu, Kullanclar, kendilerine sunulan hizmetlerin çekici ara yüzlerinden etkilenmilerdir. Bu ara yüzleri destekleyen altyap olmakszn sunulan hizmetlerin, belli bölümlerine eriim kolayl, kullanclarda; kamu kurumlarnn henüz karlamaya hazr olmad daha etkin hizmet beklentilerini arttrmtr. Bu beklentilere cevap vermek için kurumlar, hizmet kanallarn farkllatrmak ve hizmet sunumlarn çoaltmak amacyla, aceleyle ve ihtiyaçlar gerektii gibi karlayamayan projeler tasarlamlardr. Bu sistemleri kullananlar, ilk baarsz deneyimlerinden sonra kullanmdan uzak durmular, sonuçta yaplan çalmalardan elde edilen fayda beklentilerin altnda kalmtr. Adeta bir proje yar ekline bürünen bu aamada, yeni ve pahal iletiim kanallar desteklendikçe, mevcut kamu hizmetleri kat üzerinden iletiim salanan eski düzene dönülemeyecek ekilde deitirilmitir. Sonuç olarak, kurumlarn elinde kalan, altyaps eksik, acele tasarlanm ve birbirleriyle veri alverii yapamayan ödüllü e-devlet projeleri ortaya çkmtr. Bu yl beincisi organize edilen e-tr ödüllerine bakldnda da, ne yazk ki bu süreçte yaanan kötü tecrübeden ders alnmad ve zihniyetin çok deimedii anlalmaktadr. A1ama 3 - Kurumsal De;i1im: ;çinde bulunduumuz evrimin üçüncü döneminde ise çalmalar daha çok verimlilik esasna uygun olarak yürütülmektedir. Bu dönemin odak noktas dönüümün kullancya ve devlete salayaca faydalar olarak benimsenmitir. Üzerinde odaklanlan nokta, hizmetlerin ön yüzünde deil, arkada çalmakta olan servislerin otomasyonunun ve birlikte çalabilirliinin salanmas olmutur. Bu dönemin baar ölçütlerinin, deiimin salayaca 7

8 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon etkinlik ve verimlilik olduu görülmektedir. Görünen odur ki, önümüzdeki yllarda hâlâ birçok devlette dönüüm sürecinin bu aamas yaanacaktr. Üçüncü safha içinde iki alt aamadan söz edilebilir: A*ama 3a - Süreçlerin Otomasyonu: Üçüncü aamann ilk aya temel devlet hizmetlerinin mevcut süreçlerinde bir iyiletirme yapmadan otomasyonunun gerçekletirilmesi olarak adlandrlabilir. A*ama 3b - * Süreçlerinin ve Organizasyonun De1i*imi: Evrimin üçüncü aamasnn ikinci ayanda ise teknolojinin salad olanaklarla mevcut i süreçlerinin etkinlii arttrlmaya ve daha hzl ilemler haline getirilmeye çallmtr. Ayrca dönüüm lideri olan ülkeler, yaplan süreç iyiletirme çalmalarnn yan sra mevcut organizasyonlarn da daha hzl ve verimli çalacak ekilde yeniden ina etmeye çalmlardr. Bu çalmalarda uyguladklar yöntem, örenen organizasyonlar kurmak ya da çalan, daha etkili hizmet verebilmesi için, daha deerli görevlere yönlendirmekti. Üçüncü evrenin ilk bölümünde teknolojik getiriler dnda beklenen verim art salanamamtr. Bunun sebebi mevcut i süreçlerinin bir iyiletirme yaplmadan tüm hatalar ile otomasyona geçirilmesidir. Dönüüm sürecinin bu aamasnda kamu için asl fayda, ne yaptklarn, nasl yaptklarn yeniden düünen devletlerin i süreçlerini teknolojinin de yardmyla daha basit, daha hzl hale getirmesiyle salanacak temel deiikliklerle elde edilecektir. Burada anahtar, dönüümün sürecinin iyi yönetilmesi ve teknolojinin buna imkân vermesidir. Bu dönüümün yönetilmesi ile ilgili olarak önceleri yazlm projelerinin yönetilmesi esnasnda sürecin daha verimli yönetilebilmesi için ABD kökenli bir metodoloji çkarlmtr. CMMI (Capability Maturity Model Integration) adyla anlan bu model 2007 Temmuz ay itibaryla CMMI for Development olarak, artk sadece yazlm projelerinde deil de, tüm proje yönetimi ihtiyaçlarna cevap verebilecek ekilde yeniden dizayn edilmitir. Bu modelde bulunan deiim yönetimi kavramnn, yukarda anahtar olarak aktarlan dönüümün yönetilmesi süreci için oldukça uygun olduu söylenebilir. Nihayet, az sayda örnek olsa da, bilgi iletiim teknolojilerinin izin verdii bir dördüncü safhadan söz etmek mümkündür (TBD, 2007). A1ama 4 Gelecek Nesil Teknolojik Devlet Mevcut devlet yaps içerisinde kullanlmakta olan bilgi iletiim teknolojileri o kadar köklü hale geldi ki; bu aamada e Devleti ayr bir varlk olarak tanmlamak bizim için yeterli olmamaktadr. Artk devlet hizmetlerinde kullanlan geleneksel iletiim kanallar, kurum içerisinde ve kurumlar aras bilgi iletiim teknolojilerinin sunduu yeni imkânlarla birletirilerek sunulmaktadr. Devletin hizmet sunma yöntemlerinde yapmakta olduu bu deiiklikler, birletirilmi kanal çözümleri sunmalarn salamaktadr. Bu sayede elektronik ortamlar asl iletiim yöntemi haline gelmektedir. Bahsedilen iletiimin bir dier versiyonu ise mobil devlet olarak anlan iletiim yöntemidir. GSM irketlerinin ve cep telefonu penetrasyonunun art grafiinin üssel (exponential) dalm arzetmesi, vatandan devlet hizmetlerine her an ve her yerden ulama istei bu çözümün itici gücünü oluturmutur. Devletler, Bilgi ve ;letiim Teknolojileri tarafndan imkân verilen politika hedeflerini gerçekletirmek için yeni yollar bulmak amacyla, mevcut süreç ve hizmetleri yeniden yaplandrma yoluna gitmektedirler. Yeniden yaplanma radikal bir süreçtir ve mevcut organizasyonlara, geleneksel yaplara ve hizmet salama yöntemlerine meydan okumaktadr. Ayrca bilgi iletiim teknolojilerinin salad olanaklarla yaplacak organizasyon deiiklikleri devlet yaps ile snrl kalmayp, özel sektöre ve sivil toplum örgütlerine de yaylacaktr. Kamuda yaplacak organizasyon deiiklikleri, devletin var olan bürokratik taleplerini azaltarak vatanda ve i dünyas üzerindeki yükün hafiflemesine yardmc olacaktr. Son aamann baar ölçütü, kamu deeri yaratma, bürokrasinin azaltlmas, kapsam ve verimlilik üzerine olacaktr. 8

9 4.TÜRKYE DE E-DEVLET VE E-DÖNÜÜM SÜRECNE UYUM ÇABALARI 4.1. Bilgi Toplum Stratejisi Eylem PlanB (DPT) ve TÜK Türkiye de bilgi toplumuna dönüüm çalmalar da bu gelimelere paralel olarak 2000 li yllarn bandan itibaren younluk kazanmaya balamtr. Türkiye, 2001 ylnda AB ye aday ülkeler için tasarlanan e-avrupa+ Giri*imine taraf olmutur. 58 ve 59. Hükümet Acil Eylem Plannda yer alan e-dönü*üm Türkiye Projesi 2003 ylnda balatlm, böylece ülkemizde yürütülmekte olan bireysel çalmalar tek çat altnda toplanarak hzlandrlmtr. Vatandalar, iletmeler ve kamu kesimi ile tüm toplumun bilgi toplumuna dönüümünün uyum içinde ve bütünleik bir yapda yürütülmesini amaçlayan e-dönüüm Türkiye Projesi 28 Temmuz 2006 tarihinde resmi gazetede yaymlanarak yürürlüe girmitir. Bu projenin ortaya konmasyla birlikte ülkemizin üzerinde konuabilecei ve bilgi toplumuna dönüümünün ekillendii bir doküman olmutur. ekil-2 : Kaynak; Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eki Eylem PlanB, DPT (2006). Ayn belge nin eki olarak yürürlüe girmi olan ve 111 ayr proje olarak kamu kurum ve kurulularna paylatrlan eylem plan ile kurum bazl yaplmas gerekenler tanmlanmtr. Ancak ekil-2 de görülmekte olan haz(rl(k, dönü*üm ve at(l(m ana balklar ile ifade edilen kavramsal deiim süreci, strateji belgesinin üretilmesinin gecikmesi nedeniyle bir yl ötelenmitir. Seksenden fazla kurumu ilgilendiren eylem plannda TÜ;K e iki ayr projenin sorumluluu verilmi, ayn kurum 18 ayr proje ile de ilgili olarak görevlendirilmitir. Bu çalma kapsamnda üzerinde durulan projeler u ekilde özetlenebilir: 9

10 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon Tablo-1: BTS TÜK eylemleri No Eylem AçBklama Sorumlu (S) ve lgili () Kurulu1lar 57 irketler Bilgi Sistemi 79 TÜ;K e Bildirim ve Elektronik payla- m - Türkiye nin sanayi ve ticaret strateji ve politikalarnn belirlenmesi sürecinde kullanlmak üzere sanayi ve ticari envanterini içeren bilgi sistemi oluturulacaktr. Sanayi ve ticaret politikalarnn oluturulmasnda irketler Bilgi Sistemi üzerine kurulacak karar destek sisteminden yararlanlacaktr. - Sanayi Bilgi Sistemi ve ticaret alanndaki faaliyetleri içeren irketler Bilgi Sisteminde yer alacak bilgilerin kurumlar arasnda elektronik ortamda paylam salanacaktr. - TÜ;K e iletilecek istatistik ve envanter bilgilerine ilikin bildirim standartlar oluturulacak, iletmelerden düzenli anketler yoluyla toplanacak bilgilerin elektronik ortamda alnmasna yönelik platformlar gelitirilecektir. - Kamu kurumlar ile TÜ;K arasnda elektronik ortamda veri paylam salanacaktr. Kaynak: Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eki Eylem Plan, DPT (2006). Türkiye ;statistik Kurumu (S) Maliye Bakanl (Gelir ;daresi Bk.) (;) Sanayi ve Ticaret Bakanl (;) Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl (;) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (;) Devlet Planlama Tekilat (;) KOSGEB (;) Türkiye Odalar ve Borsalar Birlii (;) ;lgili Kamu Kurum ve Kurulular (;) Türkiye ;statistik Kurumu (S) Devlet Planlama Tekilat (;) ;lgili Kamu Kurum ve Kurulular (;) lgili Eylem -ler 49, 56, 71, 75, 79 75, 78, 80 Ba1langB ç Tarihi Süre ay ay Bu çalma kapsamnda önem tayan konulardan biri, 79 numaral eylem olan TÜ;K e Bildirim ve Elektronik Paylam konusudur. Söz konusu standartlarn belirlenmesi ile ilgili çalmalarn e-devlet Kaps projesi çktlar ile örtümesi gerekmektedir. Bunun için de data toplanmas ve ilenmesinin, Türksat tarafndan yürütülmekte olan e- Devlet Kaps projesi içerisinde tanmlanacak olan veri paylam standartlarna göre yaplmas gerekmektedir Entegrasyon B Bu alanda ülkemizde yaplan çalmalarla ilgili çok fazla belge bulunmamaktadr. Elle tutulur ve yönlendirme açsndan faydal olabilecek bir rapor e-dönüüm Türkiye Projesi: Birlikte Çalabilirlik Esaslar Rehberi balyla Austos 2005 ylnda yaymlanmtr (DPT, 2005). e-dönüüm Türkiye Projesi bünyesinde önemli bileenlerinden bir tanesi olan e- Devlet kavram; birbiri ile entegre olmu, effaf ve basitletirilmi i süreçlerine sahip bir yaplanma gerektirmektedir. Bu çerçevede yurtdnda birlikte çalabilirlik konusunda üretilen raporlar ve bu raporlar için uygun görülen adlandrmalar Tablo-2 de görülmektedir. 10

11 Tablo 2: Birlikte ÇalB1abilirlik RaporlarB ve KaynaklarB Kaynak DokümanBn AdB AB European Interoperability Framework for Pan-European e-government Services AB Architecture Guidelines ;ngiltere e-government Interoperability Framework ;ngiltere Technical Standards Catalogue Almanya Standards and Architectures for e-government Applications (SAGA) Avustralya Interoperability Technical Framework for the Australian Government Danimarka National Interoperability Framework Hong Kong Analysis Underpinning The HKSARG Interoperability Framework Recommendations Yeni Zelanda New Zealand e-government Interoperability Framework (NZ e-gif) Kaynak: Birlikte Çalabilirlik Esaslar Rehberi, Austos Birlikte çalabilirlii mümkün klmann en temel araçlarndan birisi, kurumlarn kullanacaklar ortak norm ve standartlar belirleyerek bilgi sistemlerini ve entegre e-devlet hizmetlerini bu norm ve standartlar çerçevesinde gelitirmektir. Bu noktada Eylül 2007 de yaynlanan dokümanda, Tablo-2 de belirtilen raporlardan AB nin 2004 ylnda hazrlad European Interoperability Framework - EIF 1.0 dokümannn ikinci versiyonunun 2008 yl içerisinde yaynlanmak üzere hazrlklarnn devam etmekte olduundan bahsedilmektedir (EeGCR, 2007). Ülkemizde de ayn ekilde 2005 ylnda yaynlanan bilikte çalabilirlik raporunun ikinci versiyonu ile ilgili çalmalar devam etmekte ve 2008 yl içerisinde kamuoyu ile paylalmas beklenmektedir. Yasal çerçevesi belirlenmi snrlar içerisinde, arka planda kurumlar aras etkileimin saland ve vatandaa dönük yüzünde tek bir organizasyonmu gibi davranabilen modern ve bütünleik e-devlet yaps, birbiriyle uyumlu, birlikte çalabilir, etkileimli, izlenebilir ve denetlenebilir bilgi sistemlerine ihtiyaç duymaktadr. Ekim 2005 ylnda Türk Telekom ve DPT ile birlikte hazrlanan ihaleyi kazanan yüklenici firma ile çalmalara balanan e-devlet Kaps projesi geldiimiz tarih itibaryla Türksat A.. tarafndan yürütülmektedir. Proje içerisinde yer alan ve kamu kurumlar yetkililerinin katlm ile gerçekletirilecek olan çalmalarla olgunlatrlacak olan süreç ile ilgili komisyonlar kurulmutur. Konunun önemi nedeniyle bu komisyonlardan biri de Entegrasyon Komisyonu olarak çalmalarn sürdürmektedir. Bu komisyon altnda yürütülen çalmalarn ana i süreçlerinden bir tanesi de entegrasyon kavram içerisindeki önemli admlardan olan, birlikte çal(*abilirlik kavramdr. Bilginin kurumlar arasnda ve bilgi sistemlerinde kullanlabilme ve transfer edilebilme yetenei olarak açklanabilecek birlikte çalabilirliin en geni kapsamdaki tanm, etkin bilgi paylamdr (Türk Telekom, 2005). Birlikte çalabilirlik; bir sistemin ya da sürecin, ortak standartlar çerçevesinde bir dier sistemin ya da sürecin bilgisini ve/veya ilevlerini kullanabilme yetenei olarak da ifade edilmektedir. 3 e-devlet kapsamnda birlikte çalabilirlii salamaya yönelik faaliyetlerin amac, kamuda etkin bilgi paylamn salamak, böylelikle bir tarafdan bilgi teknolojilerine yaplan yatrmlarn geri dönüünü hzlandrrken, dier taraftan da vatandalara bütünleik kamu hizmetleri sunmak suretiyle vatandalarmzn memnuniyetini maksimum seviyeye çkarabilmektir. Memnuniyetin nesnel olarak belirlenebilmesi için Bilgi Toplumu Stratejisi nde tanmlanan ve Vatanda Odakl Hizmet Sunumu Uygulamalar olarak geçen proje ile, konuyla ilgili iler tanmlanacak, metodoloji belirlenmesi salanacaktr. Bu alanda sorumluluk Türksat A.. ye verilmitir. 3 Key Principles of an Interoperability Architecture, /5671). 11

12 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon Bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanlarak baarlmas hedeflenen iki temel konu; kamu hizmetlerinin, vatanda ya da daha genel tanmla kullanc ihtiyaçlar gözetilerek sunumu, ve gelimi karar destek süreçlerinin tesisidir ki, bu amaçlara ancak doru, güncel, eksiksiz bilginin ilgili kamu kurum ve kurulular arasnda güvenli, güvenilir ve etkin bir ekilde paylalmas yoluyla ulalabilir. Bu alanda bahse konu güvenli ve güvenilir bilginin entegre devlet sistemi üzerinde güncel olarak akabilmesi için gelitirilmi olan Enterprise Service Bus platformu, teknik olarak hizmet bazl web servislerin üzerinde koabilecei bir platformdur. Birlikte çalabilirlik ihtiyaçlar teknik, organizasyonel ve anlamsal olmak üzere üç boyutta incelenebilir. Teknik boyutta farkl uygulamalar arasnda bilgi paylamn mümkün klacak teknolojilere odaklanlrken, organizasyonel boyut teknolojilerden çok süreç modelleme dilleri, nesne tabanl yazlm mühendislii gibi mühendislik metodojilerine dayanmaktadr. Organizasyonel birlikte çalabilirlik kapsamnda, kurumlara ait i süreçlerinin ilikili dier kurumlar da içerecek ekilde modellenmesiyle ilgilenilmekte, kurumlarn amaçlar ile teknik altyapy ekillendiren uygulama ve sistemler arasnda bütünlük, paylalan bilginin daha etkin olarak deiimini salayacak ekilde oluturulmu i süreçleri ve buna uygun kurumsal yaplanma hedeflenmektedir. Süreçlerin yeniden yaplandrlmas (Business Process Re-engineering), kurum içi ve kurumlar arasnda i ak yönetimi, süreç ve hizmetler için ihtiyaçlarn belirlenmesi gibi konular içermektedir. Anlamsal birlikte çalabilirlik kapsamnda ise verinin, onu üreten kurumun dndaki kurumlar tarafndan da doru ekilde anlalmas ve yorumlanmasna yönelik çalmalar yer almaktadr. Anlamsal birlikte çalabilirlie bir örnek vermek konunun daha iyi anlalmasn salayabilir. Nüfus ve Vatandalk ;leri Genel Müdürlüü tarafndan 1970 li yllarn bandan itibaren üzerinde çallan MERN;S projesi ve bu projenin 2004 yl itibaryla hizmete alnan küçük bir modülü olan Kimlik Paylam Sistemi-KPS içerisinde halihazrda 70 milyon T.C. vatandana ait nüfus bilgileri bulunmakta ve web servisler aracl ile bu bilgiler çarlabilmektedir. Ancak, anlamsal birlikte çallabilirliin korunmas için kurumlarn hepsinin KPS de tanmlanm olan metaveri neyse onu kullanmalar gerekmektedir. Yani KPS de T.C Kimlik Numaras eklinde bir metaveri tanmlanm ise, bu datay kullanmak isteyen bir kurum kendi sisteminde süreci tanmlarken ayn ekilde T.C Kimlik Numaras demelidir, aksi taktirde sistemler iç süreçlerinde çok iyi çalsalar bile birbirleri ile konuamayacaklardr Veri Payla1Bm B Verileri ileyen canl sistemlerin çktlar olup, belli sistematik süzgeçlerden geçmedikleri sürece anlamsz kalmaya mahkûmdurlar. Çeitli analizler sonucunda ise verilerden bilgiler elde edilmeye balar bu sayede verilerden çkarmlar ve gelecee dönük tahminler için yorumlar yapma imkan doar. Ksaca veriler ancak enformasyonlara tabi tutulduklar sürece bilgiye dönüürler. Örgütün sahip olduu entellektüel bir sermaye olarak adlandrlan bilginin yönetilmesinde dikkat çeken husus, bilginin (knowledge) enformasyondan (information) ayr tutulmasdr. Enformasyon, bilgi yönetiminde gerekli olan alt basamaklardan birisi olarak görülmektedir. Bilgi ise, enformasyonu da içine alan, daha kapsaml, daha geni ve daha zengin bir alan olarak tanmlanmaktadr (Filius, at al., 2000). Bilgi yönetiminde dikkat çeken bir husus, iki tür bilgiye vurgu yaplmasdr. Bu bilgilerden birisi, kodlanabilen, depolanabilen ve yaynlanabilen açk bilgidir. Dieri ise, insanlarn yaamlar süresinde edindikleri çeitli deneyim, çalma ve etkileim ile sezi, içe dou vb. gibi yollarla edinilen ve insandan insan deien, insanlarn kafalarnda bulunan, üstü kapal bilgidir. Bilgi yönetiminde bu ikinci tür bilginin yakalanmas, bir ekilde açk hale 12

13 getirilmesi ve paylalmasnn üzerinde önemle durulmaktadr. ;nsanlar örgütten ayrldklar zaman, gözlem, inceleme, deneme ve yaratmaya dayanan bu deerli bilginin de o insanlarla birlikte yok olmas kaygs, bu bilginin çeitli yöntemlerle aça çkarlmasn ve örgüte mal edilmesini gündeme getirmektedir (TBD, 2007). Verinin ve bilginin paylamnda temel unsur, süreç olarak da niteleyebileceimiz bir sistemin çkts olan bir bilginin, baka bir sisteme girdi olacak ekilde salanabilmesidir. Bu nedenle bilgi tüm sistemlerin üzerinde mutabk olaca ekilde standartlatrlmaldr. Bu nedenle bilgi paylamnda ana konu birlikte çallabilirlik ve veri paylam altyapsnn oluturulmasdr. Bu anlamda u noktalar göz önünde bulundurulmaldr: Kamu kurumlar veri sahiplii kurallar belirlenerek, verilerin ilgili kurumlarca toplanp güncellenmesi ve dier kurumlarla belirli yetkiler çerçevesinde paylalmas, TÜ;K e iletilecek istatistik ve envanter bilgilerine ilikin bildirim standartlar oluturulacak, iletmelerden düzenli anketler yoluyla toplanacak bilgilerin elektronik ortamda alnmasna yönelik platformlar gelitirilmesi, Kamu kurumlar ile TÜ;K arasnda elektronik ortamda veri paylam salanmas, Kamu kayna kullanlarak üretilen kamu bilgisinin devlet, iletmeler ve bireyler tarafndan ticari veya ticari amaç dnda katma deer yaratlacak ekilde tekrar kullanlmasna yönelik politika belirlenmesi ve AB mevzuat da dikkate alnarak düzenleme yaplmas, e-;mza kullanmnn kamu kurumlarnda otomasyonu destekleyecek ekilde yaygnlatrlmas amacyla sadece kiilerce deil yazlmlar tarafndan da imza atlmasna yönelik çalmalar yaplmas, Ülke güvenliini ilgilendiren bilgilerin elektronik ortamda korunmas ve devletin bilgi güvenlii sistemlerinin gelitirilmesi amacna uygun yasal altyapyla ilgili düzenleme yaplarak uygulamaya konmas, Hem kiiler hem de kurumlar için bilgi edinimi hakknn en etkin ekilde kullanmnn salanmas ve bu hakkn kullanmn internet üzerinden yaplmasnn tevik edilmesi, Sistemlerin (kamu kurum ve kurulularnn) ürettii bilgilerin ortaya konulmas ve bu bilgilerin dier hangi sistemlerce ve ne ekilde kullanldnn belirlenecei bir yapnn ortaya konarak verilerin bu sistemlere girdi olabilecek ekilde standartlatrlarak sunulmas Bili1im ve Güvenlik B Aada özet bilgileri bulunan standart ve metodolojiler gerek ülkemiz snrlar içerisinde gerekse uluslararas platformlarda uygulamaya konmu, somut faydalar görülmü yol ve yöntemler olarak halihazrda kullanlmaktadr. SW-CMM, CMMI: e-devlet Kaps Projesi çerçevesinde elimizde bulunan proje Teknik artnamesi içerisinde yer alan ve idare olarak yürütmek ve yönetmekle sorumlu olduumuz bir yazlm ve süreç iyiletirme metodolojisidir. Toplam 5 ayr seviye den oluan yöntem içerisinde süreç iyiletirme yaklamnda kaynak yönetiminden proje gelitirme sürecine, risk yönetiminden eitim stratejisine kadar, kurumun veya firmann hiç bulunmamas eklinde bir durumdan balayp optimum düzeye çkarlmasna kadar adm adm anlatan bir kriter dokümandr. Daha önceki bölümlerde de söz edildii gibi ilgili doküman Temmuz

14 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon itibaryla artk sadece bir yazlm proje yönetimi metodu deil, ayn zamanda herhangi bir projeyi de yönetebileceimiz hale evrilmitir (CMMI, 2006). COBIT: CobIT ( Control Objectives for Information and Related Technology ) ksaca bilgi teknolojileri yönetiimi için sunulmu bir modeldir. Sanlann aksine bir standart deil, birçok standart özümsemi, örneklemi, en iyi uygulamalar içerisine sindirmitir. CobIT ;i (Bussiness) destekleyen bir araçtr. ; ve Bilgi teknolojileri yönetimi arasndaki köprü görevini gören bir metodolojidir. CobIT kurum hedeflerine bilgi teknolojileri altyaplarn etkin kullanarak ulamay salayan bir araçtr. e-devlet Kaps projesini gerçekletirecek kurum olarak vatanda-kamu ve i dünyasna hizmet sunmay hedefleyen bir kurum olarak, bu metodolojinin saha pratii olarak kullanlma ve süreçlerimize girdi referans olarak uygulanmas düünülmektedir. Böylelikle ülkemizde BDDK nn bütün bankalara uygulamakla yükümlü tutmu olduu bu metodolojiyi uygulayan ender organizasyonlardan biri olmak hedeflenmektedir (ISACA, 2008). ITIL(ISO 20000): ITIL (IT Infrastructure Library - BT Altyap Kütüphanesi), BT Servislerini yönetmede ayrntl ve yapsal en iyi uygulama örnekleri serisidir. ITIL, 80'lerin sonunda ;ngiltere Ticaret Bakanl (OGC - Office of Government Commerce) tarafndan gelitirilmitir. Süreç yaklam sayesinde ITIL müteri, tedarikçi, BT bölümü ve kullanclar arasnda baarl bir ekilde iletiim kurulmasn mümkün klmaktadr. ;ngiltere ve Hollanda da hzl uyumu ile, imdi ITIL dünya çapnda kullanlan ve tannan bir i standard haline gelmitir ve ISO olarak kabul edilmitir. ITIL Servis yönetimi kavramlarn tanmlayan, salanan servisleri en iyi ekilde sürdürmek için rehberlik eden ve kullanclarna servis salama süreçlerini detaylandran kitaplardan oluur. ITIL bir anahtar teslimi çözüm deildir; buna karn ITIL' benimsenerek servis yönetiminde ortak terminoloji kullanlabilir ve organizasyonel süreçler tecrübe edilmi süreç örnekleri ile profesyonelletirilebilir. ITIL yaklamnn servis yönetimi süreçlerine nasl uygulanaca her organizasyon tarafndan kendi kültürüne, yapsna ve teknolojisine göre belirlenmelidir. Bu konuda Türksat olarak vatandaa, kamuya ve i dünyasna sunulmas planlanan hizmetlerle ilgili bu tür bir metodoloji kullanlarak maksimum memnuniyetin salanmas hedeflenmektedir (ITIL, 2007). ISO 15504: SPICE olarak da bilinen modelinin amac farkl yazlm süreç deerlendirme model ve yöntemleri için ortak bir ana prensip salamaktr. Böylece deerlendirmelerin sonuçlarnn ortak bir balamda rapor edilmesi salanr. Referans model iyi yazlm mühendislii için gerekli olan temel hedefleri üst seviyede tarif eder ve yazlm elde etme, salama, gelitirme, iletme, tekamül ettirme ve destek yeterlilii oluturmay isteyen her yazlm kuruluuna uygulanabilir. Aslna baklrsa CMMI sürecinden çok fazla bir fark bulunmamaktadr, dolaysyla kurumsal olarak bu standardn TSE üzerinden sertifika süreci ile beraber uygulanmas hedeflenmektedir. ISO 17799: Çk noktas British standard [BS 7799] olarak oluturulmu bir standarttr. Bu standardn orta vadede evrilmesi ile ortaya çkm ve kurumlarn veya firmalarn bilgi 14

15 güvenlii yönetim sistemi kurulumu hakknda rehberlik edebilecek bir standarttr. Bu noktada e-devlet Kaps projesi bünyesinde ISO 27001:2005 Bilgi Güvenlii Yönetim Sistemi sertifikasyonuna en ksa sürede ulalmas hedeflenmektedir. Bu çalma u an aktif olarak devam etmektedir (ISO/IEC-1, 2005). ISO 27001:2005: Bir üstteki standartta belirtildii gibi temeli BS 7799 olan standardizasyonundan sonra, ISO olarak revize edilmi ve ISO standard haline getirilmitir. Bu standardn son hali 2005 ylnda ISO 27001:2005 olarak yaynlanmtr. Aralarnda çok fark olmamakla birlikte uygulamada birtakm özellikleri bulunmaktadr. ISO 17799, BGYS kurulumu sürecinde kabaca NASIL sorusuna cevap verirken, 27001:2005 standard NE sorusuna cevap vermektedir. e-devlet Kaps projesi bünyesinde ISO 27001:2005 Bilgi Güvenlii Yönetim Sistemi sertifikasyonuna en ksa sürede ulalmas hedeflenmektedir. Bu çalma u an aktif olarak devam etmektedir (ISO/IEC-2, 2005). Kamu BIT Projeleri Haz$rlama K$lavuzu: Devlet Planlama Tekilat tarafndan hazrlanan bu klavuz ile; kamu kurum ve kurulular tarafndan üretilen proje tekliflerini; plan hedefleri, kamu yatrm politikas, ulusal ekonomi, Avrupa Birlii süreci, sektörel ve sektörler aras öncelikler açsndan deerlendirerek projeler arasnda seçim yapmakta ve bu projelere kaynak tahsis etmek suretiyle kamu yatrm programnn oluturulmas sürecini daha etkin ve verimli klmay hedeflemektedir. Yine kamu kurum ve kurulularnca DPT ye iletilen yatrm önerilerinin belli kriterlere uyularak hazrlanm fizibilite etütleri ile desteklenmesi, kamu yatrm programnn teknik, ekonomik, mali ve sosyal açdan iyi analiz edilmi öncelikli projelerden oluturulmasn, ülke kaynaklarnn aklc kullanlmasn ve dolaysyla toplum yararnn maksimize edilmesini salayacak projelerin tercih edilmesini hedeflemektedirler. Bu noktada DPT tarafndan e-hizmetler fizibilite çalmalarnda kullanlan metodoloji aslnda kamu kurumlarnn BIT projelerinde bir metodoloji olarak uzun vadede kullanlabilir duruma gelecektir (DPT, 2006). Kamu Internet Siteleri Klavuzu: Klavuzun temel amac, kamu kurumlar internet sitelerinde sunulmas gereken asgari içeriin ve sunum ekillerinin belirlenmesidir. Ortaya çkan klavuz kamu kurumlar internet sitelerinin salamas gereken asgari içerii tanmlamakta, bunun yannda bu sitelerin en geni kitlelerce eriilebilir olmas amacyla site tasarmna dönük öneriler içermektedir. Bilindii üzere Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eki Eylem Plan içerisinde tanmlanan 111 eylemden bir tanesi de; Kamu ;nternet Siteleri Standardizasyonu ve Barndrmas görevidir. Bu eylem çerçevesinde kamu kurumlarnn internet sitelerinin standardizasyonundan isteyen kurumlara barndrma hizmeti verilmesine kadar i ve eylemleri yaplmas hedeflenmektedir (DPT, 2007). 15

16 Türkiye nin Dönüüm Sürecinde Anahtar Bir Mekanizma Olarak e-devlet, e-dönüüm ve Entegrasyon 5. SONUÇ Bu çalmada Türkiye nin genel ekonomik, siyasal ve toplumsal dönüümünde anahtar rol oynayacak bir mekanizma olarak e-devlet ve e-dönüüm projeleri ile bu kapsamda önem tayan entegrasyon standartlar tartlmtr. Türkiye, çeitli tarihsel ve siyasal nedenlerle 20. yüzylda ihtiyac olan toplumsal dönüümleri arzu edilir düzeyde gerçekletirememi bir ülkedir. Oysa küreselleen dünyada hzla söz konusu dönüümlerin gerçekletirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde küreselleme sürecinin nimetlerinden istifade edemeyen, risklerinden olumsuz etkilenen, refah düzeyi bakmndan potansiyelinin çok altnda kalan, iç istikrar sorunlaryla bouan bir ülke olmaya mahkûm olacaktr. Bu balamda e-devlet ve e-dönüüm projeleri gelitirmek, bu alanlarda zamannda ve yeterli yatrm yapmak, bu kapsamda dünyann gerisinde kalmamak son derece hayati önem tamaktadr. Küreselleme ve internet ça insanolunun zaman-mekan algsn deitirmekte, toplumsal yaplar ciddi ölçüde dönüüme uratmaktadr. Bu çerçevede bilgi ve iletiim teknolojileri alannda son yllarda gözlenen gelimeler Türkiye de kamu yönetiminde de yapsal bir dönüüm ihtiyacn gündeme getirmitir. Bugün gelinen noktada bilgi ve iletiim teknolojileri kullanlarak kamu hizmetleri sunulmas ve sunulan elektronik hizmetlerde etkinliin, verimliliin ve effafln salanmas mümkün hale gelmitir. Kamu hizmetlerinin e-devlet kapsamnda elektronik ortamda salanmas devlet-vatanda ilikilerinde yeni bir çr açmakta, kamu hizmetlerinin daha hzl ve daha ucuza üretilmesi, dolaysyla kaynak tasarrufu yaplmas mümkün olmaktadr. Bununla birlikte, bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanarak kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulmas olanaklarndan azami ölçüde yararlanlmas, kamu i süreçlerinin vatandalarn bak açs ile yeniden tasarlanmasn ve kamu kurumlarnn birlikte daha etkin ve verimli çalabilirliinin salanmasn gerektirmektedir. Bu balamda Türkiye de, ön tarafnda vatandan tek noktadan hizmete eriiminin salanabilecei, arka tarafnda ise kurumlar aras veri paylam ve iletiim altyapsnn kurulaca e-devlet Kaps projesi 2005 ylnda balatlmtr. Çalmalarn hzla yürütüldüü ve e-dönüümün bel kemiini oluturacak olan bu proje ve dier bilgi ve iletiim teknolojileri projeleri ile kamu kurumlarnn uluslararas platformlarda veri paylam ve güvenlik standartlarnn ayn çat altnda üretildii, adna entegrasyon standartlar denen kavramsal bütünlük salanm olacaktr. Bu sayede her yl ülkelerin e-devlet düzeyleri konusunda düzenli olarak yaplacak ölçümlerde ülkemizin üst sralara trmanmas mümkün olacaktr. TU;K, DPT ve Türksat gibi önde gelen kamu kurumlar arasnda belirli bir ibölümü halinde bu konudaki hazrlk çalmalar hzla yürütülmektedir. 16

17 KAYNAKLAR Acar, M. (2006), Avrupa Birli1i ve Türkiye: Bir Ekonomik ve Siyasi Analiz, Ankara: Orion. Acar, M. (2005), Küreselleme, Beeri Gelime, Yoksulluk ve Yolsuzluk, ;çinde: S. Bakan, A. Küçük ve A. Karada, der., 21. Yüzy(l(n E*i1inde Türkiye de Siyasal Hayat, Cilt 2, ;stanbul: Aktüel Yaynlar, ss Acar, M. (2002), Ekonomik, Siyasal ve Sosyo-Kültürel Boyutlaryla Küreselleme: Tehdit mi, Frsat m? Liberal Dü*ünce, K-Bahar, 7(25-26): Aktan, C.C. ve ;. Y. Vural (2004), Globalle*me F(rsat m(, Tehdit mi, ;stanbul: Zaman Kitap. Blanke, J. ve A. Lopez-Carlos (2004) The Lizbon Review 2004: An Assessment of Policies and Reforms in Europe, Geneva, Switzerland: World Economic Forum. CMMI Product Team, (2006), CMMI For Development, Carnegie Mellon University, eriim: :55), 2006, USA. DPT, (2007), Kamu Kurumlar ;nternet Sitesi Klavuzu, (eriim: :28). DPT, (2006), Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eki Eylem Plan, 28 Temmuz 2006 Tarihli Resmi Gazete, Ankara. DPT, (2006), Kamu Bilgi ve ;letiim Teknolojisi Projeleri Hazrlama Klavuzu, eriim: :28) DPT, (2005), Birlikte Çalabilirlik Esaslar Rehberi, Austos 2005, Ankara. EeGCR (2007), European e-government Commission Report, Taking Stock of Good Practice and Progress Towards Impelentation of the i2010 e-government Action Plan, September 2007, Brussells. Filius, et al.; Knowledge management in the HRD office: a comparison of three cases, Journal of Workplace Learning, 12/7, 2000, s. 287 Friedman, T.L. (2006), The World Is Flat: The Globalized World in the Twenty-first Century, New York: Penguin Books. Friedman, T.L. (1999) The Lexus and the Olive Tree: Understanding Globalization New York: HarperCollins. (Türkçesi: Küresellemenin Gelecei: Lexus ve Zeytin Aac, Çev. Elif Özsayar, ;stanbul: Boyner Holding Yaynlar, 1999.) ISACA, Control Objectives for for Information and Related Technology, _COBIT/Obtain_COBIT.htm, (site eriim: :05) ISO/IEC-1 (2005), 17799:2005, Information technology -- Code of practice for information security management. ISO/IEC-2 (2005), 27001:2005, Information technology -- Security techniques -- Information security management systems Requirements. ITIL Refresh News, (2007), 4th Edition Autumn 2007 Official News Straight From The Source, (site eriim: :15) Kuma, E. ve Ö. Klç (2007), ;GEME den bak e_özel says, Say, 34, ss Mazrui, A.A., ;.M. Ebu-Rebi, M.M. Han, G. Boxberger, ve H. Klimenta (2002), Globalle*me Bir Aldatmaca m(?, ;stanbul: ;nklab. TBD (2007), Türkiye Biliim Dernei Kamu-B;B IX., (2007), 1.Çalma Grubu Raporu, Kurumlararas Ortak Proje ve ; Gelitirme, Ankara. TBÇGR (2002), Türkiye Biliim uras Çalma Grubu Raporu, e-devlet Raporu, Mays 2002, Ankara. Türk Telekom A.., (2005), e-devlet Kaps Projesi Teknik artnamesi, Ekim 2005, Ankara. 17