MOMENTUM KAVRAMININ ÖRENME GELM SIRALAMASININ ARATIRILMASI

Transkript

1 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006), MOMENTUM KAVRAMININ ÖRENME GELM SIRALAMASININ ARATIRILMASI ebnem KANDL NGEÇ Gazi Üniversitesi Gazi Eitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Fizik Eitimi ABD Öretim Üyesi Pervin ÜNLÜ Gazi Üniversitesi Gazi Eitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Fizik Eitimi ABD Öretim Üyesi Mehmet Fatih TAAR Gazi Üniversitesi Gazi Eitim Fakültesi, lköretim Bölümü, Fen Bilgisi Eitimi ABD Öretim Üyesi Geli Tarihi: Yayına Kabul Tarihi: ÖZET Bu çalımanın amacı momentum ve onu oluturan elementer kavramların örenilme sırasını aratırmaktır. Çalımaya farklı ya gruplarından örenciler katılmıtır eitim öretim yılının bahar döneminin sonunda 6, 7, 8, 9 ve 10. sınıflarda okuyan toplam 158 örencinin katılımıyla bir uygulama yapılmıtır. Örencilerin sahip oldukları kavramsal hiyerariler, kavramsal iler hakkında yöneltilen açık-uçlu sorulara verdikleri cevapların nitel olarak analiz edilmesi yöntemiyle açıa çıkarılmıtır. Örencilere kütlenin korunumu, hız, momentum sabit olduunda kütle ile hızın orantılı kullanımı ve momentumu içeren gösteri deneyleri yapılmı ve bu deneylere ait sorular yöneltilmitir. Yaları 12 ile 16 arasında deien örencilerin katılımı ile gerçekletirilen çalımada momentum kavramı ile ilgili soruların baarı yüzdesinin dierlerine oranla fazla olduu görülmütür. Bulgular göstermektedir ki, momentum, onu anlamak için gerekli olduu düünülen kütle ve hızın tam olarak bilinmesine ihtiyaç duyulmayan bir kavramdır. O halde, momentum kavramının öretilmesi için hız kavramını öretmek öncelikli olan bir durum deildir. Anahtar Sözcükler: Momentum, hız, kütlenin korunumu, fen eitimi. INVESTIGATING THE LEARNING SEQUENCE OF THE CONCEPT OF MOMENTUM ABSTRACT The purpose of this study was to investigate the learning sequence of the concept of momentum and the elementary concepts that form it. Students from different age groups participated in this study. A total of 158 students from grades 6, 7, 8, 9, and 10 (ages 12-16) participated in this study in the spring semester By utilizing the method of introducing open ended questions about concept tasks and qualitatively analyzing the responses students concept hierarchies were revealed. In-class demonstration experiments were done about conservation of mass, velocity, using mass and velocity proportionately when mass is constant, and momentum. Students were required to answer questions related to each experiment. Results show that success rate in momentum questions are much higher than others. Findings suggest that understanding momentum does not require understanding the concepts of mass and velocity, which is thought to be necessary for understanding momentum. Therefore, teaching velocity prior to teaching momentum is not necessary. Key Words: momentum, velocity, conservation of mass, science education.

2 124 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri 1. GR Çizgisel momentum kavramı, kütle ve hız gibi temel iki kavramı içeren türetilmi bir niceliktir. Bu sebeple momentumun anlaılması fizik eitimcileri ve hatta psikologların dikkatini çeken bir fenomendir. Lawson ve McDermott (Lawson, 1987: 811) 28 üniversite örencisinin katılımıyla gerçekletirdikleri çalımalarında impuls-momentum ve ienerji kavramlarının ne derece anlaıldıını aratırmılardır. Aratırmada, bu kavramların fizik derslerinde ilenmesine ramen edinilen ezbere bilgilerin gerçek hayatta ortaya çıkan durumlara uygulanmasında yeterli olmadıı, daha derin seviyede bilgi gerektirdii vurgulanmıtır. Güne, ngeç ve Taar (Güne, 2002: 121) öretmen adaylarının momentum ve impulsu tanımlamaları üzerine bir çalıma yapmılardır. Elde edilen bulgular üniversite birinci sınıf örencilerinin bu kavramları tanımlamakta güçlük çektiini göstermektedir. Graham ve Berry (Graham, 1996: 75) sadece momentum ve impuls konularını içeren bir momentum hiyerari anketi gelitirmilerdir. Bu çalımadaki amaç, momentum ve impuls konularının örenilmesi sırasında geçilen aamaları bir örenme hiyerarisi eklinde modellemektir. Çalımaya yalarında ve momentum-impuls konularını derslerinde ilemi olan 549 örenci katılmıtır. Sonuçlara göre çalımaya katılan örenciler dört seviyeye (0, 1, 2, ve 3) ayrılmıtır. Buna göre: 0. seviyedeki örencilerin momentum hakkında ya kafalarının çok karıık olduu ya da kütleyi ihmal ederek tamamen hıza dayalı bir görüe sahip oldukları saptanmıtır. 1. seviyedeki örencilerin ise momentum ve impuls arasındaki iliki veya momentumun korunumu kanunundan habersiz olmalarına ramen momentumla ilgili temel fikirleri özümsedikleri ve ilgili durumları tanıyabildikleri ve hesaplayabildikleri tespit edilmitir. Bununla birlikte bu seviyedeki örenciler momentumu hâlâ bir vektör olarak algılamakta zorlanmaktadır. 2. seviyedeki örenciler örenme modeli hiyerarisinde biraz daha ilerlemi gözükmektedirler. Bu örenciler momentumu bir vektör olarak tanımlayabilmekte ve 1-boyutlu hareket içeren durumlar söz konusu olduunda impuls-momentum denklemini ve momentumun korunumu ilkesini uygulayabilmektedirler. 3. seviyedeki örencilerin momentum kavramını tamamen pekitirmi olduu tespit edilmitir. Bu seviyedeki örenciler

3 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006) 125 momentumun doası ile birlikte 2-boyutlu durumlar için impuls-momentum denklemini ve momentumun korunumu ilkesini iyi bir ekilde anladıklarını göstermilerdir. Piaget (Piaget, 1950) e göre bilisel örenme, kavramların hiyerarik sırayla örenilmesi eklinde olmaktadır. Böylece kompleks bir kavramın örenilmesi onu oluturan basit kavramların öncelikli örenimini gerektirmektedir. Ancak Raven (1965) yaptıı bir çalıma ile aksine kanıtlar elde etmitir. lkokul çocuklarında momentum kavramı üzerine bir inceleme balıklı bu çalımada momentumu anlamak için gerekli olduu düünülen kavramların kendi içindeki geliim (öncellik / sonralılık) sırası tayin edilmitir. Yaları 5 ilâ 8 arasında deien, anaokulu ve ilkokul 1., 2., 3. sınıfların her birinden yirmier kız ve erkekten oluan toplam 160 örencilik bir grup rasgele seçilerek bu aratırma yapılmıtır. Sonuçlar, çocukların momentum hakkında onu oluturan kavramları anlamaksızın, sezgisel olarak ve bu kavramların ayrı ayrı deil, fakat birlikte nasıl bir etki dourduuna yönelik bir anlayıa en batan sahip olduklarını göstermitir. Burada karmaık (kompleks) kavramın çocuun bilisel düzeyine uygunluu da önemlidir. Buna göre momentum kavramının örenilme süreci psikolojik sıralama olarak adlandırılan momentum madde miktarı korunumu momentum sabitken kütle ve hızın orantılı kullanımı hız sırasını izlemektedir. (Raven: 1965) Momentumun zihinde nasıl yapılandırıldıının aratırıldıı bu tür yararlı çalımaların eski tarihli olması ve devamının gelmemesi dikkat çekici bir konudur. 2. ARATIRMANIN AMACI Çalımanın amacı kütle ve hız kavramlarının oluturduu bir kavram olan momentumun örenme geliim sırasını tayin etmektir. Momentumu anlamak için kütle ve hızın öncelikli olarak bilinmesi gerekir mi? sorusunun cevabı aratırılarak momentum konusundaki öretimin sürecinin belirlenmesi amaçlanmıtır. Bu amaca yönelik, örencilerin hazırbulunuluklarını ölçen 7 etkinlik düzenlenmitir. Etkinlikler sırasıyla kütlenin korunumu, hız, momentum sabit iken kütlenin orantılı kullanımı, momentum sabit iken hızın orantılı kullanımı, momentumun kütleye balılıı ve momentumun hıza balılıı eklindedir. 3. YÖNTEM Momentum kavramı müfredatta 10. sınıfta yer almaktır. Bu sebeple aratırma için 10. sınıflar ve momentum kavramının örenme geliim aamalarını takip edebilmek amacıyla alt sınıflar aratırmaya dahil edilmitir. Aratırmanın yapılacaı sınıflar belirlendikten sonra, örencilerden

4 126 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri samimi cevaplar alabileceimiz, öretmenleriyle kolay temas kurabileceimiz ve aratırmaya açık olan okullardan seçilen, eitim öretim yılı bahar döneminin sonunda Ankara da örenim gören, 6., 7., 8., 9. ve 10. sınıflarda okuyan toplam 158 örencinin katılımı ile veri toplama ilemi gerçekletirilmitir. (bkz. Çizelge 1). Çizelge 1. Çalımaya katılan örencilerin sınıflara göre yüzde ve sayısal olarak daılımı. Sınıf Örenci Yüzde Sayısı Oranı 6. Sınıf 37 %23 7. Sınıf 33 %21 8. Sınıf 33 %21 9. Sınıf 30 % Sınıf 25 %16 Kavramsal ilerin gelitirilmesi, Raven ın 1965 yılında yapmı olduu çalımadaki deneylerin düzenlenmesi ve sorularının Türkçe ye çevrilmesi eklinde olmutur. Örencilere kütlenin korunumu, hız, momentum sabit olduunda kütle ile hızın orantılı kullanımı ve momentumu içeren gösteri deneyleri yapılmı ve bu deneylere ait sorular yöneltilmitir. Deneylerin yapılma aamasında ve sorularda momentum kelimesi kullanılmamaya dikkat edilmitir. Bu uygulama aaıdaki sıralama takip edilerek gerçekletirilmitir: Birinci soru kaıdının daıtımı, Birinci deneyin yapılıı, Örencilerin nedeni ile birlikte soruyu cevaplandırması, Soru kaıdının toplanması (örencinin sonraki deneylerden etkilenerek cevabını deitirmemesi için), kinci soru kaıdı daıtıldıktan sonra yukarıdaki sıra izlenerek deneylerin tamamlanması. Sorular çoktan seçmeli ve üç seçenekli olacak ekilde hazırlanmıtır. Örencilerden seçeneklerden birini iaretledikten sonra bu seçenei iaretleme nedenini açıklamaları istenmitir. Aratırmaya katılan 158 örencinin bu sorulara verdikleri cevaplar tek tek incelenerek, üç kategoride deerlendirilmitir. Bu kategoriler: [2]: Doru seçenek iaretlenip, açıklaması doru yapılan cevaplar [1]: Doru seçenek iaretlenip, açıklaması yanlı yapılan cevaplar [0]: Yanlı seçenek iaretlenen cevaplar olmak üzere belirlenmitir. Uygulamada yapılan deneylerin kısa bir özeti ve sorular aaıda verilmitir.

5 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006) Birinci Deney: Kütlenin Korunumu Aynı miktarda oyun hamuru içeren iki küreden biri, küre eklinden silindire dönütürülmütür. Sarı ÖNCE ÖNCE SONRA Sarı Sarı Sarı ekil 1. Birinci deney SONRA Soru 1: Küre eklinden silindir ekline çevrilen oyun hamuru için aaıdakilerden hangisi dorudur? 1. Silindir küreye göre daha çok hamur içerir. 2. Silindir küreye göre daha az hamur içerir. 3. Silindir küreyle aynı miktarda hamur içerir kinci Deney: Hız Farklı uzunlukta iki yol üzerleri bir kutuyla kapatılarak tünel eklinde hazırlanmıtır. Aynı özelliklere sahip sarı ve kırmızı lardan biri uzun yoldan dieri de kısa yoldan gönderilecek ekilde tünellere sokulmutur. ki nın da aynı anda tünellere girip aynı anda çıkmaları salanmıtır. ekil 2. kinci deney Soru 2: Yapılan deneye göre; ların hızları hakkında aaıdakilerden hangisi dorudur? 1., sarı dan daha hızlıdır. 2. Sarı, kırmızı dan daha hızlıdır. 3. ve sarı nın hızları eittir Üçüncü Deney: Momentum Sabit Tutularak Kütlenin Orantılı Kullanımı bir topla masa üzerindeki bo bir kutuya vurularak kutunun bir miktar kaydırılması salanmıtır. topla yapılan bu deneyin, hız ve kutunun aldıı mesafe aynı kalacak ekilde sarı topla da yapıldıını düünmeleri istenmitir.

6 128 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri Soru 3: nın kütlesi, sarının kütlesinin 2 katı olan toplar kutuya vurularak kutunun aynı mesafeyi kayması isteniyor. Buna göre; sarı topa (hafif topa) aaıdakilerden hangisini yaparsınız? top V 1. Kütle eklerim. 2. Kütle çıkarırım. 3. Kütlesine hiç dokunmam. ekil 3. Üçüncü deney 3.4. Dördüncü Deney: Momentum Sabit Tutularak Hızın Orantılı Kullanımı 3. deney tekrarlanmıtır. iki engel koyulmutur. Arabaların aynı anda hareket etmeleri salanmı ve ların engellere farklı zamanlarda çarptıı gözlenmitir. Soru 5: Deneye göre, farklı zamanlarda engellere çarpan lar için aaıdakilerden hangisi dorudur? (Kutu içinde 1, 2 veya 3 blok olabilir; yada kutu bo olabilir.) 1. kutu, sarı kutuya göre daha çok blok içerir. 2. kutu, sarı kutuya göre daha az blok içerir. 3. ve sarı kutu aynı miktarda blok içerir. Engel kutu Sarı kutu Engel Soru 4: topun kütlesi, sarı topun kütlesinin 2 katıdır. Deneyde gösterildii gibi kırmızı topun kutuya Engel kutu Sarı kutu Engel aldırdıı mesafeyi, sarı topu kullanarak aldırmak için kırmızıya göre; ekil 4. Beinci deney 1. Daha hızlı yuvarlarım. 2. Daha yava yuvarlarım. 3. Aynı hızda yuvarlarım Beinci Deney: Momentum çinde farklı kütleler bulunan biri sarı dieri kırmızı iki kutu aynı özellikte iki üzerine monte edilmitir. Arabaların arkaları birbiriyle temas haline getirilip her iki dan aynı mesafede olacak ekilde 3.6. Altıncı Deney: Momentum Durgun haldeki sarı ya kırmızı nın çarparak, çarpıma sonrası sarı nın kırmızı nın çarpıma öncesindeki hızı ile hareket ettii gösterilmi ve ların eit kütleye sahip oldukları belirtilmitir.

7 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006) 129 Soru 6: Duran sarı yla hareketli kırmızı nın birbirleriyle çarpımaları deneyde gösterildii gibidir. Bundan yararlanarak; sarı ya kütle eklenirse, kırmızı nın çarpımadan önceki hızına göre sarı ; 1. Daha hızlı gider. 2. Daha yava gider. 3. Hızları eittir. ekil 5. Altıncı deney 3.7. Yedinci Deney: Momentum 6. deney tekrarlanmıtır. Soru 7: Aynı deneyde bu kez kırmızı ya kütle eklenirse, kırmızı nın çarpımadan önceki hızına göre, bo olan sarı ; Sarı V V = 0 Sarı V V = 0 1. Daha hızlı gider. 2. Daha yava gider. 3. Hızları eittir. 4. BULGULAR VE YORUMLAR cevaplar; [2]: Doru seçenek iaretlenip, açıklaması doru yapılan cevaplar ) her bir örenci için yapılmı, sınıflara ve sorulara göre örenci sayıları Çizelge 2 de verilmitir. Bu çalımanın amacı olan momentum ve onu oluturan kavramların geliim sırasının aratırılması için, çizelgede özetlenen sınıflara göre kategorilerin daılımı sorulara göre tek tek ele alınmıtır. Yukarıda sözü geçen kategoriler not haline dönütürülmü ve bundan sonraki deerlendirme baarı yüzdesi olarak adlandırılmıtır. Birinci soruda aynı miktarda oyun hamuru örencilerin gözü önünde küre eklinden silindir ekline yuvarlandıı halde %100 baarıya hiçbir sınıfta ulaılamamıtır. Baarı yüzdelerinin sınıflara göre daılımı ekil 6 da gösterilmitir. 1.soru sınıf 7.sı nı f 8.sı nı f 9.sı nı f 10.sı nı f ekil 6. Birinci soru için ekil 6. Birinci soru için sınıflara göre baarı yüzdesi Yukarıda bahsedilen kategorilere ayırma ilemi ( [0]: Yanlı seçenek iaretlenen cevaplar; [1]: Doru seçenek iaretlenip, açıklaması yanlı yapılan

8 130 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri Çizelge 2. a ve sorulara göre kategorilerdeki örenci sayıları S o r u l a r Kategori altında olduu görülmektedir (bkz. ekil 7). Bu durum, çalımanın yapıldıı sınıflardaki örencilerde hız kavramının henüz yerlememi olduunu göstermektedir. 2.soru S ı n ı f l a r 8.Sınıf 7.Sınıf 6.Sınıf sı nı f 7.sı nı f 8.sı nı f 9.sı nı f 10.sı nı f ekil 7. kinci soru için sınıflara göre baarı yüzdesi 9.Sınıf Momentum sabitken kütlenin orantılı kullanımını aratırmak için yapılan üçüncü deneyin ardından sorulan soruya verilen 10.Sınıf cevapların deerlendirilmesi sonucunda baarı yüzdelerinin sınıflara göre daılımı ekil 8 de görülmektedir. Raven ın çalıması göz önüne alındıında 7 yaından itibaren kütlenin korunumu hakkında bir problem olmaması gerekirken; 6. sınıf yani 12 ya grubundan üç örenci bu soruda hatalı seçenei iaretleyip anlamsız açıklama yapmıtır. Bu soru ile ilgili dier sınıflarda yaanan sıkıntı ise, birkaç örencinin küre ile silindirin hacmini karıtırarak hamurun miktarının aynı olduu gerçeini göz ardı etmeleridir. Hız kavramının irdelendii ikinci soruda farklı yolları aynı sürede alan ların hızları sorulmutur. Bu soruya verilen cevapların baarı oranının % 60 ın 3.soru sınıf 7.sınıf 8.sınıf 9.sınıf 10.sınıf ekil 8. Üçüncü soru için sınıflara göre baarı yüzdesi 9.Sınıf dıındaki sınıfların baarı oranı %70 ler civarındadır. 9. sınıfın ise baarısı % 85 e ulamıtır.

9 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006) soru ekil 9. Dördüncü soru için sınıflara göre baarı yüzdesi Momentum sabitken hızın orantılı kullanımının aratırıldıı dördüncü soru için üçüncü deney tekrarlanmı ve verilen cevaplar deerlendirilmitir. Bu deerlendirme sonucunda baarı yüzdelerinin sınıflara göre daılımı ekil 9 daki grafikte verilmitir. 5., 6. ve 7. sorular kütle ve hız kavramının birlikte düünülerek cevaplanması gereken türde sorulardır. Yani, momentum kavramının dorudan incelenmesine olanak salamaktadır. Her üç soru da momentum kavramıyla dorudan ilgili olduu halde bu sorulara verilen cevapların daılımı yorum yapmayı kısıtlayıcı ekilde geni bir yelpazeye sahiptir. Bu sorular için baarı yüzdelerinin sınıflara göre daılımları ekil 10, 11 ve 12 de verilmitir. 6.sınıf 7.sınıf 8.sınıf 9.sınıf 10.sınıf sınıf 7.sınıf 8.sınıf 9.sınıf 10.sınıf ekil 10. Beinci soru için sınıflara göre baarı yüzdesi ekil 10. Beinci soru için sınıflara göre baarı yüzdesi 6.soru 6.sı nı f 7.sınıf 8.sı nı f 9.sınıf 10.sınıf ekil 11. Altıncı soru için sınıflara göre baarı yüzdesi 5.soru 7.soru 6.sınıf 7.sınıf 8.sınıf 9.sınıf 10.sınıf ekil 12. Yedinci soru için sınıflara göre baarı yüzdesi

10 132 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri 5. TARTIMA VE SONUÇ Yukarıda analizi sunulan, yaları 12 ile 16 arasında deien örenciler üzerinde yapılan bu çalıma; Raven ın bata hipotez olarak sunduu fakat deneysel çalıması sonucunda reddetmek zorunda kaldıı mantıkî sıralamanın deil psikolojik sıralamanın momentumun anlaılmasında geçerli olan sıralama olduunu desteklemektedir. Yapılan bu çalımada 6, 7, 8, 9 ve 10. sınıflarda baarı yüzdelerine göre örenilme sıralanıının kütlenin korunumu, momentum ve hız eklinde olduu görülmütür (bkz. Çizelge 3). Çizelge 3 incelendiinde her sınıf düzeyinde momentum kavramı ile ilgili soruların baarı yüzdesinin hız kavramı ile ilgili soruların baarı yüzdesinden önemli bir oranda fazla olduu görülmektedir. Bu sonuç, momentumun, onu anlamak için gerekli olduu düünülen kütle ve hızın tam olarak bilinmesine ihtiyaç duyulmayan bir kavram olduunu düündürmektedir. Bu çalıma yapılırken günlük hayatta pek kullanılmayan momentum kelimesinden deneylerde ve sorularda hiç bahsedilmemitir. Buna ramen momentum kavramının, aratırmanın yapıldıı örencilerde hız kavramına göre daha iyi yerlemi olduu görülmektedir. Çizelge 3. Kütlenin korunumu, momentum ve hız kavramlarını içeren soruların baarı yüzdelerinin sınıflara göre daılımı Kütlenin korunumu 6.sınıf Baarı %si 7.sınıf Baarı %si 8.sınıf Baarı %si 9.sınıf Baarı %si 10.sınıf Baarı %si Momentum Hız Raven ın yapmı olduu çalımada da iaret ettii gibi momentum, küçük yalarda sezgisel olarak ve günlük deneyimler ile oluan bir kavramdır. O halde momentum kavramının öretilmesi için hız kavramını öretmek öncelikli olan bir durum deildir. Aycan ve Yumuak (2002) ın lise fizik müfredatındaki konuların anlaılma düzeyleri üzerine yaptıkları çalımada, örencilerin anlamada zorlandıkları fizik konuları sıralamasında momentum ilk sıralarda yer almaktadır. Bu yüzden momentum kavramının küçük yalarda sezgisel olarak var olan durumunun bir avantaj olarak, bu kavramın öretilmesinde, balangıç noktası alınarak kullanılması önemli bir katkı salayacaktır. Kütlenin korunumunun, aratırmanın yapıldıı yalardaki örencilerin zihinlerinde yapılanmı ve kavram yanılgısı içermeyen bir konu olduu tespit edilmitir. Bazı psikologların (Elkind, 1961: 219;

11 GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006) 133 Lovell ve Ogilvie, 1960: 109) maddenin korunumu üzerine yapmı oldukları çalımalarda 8 yaına gelindiinde bu kavramın öreniminin %75 oranında tamamlandıı vurgulanmaktadır. Raven ın çalımasında da 8 ya kütlenin korunumu konusunun yerlemeye baladıı ya olarak belirlenmitir. Graham ve Berry nin (Graham, 1996: 77) çalımalarında belirttikleri en alt seviyedeki örencilerde yanlı kavrama sonucu momentumu sadece hıza balı olarak algılama eilimi olduundan bahsedilmektedir. Çizelge 3 te sunulan baarı oranları incelendiinde momentum konusunda % 70 civarında baarı gözlenmektedir. Raven ın ( : 216) çalımasında ise momentum 7-8 yaındaki çocukların neredeyse tamamının doru olarak algıladıkları bir kavram olarak göze batmaktadır. Psikologların yaptıı baka bir çalımada ise hız kavramının geliimi aratırılmı ve 9 yaına kadar çocukların dörtte üçünün bu kavramı doru bir ekilde algılayabildikleri ortaya çıkmıtır (Lovell, Kellett ve Moorhouse, 1962: 101). Tüm bu çalımalar dikkate alındıında momentum kavramının hız kavramından daha önce olutuu göz önünde tutularak bu konunun öretiminin yapılması gereklilii açıkça görülmektedir. Bu aratırmaların sonuçlarının momentum ve daha sonra buna benzer yapılacak çalımaların sonuçlarının fizik öretiminin gelitirilmesi ve oluabilecek kavram yanılgılarına engel olunmasında yararlı olacaı kanaatindeyiz. 6. KAYNAKLAR Aycan,. ve Yumuak, A. (2002). Lise Fizik Müfredatındaki Konuların Anlaılma Düzeyleri Üzerine Bir Aratırma, IV. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresi, Eylül, Ankara. Elkind, D. (1961). Children s Discovery of the Conservation of Mass, Weight and Volume:Piaget Replication Study II, J. Genetic Psychol., 98, Graham, T. ve Berry, J. (1996). A Hierarchical Model of The Development of Student Understanding of Momentum. Int. J. Sci. Educ., 18(1), Güne, P. Ü., ngeç,. K. ve Taar, M. F. (2002). Momentum ve mpuls Kavramlarını Anlama-I: Öretmen Adaylarının Açık Uçlu Sorularla Momentum ve mpulsu Nasıl Tanımladıklarının Belirlenmesi,

12 134 Momentum Kavramının Örenme Geliim /. Kandil ngeç ve dierleri Gazi Eitim Fakültesi Dergisi, 22(3), Lawson, R. A. ve McDermott, L. C. (1987). Student Understanding of the Work-Energy and Impulse- Momentum Theorems. American Journal of Physics 55(9), Piaget, Jean, (1950). The Psychology of intelligence, Harcourt, Brace and World, New York. Raven, R. J. (1965). An investigation Into The Concept of Momentum In Primary School Children, unpublished Ed. D. dissertation, University of California at Lovell, K. Ve Ogilvie, O. (1960). A Study of the Concept of Conservation of Substance in the Junior School Child, Brit. J. Ed. Psychol., 30, Lovell, K., Kellet, V. ve Moorhouse, E. Berkeley, Berkeley, California. Raven, R. J. ( ). The development of the Concept of Momentum in Primary School Children. Journal of Research in Science Teaching. 5, (1962). The Growth of the Concept of Speed: A Comparative Study.J. Child Psychol. Psychiatry, 3,