ÜRETM VE TÜKETM SEKTÖRLERNDEK DEMN ULATIRMA SEKTÖRÜNE ETKLER

Transkript

1 2. Ulusal ktisat Kongresi / ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir-türkiye ÜRETM VE TÜKETM SEKTÖRLERNDEK DEMN ULATIRMA SEKTÖRÜNE ETKLER ÖZET Yrd. Doç. Dr. Meserret Nalçakan 1 leti#im teknolojisi ile ula#'mda görülen ilerlemeler mal ve hizmetlerin ulusal s'n'rlar d'#'na ç'kmas'n', ayn' zamanda da ulusal s'n'rlar d'#'ndan elde edilebilmesini olanakl' hale getirmi#tir. Yaln'zca ulusal s'n'rlar içerisinde de2il, uluslararas' alanda da rekabete aç'lan piyasalarda i#bölümü, uzmanla#ma ve yeni pazarlar bulma kavramlar' önem kazanmaktad'r. Ekonomik dönü#üm tüm dünyada üretim ve tüketim kal'plar'n' farkl'la#t'rmakta, dünya ticaretinde ve pazarlar'nda geleneksel yap'lar' de2i#tirmektedir. Dünya ekonomisindeki de2i#imler sermaye ve i#gücünün hareketlerini etkilemekte ve rekabet gücünün art'r'lmas' yönünde birle#meleri desteklemektedir. Ekonomik yap'n'n de2i#ime u2ramas' ve d'# ticarette üretim mallar'n'n pay'n'n artmas' ile bu ülkeler ve bu ülkelerden yap'lan ta#'ma talebini de de2i#tirmektedir. Ayn' zamanda i#letmeler aç's'ndan, üretim ve i#letme maliyetleri ki alt süreci olan ta#'mac'l'k maliyetleri önem kazan'rken; tüketiciler aç's'ndan ise üretim ve hizmet kalitesine olan duyarl'l'k art'# göstermektedir. Küreselle#meyi ortaya ç'karan etkenler hem rekabetin yo2unla#mas'n' hem de üretim ve tüketim sektörleri aras'nda yap'sal uyumun gere2ini ortaya ç'karmaktad'r. Küreselle#en ekonomik yap' içinde, hizmet sektörünün öneminin artmas' küreselle#me sürecinden yo2un olarak etkilenmesine yol açmaktad'r. Teknolojik, ekonomik, politik, kültürel ve çevresel etkenler ile i#letme yönetiminde ortaya ç'kan de2i#im sonras'nda küreselle#menin engellenemez bir süreç oldu2u kabul edilmektedir. Tüm dünyada temeli bilgi ve bilgi teknolojilerine dayal' bir dönü#üm süreci ya#an'rken, istek ve beklentileri artan, daha bilgili hale gelen tüketicilerin yönlendirdi2i mal üreticileri ve hizmet sa2lay'c'lar', giderek karma#'kla#an tüketici talebini kar#'layabilmek için küreselle#menin ve bilgi teknolojilerinin sundu2u olanaklardan yararlanmakta ve faaliyetlerini bu yeni dönemin ko#ullar'na uygun biçimde yeniden #ekillendirmektedirler. Küreselle#me ile dünya çap'nda toplumlar, kültürler, bireyler ve kurumlar aras'ndaki karma#'k güç ve ileti#im ili#kilerini olu#turan sürecin h'zland'r'lmas' sa2lanabilmi#tir. Böylece zaman ve mekan k's'tlamalar' ortadan kald'r'larak ileti#im süreleri k'saltmaktad'r. Küreselle#me ile zaman ve i# gücünden tasarruf sa2lamakta, üretim teknikleri, mesafeleri a#maya yarayan teknolojiler (modern ula#t'rma araçlar' ve telekomünikasyon teknolojisi), yeni fikirlerin, teknolojilerin ve kurumlar'n dünyan'n her kö#esinde an'nda ve çok h'zl' yay'lmas'n' sa2layabilmektedir. Anahtar Sözcük: Ula#t'rma Ekonomisi ve Ula#t'rma Sektörü JEL S'n'fland'rmas': L91 ABSTRACT THE EFFECTS OF THE CHANGE IN PRODUCTION AND CONSUMPTION SECTORS ON TRANSPORTATION SECTOR As a result of the developments observed in transportation sector thanks to advanced communication technology, it is now easier to export or import goods and services from and to abroad. The concepts such as cooperation, specialization and finding new markets have gained importance in the markets, which are now more competitive not only in local but also in international arenas. This transformation in economy has changed certain fixed practices of production and consumption all over the world as well as the traditional structures in world trade and markets. The changes in world economy affect the mobility of capital and labor force and also encourage the mergers to promote competition. It is inevitable that the changes in economic structure and the increasing share of production goods in the markets abroad also changes the demands for the 1 Anadolu Üniversitesi, Porsuk Meslek Yüksekokulu, Rayl' Sistemler Teknolojisi Program', mnalcakan@anadolu.edu.tr

2 Üretim ve Tüketim Sektörlerindeki De'i(imin Ula(t)rma Sektörüne Etkileri shipping of such goods to or from those countries. Similarly, such changes lead to higher shipping costs for companies as well as more sensitivity to production and service quality for consumers. The factors that initiated globalization have resulted in more competition and required a structural harmony between production and consumption sectors. As a result of the increasing importance of transportation sector in globalized economy, this sector has been influenced heavily by this rapid globalization process. Thus; the inevitability of globalization process has been acknowledged after the great change occurred in management due to technological, economic, political, cultural and environmental factors. Today, a transition process based on information and information technologies is in progress all over the world. As a result of this process, consumers are now more conscious and well-informed, and have higher expectations as well as various demands. The natural consequence of this situation is that now producers and service providers are more prone to make use of the advantages provided by technological developments, and they can easily adapt their activities according to the changing conditions of this new period. Keywords: Transportation Sector and Transportation Economy JEL Code: L91 1. GR Toplumlar, ula#'m alan'ndaki geli#melerle ekonomik, politik, toplumsal ve dü#üncesel yönden büyük de2i#ime u2ram'#lard'r. ngiltere de ortaya ç'kan endüstri devrimiyle iktisadi geli#melerin yönü; Frans'z Devrimi ile de politik ve dü#ünsel yap'n'n #ekli belirlenmi#tir. Özellikle demiryollar'n'n bu sürece hareketlilik kazand'rarak hem yeni do2an endüstrinin i#gücü, hammadde sorunlar'na ve pazar gereksinimine çözüm getirmesi hem de endüstri merkezleri d'#'ndaki alanlarda kitlesel üretimin gerçekle#mesini sa2lamas' oldukça önemlidir. Tüm bunlar'n d'#'nda, geli#mi# endüstri ülkeleri azgeli#mi# ülke pazarlar'yla ba2lant's'n' da bu dönemde kurarak Avrupa daki kapitalist sistemin i#lerli2i için gerekli altyap'n'n olu#mas' sa2lanm'#t'r. 2. BLG TOPLUMUNA GEÇ Ekonomideki bir geli#me, potansiyel kaynak mevcutsa, modern bir terimle ifade edersek, çarpan ve h'zland'ran'n etkisiyle daha büyük zincirleme bir geli#meye yol açmaktad'r. Özellikle sanayinin geli#imi sürecinde g'da maddeleri ve tekstil üretiminde büyük a#amalar kaydedilmi#tir. Böylelikle demiryolu di2er faaliyet konular'n' etkileyerek ve d'#sal yararlar yaratarak di2er kesimlerin kapasitelerinin artt'r'lmas'na vesile olmu#tur. Sonuçta bir taraftan sanayiler geli#irken, di2er yandan demiryollar' in#aat' ve çal'#t'r'lmas'ndan elde edilen teknik bilgi ve tecrübe birikimi, Bat' Avrupa da Rostow un safhalar teorisindeki olgunla#ma devriminin ba#lamas'na bir zemin olu#turmu#tur ( Rostow, 1996: ). Tar'm toplumundan endüstri toplumuna geçi# ula#t'rma sektöründe de çok yönlü de2i#im ve geli#imlere yol açm'#t'r. Bu etkiler, üretim sürecinde maliyetlerin dü#mesi (ki üretim art'#'na ve verimlili2in yükselmesine) ve makinele#meye (ki üretimde uzmanla#maya) neden olmu#tur. Özellikle sanayi üretiminin artmas' ticaretin geli#mesini, üretim ve tüketim merkezleri aras'nda önemli bir ula#'m talebinin do2mas'na neden olmu#tur. Günümüzde ise endüstri toplumundan bilgi (enformasyon) toplumuna geçi#le birlikte ülke ekonomilerinde sanayi sektöründeki üretimden, hizmet ve perakende sektöründe üretime yöneli#, ula#t'rma hizmetleri ile ilgili olarak büyük bir de2i#im ya#anmas'na neden olmaktad'r. 3. KÜRESELLEMENN ÜRETM VE TÜKETM SEKTÖRLERNE ETKLER Ula#t'rma, hem bireylerin temel haklar'ndan biri olan seyahat etme özgürlü2ünün kullan'lmas' için bir araç olmas'ndan dolay'; hem de ülkelerin toplumsal, ekonomik,

3 2. Ulusal ktisat Kongresi / ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir-türkiye kültürel aç'dan önemli rolü olan tar'msal, endüstriyel, çevresel, ticari politikalar ile iç içe geçmi# bir sektör olmas'ndan dolay' ça2da# sanayi toplumlar'nda büyük öncelik ta#'yan bir hizmet sektörüdür. Ekonominin temel unsurlar' olarak de2erlendirilen üretim, tüketim, da2't'm ili#kileri ve ekonomik yap'n'n tümü bilgi temeli üzerine yeniden yap'lanm'#t'r. Böylece bilgi ekonomisini di2er ekonomilerden ve sanayi ekonomisinden ay'ran temel fark, bilginin üretim faktörleri içinde birincil önceli2e sahip olmas' ve bili#im sistemleri yard'm'yla bilginin üretiminde ve kullan'm'ndaki art'#t'r (Kevük, Geli#mekte olan bir ekonominin pazara aç'lmas', bölgeleraras' fiyat farkl'l'klar'n'n giderilmesi ve üretim yap'labilmesi ula#t'rma alan'ndaki geli#melere do2rudan ba2'ml'd'r. Ula#t'rman'n temel i#levi çe#itli hizmet biçimleri aras'nda uyum sa2lamak ve bunu toplumsal ve ekonomik geli#menin gerektirdi2i düzeyde ve etkinlikte gerçekle#tirmektir(kepenek ve Yentürk, 2000:393). Bilgi toplumunda, tüketiciler için zaman; üreticiler için en dü#ük düzeyde stokla üretim yapmak; sat'c'lar(arac'lar) için depolama maliyetlerinin en az düzeyde olmas' büyük öncelik ta#'maktad'r. Küreselle#me, ula#'m ve ileti#im alanlar'nda meydana gelen geli#melerin sonucunda dünyadaki ekonomilerin bütünle#meleri veya tek pazar olu#turmalar' #eklinde tan'mlanmaktad'r. Küreselle#me geni# anlamda organizasyon formlar'n'n, teknolojinin, yönetimin vb. giderek yak'nla#mas'n' ifade etmektedir(algan ve Ild'rar Küreselle#meyle birlikte, ula#t'rma maliyetlerinin düzeyi rakip üreticiler aras'nda fark yaratan bir etken haline gelmi#tir. Dü#ük maliyetle girdi sa2lamak ürünlerin rekabetçi fiyatlarla piyasaya sunumunu sa2larken d'# ticaretin de artmas'n' sa2lamaktad'r. Ula#t'rma Sistemleri ve a2lar', günümüzde büyük ölçüde dünya ticaretine konu olan mallar'n ta#'nmas'na hizmet etmekte ve ula#t'rma maliyetleri, ticaretin yönünü ve büyüklü2ünü belirlemede a2'rl'2' olan etkenlerin ba#'nda gelmektedir (Candemir, 2002:13). Türkiye nin modern sanayi ça2'n' yakalayabilmesi için ula#'m sektörünün ileri teknolojiye dayal' bir altyap'ya kavu#turulmas' gerekmekte; üstelik bu gereklilik d'# ticarete yönelik geli#meler, Türkiye nin do2u-bat' ekseninde ula#'m koridoru olu#turmas', Türkiye AB ili#kilerindeki geli#meler, ülke ve bölgesel kalk'nmada ula#t'rman'n öneminin artmas' ile daha da yo2unluk kazanmaktad'r. Ula#t'rma hizmetlerinin sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde yerleri, insanlar' ve e#yalar' geni# bir a2 üzerinde ili#kilendirmesi ; bunu yaparken de ülke kaynaklar'n' ve insan ihtiyaçlar'n' optimum düzeyde, verimli, güvenli, kesintisiz ve etkin olarak gidermesi büyük önem ta#'maktad'r(nalçakan, 2003:147). Ülkemizde de ula#'m sektörü, iç pazar'n geni#lemesi, genç nüfus potansiyeli, d'# dünya ile entegrasyon giri#imleri ve küreselle#me etkileri nedeniyle büyük bir geli#im göstermektedir. 4. KÜRESELLEMENN ULATIRMA SEKTÖRÜNE ETKLER Türkiye nin birçok ülke ile aras'nda ula#'m a2' kurarak ba2lant' olu#turabilmesi, öncelikle ulusal s'n'rlar içinde sonra da uluslararas' ta#'mac'l'k sisteminde yer alabilmesi, ula#t'rma altyap's', teknolojisi, yönetimi ve örgütünün i#lerlik ve etkinlik kazanmas'na ba2l'd'r. Türkiye nin larda gerçekle#tirdi2i kömür, demir, çelik ve makine sanayilerindeki at'l'mlar'n' devam ettirememesi, demiryollar'ndaki at'l'm'n' da olumsuz etkilemi#tir.nas'l ki Avrupa ülkeleri ve A.B.D. ve Japonya daki demiryollar'n'n geli#mesini bu ülkelerde üretilen ve da2't'lan mal türleri, k'saca, buralardaki sanayile#me süreçleri

4 Üretim ve Tüketim Sektörlerindeki De'i(imin Ula(t)rma Sektörüne Etkileri ve ula#t'rma teknolojisinde meydana gelen yeniliklerle ili#kilendirmek gerekliyse Türkiye de de demiryollar'n'n geli#mesini bu tür mallar'n üretim ve da2't'mlar', k'saca, sanayile#me süreci ve ula#t'rma teknolojisinde uluslararas' alanda meydana gelen de2i#melerle ili#kilendirmek zorunludur. Yurtiçi yolcu ve yük ta#'malar'n'n yüzde 95 ini ta#'yan karayollar'n'n ula#t'rma sistemi içindeki a2'rl'2'n' azaltman'n yolunun, kalk'nma planlar'nda yaz'lan hedeflerden de2il, sanayile#me sürecinin incelenmesinden geçti2i bilinmelidir. A2'r ve hacimli mallar'n üretimleri artt'kça ve buradan do2acak talep bask's' demiryollar'n' gerektirdikçe demiryollar' da kaç'n'lmaz bir #ekilde iyile#tirilecek ve modernle#tirilecektir. Bat' da sanayi devrimini izleyen ve ona güç veren demiryollar' bu #ekilde Türkiye de tüketim mal' a2'rl'kl' sanayi sektörünün de bir üst basama2a, yani, ara ve yat'r'm mallar' üretimi basama2'na ç'kmas'n' zorlayacakt'r(kaynak, 2002:39) ktisadi Kalk'nma Plan'nda önceki y'llarda sanayinin geli#mesine önem verilirken, ülkelerin kalk'nmas' için tar'msal geli#meye a2'rl'k verilmesi, di2er sektörlerdeki geli#melerin de buna ba2l' olarak belirlenmesi vurgulanm'#t'r. Böylece, tar'm ve tüketim mallar'na dayal' bir sanayile#me sürecinin netle#meye ba#lad'2' dönemin ba#lang'c' olan 1950 lerde ula#t'rmada karayollar'na a2'rl'k verilmeye ba#lanm'#t'r. ktisadi yap'da tüketim mallar' üretimi ve tüketimi yayg'nla#t'kça, bu tür mallar' kap'dan kap'ya h'zl' ve elveri#li ko#ullarda ta#'yabilen karayolu ta#'mac'l'2' geli#tirilmi#tir (Gerçek, 1999: 39). kinci Dünya Sava#' ndan sonra karayolu #ebekesi geni#lerken otomobil ve otobüsün yolcu ta#'mac'l'2'nda; kamyonun yük ta#'mac'l'2'ndaki pay' giderek artm'#t'r. Yeni hammaddelere eri#ilmesi ve ürünlerin pazarlara ula#t'r'lmas' konusunda küçük ölçekli sanayici ve çiftçiye kap'dan kap'ya, esnek ve küçük birimli ta#'malarda lojistik destek veren karayolu ula#'m', demiryolunun ula#amad'2' pazarlar'n derinlerine kadar eri#ilmesini sa2lam'#t'r. Bu h'zl' yay'lma demiryolunu besleyen hatlar'n ve üretim biçimlerinin de2i#mesine yol açm'#t'r(duman, 2006:1041). Demiryolu i#letmecili2i, geleneksel olarak kamu taraf'ndan tekel konumunda yerine getirilen ve i#etme zararlar' nedeniyle yine kamu taraf'ndan sürekli sübvanse edilen bir sektör konumunda olmu#tur. Rekabet ortam'n'n olu#mamas' nedeniyle sektörün istenen verimli i#letme yap's'na ula#amamas' ve sektörü ayakta tutmak için aktar'lan kamu kaynaklar'n'n sürdürülebilir olmaktan ç'kmas', devletleri sektörü rekabete açmaya ve özel giri#imlerin sektöre girmesini sa2layacak düzenlemeleri hayata geçirmeye itmektedir(özcan, 2006:1058). Yeni demiryolu ça2', dünyadaki farkl' uygulamalarda birbirini takip eden üç ayr' a#amadan geçen yeni bir geli#im çizgisi ile ortaya ç'kmaktad'r. Bu a#amalar s'ras'yla, de2i#en dünyadaki ula#t'rma pazar' ko#ullar'na uygun biçimde önce bünyesel sorunlar'n' giderecek #ekilde demiryollar'n'n yeniden yap'lanmas', h'zla geli#en ve tekel durumuna dönü#meye yüz tutan karayolu ta#'mac'l'2' ile rekabet edebilme olanaklar'n' geli#tirebilmek için ticarile#me ve bu rekabet içinde özel giri#imin esneklik ve atakl'k gibi özelliklerinden yararlanmak ve kamu kaynaklar'n'n tüketimini en aza indirmek için özelle#tirmektir(duman, 2006:1042). 5. ULATIRMA SEKTÖRÜNDE DE!ME YOL AÇAN ETKENLER E#ya ve ürün ta#'mac'l'2'nda hem ulusal hem de uluslararas' boyutlu olarak ya#anan rekabet, üreticilerin pazar paylar'n'n korunmas' ve artt'r'lmas'nda ula#t'rma olanaklar'n' gözden geçirmeyi gerekli k'lmaktad'r. Böylece dü#ük maliyetle girdi sa2lan'rken, üretilen mallar'n da piyasalarda rekabet edebilecek fiyat düzeylerinde tam zaman'nda arz edilmesi sa2lanabilmektedir (Nalçakan, 2006:57). Dünya ticaretinin serbestle#mesi uluslararas' ticaret yapan kurulu#lar' ve bu ticaretin içerdi2i ürün ve hizmetlerin lojistik deste2ini veren kurulu#lar' da etkilemektedir. Bir yandan ulusal kurulu#lar'm'za d'#ar'ya aç'lma, daha rahat i#lem yapma, daha geni# pazarlara hitap etme #ans' verirken, di2er yandan küresel rekabete aç'k hale getirmektedir. Küresel rekabette ba#ar'l' olman'n yolu da ancak üretim ölçeklerinin büyütülmesinden geçmektedir. Üretimin sadece bölgesel veya ülke tüketimi için yap'lmas'

5 2. Ulusal ktisat Kongresi / ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir-türkiye maliyet avantaj'n' sa2layamamaktad'r. Ticaretin serbestle#mesi ile birlikte üretimini ucuz hammadde, ucuz insan gücü ve büyük say'larda gerçekle#tiren kurulu#lar yaratt'klar' maliyet avantaj' ile pazar paylar'n' artt'rmakta ve küçük rakiplerini sat'n alma ve yok edici rekabet ko#ullar' yaratarak piyasadan silebilmektedir Ürünlerin benzer yerlerde benzer metotlarla ve benzer maliyetlerle üretildi2i bir dünyada mü#teriye sat'n alma karar'n' verdiren iki faktör; sat'# fiyat' ve bulunabilirli2i olmaktad'r. Lojistik de bunu sa2layabilen yeni bir sektör olarak kar#'m'za ç'km'#t'r (Y'ld'ztekin, 2004: 21-22). Zaman temelli bir rekabet ortam'nda ba#ar'l' bir #ekilde faaliyet gösterebilmek için firmalar'n lojistik konusunu bir sistem yakla#'m' içerisinde ele almalar' gerekmektedir. #te bu a#amada, lojisti2in en önemli ö2elerinden olan ula#t'rmaya büyük rol dü#mektedir. Artan stok seviyeleri ve uzayan teslim süreleri, ancak güvenilir ve etkin bir ula#'m a2' ile önlenebilir. Dü#ük maliyetli malzeme ve i#çilikten yararlanmak da yine ula#'m a2lar'n'n geni#lemesi ile mümkün olabilmektedir (Uray ve Ülengin, 1999: 30). Yüksek enerji maliyetleri, çevre etkilerine gösterilen duyarl'l'k, iç ve d'# turizm etkinli2inin art'# göstermesi, sanayi üretiminde en dü#ük düzeyde stok bulundurma e2ilimi, üretim ölçe2inin kitlesel üretime uygun hale getirilmesi, ta#'mac'l'k faaliyetinin do2ru ürünü,do2ru miktarda, do2ru ko#ullarda do2ru yerde, do2ru zamanda do2ru mü#teri için, do2ru maliyetle (Almeman, 2005:1)gerçekle#tirilmesini gerekli k'lmaktad'r. Bilgi toplumu ba2lam'nda Türkiye nin performans zay'fl'2', ekonomik yap'n'n genel üretim ve ihracat performans'n'n istenilir ölçülerin gerisinde kalmas'na neden olmu#tur. Bilimsel ve teknolojik altyap' ve di2er geli#meler aç's'ndan yetersiz bir ekonominin genel üretim yap's'n'n yeterince çe#itlenememesi ve do2al olarak ihracata konu olan ürün yap'lar'n'n ve çe#itlerinin de katma de2er ve rekabet gücü bak'm'ndan zay'f kalmas' #a#'rt'c' de2ildir(algan ve Ild'rar, Ta#'mac'l'k, lojistik yönetimi içinde önemli bir fonksiyon üstlenerek lojistik faaliyetlerinin üretim, pazarlama, sat'# ve bilgi teknolojileri gibi fonksiyonlarla bütünle#mesini sa2lamaktad'r. #letmelerin uluslararas' alanda rekabet edebilmelerinde imalat maliyetlerinin(i#çilik, hammadde,enerji vb.) dü#ük oldu2u yerlerde üretim yapmak, hedef pazarlara yak'n olmak ve sürekli yeni pazarlar bulmak önemli bir kazanç kayna2' olu#turmaktad'r. #letmeler faaliyetlerini yaln'zca kökeni olduklar' yerel ya da bölgesel pazarlarda de2il uluslararas' ve küresel çapta sürdürmek zorundad'rlar(kaynak, 2004; 371). Ula#t'rma sektörü üzerinde demografik, ekonomik, teknolojik, politik, yasal ve sosyo-kültürel etkenler makro düzeyde; tüketiciler, rakipler, da2't'm kanallar' ve tedarikçiler de mikro düzeyde etkili olmaktad'r. Büyüme sürecini büyük ölçüde uluslararas' sermaye hareketlerine ba2'ml' hale getiren Türkiye, d'#a aç'k- ihracata dayal' büyüme stratejisini dünya üretimi ve i#bölümünde standart-geri teknolojiler, emek ve kaynak yo2un ürünler ve ucuz emek ile uzmanla#ma do2rultusunda sürdürmü#tür( Eser, 2006:237). 6. LOJSTK HZMETLER VE TAIMACILIK D'# ticarete yönelik faaliyet gösteren i#letmeler için d'# ticarette i# ak'#'n'n tamamlanmas'nda önemli rolü olan lojistik hizmetleri, d'# tedarik yolu ile sat'n almalar' günümüzde giderek daha fazla tercih edilen bir çözüm yöntemi olarak görülmektedir(koban ve Y'ld'r'r Keser, 2007:47). Bilgi toplumu ba2lam'nda Türkiye nin performans zay'fl'2', ekonomik yap'n'n genel üretim ve ihracat performans'n'n istenilir ölçülerin gerisinde kalmas'na neden olmu#tur. Bilimsel ve teknolojik altyap' ve di2er geli#meler aç's'ndan yetersiz bir ekonominin genel üretim yap's'n'n yeterince çe#itlenememesi ve do2al olarak ihracata konu olan ürün yap'lar'n'n ve çe#itlerinin de katma de2er ve rekabet gücü bak'm'ndan zay'f kalmas' #a#'rt'c' de2ildir (Algan ve Ild'rar (

6 Üretim ve Tüketim Sektörlerindeki De'i(imin Ula(t)rma Sektörüne Etkileri Ekonomik yap' içinde ula#t'rma olanaklar'n'n iyile#mesi, makro aç'dan istihdam, yat'r'm ve üretim yap's'n'; mikro aç'dan ise i#letmelerin faaliyetlerini sat'# ve da2't'm a#amas'nda olumlu yönde etkilemektedir. Son y'llarda ticaretin uluslararas'la#mas' ve i#letmelerin d'#a dönük stratejilere odaklanmas' lojistik anlay'#'n'n de2i#mesine ve baz' lojistik fonksiyonlar'n'n öne ç'kmas'na neden olmu#tur. çok uluslu i#letmelerin ürünlerini farkl' bölgelerdeki üretim noktalar'ndan farkl' bölgelerdeki tüketim noktalar'na ula#t'rma zorunluluklar' lojistik fonksiyonlar'ndan ta#'ma fonksiyonunun di2erlerine göre daha önemli görülmesini sa2lam'#t'r.( IGEME_Lojistik_Arastirmasi.pdf) Lojistik i# süreçlerinin alanlar'nda uzman lojistik hizmet sa2lay'c'lardan tedarik edilmesi, i#letmelerin as'l faaliyetlerini güçlü olduklar' alanla s'n'rlamaktad'r.bu ise rekabet bask's'ndaki i#letmelerin d'# pazarlarda; - rakipleri kar#'s'nda öne ç'kmas'n' sa2layacak ana i# alanlar'na daha fazla kaynak ay'rmalar'na, - varolan kaynaklardan en üst düzeyde yararlanma hedefine odaklanmalar'na, yeni pazarlara yönelme ve bu pazarlarda odaklanma yönünde yeniden yap'lanma sürecine girmelerine olanak sa2lamaktad'r (Koban ve Y'ld'r'r Keser, 2007:97). Türkiye nin üretim yap's' a2'rl'kl' olarak, teknolojik derinli2i az olan tekstil ve haz'r giyim, seramik, demir-çelik, g'da-içki-tütün, orman ürünleri ve mobilya sektörlerinde yo2unla#maktad'r(algan ve Ild'rar, Türkiye nin uzun dönemde ekonomik toplumsal geli#mesini sürdürebilmesi için teknolojik yetene2ini geli#tirmesi, sanayinin teknoloji temelini yenileyecek fiziki ve be#eri sermaye yat'r'mlar'yla üretim ve ihracat'n' katma de2eri yüksek bilgi-teknoloji yo2un sanayi ürünlerine yönelmesi gereklidir. Teknolojik geli#me ve verimlilik art'#lar'na dayal', rekabet gücü yüksek sanayi temelli bir büyüme için öncelikle kalk'nma stratejisine, sanayi, teknoloji, politikalar'na ve ulusal yenilik sistemlerine ihtiyaç vard'r. Köklü bir dönü#üm gerektiren bu süreçlerin yönetilmesi/düzenlenmesi ve uygun bir ortam'n yarat'lmas' ise iyi i#leyen kurumlar'n ve geli#mi# bir kurumsal kapasitenin olu#turulmas'na ba2l'd'r(eser, 2006: ). Dünya ula#t'rma sektörü, bütünle#en küresel ekonominin artan talepleri do2rultusunda geli#me gösteren, uluslararas' ticaretin önemli yap' ta#lar'ndan biridir. Bölgesel kalk'nma stratejilerinin uygulanmas', teknolojik geli#meler, altyap' olanaklar'n'n iyile#tirilmesi, ticaretin serbestle#tirilmesi, düzenleyici otoritelerin belirledi2i kurallar, ticari hizmet anlay'#'nda kalitenin ve mü#teri memnuniyetinin önem kazanmas' ula#t'rma sektöründe h'zl' geli#melere yol açm'#t'r. Ülkelerin sürdürülebilir kalk'nma sürecini yakalamalar'nda ula#t'rma sistemi, olu#turdu2u a2 ile bölgeler ve ülkeler aras' bütünle#meye katk'da bulunmaktad'r. Buna ba2l' olarak, ula#t'rma sektörünün etkin, verimli, kaliteli, güvenli, esnek, ucuz ve h'zl' hizmet sa2layamad'2' durumlarda ulusal, bölgesel veya uluslararas' düzeyde geli#menin gerçekle#mesi ve ba#ar' elde edilmesi mümkün olamamaktad'r. Ula#t'rma ve ta#'mac'l'k sektörü, Avrasya co2rafyas'nda ikinci ipek ticaret yolu ula#t'rma altyap's'n'n tamamlanmas'yla h'zla geli#ecek sektörlerdir. Londra dan Çin e Pasifik ten Çin Denizi ne kadar uzanan Eurosia Transport Corridor projesi Türkiye nin de üzerinden geçmekte ve enerji ak'm'na kar#' mal ve hizmetler ak'm'n'n bölgeye ula#t'r'laca2' ula#t'rma altyap's'n' olu#turmaktad'r. Bu altyap'n'n tamamlanmas' ile ta#'mac'l'k, ula#t'rma, depolama ve bunlara ba2l' sektörler geli#ecektir (Gürlesel, li y'llarda ve 1980 li y'llar'n ilk yar's'nda birçok i#letme verimlili2i art'rarak ya da maliyetleri dü#ürerek rekabet avantaj'na sahip olmak istemi#lerdir l' y'llara gelindi2inde ise art'k rekabet üstünlü2ünün mü#terilere verilen hizmetin kalitesine dayand'2' herkes taraf'ndan kabul edilmi#tir. Günümüzde lojistik yönetimi, firmalar için rekabet avantaj' yaratman'n önemli bir yoludur. Bir di2er deyi#le; tüketici tercihi aç's'ndan rakiplerin üstünde bir yerde yer almak etkin bir lojistik yönetimiyle ba#ar'labilir(

7 2. Ulusal ktisat Kongresi / ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir-türkiye 7. SONUÇ Ülkemizde ula#t'rma sektörünün ekonominin üretim yap's'na, geli#im sürecine ve d'#a dönük rekabet gücünün olu#mas'na katk'da bulunmas' için sektörün piyasa ko#ullar'na göre i#leyen, etkin ve ticari odakl' hizmet sunmas' gerekmektedir. Örne2in,demiryolu ta#'mac'l'2' ve kombine ta#'mac'l'k sistemlerinin yük ta#'mac'l'2'nda ön plana ç'kmas' halinde, karayolu ta#'mac'l'2'n'n a2'rl'kl' olarak kullan'lmas' nedeniyle maruz kal'nan olumsuz etkilerden kurtulunarak, Avrupa ile uyumlu bir ula#'m sistemine kavu#ulmu# olacakt'r. KAYNAKÇA ALGAN, Ne#e ve ILDIRAR, Mustafa(2007); Güçlü Ve Büyük Türk Ekonomisi çin Üretim Ve stihdam Politikalar7, Eri#im Tarihi: , ALMEMAN, Arif Adnan (2005); Lojistik Türkiye nin Bir Rekabetçi Avantaj Sektörü Olabilir mi?, LojiTrans 05 Newsletter, Aral'k 2005, Tüyap Beylikdüzü, stanbul. CANDEMR, Yücel; Dünyada ve Türkiye de UlaAt7rma ÖBrenimi, Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, ( 19 Ekim 2002), Say':813. DUMAN, smet(2006); Demiryollar7n7n Yeniden Yap7lanma htiyac7 ve TCDD deki GeliAmeler, Uluslararas' Demiryolu Sempozyumu, Bildiriler Kitab', Cilt. 2, Aral'k 2006, Ankara. ESER, U2ur(2006); Yeni Liberalizm ve GeliAmekte Olan Ülkelerde SanayileAme: Washington UzlaAmas7 Politikalar7 Deneysel Bir BaAar7 m7? Ülke Deneyimleri ve Al7nan Dersler, Ulusal Ba2'ms'zl'k çin Türkiye ktisat Politikalar' Kurultay' Bildiriler Kitab', Haziran 2006, nönü Üniversitesi BF, Malatya. GERÇEK, Haluk (1999); Türkiye de UlaAt7rma Politikalar7 ve Demiryollar7, ktisat Dergisi, say':395. GÜRLESEL, Can Fuat(2002); ABD nin Stratejik OrtaB7 Türkiye de Yükselecek Sektörler, TÜGAD Elegans Magazin, Eri#im Tarihi: , GEME;"Lojistik,Eri#imTarihi: , ources/igeme_lojistik_arastirmasi.pdf KAYNAK, Muhte#em (2002); Yeni Demiryolu ÇaB7 Yüksek H7zl7 Trenler ve Türkiye, Ekonomik Yakla#'m Dergisi,Cem Alpar Özel Say's', Gazi Üniversitesi ktisat Bölümü, Say':42-43, Cilt 13, (K'#-lkbahar). KAYNAK, Muhte#em (2004); Uluslararas7 TaA7mac7l7k ve Lojistik BaBlam7nda Avrasya UlaAt7rma Koridorlar7nda Bölgesel Rekabet ve Türkiye, 2004Türkiye ktisat Kongresi, ktisadi Sektörlerde Geli#me Stratejileri, Tebli2 Metinleri-II, zmir. KEPENEK Yakup ve YENTÜRK, Nurhan(2000); Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, stanbul. KEVÜK, Süleyman. Bilgi Ekonomisi, Eri#im Tarihi KOBAN, Emine ve YILDIRIR KESER, Hilal(2007); D7A Ticarette Lojistik, Ekin Yay'nevi, Bursa. NALÇAKAN, Meserret(2003); Türkiye Ekonomisi Aç7s7ndan UlaAt7rma Sektöründe Demiryolu TaA7mac7l7B7n7n Önemi ve Ekonometrik Model ile Türkiye

8 Üretim ve Tüketim Sektörlerindeki De'i(imin Ula(t)rma Sektörüne Etkileri Demiryolu Yurtiçi Yük TaA7ma Talebinin Analizi( Dönemi) Yay'nlanmam'# Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski#ehir. NALÇAKAN, Meserret (2006); UlaAt7rma Sektöründe Demiryolu TaA7mac7l7B7n7n Ekonomik Önemi Ve Ülkemiz TaA7mac7l7B7n7n Sürdürülebilirlik Sorunu, Uluslararas' Demiryolu Sempozyumu, Bildiriler Kitab', Cilt. 2, Aral'k 2006, Ankara. ÖZCAN, smail Ça2r'(2006); Demiryolu UlaAt7rmas7nda Kamu-Özel AbirliBi Modeli ve Türk Tecrübesi, Uluslararas' Demiryolu Sempozyumu, Bildiriler Kitab', Cilt. 2, Aral'k 2006, Ankara. ROSTOW, W. Whitman(1996); ktisadi GeliAmelerin Merhaleleri Komünist Olmayan Bir Manifesto, Çeviren: Erol Güngör, Türkiye Ticaret Odalar', Sanayi Odalar' ve Ticaret Borsalar' Birli2i Yay'n', Ankara. RO-TA Kurumsal Hizmetler(2008); Lojistik Yönetimi Ve Lojistik Fonksiyonlar7, Eri#im Tarihi: , URAY,Nimet ve ÜLENGN, Füsun(1999); Lojistik ve Teknoloji EtkileAiminin UlaAt7rma ve TaA7mac7l7k Faaliyetleri Üzerinde Etkisi: Türkiye GerçeBi, ktisat Dergisi, Say': 395. YILDIZTEKN, Atilla ( 2004); Dünü ve GeleceBi ile Lojistik Lojistik Dergisi, Say':1.