FZK ÖRETM UYGULAMALARINDA KARILAILAN GÜÇLÜKLER

Transkript

1 FZK ÖRETM UYGULAMALARINDA KARILAILAN GÜÇLÜKLER Ali Rıza AKDENZ Orhan KARAMUSTAFAOLU ** Özet Fizik derslerindeki laboratuvar uygulamaları etkin, anlamlı ve kalıcı bir örenme ortamı oluturduu için fen bilimlerinin öreniminde büyük önem taımaktadır. Bu çalımanın amacı, fizik uygulamalarında, örenci ve dersi yürüten öretim elemanlarının görülerine dayalı olarak karılaılan problemleri tespit etmektir. Bu çalıma özel durum yaklaımı kullanılarak yürütüldü. Aratırmanın örneklemini, eitim-öretim yılında fizik uygulamalarına katılan Fen Bilgisi Öretmenlii Programı örencileri arasından rastgele seçilen 100 örenci ve bu dersleri yürüten 7 öretim elemanı oluturmaktadır. Bu aratırmada elde edilen veriler, gelitirilen anket ve mülâkat yöntemleriyle toplanmıtır. Aratırmada, uygulamalarda yürütülen yaklaım ile kullanılan araçgereç ve laboratuvar kılavuzunun yetersizlii örencilerin büyük bir çounluunu istenen düzeyde deneyleri yapmaya yönlendiremedii sonucuna varılmıtır. Aratırma sonuçlarına dayalı olarak, fizik uygulamalarının daha etkin yürütülebilmesi için bu uygulamaların yapıldıı ortamların yeniden düzenlenmesi ve örencilerin uygulamalara olan ilgisini artırıcı çada örenme kuramlarına paralel yaklaımların gelitirilip kullanılması gerektii önerilmitir. güçlükler Anahtar sözcükler: Fizik uygulamaları, fen bilgisi öretmen adayı, uygulamalarda karılaılan Abstract The laboratory studies in physics courses have a great importance because of constructing an active and permanent learning environment. The purpose of this study is to determine encountered difficulties in Physics Laboratory Applications (PLA) with the help of views about students and lecturers. In this study, case study research methodology was used. The sample was consisted of 7 academicians responsible to implement PLA lessons and 100 students, randomly selected from junior science student teacher, enrolled in PLA course in academic year. A survey and interviews were carried out with the study sample. Data showed that most of the students did not make experiments effectively because of ineffective laboratory approach and insufficient laboratory equipment and guide. It is based on the results of the study, some suggestions, reorganizing a laboratory environment and using contemporary learning theories in the activities, were given to make PLA more effective. applications Key words: Physics laboratory applications, science student teacher, encountered difficulties in Yazıma Adresi: Doç. Dr. Ali Rıza Akdeniz ve **Ar. Gör. Orhan Karamustafaolu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eitim Fakültesi Orta Öretim Fen-Matematik Alanlar Eitimi Bölümü, Soutlu/Trobzon.

2 Ülkelerin her alanda gelimesi bireylere çaın gerektirdii niteliklerin kazandırılmasına balıdır. Bu niteliklerin çou, bireylerde mantıklı ve objektif bir düünce sistemi gelitirmeye çalıan fen bilimlerinin hedefleri arasında yer almaktadır. Bireyler fenle ilgili plânlı ve programlı ilk kazanımlarını eitim kurumlarında gelitirmeye balarlar. Bu nedenle; aratıran, tartıan, deneyen, gözlem yapan ve sürekli olarak bilgilerini gelitirerek bilimsel tutumlar kazanan bireylerin yetitirilmesinde fen bilimleri eitimi önemli bir ileve sahiptir (Tobin, 1986; Çilenti, 1985). Fen bilimlerinden biri olan fiziin aratırma konularının, günlük hayatın her aamasında karılaılabilir olması fizik öretiminde örencilerden beklenen davranı deiikliklerinin laboratuvar ortamındaki uygulamalarla kazandırılmasını zorunlu hâle getirmitir. Bilindii gibi, 19. yüzyılın ortalarından itibaren fen bilimlerinde laboratuvar metodu, özellikle fizik öretimindeki yaklaımlardan biri olarak kabul edilmi olup, bu metodun öneminin gittikçe arttıı ifade edilmektedir (Wheatley, 1985; Çepni, Akdeniz ve Ayas, 1995). Bu metot, örencinin kendi gözlem ve deney sonuçlarına balı bir düünce sisteminin olumasını amaçlamaktadır. Örenme sürecinde de örencilerin daha aktif olmalarını salayarak aratırmaya karı ilgilerini artırıp onlara yaratıcı düünmeye yöneltmektedir. Laboratuvar metodu gözlem, gösteri ve deney yöntemlerine yer vererek uygulanmaktadır. Gözlem yöntemi; bir nesne, olay ve varlıın amaca uygun olarak gözle veya yardımcı araçlarla örenciler tarafından aratırılarak izlenmesidir. Gösteri yöntemi, öretmenin bir konuyu sınıfta veya laboratuvarda örencilerin önünde araç ve gereçler kullanarak açıklamasıdır. Deney yöntemi, herhangi bir olay veya varlıı meydana getiren ilikilerin daha iyi anlaılmasını salamak amacıyla laboratuvar veya benzeri özel sınıflarda plânlı ve programlı bir çalıma düzenine dayanır. Bununla birlikte, belirtilen tekniklerin kullanımında laboratuvar uygulamalarının ispat, aratırma ve bulu olmak üzere üç farklı yaklaımla yürütüldüü bilinmektedir (Ayas, Çepni ve Akdeniz, 1995). lgili literatür incelendiinde, laboratuvar uygulamalarının eitime olan katkısı üzerine çeitli çalımalar yapıldıı görülmektedir (ahin, 2001; Hofstein ve Lunetta, 1982; Bates, 1978). Bunların yanında, örencilerin laboratuvar çalımaları sürecinde sergiledikleri psikomotor davranıları inceleyen ve laboratuvar etkinlikleriyle örencilere kazandırılması hedeflenen davranıların belirlenmesi hakkında öretmen ve örencilerin görülerini yansıtan çalımalar da vardır. Beasley çalımasında örencilerin laboratuvar uygulamalarıyla teorik derslerde gördükleri kavramları daha iyi örenebildiklerini ve kendi balarına deney setlerini kurabilme becerisini kazandıklarını vurgulamıtır (Beasley, 1985). Konuyla ilgili bir baka aratırmada ise Aydodu, uygulamalar sürecinde karılaılan en önemli problemleri; teorik derslerle laboratuvar uygulamalarının paralel olmaması, uygulama derslerine yeterli zaman ayrılmaması ve öretici rehberliinin eksiklii olarak ifade etmitir (Aydodu, 1999). Ülkemizde ilk ve orta öretim kurumlarında çalıan öretmenlerin laboratuvar amaç ve uygulamaları hakkında yeterli eitim almadıkları ve bu nedenle kendilerini yeterli görmedikleri, okullardaki araç-gereç yetersizlii gibi sorunlardan dolayı laboratuvar çalımalarını etkin bir ekilde yürütemedikleri bilinmektedir (Çepni ve di., 1995; Sılay, Çallıca ve Kavcar, 1998). Ayrıca, öretmenlerin çounun laboratuvar araç gereçlerini iyi tanımadıkları, ne amaçla ve nasıl kullanacaklarını bilmediklerini ortaya koyan çalımalar da vardır (Ayas, Akdeniz ve Çepni, 1994; Akdeniz, Çepni ve Azar, 1998; Kavcar ve Erol, 1998; Özmen ve Ayas, 2001).

3 Bu aratırmalar ülkemizde öretmenlere laboratuvar metodunun uygulamasına yönelik bilgi ve becerilerin hizmet öncesi ve içi programlarda gerekli düzeyde kazandırılamadıını düündürmektedir. Bununla birlikte, eitim fakültelerinin yeniden yapılanma sonrası YÖK ün hazırladıı dokümanlarda fizik derslerinin içeriklerinin belirlenmesine ramen uygulamalara yönelik açıklamalara yer verilmemesinin (YÖK, 1998) aynı kurumlara öretmen yetitiren programlarda fizik dersi uygulamalarının farklı ekillerde yürütülmesine sebep olduuna inanılmaktadır. Bu balamda, ülkemizdeki eitim fakültelerinde fen bilgisi öretmen adaylarına yönelik yürütülebilecek fizik uygulama derslerinin ortak amaç, içerik ve yürütme yaklaımlarını kapsayan programların gelitirilebilmesi için laboratuvar uygulamalarını konu alan aratırmaların yapılması gerekmektedir. Bu çalımanın amacı, fen bilgisi öretmenlii programındaki fizik uygulamalarının yürütülmesi sürecinde karılaılan güçlükleri örenci ve dersi yürüten öretim elemanlarının görüleri dorultusunda tespit etmektir. Yöntem Bu aratırma özel durum yaklaımı kullanılarak yürütüldü. Bu yaklaım özel bir duruma yönelik olarak çeitli tekniklerle elde edilen verilerin, sebep-sonuç ve deikenlerini karılıklı ilikileri cinsinden açıklayabilmeye olanak salar (Yin, 1989; Meriam, 1988). Evren ve Örneklem: Aratırmanın evrenini eitim ve öretim yılı bahar yarı yılında K.T.Ü. Fatih Eitim Fakültesinde fizik uygulamalarına katılan lköretim Bölümü Fen Bilgisi Eitimi Programı 1.sınıf örencileri ve bu dersleri yürüten öretim elemanları oluturmaktadır. Aratırmanın örneklemi ise ilgili derse katılan örencilerden rastgele seçilen 100 örenci ve bu dersleri yürüten 7 öretim elemanından meydana gelmektedir. Veri Toplama Araçları: Aratırmada elde edilen veriler, gelitirilen anket ve mülâkat yöntemleriyle toplanmıtır. Örencilere uygulanan anket, laboratuvar uygulamalarının amacına uygun ve etkin olmasını olumsuz yönde etkiledii düünülen 10 u çoktan seçmeli ve 3 ü açık uçlu olmak üzere toplam 13 soruyu içermektedir. Mülâkatlar öretim elemanlarının uygulama derslerini yürütürken karılatıı sorunlar ve bunların çözüm önerileri yönünde onların görülerini belirlemek amacıyla yürütülmütür. lem: Öretim elemanları uygulama derslerini, deney kılavuzunda belirtilen konulara uygun deneyleri genel olarak 5 erli örenci grupları oluturarak yürütmülerdir. Her deneyden bir set olmasından dolayı dönüümlü olarak, her iki dönemde toplam 16 deney yaptırılmıtır. Deneylerin gerçekletirilmesinde kullanılan kılavuz konu, amaç, araç-gereç, ön bilgi, deneyin yapılıı ve deerlendirme kısımlarından olumaktadır. lk haftalar

4 uygulamaların amaçları, nasıl yürütülecei ve deerlendirilecei hakkında genel açıklamalar yapılmıtır. Örencilerin gerçekletirecei deneyleri laboratuvar kılavuzu ve farklı kaynaklardan da çalımaları istenmitir. Örencilerin deneyleri yardım almadan yapmaları amaçlanmıtır. Ancak bu süreçte güçlük çeken gruplara öretim elemanı yardımcı olmutur. Deney sonrası örencilerden, kazandıklarını düündükleri en az üç davranıı belirtmeleri, deneyden elde ettikleri verileri ve kılavuzda yer alan soruların cevaplarını bir rapor düzeninde bir sonraki deneyden önce sorumlu öretim elemanına teslim etmeleri istenmitir. Bu raporların incelenmesi sonucu verilen notlar dersin deerlendirilmesinin % 20 sini oluturmutur. Uygulanan anketin birinci bölümünü oluturan çoktan seçmeli sorulardan elde edilen bulgular incelenerek yüzdeliklerine göre tablolar hâlinde verilmitir. Anketin ikinci bölümünde yer alan açık uçlu sorulara verilen cevaplar ve öretim elemanlarıyla yürütülen mülâkatların verileri, örneklemin özellikle ortak noktalara vurgu yaptıkları ifadeler dikkate alınarak soru-cevap eklinde sunulmutur. Bulgular Yöntem bölümünde belirtilen uygulamaların yürütülmesi sonunda, çalımanın örneklemine anket ve mülâkat tekniklerinin uygulanmasıyla elde edilen veriler üç alt balık hâlinde düzenlenmitir. A. Anketteki Çoktan Seçmeli Sorulardan Elde edilen Bulgular: Örneklemi oluturan örencilere uygulanan çoktan seçmeli anket sorularından elde edilen bulgular 5 ana balık altında yüzdeliklerine göre incelenerek Tablo 1 de verilmitir. Tablo 1. Laboratuvarların Etkin Kullanımını Belirleyen Faktörlerle lgili Örenci Görüleri (N=100) Maddeler hayır % kısmen % evet % Laboratuvarda bulunan araç-gereç sizce yeterli mi? Laboratuvar kılavuzu deneyi anlayıp yapabilmenize faydalı oluyor mu? Laboratuvar ortamı sizi deneylere motive ediyor mu? Deney sonunda yazdıınız raporlar deneyi kavramanıza yardımcı oluyor mu? Mezun olduunuz lisede fizik dersinde laboratuvar uygulaması yaptınız mı? Tablo 1 de görüldüü gibi, örneklemdeki örencilerin; tamamına yakını laboratuvarda kullanılan araçgereçlerin yeterli olmadıını belirtirken %24 ü deneylerin anlaılmasında laboratuvar kılavuzunun faydalı olduunu ifade etmitir. Örencilerin %33 ünün laboratuvar ortamının kendilerini hiç motive etmediini vurgularken yaklaık aynı orandaki örenciler de deney sonunda yazılan raporların, deneyleri kavramalarına yardımcı olduu yönünde görü belirtmilerdir. Örneklemdeki örencilerin sadece %22 sinin mezun oldukları liselerde düzenli olarak fizik laboratuvarı uygulamaları yaptıkları Tablo 1 de görülmektedir.

5 Tablo 2. Laboratuvarda Deney Öncesi Hazırlık Düzeyi ile lgili Örenci Görüleri (N=100) Madde Sorumlu olduunuz deneyi yapmadan önce ne ölçüde bir ön hazırlık yaptınız? Ön hazırlık yapmıyorum Deneyi önceden yapan arkadalarıma soruyorum Laboratuvar kılavuzuna çalııyorum Laboratuvar kılavuzuna ek olarak baka kaynaklardan da faydalanıyorum % 4 % 15 % 71 % 10 Örneklemin %71 i laboratuvarda deneylerini yapabilmek için ön hazırlık olarak sadece laboratuvar kılavuzuna çalıtıklarını, %10 u laboratuvar kılavuzu dıında Modern Üniversite Fizii, Fiziin Temelleri gibi baka kaynaklardan da faydalandıklarını, %4 ü ise hiçbir ön çalıma yapmadıklarını belirtirlerken, grubun %15 i de deneyi daha önceden yapan arkadalarına danıtıklarını ifade etmilerdir. Tablo 3. Laboratuvar Uygulamalarında Örencilere Göre Etkili Örenme ekilleri (N=100) Madde Laboratuvar uygulamasının örenmeye katkısı hangi yolla sizce daha etkili olur? Öretim elemanını gözleyerek Deneyi bizzat yaparak TV-videodan seyrederek % 4 % 88 % 8 Tablo 3 te görüldüü gibi laboratuvar uygulamalarında en etkin örenme eklinin; örneklemdeki örencilerin %88 i deneyi bizzat kendilerinin yaparak, %8 i TV-video gibi öretim materyallerinden izleyerek, %4 ü de öretim elemanını gözlemleyerek olacaını ifade etmilerdir. Tablo 4. Fizik Laboratuvarlarının Uygulama ekli ile lgili Örenci Görüleri (N=100) Maddeler Deney gruplarınızın kaç kii olmasını isterdiniz? % 13 % 38 % 34 % 15 Bir dersin laboratuvar uygulaması haftada kaç ders saati olmalıdır? % 5 % 30 % 25 % 40 Tablo 4 ten elde edilen verilere göre, örencilerin büyük bir çounluu deney gruplarının 2-3 kiiden olumasını tercih etmektedirler. Bunun yanında, haftalık laboratuvar uygulama süresinin 2 saatten fazla olması gerektiini düünenlerin oranı %65 tir. Bu oran, uygulama süresinin 1 ya da 2 saat olmasını yeterli bulanların toplamının yaklaık iki katıdır. Tablo 5. Laboratuvar Uygulamaları Sürecinde Öretmen Örenci likisi ile lgili Örenci Görüleri Madde Deneylerinizi yaparken karılatıınız sorunları çözebilmek için kime danııyorsunuz? Danımıyorum (N=100) Grup arkadalarıma Lab. sorumlusuna Ders sorumlusuna % 8 % 32 % 52 % 8 Tablo 5 te görüldüü gibi deney yaparken karılatıkları sorunların üstesinden gelmek için örneklemdeki öretmen adaylarının %52 si laboratuvar sorumlusuna, %8 i ders sorumlusuna, %32 si grup arkadalarına danıırken %8 i de danımıyorum., eklinde görülerini belirtmilerdir.

6 B. Anketteki Açık Uçlu Sorulardan Elde Edilen Bulgular: Örneklemdeki örencilerin açık uçlu sorulara verdikleri cevaplar aaıda soru-cevap eklinde verilmitir. Cevapların sunulmasında özellikle ortak noktalara vurgu yapılmıtır. Ayrıca, örneklemden elde edilen ilginç cevaplar tek kii tarafından ifade edilmi olsa bile belirtilmitir. 1-Teorik dersleriniz ile laboratuvarda uygulamasını yaptıınız deneyler arasında ne ölçüde iliki var? Kısaca açıklayınız. Aratırmaya katılan örencilerin yaklaık %70 i laboratuvarda uygulaması yapılan deneyler ile teorik derslerin birbirleri ile ilikili olduunu ancak derslerde tartıılan konuları içeren deneylerin, laboratuvardaki fiziksel yetersizlikten dolayı birçok defa teorik bilgilerin tartııldıı hafta içerisinde yapılamadıını belirtmilerdir. Aynı ekilde, örencilerin yaklaık %25 i dönem içerisinde açıklanan konular ile yapılan deneylerin birbiriyle örtümediini ifade etmilerdir. 2- Laboratuvar çalıması sürecinde karılatıınız sorunları kısaca belirtiniz. Örneklemdeki örencilerin yaklaık %80 i orta öretim yıllarında etkin bir laboratuvar uygulaması görmediklerini bundan dolayı laboratuvarda deney düzeneklerini oluturmada ve bazı araç-gereçlerin çalıma prensiplerini anlamada zorlandıklarını ifade etmilerdir. Ayrıca, laboratuvar kılavuzunda deneyin yapılıı bölümlerinin kendilerinin anlayabilecei ekilde açık yazılmadıını, öretim elemanlarının deney gruplarıyla yeterince ilgilenemediklerini, deney düzeneklerindeki cihazlarda sık sık meydana gelen teknik arızaların deneylerini zamanında tamamlamalarına ve düzenli olarak yapmalarına engel olduunu ifade etmilerdir. 3- Laboratuvar derslerinin daha etkin bir ekilde yürütülebilmesi için neler önerebilirsiniz? Aratırmaya katılan örencilerin, daha etkin bir laboratuvar dersi uygulanabilmesi için belirttikleri öneriler aaıda maddeler hâlinde sunulmutur. a) laboratuvar ortamı örencinin dikkatini çekecek ekilde düzenlenmeli b) laboratuvarlar teknolojinin getirdii fiziksel donanıma yeterli düzeyde sahip olmalı c) laboratuvar sorumluları daha fazla olmalı d) laboratuvar ders saatleri arttırılmalı e) her grup aynı hafta aynı deneyi yapmalı f) deney gruplarını oluturan örenci sayısı azaltılmalı g) laboratuvar kılavuzu tam olarak anlaılabilecek ekilde yeniden düzenlenmeli h) yapılan deneylerin sonuçları tartıılmalı. C. Fizik Uygulamalarında Görev Alan Laboratuvar Sorumlularıyla Yapılan Mülâkatlardan Elde Edilen Bulgular: Örneklemi oluturan laboratuvar sorumlusu öretim elemanlarıyla yürütülen mülâkatlarda kendilerine yöneltilen sorulara verdikleri cevaplar önemli noktalara vurgu yapılarak aaıda verilmitir.

7 1-Laboratuvar uygulaması derslerini yürütürken genellikle karılatıınız sorunlar nelerdir? Teorik dersler ile yaptırdıınız deneyler ne ölçüde paralellik gösteriyor? Bu soruya verilen cevaplar incelendiinde; laboratuvar ortamının küçük ve deney masalarının az olması, malzeme ve araç-gereç yetersizlii, deney gruplarını oluturan bireylerin fazlalıından tüm örencilerin deneylere katılımının istenen düzeyde salanamadıı, bazı deneyler için iki ders saatinin laboratuvar uygulamaları için yeterli olmadıı ve örencilerin deneylere hazırlıksız gelmeleri gibi sorunlarla karılaıldıı anlaılmaktadır. Laboratuvar sorumluları genel olarak bu sorunun ikinci kısmına ise, örencilerin derste teorik olarak örendikleri bilgileri laboratuvar ortamında uygulama imkânı bulduklarını ancak, yaptırdıkları deneyler ile ders konularının bazen uyumamasından örencilerin deneye olan ilgisinin azaldıını ve örencilerin yaptıkları deneyleri anlamadıklarını düündüklerini ifade etmilerdir. 2- Laboratuvar uygulamalarının daha etkili yürütülebilmesi için ne gibi önerilerde bulunabilirsiniz? Örneklemi oluturan laboratuvar sorumlularının en çok vurguladıkları öneriler sırasıyla; laboratuvar ortamı temiz, havadar, aydınlık, örencileri deneylere motive edici bir ekilde düzenlenmeli, yeterli miktarda araç-gereç olmalı, deneyler daha çok fiziin temel kavramlarını yansıtacak ekilde güncel olaylardan seçilmeli, uygulamalar teorik dersten ayrı kredili bir ders olmalı ya da derse etkiyen yüzdesi arttırılarak örenciler için laboratuvar uygulamaları daha ciddi bir konuma getirilmeli ve laboratuarlarda mutlaka bir laboratuvar teknisyeni bulunmalı eklinde olmutur. Ayrıca baarılı son sınıf fizik örencilerine görev verilerek bu örencilerin, laboratuvar sorumlularının kontrolünde deney gruplarına yardımcı olmaları salanmalı, örencilerin deneye ön hazırlık düzeylerini tespit etmede laboratuvar sorumlularından bireysel olarak deil bir araya gelerek örencilerden beklenen ön davranıları belirlemeleri istenmeli, uygulama saati dıında laboratuvarda çalıarak becerisini gelitirmek isteyen örencilere bu imkân olabildiince sunulmalı, örencilerin deerlendirilmesi dönem sonunda uygulamalı olarak yapılmalı eklinde önerilerde bulunulmutur Çalımada elde edilen bulgulardan dikkati çeken noktalar u ekilde özetlenebilir: Örenciler, uygulanan ankette deneyleri bizzat kendilerinin yapmalarının faydalı olduuna inanırlarken, gruplarındaki örenci sayısının fazla olması, araç-gereçlerin yetersiz olması ve laboratuvar kılavuzunu iyi ekilde anlayamamalarının deneyleri istedikleri düzeyde yapmalarına engel olduunu belirtmilerdir. Ayrıca, örenciler ders saatlerinin ve deney gruplarıyla yeterince ilgilenebilecek öretim elemanı sayısının arttırılmasının gerekli olduunu ifade etmilerdir. Laboratuvar sorumlularıyla yapılan mülâkatlarda da, deney gruplarını oluturan örenci sayısının fazlalıından dolayı derse ilgisiz kalan örencileri deneye yönlendirmenin bir problem olduu, örencilerin deneyleri daha ciddiye almaları yönünde uygulamaların teorik dersten ayrı kredili bir ders olması ya da derse etkiyen yüzdesinin arttırılması gerektii ve tamir bakım görevi yanında uygulama saati dıında çalıacak örencilere yardımcı olması bakımından mutlaka bir laboratuvar teknisyeninin uygulama derslerinin yapılacaı ortamda görevlendirilmesinin gereklilii yönünde görüler ifade edilmitir.

8 Sonuçlar ve Tartıma Bu aratırma, K.T.Ü. Fatih Eitim Fakültesinin Fen Bilgisi Öretmenlii Programlarında bulunan Fizik I ve II derslerinin uygulamalarında karılaılan güçlükleri ortaya koyması açısından önemlidir. Aratırma sürecinde uygulanan anket ve mülâkat verileri, laboratuvarların hem ortam hem de araç-gereç bakımından yetersiz olduunu göstermitir. Bundan dolayı örencilerin, deneylerini dönüümlü gerçekletirmesi bir baka deyile her grubun farklı deneyi aynı ders saatinde yapmasını, teorik derslerde gördükleri bilgilerle laboratuvarda yaptıkları uygulamaların paralel olarak yürütülmemesine sebep olmaktadır. Bu durumun, laboratuvar uygulamalarında örencilere kazandırılması düünülen davranıların gerçeklemesine engel oluturacaına inanılmaktadır. Aydodu nun (1999), kimya laboratuvarlarında karılaılan problemler konulu çalımasında benzer sonuca vardıı görülmektedir. Örencilerin büyük bir çounluu, laboratuvar kılavuzunun yeniden düzenlenmesi, laboratuvar ders saatlerinin artırılması, mevcut durumda en az 5 kiiden oluan grupların daha az sayıda olması, laboratuvarda bulunan sorumlu öretim elemanı sayısının artırılması gerektiini kendilerine uygulanan ankette belirtmilerdir. Bu bulgulardan fizik laboratuvarlarının yürütülmesi ve mevcut ortamın örencileri pek memnun etmedii sonucuna varılmıtır. Mevcut kılavuzun örencileri deneylere yönlendirememesi ve dersin uygulama süresinin etkili kullanılamaması yönündeki verilerin, yüksek öretime giri için her yıl uygulanan ÖSS Örenci Seçme Sınavı sistemi içinde uygulamalara dönük soruların bulunmamasından ve buna dayalı olarak örencilerin büyük bir çounluunun orta öretim yıllarında laboratuvar uygulaması yapmamalarından kaynaklandıı düünülebilir. Örneklemdeki örencilerin yaklaık yarısının deneylerini yaparken karılatıkları problemleri laboratuvar sorumlularına söyleyememeleri, uygulamalardaki öretmen-örenci iletiiminin iyi olmadıı eklinde yorumlanabilir. Bu sonuçlar ahin ve Lehman ın yaptıkları çalımaların sonuçlarıyla da uyumludur (ahin, 2001; Lehman, 1989). Bununla birlikte, laboratuvar sorumlularıyla yapılan görümelerde laboratuvar uygulamalarının, örencilerin deerlendirilmesi yapılırken derse olan yüzdelik katkısının arttırılması ya da ayrı kredili bir ders olarak öretim programlarında yer alması, örencilerin deneyleri gerçekletirmeden sorumlu oldukları deney için ön davranılarının yoklanması yönünde önerileri, laboratuvar uygulamalarının beklenen düzeyde yürütülememesinin ve örencilerin deneylerde aktif rol alamamasının bir sonucu olduu düünülmektedir. Bu aratırma kısaca, fizik uygulamalarının yapıldıı ortamların yeniden düzenlenmesi ve örencilerin uygulama derslerine olan ilgisini artırıcı çada örenme kuramlarına uygun yaklaımların gelitirilip kullanılması gerektiini ortaya koymaktadır. Öneriler Elde edilen bulguların deerlendirilmesi sonucu, fizik uygulamalarının etkin olarak yürütülebilmesi için uygulamaların amaç, konu ve yaklaımlarının belirlenmesinde bu tür aratırmaların yapılması gerektii

9 önerilmektedir. lgili aratırmaların sonuçları dikkate alınarak yürütmede kullanılabilecek, örencileri aktif hâle getiren kılavuzların gelitirilmesi gerektiine inanılmaktadır. Bu tür materyaller, bilindii gibi deiik yaklaımlar esas alınarak gelitirilebilir. Günümüz örencilerinin ilgisiz durumları düünülerek resim ve grafiklerin sıkça yer aldıı ve çalıma yaprakları formunda hazırlanacak olan kılavuzların uygulamalarda daha faydalı olacaı düünülmektedir. Araç gereç eksikliklerinin tamamlanması yanında uygulamaları yürütecek elemanlarının, güncel yaklaımları kullanarak örencilere örenme sorumluluu veren dokümanların hazırlanması ve etkinliklerin yürütülmesi konularındaki becerilerinin gelitirilmesi gereklidir. Uygulamalarda gerçekletirilecek olan deneylerin ön davranıları öretim elemanları tarafından tespit edilmelidir. Deney öncesi bu davranıların örenciler tarafından kazanılıp kazanılmadıı, örencilerin derse hazırlıklı olarak gelip gelmedikleri titizlikle yoklanmalıdır. Bunlara ek olarak, uygulamaların etkin yürütülmesinde önerilecek dier önemli noktalarda maddeler hâlinde aaıda verilmitir. Düzenli, temiz, ferah ve fizik konuları ile ilgili bilgileri içeren afi-poster gibi materyallerle örencileri motive edici bir laboratuvar ortamı oluturulmalıdır. Laboratuvar uygulamalarının teorik derslerle paralel bir ekilde yürütülmesi için tüm grupların aynı deneyi yapması salanmalıdır. Ancak uygulamalar, dönüümlü olarak yaptırılacaksa bir laboratuvar sorumlusunun kontrolüne iki deney grubu verilecek ekilde laboratuvar uygulamalarına katılan eleman sayısı mutlaka artırılmalıdır. Deney gruplarındaki örenci sayısı azaltılarak örencilerin deneyleri bizzat kendilerinin yapmaları salanmalıdır. Örenci baarısının deerlendirmesinde uygulamalar daha aırlıklı olarak dikkate alınmalıdır. YÖK tarafından hazırlanan Eitim Fakültelerinde Öretmen Eitimi Programları içeriinde belirtilen laboratuvar uygulamalarının yürütülmesine yönelik bazı gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Laboratuvar çalımalarına yönelik bu ve benzeri aratırma sonuçları da dikkate alınarak tüm eitim fakültelerinde kullanılabilecek bir laboratuvar kılavuzu hazırlanmalıdır. Laboratuvarda bulunan araç-gereçlerin gerekli durumlarda tamir, bakım ve onarımı için bir laboratuvar teknisyeni görevlendirilmelidir. Fizik dersleri için YÖK ün önerdii haftada 4 ders saati teorik 2 ders saati laboratuvar uygulamasında örencilerin baarı puanları belirlenirken laboratuvar uygulamasından aldıkları notların genel baarı puanlarına etkisi daha fazla olmalı veya laboratuvar dersleri ayrı kredili bir ders olarak öretim programında yer almalıdır. Yukarıda verilen öneriler dikkate alınarak, fizik uygulamalarında karılaılabilecek güçlüklerin en aza indirilebilecei ve bilgiyi yapılandırabilen, neden-sonuç ilikisi kurabilen, yorum yapabilen, çözüm üretebilen fen bilgisi öretmenlerinin yetitirilmesine daha çok katkıda bulunulabileceine inanılmaktadır.

10 Kaynaklar Akdeniz, A.R., Çepni, S. ve Azar, A. (1998). Fizik Öretmen Adaylarının Laboratuvar Kullanım Becerilerini Gelitirmek çin Bir Yaklaım. III. Ulusal Fen Bilimleri Eitimi Sempozyumu. KTÜ. Trabzon. ( ) Ayas, A., Akdeniz, A.R. ve Çepni, S. (1994). Fen Bilimlerinde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-I. Çada Eitim Dergisi. Sayı 204. (21-25). Ayas, A., Çepni, S. ve Akdeniz, A.R. (1995). Fen Bilimlerinde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-II, Çada Eitim Dergisi. Sayı 205. (7-12). Aydodu, C. (1999). Kimya Laboratuvar Uygulamalarında Karılaılan Güçlüklerin Saptanması. H.Ü. Eitim Fakültesi Dergisi. Sayı 15. (30-35). Bates, G. (1978). The Role of The Laboratory in Science Teaching. (In M.B. Rowe (Ed.) What Research Says to Science Teacher, V: 1, Washington. DC: National Science Teachers Association). Beasley, W. (1985). Improving Student Laboratory Performance: How Much Practice Makes Perfect?. Science Education, Sayı 69. ( ). Çepni, S., Akdeniz, A.R. ve Ayas, A. (1995). Fen Bilimlerinde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-III. Çada Eitim Dergisi, Sayı 206, (24-28). Çilenti, K. (1985). Fen Eitimi Teknolojisi. Ankara: Kadıolu Matbaası. Hofstein, A. and Lunetta, V. (1982). The Role of The Laboratory in Science Teaching: Neglected Aspects of Research. Review of Educational Research, Sayı 52, ( ). Kavcar, N. ve Erol, M. (1998). Fizikte Deney Yöntemi Laboratuvar Yaklaımları ve Uygulama Örneklemine likin Bir Aratırma. III. Ulusal Fen Bilimleri Eitimi Sempozyumu. KTÜ. Trabzon. ( ). Lehman, J.R. (1989). Chemistry Teachers and Chemistry Students Perceived Advantages and Disadvantages of High School Chemistry Laboratories. School Science and Mathematics, Sayı 89. ( ). Merriam, S.B. (1988). Case Study Research in Education, A Qualitative Approach. London: Jossey-Bass Publishers. Özmen, H. ve Ayas, A. (2001). Kimya Öretmenlii Örencilerinin Laboratuvar Uygulamalarında Karılatıkları Güçlüklerin Tespiti. Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, Volume 2, Sayı: 21, 1-7. Sılay,., Çallıca, H. ve Kavcar, N. (1998). Türkiye deki Liselerde Fizik Eitimine likin Bir Anketin Deerlendirilmesi. III. Ulusal Fen Bilimleri Eitimi Sempozyumu. K.T.Ü. Trabzon. ( ). ahin, Y. (2001). Türkiye deki Bazı Üniversitelerde Laboratuvar Kullanımı ve Uygulanan Yaklaımların Deerlendirilmesi. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: K.T.Ü. Tobin, K. (1986). Student Task Involvement and Achievement in Process-Oriented Science Activities. Science Education, Cilt 1. Sayı 70. (61-72). Wheatley, J. (1975). Evaluating Cognitive Learnings In The Collage Science Laboratory. Journal Of Research in Science Teaching. Sayı 12. ( ). Yin, R. (1989). Case Study Research Design and Methods. Newbury Park: Sage, London. YÖK. (1998). Eitim Fakültesi Öretmen Yetitirme Lisans Programları. Ankara.

11 Summary DIFFICULTIES ENCOUNTERED IN TEACHING PHYSICS Ali Rıza AKDENZ Orhan KARAMUSTAFAOLU ** Laboratory applications in physics courses are of great importance since they provide an effective, meaningful, and long-lasting learning setting. The purpose of this study is to determine the difficulties encountered laboratory applications in physics courses. The study is a case study. Its sample consisted of seven academicians and randomly selected 100 students of first grade of primary school in Science Education Program, K.T.U. Fatih Faculty of Education. The data were gathered by means of a questionnaire and interviews. The questionnaire included 13 questions, 10 of which was of multiple-choice type and the 3 of which were open ended questions. The questions covered the variables thought to have a negative effect on the correct and effective use of laboratories. Interviews were conducted to uncover the difficulties lecturers faced during the applications and the solutions for these difficulties. It is found that the approach used in applications and the inefficiency of the materials and guidance do not lead students to perform the experiments at the desired level. This is because the lecturers are not able to realize their approach due to the lack of effective equipment and thus they could not rearrange the laboratory guide. Based on the results of the study, it is suggested that the settings where the applications are conducted be reorganized and that new approaches leading to student involvement in accord with the contemporary educational theories be developed for the physics courses to be much more effective. Addres for Correspondence: Doç. Dr. Ali Rıza Akdeniz ve **Ar. Gör. Orhan Karamustafaolu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eitim Fakültesi Orta Öretim Fen-Matematik Alanlar Eitimi Bölümü, Soutlu/Trobzon