Sosyal Güvenlik Nereye Do ru Gidiyor?

Transkript

1 IBM Global Social Segment Haziran 2007 Sosyal Güvenlik Nereye Do ru Gidiyor? 15 Bat Avrupa ülkesindeki sosyal güvenlik yönetimi CEO lar ile yaplan görümeler Hazrlayanlar: Prof. Dr. Paul SCHOUKENS Prof. Dr. Danny PIETERS Sayfa 1

2 #çindekiler Önsöz - Chris Gibbon 5 Giri 7 Görümelerin baz genel sonuçlar 9 1 Belirleyici etkenler Demografik sorunlar Daha az yeil, daha fala gri Bakm için daha fazla gereksinim Açk görü Göç De;ien aile yaplar <sizlik ve genel ekonomik durum Sosyal güvenlik güvencesi olmadan çalma Genel olarak kayt d ve gelirin düük beyan edildi;i çalma Yasa d göçmenlerin çalmas Bir ülkede yabanc sosyal güvenlik güvencesiyle çalma (Tam) sosyal güvenlik güvencesi olmadan yasal çalma Gerileyen sosyal de;erler / Dayanma konusu Nesiller aras dayanma (her iki yönde) Sosyal hak dolandrcl; Sosyal güvenlik temelinde dayanmann ( sosyal sözleme ) öneminin anlalmamas Artan beklentiler ve talepler Sosyal güvenli;in içeri;i Sosyal güvenlik yönetimlerinin davran Reform Mahkeme bavurular ve dava saylar Kamu ve özel sektör oyuncular Siyasi karar alma Özelletirme e;ilimi Adem-i merkeziyetçili;e kar merkeziyetçilik Merkeziyetçili;e kar yetkilendirme ve adem-i merkeziyetçilik Sosyal güvenli;in çeitli bölgelerde fiili ekilde farkllamas 38 Sayfa 2

3 6 CEO nun mesaj Sosyal güvenli;e olan inanç Sosyal sözlemenin sonucu olarak sosyal güvenlik; daha iyi anlalma gereksinimi Demokratik toplumun gerekli bir bileeni olarak sosyal güvenlik Sürdürülebilir finansal ve ekonomik temel gereksinimi Pozitif bir ekonomik faktör olarak sosyal güvenlik <nsanlarn hizmetinde olan sosyal güvenlik, en muhtaç durumdaki ilk srada Daha bütünsel bir görünüm Genç nesillere dikkat Sosyal ortaklarn rolü Politikaclarn ve yönetimlerin sorumluluklar Daha fazla AB katlm 82 7 Aratrmaclarn son açklamalar Sosyal güvenli;e olan temel inanç Sosyal güvenlik: Demokrasinin dire;i / Demokrasi: Sosyal güvenli;in zorlu;u Sosyal güvenlik kalc olacaksa de;imek zorundadr! Sosyal güvenlik plan olmasn veya sistem tek bana olsun Nesil dayanmas ve genç nesil ayrmcl; Sosyal güvenlik korumas olmadan çalma Artan göçün etkisi Etkinletirme Finansman ve özelletirme hakknda sorular Artan ikayetlerle baa çkma Dahili olarak yeniden yaplanma gereksinimi Ulusal sosyal güvenlik ve daha büyük bir dünya Genel Bak 103 Ek 1: Görüme yaplan kiiler 104 Ek 2: Görümelerin biçimi 110 Yazarlar hakknda 112 Sayfa 4

4 Önsöz Nereye Do ru Gidiyoruz? IBM Global Social Segment adna, Profesör Danny Pieters ve Profesör Paul Schoukens tarafndan hazrlanan Sosyal Güvenlik Nereye Do(ru Gidiyor? ba+lkl bu raporu yaynlamaktan memnunluk duyuyorum. Pieters ve Schoukens in sosyal güvenlik yöneticilerini en fazla me+gul eden bu soruyu, yani 21. yüzylda sosyal güvenlik nereye do(ru gidiyor? sorusunu sormalar hiç +a+rtc de(il. Bu soruya yant vermek için yazarlar, Yunanistan d+nda, geni+lemeden önceki 15 Bat Avrupa ülkesinin yakla+k 70 sosyal güvenlik yönetimi CEO su ile yaplan görü+melerden derlenen e(ilimleri tanmlam+lardr. Bu 15 Bat Avrupa ülkesi +unlardr: Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, 9rlanda, 9talya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, 9spanya, 9sveç ve 9ngiltere. Avrupa Ekonomik Bölgesinin bir üyesi olan Norveç de bu listede yer alm+tr. Pieters ve Schoukens, ayrntl inceleme için 12 alan tanmlam+tr: i) Sosyal güvenlik konusundaki temel inanç ii) Demokrasi ile etkile+im iii) Güvenlik ve reform gereksinimi iv) Daha fazla etkile+im ve daha fazla katlml çal+ma v) Nesilleraras dayan+ma vi) Sosyal güvencesiz çal+ma vii) Göçün etkileri viii) Aktivasyon politikas ix) Finansman ve özelle+tirme ile ilgili soru i+aretleri x) Artan +ikayetleri yönetme gereksinimi xi) Sosyal güvenlik yönetimlerinin dahili olarak yeniden yaplandrlmas gereksinimi xii) Daha büyük bir dünyada ulusal sosyal güvenlik Sayfa 5

5 Pieters ve Schoukens, bulgularn IBM in Ekim 2006 da Roma da düzenlenen Uluslararas Sosyal Güvenlik Forumu nda (International Social Security Forum) sundu. IBM, küresel sosyal güvenlik toplulu(u içinde sosyal güvenli(in gelece(i konusundaki tart+malara hz vermek için bu çal+mann tam raporunu yaynlamaktadr. Bu raporun yaynlanmas, IBM'in Avrupa Sosyal Güvenlik Kurumu (EISS; European Institute of Social Security) ile i+birli(i içinde çal+t( bir dizi giri+imin devam niteli(indedir. Bu giri+imler, Sosyal Güvenli(e 9li+kin Ana Program, Avrupa sosyal güvenlik kurumlar tarafndan Internet'in geli+mekte olan kullanmna ili+kin kapsaml üç ara+trmay, seçilen Avrupa ülkelerinde vergilendirme ile sosyal güvenlik arasndaki ili+ki hakknda bir raporu, IBM uzmanlarn sosyal politika e(ilimleri ve yönelimleri konusunda sürekli bilgilendirme amaçl yllk Sosyal Güvenlik Akademisi çal+masn içerir. IBM ve EISS, sosyal hizmetler ve sosyal güvenlik fikir liderli(i alanlarnda i+birli(ini sürdürmeyi planlamaktadr. Bu raporun, vatanda+lara sosyal hizmetlerin ve sosyal güvenli(in sa(lanmasn geli+tirmeye ve dönü+türmeye çal+an kamu yöneticileri için yeni ve de(erli bilgiler sa(layaca(na inanyoruz. Chris Gibbon IBM Global Social Segment Ba+kan Yardmcs ve Ortak Sayfa 6

6 Bu raporda, sosyal güvenliin gelecei konusundaki kiisel görüleri sorulan 15 Bat Avrupa ülkesindeki sosyal güvenlik yöneticimi CEO su ile yaplan görümelerin sonuçlar sunulmaktadr. Giri Bu rapor, Yunanistan d+nda, geni+lemeden önceki 15 Bat Avrupa ülkesindeki yakla+k 70 sosyal güvenlik yönetimi 1 CEO su ile yaplan görü+melerden derlenen e(ilimleri gözler önüne sermektedir. Bu 15 Bat Avrupa ülkesi +unlardr: Avusturya (AVU), Belçika (BEL), Danimarka (DAN), Finlandiya (F9N), Fransa (FRA), Almanya (ALM), 9rlanda (9RL), 9talya (9TA), Lüksemburg (LÜK), Hollanda (HOL), Norveç (NOR), Portekiz (POR), 9spanya (9SP), 9sveç (9SV) ve 9ngiltere (9NG). Avrupa Eonomik Bölgesinin bir üyesi olan Norveç de bu listede yer alm+tr. Görü+meler Mays 2005 ile Haziran 2006 tarihleri arasnda gerçekle+tirilmi+tir; görü+meyi yapanlar, her ikisi de Leuven Üniversitesi nde ö(retim görevlisi olan Prof. Dr. Paul Schoukens* ile Prof. Dr. Danny Pieters tir. Görü+meye katlan CEO larn adlar Ek 1 de yer almaktadr. Ancak, görü+meye katlan ki+ilerin dile getirdi(i görü+lerin içeri(inin gizli tutulmas kararla+trlm+tr. Metinde bir ülkenin adnn geçmesi, o ülkeden görü+meye katlanlarn tümünün ya da ço(unun ayn görü+te oldu(unu göstermez; yalnzca bu ülkeden görü+meye katlanlardan birinin görü+ünü bu +ekilde ifade etti(ini gösterir. Görü+meler ortalama bir buçuk saat sürmü+tür. CEO larn her birine, sosyal güvenli(in ksa ve orta-uzun vadedeki gelece(i (gelecek 3 yl/gelecek 12 yl) ile ilgili görü+leri sorulmu+tur. Görü+melerin yapld( tektip biçim Ek 2 de yer almaktadr. 1 Özel bir durum olarak, sosyal güvenlik yönetimleri için çal+an ya da sosyal güvenli(e ili+kin genel bir görü+ü bulunan ara+trma gruplarnn ba+kanlaryla da görü+tük. Bu durumda görü+me ilgili ülkenin CEO sunun te+vikiyle yaplm+tr. * Lüksemburg daki görü+meler, Paul Schoukens yerine yine Leuven Üniversitesi nde çal+an Bernhard Zaglmayer tarafndan gerçekle+tirilmi+tir. Sayfa 7

7 Bu raporun CEO lar tarafndan dile getirilen temel ifadeleri ve görü+leri özetlemeye çal+t(n en ba+ndan belirtmek yerinde olacaktr. nu belge, belirtilen konularn tümünün yer ald( ya da ifade edilen görü+lerle ilgili olumlu ya da olumsuz bir yargda ya da de(erlendirmede bulunan bir çal+ma de(ildir. Ancak, çal+mann sosyal güvenli(in son derece ayrcalkl tanklar olan sosyal güvenlik yönetimi CEO larnn görü+lerini yanstt( için çok anlaml oldu(unu dü+ünüyoruz. Raporun son sözler bölümünde, görü+ümüze göre son zamanlarda ara+trma ya da politika geli+tirme alannda yeterli dikkatin gösterilmedi(i konular vurgulayarak daha fazla özene gerek oldu(unu göstermeye çal+aca(z. Böylece, bu raporun özellikle Avrupa Sosyal Güvenlik Kurumu ile Avrupa ve Sosyal Güvenlik Ara+trma Birimi gibi ara+trma kurumlarnn dünün ya da bugünün sorunlarn de(il, gelecekte daha yo(un +ekilde hissedilecek sorunlar için bir ara+trma faaliyetleri program geli+tirmesine yardmc olmasn istiyoruz. Sayfa 8

8 Görümelerin baz genel sonuçlar Görü+meyi yapanlar, CEO larn ki+isel görü+lerini alma konusunda srarcydlar. Ancak, birkaç durumda, CEO larn adlar kurumlarndaki konumlaryla birlikte anlm+tr. Bunu, ki+isel görü+leri ile kurumlarnn beyanlarnn birbiriyle örtü+tü(ü +eklinde açklayabiliriz. Görü+meye katlanlarn ço(unun, sorumlu olmadklar sosyal güvenlik alanlaryla ilgili beyanda bulunmaktan kaçnd(n ve sorumlu olduklar sosyal güvenlik alanlarna yo(unla+tklarn fark ettik. Di(er bir bulgu da, görü+meyi yapanlar ksa vadeli (dört yl) ve orta-uzun vadeli (on iki yl) görü+ler arasnda her zaman bir ayrm yapsa da, görü+meye katlanlarn ço(unun "gelecek" ile ilgili görü+lerini ifade ederken bu tür bir ayrma girmemi+ olmasdr. CEO larn bazlar, sosyal güvenli(in nasl bir de(i+im gösterece(i ya da göstermesi gerekti(i konusunda ki+isel görü+lerini belirtmek yerine, gelecekle ilgili tahminlerde bulunmay tercih etmi+tir. Görü+melerin ana sonuçlarn, görü+melerin biçimiyle ksmen ili+kili alt ba+lk altnda toplamaya çal+tk: 1. Belirleyici etkenler 2. Kapsanan nüfus ve verilen haklar 3. Sosyal güvenlik finansman 4. 9dare 5. Yabanc ve uluslararas etkiler 6. CEO nun mesaj Sayfa 9

9 1 Belirleyici etkenler Bu bölümde, görü+meye katlanlara göre sosyal güvenli(in gelece(ini etkileyebilecek her türlü etkeni ele alaca(z. Hem ya+amsal hem de toplumsal etkenlerin yan sra, belirleyici yasal, politik ve ideolojik etkenleri görece(iz. Demografik sorunlar, artan yal nüfusunu (yaam beklentisinin uzamas) ve azalan yeni doan çocuk saysn (dourganlkta azalma) kapsar. 1.1 Demografik sorunlar Daha az yeil, daha fazla gri Tüm ülkelerde demografik sorun önemli olarak belirtilmi+tir. Demografik sorun, ilk planda artan ya+l nüfusunu (ya+am beklentisinin uzamas) ve azalan yeni do(an çocuk saysn (do(urganlkta azalma) kapsar. Di(er bir deyi+le, az, daha az ye+il ve çok, daha çok gri! Ancak, demografik zorluklarn önemi ülkeden ülkeye farkllk göstermektedir; baz ülkeler bu sorunu di(erlerine göre daha yakn bir zamanda ve daha derin bir +ekilde hissetti. Baz ülkelerde, gerekli önlemlerin alnd(na dair bir dü+ünce olu+urken; bazlarnda bu dü+ünce görülmemektedir. Demografik verilerin ve evrimin her ülkede birbirinden farkl oldu(u; dolaysyla buna yönelik reformun da farkl oldu(u görülmü+tür. Baz ülkelerde, belirli özellikleri nedeniyle, demografik sorunlar di(er ço(u ülkeye göre daha sonra ortaya çkacaktr (NOR, 9SP, POR, 9RL, LÜK). Örne(in 9spanya da, +u anki durum göreli olarak iyidir; iç sava+ srasndaki ( ) dü+ük do(um oranlar sonucu emekli maa+ almaya yeni ba+layan çok sayda ki+i yoktur. Ancak, demografik kriz ülkeyi önümüzdeki be+ yl içinde derinden vuracaktr. Ülke nüfusuna +u anda bütçe kayna( olsa da, gelece(i güvence altna almak için emeklilik sisteminde büyük reformlar yaplmas gerekti(ini anlatmak için epey çaba sarf edilmesi gerekiyor. Ayrca, diktatörlük rejiminin sona ermesinden sonra yeni gruplarn güvenlik sistemine katlmasyla birkaç yl içinde sisteme ek bir yük gelecektir (9SP). Sayfa 10

10 Kuzey Avrupa daki CEO larn çou, nüfusun yalanmasnn emeklilik sistemi üzerindeki etkisinin büyük oranda kontrol altnda olduunu tahmin ediyor. Portekiz de demografik sorunlar di(er ülkelerden daha sonra ortaya çkacak gibi görünüyor. Ancak, Portekiz sosyal koruma sistemi, di(er Avrupa ülkelerindeki sistemlerden daha yeni ve daha zayftr. Ayrldklar nokta farkldr; demografik sorunlarn sonuçlar dolaysyla daha büyük olabilir. Portekiz bir yandan, çok sayda insan yoksulluk içine itmek istemedikçe koruma düzeyini çok fazla azaltamayacaktr. Öte yandan, sistemi +imdi oldu(u gibi sürdürebilmek için çok büyük mali skntlarla yüz yüzedir. Bir CEO, ya+lanmann mali sonuçlar olan bir sosyal sorun oldu(u ve sosyal sonuçlar olan mali bir sorun olmad( görü+ünü dile getiriyor (POR). 9spanya da da sosyal koruma son birkaç on yldaki hzl ekonomik geli+meyle ayn hzda geli+memi+tir (9SP). 9rlanda'da demografik durum henüz olumludur. Nüfus yakn gelecekte göreli olarak genç olmaya devam edecektir ve ülke ekonomik olarak geli+mektedir. Ayrca, 9rlanda genç göçmenler için de çekici bir ülkedir. Kötüle+en demografik sorunlar Avrupa'nn geri kalanndan daha sonra ortaya çkacaktr. 9rlanda için en fazla endi+e verici olan konu ise, sa(lk ve bakm hizmetleri için artan gereksinimdir (9RL). Kuzey Avrupa daki CEO larn ço(u, nüfusun ya+lanmasnn emeklilik sistemi üzerindeki etkisinin, son yllarda emeklilik sisteminde gerçekle+tirilen kapsaml reformlar sayesinde büyük oranda kontrol altnda oldu(unu tahmin etmektedir (9SV, F9N ve ayn zamanda ALM ve LÜK). Bununla birlikte, CEO larn bir ksm, var olan emeklilik sisteminde yaplan küçük ve bir defaya mahsus düzenlemelerin yetersiz oldu(u ve yeterli çözüm için kapsaml reformlarn yaplmas gere(inde srarldr. Ayn zamanda, nüfusun reformlar anlamasnn önemini de vurgulamaktadrlar (9SV ve AVU). Sonuç olarak, daha kapsaml reformlar daha büyük bir parlamento giri+iminin ve buna muhalif görü+lerin ürünüdür; reform sürecine sosyal ortaklar da kar+r (9SV, LÜK). Sayfa 11

11 Daha az yeil, daha fazla gri demografik durumu, sosyal güvenlik sistemlerini, özellikle salk ve bakm planlar konusunda zorlayacaktr Bakm için daha fazla gereksinim Demografik sorun konusu açld(nda, ilk olarak dile getirilen emekli maa+lar olur. Ancak, CEO larn büyük bir ksm konuya daha geni+ bir açdan bakmaktadr. Emekli maa+lar kontrol altnda oldu(unda bile, daha az ye+il, daha fazla gri" demografik durumu, sosyal güvenlik sistemlerini, özellikle sa(lk ve bakm planlar konusunda daha fazla zorlayabilir. Kapsaml bir bakm ya da bakm sigortas ve/veya bakm hizmetlerine olan gereksinimin (DAN, 9RL, AVU) yan sra, i+siz ya+l ki+iler için özel i+sizlik yardmlar (emeklilik öncesi düzenlemeler) (DAN) geli+tirilmesi gereklili(i dile getirilimi+tir. Baz ülkelerin, bakm hizmetlerinin niceli(ini ve niteli(ini büyük oranda artrmas gerekmektedir (9RL). Sa(lk bakm sisteminde, artan maliyetlerde kesinti yaplmas gere(i belirtilmi+tir (ALM). CEO lardan biri bu sorunu, gençlerin son derece kötü sa(lk durumuyla ili+kilendirmi+tir. CEO yu, sa(lkl ya+ayanlara sa(lk primlerinde indirim sa(layarak gelecekteki sa(lk sigortas sisteminde insanlar daha sa(lkl ya+ama konusunda harekete geçirecek (di(er +eylerin yan sra, daha fazla spor yaparak) bir yap önermeye iten, artan hastalk says olabilir (ALM). Di(er CEO lar, ya+lanmann büyük bir sorun olmad(n; onlar sa(lkl ve artan potansiyelleriyle kültürel olarak ba+a çkabilir klmann önemli oldu(u görü+ünü belirtmi+lerdir. CEO lardan biri ya+lanmaya olumlu tarafndan bakmay önermi+tir: ya+l ki+ilerin bir sürü (bo+) zamannnn oldu(unu unutmayalm; bu ki+ilerin bu zaman toplumumuzun +u anda yapt(ndan daha faydal +ekilde geçirmelerini sa(layabiliriz. Böylece, ya+llar toplumla daha fazla kayna+trabiliriz (9TA). Sayfa 12

12 1.1.3 Açk görü Tüm ülkelerde demografik sorun kabul edilse de, CEO larn bazlar "gelecekle ilgili açk bir görüe" sahip olma konusunda uyarda bulunurken; içlerinden biri yalanan nüfusun maliyetini tahmin etmeye yönelik aratrmalar deerlendirirken saduyunun gereinden söz etmitir. Tüm ülkelerde demografik sorun bu +ekilde kabul edilse de, CEO larn bazlar gelecekle ilgili açk bir görü+e sahip olma konusunda uyarda bulunmu+tur. CEO lardan biri, ya+lanan nüfusun maliyetini tahmin etmeye çal+an ara+trmalar de(erlendirirken sa(duyunun gere(inden söz etmi+tir. Bu ara+trmalarda genellikle hesaplamalar için sabit parametreler kullanlr; öte yandan gerçek çok daha karma+ktr. Yeni hastalklar ya da bo+anm+ aile saysndaki art+ gibi yeni olgularn gerçek etkisini tahmin etmek güçtür. Ayrca geçmi+te, ekonomistlerin sosyal koruma ve özellikle de emekli maa+laryla ilgili tahminleri ve felaket senaryolarnda sk sk yanldklar ortaya çkm+tr (9SP, FRA). Son olarak, demografik sorun, tüm ülkeyi ayn +ekilde etkilemedi(i; daha çok baz bölgeleri veya nüfusun belirli gruplarn etkiledi(i için çe+itlilik gösterebilir. Örne(in, baz Kuzey Avrupa ülkelerinde, bölgesel demografik de(i+im gibi ek sorunlar görülmektedir. Kuzey'de düzgün bir sosyal altyapnn korunmas gittikçe sorunlu olmaya ba+lam+tr. Nüfus gittikçe daha fazla güneye, özellikle güneydeki +ehirlere göç etmekte; ülkelerin kuzey bölümlerini terk etmektedir. Sonuç olarak, sosyal sigortallarn tümü için e+it haklarn sa(lanmas; örne(in, Kuzey'deki tenha bölgelerde ya+ayanlar için sorunlu olmu+tur. Güney deki insanlar ikinci ya da üçüncü nesil iç göçmenler oldu(u ve geldikleri bölgeyle olan duygusal ba( kaybettikleri için gelecekte daha fazla tart+lacak olan artan bölgeler aras dayan+ma anlamna gelir. (F9N). Sosyal güvenlikle ilgili baz idari görevleri Kuzey e kaydrmak için baz giri+imlerde bulunulmu+tur (F9N, NOR). Hollanda da, görü+meye katlan CEO lar arasnda çok fazla dile getirilen ve beklenen i+gücü skntsna vurgu yapan demografik sorunlarla ilgili daha kapsaml belirgin bir yakla+mla kar+la+tk. Di(er ülkelerdeyse, Hollanda sosyal güvenlik CEO lar, demografik soruna çözümün ekonomik büyüme oldu(unu belirttikten hemen sonra +u soruyu soruyorlar; bu ekonomik büyümeyi sürdürecek yeterli i+gücü olacak m? Sayfa 13

13 Bu nedenle, Hollandal CEO lar, gelecekte insanlarn i+gücü piyasasnda yalnzca daha uzun kalmayaca(n, ayn zamanda ya+am döngüsü görü+ünde, sosyal korumaya kapsaml yeni bir yakla+mn da geli+tirilece(i konusunda srarllar. Ya+am döngüsü konusunda, insanlarn ya+am a+amalaryla ilgili bir ayrm yaplmaktadr: 0-25 ya+: okul dönemi ya+: deneyim kazanma dönemi ya+: yo(un çal+ma dönemi ya+: çal+mann braklmas; ancak toplumda aktif rol oynama 80 ya+ ve üstü: ya+amn son günlerinin güzel geçirilmesinin sa(lanmas Sosyal haklar ve hizmetler farkl ya+am a+amalar çevresinde yaplandrlmal ve her biri için farkl bir tasarm olmaldr. Her ya+am a+amas için, toplu sözle+meler yaplabilir, çal+ma toplu sözle+mesi, bakm toplu sözle+mesi (çal+an ki+iler için, çocuklar hasta olanlar için) ya+llar için toplu sözle+me vb. Demografik konularla ilgili son sözde, çiftçilerin sosyal güvenli(i ile ilgili özel düzenlemeleri belirtmek istiyoruz. Böyle özel planlar uyguland(nda, görü+meye katlanlar gittikçe devlet tarafndan desteklenecekleri konusunda hemfikirdiler; ulusal çiftçileri desteklemek için kabul edilebilir bir yol gibi görünüyor (F9N). 1.2 Göç Sosyal güvenli(in yakn gelece(iyle ilgili çok önemli bir olgu da, özellikle Avrupa ülkelerine yaplan göçlerdeki art+tr. Baz Kuzey ülkeleri, demografik sorunu daha fazla göçe izin vererek çözme olasl(n ya da gere(ini dü+ünmektedir. Öte yandan göç, politik ve kültürel bak+ açsndan oldukça sorunlu bir konu olarak dü+ünülmektedir; bir ülkede olmas istenen türde+li(i (+u anda hiç olmad( kadar de(i+tirdi(i gibi) de(i+tirmeyecek midir (F9N, NOR)? Sayfa 14

14 Göçün demografik sorunlarn bir çözümü olarak görülmemesi gerekiyor çünkü göçmenler toplumla bütünletiklerinde, onlar da çok sayda çocuk yapmaktan kaçnyorlar. Benzer sesler Güneyden de yükselmektedir; CEO lar göçün demografik sorunlarn bir çözümü olarak görülmemesi konusunda uyaryorlar (9SP, POR). Göçmenler toplumla bütünle+tiklerinde, onlar da çok sayda çocuk yapmaktan kaçnmaya ba+lyorlar. Ayrca, bugün çal+maya ba+layan göçmenler, bundan yl sonra emekli olacaklar ve onlar da ya+llk sorununun bir parças haline gelecekler (9SP, POR). Bunun yan sra, göçmenler ve özellikle tespit edilen yasad+ olanlar, di(er ortalama çal+anlarla kyasland(nda e+it sürede prim ve vergi ödememesine ra(men sosyal haklardan yararlanabilmektedir (9SP). Ancak, baz CEO lar, yasal ve yasad+ göç sürecinin durmayaca( görü+ündedir. Nüfusun, göçün artabilece(i konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Yasad+ göçmenlerle ilgili belirli bir sorun bulunmaktadr. Bu göçmenlerden büyük bir ksmn yasal göçmene dönü+türmek için kapsaml yasalla+trma kampanyalar düzenlendi (9SP). Yasalla+trma i+lemleri, yasad+ i+çileri su yüzüne çkard ve onlar hem sosyal sisteme katklar hem de sosyal haklar açsndan sisteme dahil etmi+tir (9SP, POR). Ayrca, göçmenler çok farkl bak+ açlarna sahip olabilmektedir; bazlar ülkede kalarak burada yeni bir ya+am kurmay isterken, bazlar ülkelerine geri dönmeyi (ya da ba+ka ülkelere gitmeyi ) istemektedir. Bu farkl tutumlar sosyal güvenlik sistemleri için sorunlar olu+turacaktr: bu farkl isteklere nasl yant verilecek (9SP)? CEO lardan biri giderek artan, ailelerin yeniden bir araya gelmesinden kaynaklanan sorunlar konusunda uyarmaktadr; kendi ülkelerinden gelen aile üyeleri de sosyal güvenlik sistemine bel ba(lamaya ba+layacaktr (9SP). 9rlanda da göç yakn bir tarihe kadar önemli bir konu de(ildi. Politika yapclar, izlenecek göç sosyal politikasnn temel hatlarn henüz çizememi+lerdir. 9rlanda ya göç son yllarda, ksmen, geli+en ekonomi nedeniyle çok büyük oranda artm+tr. Birkaç yl sonra nüfusun %10 unun göçmenlerden olu+mas beklenmektedir. 9rlanda gibi nüfusu her zaman son derece türde+ olan bir ülke için çok yeni bir olgu. Çok kültürlü bir ülke 9rlanda için yeni bir kavramdr. Bu yeni göç sorunlarn ölçmek ve bu sorunlarla ba+a çkmak için politikalar yava+ yava+ ba+latlmaktadr. Sayfa 15

15 Ülke halen, do(ru sayda göçmenin ne olaca(nn yantn ve bu göçmenlerin toplumla nasl en iyi +ekilde birle+tirilece(inin yollarn aramaktadr. Temel sorulardan biri, 9rlanda ekonomisi kötüye gitti(inde 9rlanda nn göçmenlerle ne yapaca(dr (9RL)? Lüksemburg da, göç ile ya+anan deneyim önemli bir yer tutmaktadr. Ülkedeki demografik durum, Fransa, Belçika ya da Almanya gibi kom+u ülkelerden gelen gençler nedeniyle di(er AB ülkelerine göre daha az kritik olabilir. Bir yanda, bu göç 30 ya+n altnda iyi e(itimli ki+ileri arayan giri+imcilerin taleplerini kar+lamaktadr. Di(er yanda ise, daha fazla sayda ki+i sosyal haklardan yararlanmakta ve sosyal risk olu+tu(unda sosyal güvenlik bütçesindeki harcamalarn artmasna neden olmaktadr. Bu durum daha çok, hastalk/sa(lk ve bakm ile i+sizlik için geçerlidir. Portekiz'den iyi +ekilde yaplandrlm+ göç ak+, Portekiz uyruklular Lüksemburg'a göç ederek ksa bir süre çal+tktan sonra sosyal haklardan yararlanmaya ba+lad( için bir tür sosyal turizm biçimini almaktadr. 9+sizlik sigortas haklarndan yararlananlarn nispeten yüksek bir yüzdesini Portekiz uyruklular olu+turmaktadr (LÜK). Avusturya da, yasad+ göç konusunda daha iyi bir bütünle+tirme politikasnn öneminden söz edilmi+tir (AVU). Sayfa 16

16 1.3 Deien aile yaplar Çe+itli ülkelerin üst düzey yöneticileri, aile hayat ile ilgili önemli toplumsal de(i+iklikler ve bunlarn sosyal güvenlik üzerine etkilerine dikkati çekmi+tir. Yeni kurulan aileler, sonraki e+ler, ailelerin yanna yerle+tirilen çocuklar ve ortak ebeveynlik gibi konularda sosyal güvenli(in gelecekteki konumu ne olacaktr (9NG, 9RL, BEL, LÜK)? Ailede önemli deiiklikler görülmektedir yeni kurulan aileler, sonraki eler, ailelerin yanna yerletirilen çocuklar ve ortak ebeveynlik konularnn nasl ele alnaca önemlidir. Kadnlarn çal+ma hayatna giri+i de, sosyal güvenli(in gelece(i üzerinde önemli ba+ka bir etken olmu+tur (9SP, FRA, POR, AVU). Kadnlarn çal+ma hayatndaki yerlerini al+yla birlikte, özellikle Avrupann Latin kökenli ülkelerinde, i+ ya+am ile aile ya+am arasnda bir dengenin olu+turulmasn sa(layacak önlemlerin alnmasnn önemi ortaya çkm+tr. Do(um oranlarndaki kötüye gidi+le ilgili bir +ey yaplacaksa, bu birincil öncelik olmaldr. Çiflerin her ikisinin de çal+masn ve çocuklarn yeti+mesini sa(layacak gerçek bir aile ortamnn olu+turulmasn sa(layacak politikalarn geli+tirilmesi gerekmektedir (9SP, FRA, POR). Bu politikalarn ayrmc bir etkisinin olmamasna dikkat edilmelidir; kadnlar anne rolüne sahip ev kadn konumuna geri itilmemelidir (9SP). Bu durum da çocuklar için günlük bakm olanaklarna ili+kin gereksinimleri artrabilir (POR). Ayrca, tek ebeveynli ailelerin says da giderek artmakta ve i+ ile çocuklarn yeti+tirilmesi arasnda daha karma+k sorunlarn ortaya çkmasna yol açmaktadr (9SP). Ancak, eski zamanlarda çok normal olmayan +ekilde, birçok kadn profesyonel olarak etkin olmamay ve bundan yirmi yl öncesine göre çok daha fazla +ekilde seçimlerini aile ya+amndan yana kullanmay tercih etmektedirler (9SP). Özellikle göçmenler arasnda, kadnlar (tekrar) çocuklarn yeti+tirmek için evde kalma e(ilimindedirler (9SP). Sayfa 17

17 1.4 6sizlik ve genel ekonomik durum CEO lardan bazlar, demografik e(ilimlerin o kadar da endi+e verici olmad( ve gerçek sorunlarn ba+ka bir yerde oldu(u konusunda srarlyd. CEO lar, ulusal ekonomilerin sosyal güvenlik sistemi üzerindeki etkisinin demografik eilimlerden daha fazla olacan dile getiriyor. Bu +ekilde, birçok CEO, demografik e(ilimlerden çok ulusal ekonomilerin geli+iminin sosyal güvenli(in gelece(i üzerindeki etkisinden söz etti (F9N, 9SV, ALM, HOL, 9SP, FRA, POR, AVU). Bu noktada duruma bak+ açlar da farkllk göstermektedir. Bazlar en dü+ük ekonomik büyümeyi gerektiren bir emekli maa+ reformunu dü+ünürken (F9N, ALM, HOL); bazlar kötüye giden bir ekonomide bile, ekonominin a+a(ya do(ru gidi+ini izleyecek olan emekli maa+larnn seviyesinin kuramsal olarak korunmasnn gereklili(ini vurgulam+tr. Ancak, böyle bir durumda sorunun mali ve teknik sürdürülebilirlik olmad(; nüfusun emekli maa+ miktarlarndaki negatif bir büyümeyi kabul edip etmeyece(i konusu üzerinde uzla+lan bir konudur (9SV). Bazlar, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirli(i için yllk en az %3 lük bir ekonomik büyümenin gerekli oldu(unu hesaplam+tr (FRA). Böylesine sürekli bir büyümenin gelecek yllarda ya da on yllarda devam edip etmeyece(i ise bir soru i+areti olarak kalmaya devam etmektedir. Bu büyüme devam etmezse, sosyal güvenlik sistemi, özellikle de emekli maa+ sistemi üzerinde yaplacak reformlar gerekli olacaktr. Bu tür reformlara kar+ halkn gösterece(i direnci ve tepkileri önlemek için de(i+im gere(ini açkça anla+labilir bir dille anlatmak önemlidir (FRA). Sayfa 18

18 CEO lardan bazlar genel ekonomik durumun i+sizlik rakamlar için i+sizlikle mücadeledeki gönüllü önlemlerden daha belirleyici oldu(unu vurgulamaktadr. Baz CEO lar, hem sosyal güvenlik sistemlerinin kendisinin hem de bu sistemler tarafndan korunan ki+ilerin, i+ gücü piyasasnn büyük ölçüde de(i+ti(ini fark etmesi gerekti(i sonucuna varm+tr; hiç kimse tüm i+ kariyerini yalnzca bir ya da birkaç tam zamanl i+te tamamlamay bekleyemez. Küçük ve geçici i+ler göz önünde bulundurulmas gereken bir gerçektir (AVU, ALM). Daha önce sözünü etti(imiz gibi, Hollanda da yeterli i+gücünü bulma olasl( ekonomik ba+arnn temel etkeni olarak dü+ünülmektedir (HOL). Yava+ ekonomik geli+me ve i+sizli(in bir arada oldu(u ülkelerde, sosyal güvenlik sisteminin tehlikede olaca( a+ikardr. Dolaysyla, mümkün oldu(unca çok sayda insana i+ bulunmas önemlidir (FRA, POR, AVU). Bunun yan sra, i+sizlikle mücadele yoksullukla mücadeleden ayr dü+ünülemez. Bazlar, i+sizlerin var oldu(u bilinen yapsal temel konusunda endi+elenmektedir (9SV). Ancak, tüm insanlara kolayca istihdam yaratlamaz (hasta ya da engelli ki+iler, bakmndan sorumlu olduklar çocuklar olan kadnlar vb.). Baz CEO larn görü+üne göre, etkinle+tirme politikas a+a(daki gruplar üzerinde odaklanmaldr: Profesyonel faaliyetlerini çocuk sahibi olma ve çocuk yeti+tirme ile birle+tirebilmeleri için kadnlar (FRA, HOL, 9SP) Birço(u i+gücü piyasasna giremedi(inden genç insanlar (LÜK) Daha uzun süre çal+malarn sa(lamak için çal+maya devam edebilecek çok ya+l olmayan ki+iler (FRA ve POR) Görü+meye katlan di(er ki+ilerin yo(unla+t( nokta, gizli i+sizlik ve çal+ma yetersizli(i ve hastalk konularnda daha fazla programn harekete geçirilmesi gere(i olmu+tur (9SV, ALM). 9+gücü piyasasndaki arz ve talep arasnda devam eden yapsal uyu+mazlk da artan bir sorun kayna(dr. Sayfa 19

19 Bu uyu+mazlk, yetersiz e(itimle (yetersiz e(itime sahip çok sayda ki+i ya da üniversite diplomasna sahip çok sayda ki+i) (F9N, LÜKS), yetersiz co(rafi hareketlilikle (yüksek i+sizlik oranna sahip bölge ile doldurulamayan i+ alanlarna sahip bölgeler) (F9N), çal+an (in-work) ve çal+mayan (out-of-work) gelirleri arasndaki farkn çok az olmasnn (F9N, 9SV) yan sra, çal+ma eti(indeki gerileme (yerli halkn artk baz i+leri artk yapmak istemeyi+i) ile ba(lantldr (9SV). Göçmen gruplarnn bazlar arasnda kadnlarn çal+masna kar+ gösterilen direnç de önemli bir sorun olarak belirtilmektedir (9SV, DAN, NOR, HOL). Hedefi belirgin planlar faydal olabilir: dilin ö(renilmesi ve uyarlanm+ ve nitel e(itim burada dile getirilebilir. Müslüman kadnlar gibi i+gücü piyasasnda yeterli temsile sahip olmayan gruplarn i+gücü piyasasna daha fazla katlmasna yardmc olabilir (NOR, DAN). Ancak, hedef belirleme, örne(in i+gücü piyasasna girmek istemeyen ki+ilere (kadnlara) özel sosyal yardm hakk gibi ( ba+ örtüsü sosyal hakk ola(an sosyal yardm hakkndan daha dü+üktür) ya da ikiden fazla çocu(u olan aileler için aile ödeneklerinin toplanmasna kar+ önlemler gibi o ülkenin i+ eti(i de(erlerini kabul etmeyen gruplara odaklanan özel sosyal güvenlik planlarnn ya da düzenlemelerinin olu+turulmas anlamna da gelebilir. Di(er CEO lar sosyal güvenli(in gelece(ini tahmin etme olasl(ndaki önemli de(i+iklikleri dile getirmi+tir. Sosyal güvenlik sistemleri 19. yüzylda hayata geçirildi(inde, bat toplumlar kapal ekonomilere sahipti, istihdam düzeyleri a+a( yukar istikrarlyd ve sistemin yeniden bölü+türme etkileri belirli bir ölçüye kadar biliniyordu; hatta tahmin edilebilirdi. Yimdiyse, resim tamamyla de(i+ti; gelecek beklentileri daha az belirgin, ekonomik beklentiler daha "hassas" (FRA). Sayfa 20

20 Sosyal güvenlik kayd olmadan çalmayla mücadelede aadaki etkenler önemlidir: Sistemin effafl beyan etmeme daha sonra sosyal haklarn kaybna neden olur Çeitli sosyal kurumlar arasndaki ibirlii Halkn sosyal güvenlik bilincini güçlendirme Kayt d çalanlarn belirlenmesi için daha fazla denetim 1.5 Sosyal güvenlik güvencesi olmadan çalma Genel olarak kayt d ve gelirin düük beyan edildi i çalma CEO lara kayt d+ ve gelirin dü+ük beyan edildi(i çal+mann önemiyle ilgili soru soruldu(unda, genellikle görü+lerini belirtmekte tereddüt etmi+lerdir. Genel izlenim, ülkenin kayt d+ ve gelirin dü+ük beyan edildi(i çal+ma ile kar+ kar+ya oldu(u ve bunun i+gücü piyasasnn çe+itli sektörlerini farkl +ekilde etkiledi(i yönündedir. Ayrca, ço(u CEO önlemlerin alnd(n, ancak daha yaplabilecek çok +eyin oldu(unu belirtmi+tir. Neredeyse tüm ülkelerde, görü+me yaplan CEO lar daha nitelikli verilere gerek duyduklarn söylemi+lerdir. Bunun yan sra, ayn ülkedeki CEO larn ülkelerindeki kayt d+ ve gelirin dü+ük beyan edildi(i çal+mayla ilgili görü+lerinin oldukça farkl olu+u da çarpcdr. Genellikle, kayt d+ ve gelirin dü+ük beyan edildi(i çal+ma, yasal ve özellikle yasa d+ göçmenlerle de ilgilidir. Bu konuyu biraz daha ayrntl ele almaya çal+alm. Ayn ülkedeki CEO larn, çok sayda ya da snrl sayda ki+inin kayt d+ ya da gelirin dü+ük beyan edildi(i ekonomide (di(er bir deyi+le, gelirleri/i+leri için sosyal güvenlik kurumlarnda kaytl olmadan çal+an) çal+t(na dair görü+leri arasnda büyük farkllklar bulunmaktadr (9SV, HOL, BEL, ALM, 9RL, 9SP, FRA). Bu durum, mutlak rakamlarla kayt d+ çal+anlarn (hem yerli halk hem de yasad+ yabanclar) saysnn snrl olmasndan; ancak saylarnn belirli sektörlerde (oteller, restoranlar, temizlik ve özel hanelerdeki di(er küçük hizmetler gibi) göreli olarak daha fazla olu+undan dolay kaytl çal+anlar piyasann d+na itmesinden kaynaklanyor olabilir. Kayt d+ çal+anlarn says az olsa da, baz örnekler halkn dikkatinden kaçmamakta ve önemli toplumsal ve politik kar+kl(a neden olabilmektedir (9SV). Sayfa 21