C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Mayıs 2004 Cilt : 28 No:

Transkript

1 C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Mayıs 2004 Cil : 28 No: YENİ REKABET ARACI OLARAK BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE DEĞİŞİM YÖNETİMİNDEKİ ROLÜNE İLİŞKİN GÖRGÜL BİR ARAŞTIRMA Hasan Ekinci Öz Günümüzde, rekabe gücünü belirleyen fakörler arasında yer alan bilgi ve bilgi eknolojilerindeki değişiklikler, işlemeleri çok yönlü ekileyebilirler. İşlemelerin bu değişiklikleri izleyerek ekilerini ahmin emeleri gerekmekedir. Çünkü, bu değişikliklere uyumun rekabe gücü elde emedeki önemi, her geçen gün armaka ve giderek daha sraejik bir konuma gelmekedir. Anahar Sözcükler Bilgi, Bilgi Teknolojileri, Değişim, Değişim Yöneimi. An Amprical Research Relaed o he Role in Managemen of Change and Informaion Technologies as New Means of Compeiion Absrac In oday s world, changes in knowledge and informaion echnologies being among he facors ha deermine compeiive srengh of firms may influence hese firms in many aspecs. Organizaions need o projec he impac of hese changes by following hem as he imporance of keeping up wih hese changes in geing compeiive srengh increases and becomes more sraegic. Keywords Knowledge, Informaion Technologies, Change, Managemen of Change. 1. Giriş Bilgi, özünü oluşurduğu değişimle; sisemleri, insanları, kuruluşları ve eknolojileri hızla değişirmekedir. Değişimi, o kadar hızlı değişirmekedir ki, bunun ekisiyle iş dünyasının büün kuralları başan aşağı değişerek yeniden oluşmakadır. Günümüz iş dünyasının en değerli kaynağı olan bilgi, rekabe yapısının belirleyicisi ve işlemelerin yaşamının can damarı haline gelmişir. Rekabe savaşında ayaka kalmanın ve üsün gelmenin bel kemiğini oluşuran bilginin rekabee ve rekabein de işlemelerin yaşamındaki önemi giderek armakadır. Bilgi, eknolojiye akarılarak değişimi güçlendirmeke ve yöneebilen işlemelere inanılmaz rekabe avanajları sunmakadır. Bilginin eknolojiye dönüşümüyle oluşan bilgi eknolojileri, işlemelerin emel faaliyelerinin derinliklerine yerleşerek bir çok yeni uygulamalar ve sisemler geirmekedir. Bu sisemler, külesel alışveriş işlemleri, raporlama sisemleri, bilgisayar desekli asarım ve üreimin yanı sıra, sayısız diğer işlemlerde de kullanılarak işlemelere rekabe avanajları sağlamakadırlar. Bilgi eknolojileri iser işin amaçları, iserse müşeri ve saıcı ilişkilerinde kullanılsın, ürün ya da hizmelerde bu eknolojilerin yeri giderek armaka ve vazgeçilemez rekabe araçları olmakadırlar. Bilgi eknolojileri üs kademe yöneicilerine plan yapmalarında, ürün ve hizmelerin çeşidi ve üreim şekli konusundaki kararlarında erişilmez fırsalar vermekedirler. Ayrıca, kimin hangi bilgiye; ne zaman, ne sıklıka, hangi ürün ya da hizme üreimi için, hangi koşullarda sahip olacağı konusunda bilgi sağlayarak, yöneicilerin kararlarının doğruluk derecesini yükselmekedirler. Bu da, işlemelerin rekabe avanajı elde emelerine yardım emekedir. Bilgiyi üremek, ulaşılanı işlemek ve elde edilen verilerin uygulamaya geçmesini sağlamak, her yöneicinin öncelikleri arasında yer almalıdır. Çünkü, işlemelerin çevresindeki değişim öylesine hızlıdır ki, uyum sağlamaları için saalerin bile önemi vardır.

2 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki... İşlemeler bilgi eknolojilerini değişime uyum aracı olarak kullanabilirlerse, rekabe avanajı sağlamada değişimi yönemenin praik çözümünü de bulmuş olacaklardır. 2. Değişimde Bilgi Teknoloji İlişkisi ve Rekabee Ekileri Dünya oplumu hızla yeni bir döneme, bilgi çağına girmekedir. Bu çağda pek çok şeyin değişiği, bilginin ön plana çıkığı, bilgi oplumunda yer alan işlemelerin eski poliika ve sraejik düşünce modellerinde değişiklik yapığı görülmekedir. Teknolojik gelişmenin emelini oluşuran bilgiyi üreebilen, bilgiye erişebilen ve bilgiyi kullanabilen işlemeler, hızla gelişmeke ve izlenemez boyua eknolojik değişmeler yaşamakadırlar (Dura ve Aik 2002: 223). Bu durum rekabe güçlerinin sınırlarını neredeyse oradan kaldırmakadır. Büün bu gelişmeler eskiye göre çok farklı yeni bir dönemin yaşanmaya başlandığını gösermekedir (King, Graser and. Hufnagel 1997: 88). Bu yeni dönemde işlemeler yaşamlarını sürdürebilmek için, bugünkü poliika ve sraejik uygulamalarında değişiklik yapmalı, gerekli uyumu sağlamaya çalışmalıdır. Çünkü, eski ve kalıplaşmış bilgilerle, önyargılarla, yeni gelişmeleri ne anlayabilir ve ne de ehlikelerle baş edebilirler. Bu yeni dönemin eknolojik çağın hangi ölçülerini ve özelliklerini aşıdığını büün işlemeler bilmek zorundadır. Çünkü bu gelişmeler dış çevredeki ulusal ve uluslararası rekabe sisemini değişirmekedir. İşlemelerin; yeniden belirlenmeke olan bu rekabe siseminin yeni değerlerinin ne olduğunu ya da ne olacağını kesirmeleri gerekir (Eren 2000: 141). Aksi halde değişimi algılamaka ve uyumda gecikerek rekabe yarışından büsbüün dışlanabilirler. İleişim eknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak işlemeler arasındaki ekileşim ve dayanışma giikçe armakadır. Bu durum var olan rekabe poliikalarına yeni bir ivme kazandırmakadır. Bu da dünyadaki rekabe siseminde köklü bir değişime yol açmaka ve böylece rekabee üsünlük sağlamak için yeni ve kapsamlı işbirliği sisemleri benimsenmekedir (Porer 2000: 345). Çünkü, değişimi örgülü bir rekabe sağladığından, işlemelerin bireysel olarak bununla başa çıkmaları zorlaşmakadır. Bu durumda işlemeler değişime uyum sağlayarak rekabee dayanabilmek için, ya işbirliği yapacaklar ya da bünyelerinde güçlü bir değişim yöneim sisemi kuracaklardır (King, Graser and. Hufnagel 1997: 91). Bilişim eknolojileri dünyayı küçük bir köye çevirmekedir. Arık hiçbir değişim ne yerel, ne de ulusal kalmakadır. Dünyanın bir ucundaki bir gelişme ya da yeni bir yönem sadece çıkığı yerde değil, aynı zamanda, başka yerlerdeki işlemeleri de rahalıkla ekileyebilmekedir. İşlemeler söz konusu değişmelerden olumsuz ekilenmemek için, gelişmeyi önceden anlamak ve ilişkin konularda bilgi sahibi olmak ve gerekli uyumu sağlamak zorundadırlar. Bilgi çağında rekabe kavramı, asarımdan üreime, edariken kullanıma kadar, işleme fonksiyonlarında bilginin rekabe amaçlı kullanımı anlamına gelmekedir (Pollalis 2003: 1). Bu çağın yapı aşını bilgi oluşurmakadır. Bilginin kalanarak çoğaldığı günümüzde, bunu rekabe amaçlı yönemek, işlemelerin başlıca amaçları arasında bulunmakadır. Bilgisayarların birkaç yıl sonra cebimize sığacağı, uydular arası ileişimin oluşurduğu bilgi kuşağının 6 milyar kişiyi kapsayacağı yakın bir geleceke, rekabe araçları da önemli ölçüde değişecekir (Krowsone and Malone 1988: 15). Böylece üsünlük; bilgi üreimine ve kullanımına geçecekir. 24

3 Hasan Ekinci İşlemelerin rekabe gücünü arırmak için, ellerindeki rekabe araçlarının verimliliğinde yeni anlayış ve araçları kullanmaları gerekir. Bugün bilgi ve bunun eknolojiye dönüşümü en büyük rekabe aracıdır. Dolayısıyla işlemeler rekabe araçlarını bilgiye dayalı oluşurmak zorundadırlar. Rekabee bu yeni gelişmelere ayak uyduramayanlar, rakiplerine göre çok basi yönemlerle işlevlerini sürdüren işlemeler durumuna düşeceklerdir. Rekabe avanajında bu günün düşük maliyelerinin, bilgi eknolojileri kullanılmadığı zaman, dünün kile üreiminin durumuna düşeceği ve geleceke üsünlüğün bilgiye geçeceği anlaşılmakadır. İşlemelerin bu değişimi yakalamaları gerekir. Bunun ilk adımını da bilginin dijial orama akarılması oluşurmakadır. Rekabee; sanayibilgi büünleşmesinin gerçekleşmesi, işlemelere hızlı, ekin, ucuz ve yaraıcı güç sağlamakadır. İşlemeler bir çok ara ürünü işleme amacıyla saıcılardan edarik emekedir. Her biri için eklif, anlaşma ve sipariş gibi yazışmalar için pek çok kırasiye masrafı yapmakadırlar. Ayrıca bu bilginin saklanması, nakli, yenilenmesi ve incelenme güçlüğü içinde ayrı bir para ve zaman harcamakadırlar. Oysa, saıcı işlemelerin bilgi bankalarında, alacakları ürünün sanal prooipini, fiyaını görebilseler, siparişi ışık hızıyla verecekler. Böylece sipariş masrafları anında, daha ucuz hale gelecekir. Bugün gelişmiş ülkelerdeki işlemeler, bilgiyi üreimlerinde endojen fakör olarak kullandıklarından, rekabe şansları armakadır. Bu işlemeler, dijialleşmeyi kullanarak, bilgi oplumunda varolmaya ve bilgi oplumunu da var emeye çalışmakadırlar. Inerne i icarein yeni yolu olarak gören bu işlemeler, rekabee, bilgiyi kullanmayı da bu yolun bir gereği saymakadırlar. Böylece bilginin sağladığı her gelişmeyi işlemelerine akararak rekabee bilgiyi bir araç olarak kullanmanın avanajlarını yaşamakadırlar. Büün bu gelişme ve değişmeler, işlemeler arası rekabei her gün biraz daha arırmaka ve bu değişikliklere uyum sağlayamayan işlemelerin yaşama şanslarını azalmakadır (Glazer 1991: 8). İleri eknolojiyi rekabe amaçlı kullanabilen işlemelerdeki en önemli olgu, görev yapan personelin ümünün eknoloji ile barışırılmış ve eğiilmiş olmasıdır. Bu olgunun uzağındaki işlemeler hem eknolojik gelişmelerden, hem de bunun sağladığı rekabe avanajlarından yoksun kalmakadırlar (Bozkur 2000: 90). Çünkü, modern ekniklerden kopuk iş oramlarında çalışanların alışıkları yaşam arzı, zamanla onların normal yaşamları olmaka ve hem kendilerini, hem de işlemelerini gelişmelerin gerisinde bırakmakadır. Gelişemeyen, eğiilemeyen birçok yeenekli personel, üm dünyanın iç içe bulunduğu gelişmelerin çoğunu algılayamamaka ve görememekedir. Bunun doğal sonucu olarak da hem kendilerini yenileyememeke, hem de işlemelerine günün yeniliklerini geirememekedirler. Dolayısıyla, işlemelerine yeeri kadar yararlı olamamakadırlar. Bu nedenle bu işlemeler, karar verme yekisine sahip üm kadrolarının eknolojiden kopukluğunu bir an önce gidermelidirler (Werher and Davis 1994: 47). İleişim onların yaşamlarında yer aldıkça, değişimi algılamaları hızla armaka ve o zaman uyum poliikaları gelişirmenin önemini daha iyi kavramakadırlar. Aslında, işlemeler çalışanlarına rekabein gerekirdiği yeni bilgi ve beceriler kazandırdığı zaman, kendilerine de çok şey kazandırmakadırlar. Çünkü, 25

4 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki... rekabee güçlü olmanın yolu kazanılan bu bilgi ve becerilerin işlemeye akarılmasından geçmekedir. Bu da işlemelerin gelişmelere uyumunu kolaylaşırmaka ve rakipleri karşısında ayaka kalma fırsaı vermekedir. İşlemelerin bilginin rekabe aracı olarak kullanıldığı bu dönemde, çalışanlarına gelişmiş ülkelerdeki gibi eğiim fırsaları sağlamaları yaşamaları için bir zorunlulukur (Dinçer 1998: 123), (Akyüz 2001: 126). İşlemelerin rekabee, inerne, cep elefonları, yüksek hızda şebekeler ve küreselleşmiş bankacılık sisemi gibi eknolojinin sunduğu pek çok olanakan giderek daha çok yararlandıkları görülmekedir. Gelişmiş eknolojinin ürünlerinden yararlanan bu işlemeler, rekabe üsünlüğünde de önemli avanajlar sağlamakadırlar. Böylece rekabein doğasını değişiren ve yeni boyular kazandıran eknolojik ilerlemelerin ehlikelerini fırsaa dönüşürmekedirler. Teknolojinin kakılarıyla oluşan bu yeni rekabe biçimi, bir işlemenin sadece kendi gücüyle değil, aynı zamanda eknolojinin sunduğu fırsaları yakalamış diğer işlemelerle işbirliği ile yürüülecek bir güç gerekirmekedir (Glazer 1991: 12). Çünkü, bu rekabe, orak ve dayanıklı çıkarlar ağıyla birbirine bağlanmış küreselleşmiş dünyanın özünü oluşurmakadır. İşlemeler rekabe üsünlüğünde anahar kavram olan bilgi ve kullanımı için gereğini yapmak zorundadırlar. Çünkü, bilgi ve bilgiye dayalı eknolojiler, müşeri memnuniyei sağlamada işlemelerin en büyük gücünü oluşurmakadır. Bir çok avanaj sunan ve karşılıklı ilişkileri gelişirmeye yardımcı olan bilginin eknolojide kullanımı, ürün gelişmesinin belirli bir düzeyinde, müşeri memnuniyeinin en önemli kakı maddesi olmakadır (Ho 1996: 79). İşlemelerin değişimin nieliğini, yapısını ve boyularını anlamaları, uyum sağlamalarında ilk adım olmakadır. Değişim insan doğasına dayandığı ve dogma olmadığı için, kendini sürekli değişirmekedir. Pazarın özgürlüğü, bu değişmelerin, kısa ve uzun vadeli sorunlara ilişkin olarak, her zaman yapılabilmesini sağlamakadır. Dolayısıyla değişim, büyük ve küçük, sürekli yeni değişmelerle ilerlemeke ve bu sayede uyum sağlayan işlemelerin ürekenliğini ve rekabe gücünü arırmakadır (Glazer 1991: 14). Gerçeken değişimin sürekli kendini değişirme yeeneği, sadece zenginlik üremekle kalmamaka, aynı zamanda, uyan işlemelerin, rakipleri üzerindeki en ayin edici üsünlüğünü oluşurmakadır (Koçel 1998: 477). 3. Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri Ve Değişim Yöneimindeki Rolüne İlişkin Görgül Bir Araşırma A. Araşırmanın Amacı ve Hipoezleri Araşırmanın amacı; işlemeler dış çevredeki ve bu çevrenin bir fakörü olan bilgi eknolojilerindeki değişime uyabildikleri ölçüde rekabe avanajı elde edebilirler. Bu çerçevede, işlemelerin bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyum sağlayarak rekabe avanajı elde emeleri bilgi eknolojilerindeki değişiklikler esas olmak üzere, rekabe avanajı sağlamada hangi fakörlerdeki değişikliklere uyumun ne ölçüde ekili olduğunu belirlemekir. Ankee yer verilen fakörler şunlardır: pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişiklikler; üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişiklikler; araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişiklikler. Uygulama ile ilgili olarak oluşurulan hipoezlerde ankee cevap veren yöneicilerin demografik özellikleri ile anke sorularında belirilen değişkenleri algılamaları arasındaki ilişkiler es edilmişir. Uygulamanın hipoezleri şunlardır: 26

5 Hasan Ekinci H 1 : Yöneicilerin bulundukları yöneim kademesi ile kaılmış oldukları eğiim programları arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 2 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 3 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 4 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 5 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 6 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 7 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 8 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 9 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. H 10 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. B. Yönem Bu kısımda, sırasıyla uygulamanın modeli, örneklemin seçimi, veri oplama aracı, verilerin oplanmasında izlenen yol ve verilerin analizinde kullanılan isaisiksel eknikler açıklanmışır. 1. Model ve Örneklemin Seçimi Uygulama anke modeline dayalıdır. Uygulamanın evrenini; Kayseri il merkezinde faaliye göseren mobilya ve eksil işlemelerinin 143 yöneicisi oluşurmakadır. Söz konusu yöneicilerin ümüne anke ulaşırılmış, 121 yöneicinin cevapları araşırmacılara ulaşmış ve değerlendirmeye alınmışır. Dolayısıyla araşırmanın örneklemi 121 yöneiciden oluşmuşur. Örneklemin evreni karşılama oranı % 85 ir. 27

6 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki Verilerin Analizi Verilerin analizinde isaisiksel ekniklerden güvenilirlik analizi, yüzde (%), ablo oralaması ( X ), çapraz ablo ile uygulama hipoezlerinin es edilmesinde hipoez eslerinden kikare ( 2 ) analizi kullanılmışır. C. Bulgular ve Yorumlar 1. Güvenilirlik Analizi Çalışma için hazırlanan ankein güvenilirliğini ölçmek için, ön çalışmada 30 denek üzerinde uygulama yapılmışır. Gelişirilen 28 değişkenli Liker ipi anke verilerinin güvenilirliği ölçülmüş, analiz sonucunda, anke verilerinin Alpha kasayısı, 0,8945 olarak sapanmışır. Bu değer 1.00 a yakın bir değer olduğundan ankein güvenilir olduğuna ve dolayısıyla uygulamada kullanılmasına karar verilmişir. 2. Ankee Cevap Verenlerin Demografik Özellikleri Ankee cevap veren yöneicilerin demografik özellikleri kapsamında cinsiyelerine, yaş gruplarına, çalışma sürelerine, eğiim düzeylerine ve yöneici olarak görev yapıkları yöneim kademelerine göre dağılımlarında dikka çeken özellikler şöyledir. Yöneicilerin % 87,6 sı erkek, % 63,6 sı 40 yaş ve alı olduğundan genç, % 65,7 inin 11 yıldan fazla çalışma süresi bulunduğundan deneyimli, % 45,5 i üniversie mezunu ve % 51,2 i üs düzey yöneicidir. Bu dağılım ankein gerçekleşirildiği Kayseri il merkezindeki özel sekör işlemelerinin yöneici personelinin yaş olarak genç, her hangi bir işe çalışma süresi göz önüne alındığında deneyimli, aldıkları eğiim bakımından yeerli bir eğiime sahip olduklarını gösermekedir. Bu özelliklerinden, bilgi eknolojilerinin rekabein oluşumu ve gelişiminde kullanımının gerekirdiği ve hızla değişen rekabeçi bir iş dünyasının aradığı bilgi, deneyim ve poansiyel enerjiye sahip bireyler olduğu anlaşılmakadır. 3.Ankee Cevap Verenlerin Değişim Yöneimi Konusunda Kaıldıkları Eğiim Programlarına Göre Dağılımı Ankee cevap verenlerin değişim yöneimi konusunda kaıldıkları eğiim programlarına göre dağılımı Tablo 1 de görülmekedir. Tablodaki verilerden yöneicilerin en az bir eğiim programına kaıldıkları anlaşılmakadır. Bunun nedeni, başarılı olabilmeleri için yöneicilerin dış çevredeki değişimde bilgi eknolojilerinin rolünü algılamaları ve bu eknolojileri değişim yöneiminde kullanarak rekabe avanajı elde eme gereği duymalarıdır. Bu da yöneicilerin bilgi eknolojilerindeki değişiklikleri anlayarak işlemelerinin uyumunu sağlamalarına bağlıdır. Yöneicilerin giderek aran ve değişimi değişiren bilgi eknolojilerindeki değişikliklerin sunduğu fırsalarından yararlanmak ve bu eknolojileri rekabe aracı olarak kullanabilmek için daha çok eğiime gereksinim duydukları anlaşılmakadır 28

7 Hasan Ekinci Tablo 1. Ankee Cevap Verenlerin Kaıldıkları Eğiim Programlarına Göre Dağılımı Sıra Eğiim Programları Sayı % 1 Yöneici Seminer, Konferans, Panel vb. Ekinlikler 31 25,6 2 Kişisel Çalışma ve Uygulamalar 27 22,3 3 Yöneici Yeişirme Kursları 25 20,7 4 İşleme Tarafından Düzenlenen Hizme İçi Eğiim Programları 21 17,4 5 Özel Kurumların Sunduğu Serifika Programları 9 7,4 6 Üniversielerin Sunduğu Serifika Programları 8 6,6 Toplam ,0 Ankee cevap verenlerin bulundukları yöneim kademelerinin kaıldıkları eğiim programlarına göre dağılımı aşağıda Tablo 2 de görülmekedir. Tablo verileri incelendiğinde üs düzey yöneicilerin daha çok yöneici seminer, konferans ve panel ekinliklerine (%29) kaıldıkları; ora düzey yöneicilerin genellikle bu konuda kişisel çalışma ve uygulama yaparak kendilerini yeişirdikler (%26,5) görülmekedir. Al düzey yöneicilerin ise büyük oranda, işleme arafından düzenlenen hizmeiçi eğiim programlarına (%28) kaılımla yöneici olarak değişim yöneimi konusunda bilgi ve becerilerini gelişirmeye çalışıkları görülmekedir. Tablo 2. Ankee Cevap Verenlerin Bulundukları Yöneim Kademelerinin Kaıldıkları Eğiim Programlarına Göre Dağılımı Yöneim Kad./ Kaıldığı Eğiim Prog. Seminer, Konferans vb. Kişisel Çalışma ve Uygulama lar Yöneici Yeişirme Kursları Hizme İçi Eğiim Programla rı Özel Serifika Programları Üniversie Serifika Programları Toplam Üs Düzey % 29,0 20,9 25,8 11,3 6,5 6,5 100,0 Ora Düzey % 23,5 26,5 14,7 20,6 8,8 5,9 100,0 Al Düzey % 20,0 20,0 16,0 28,0 8,0 8,0 100,0 Toplam % 25,6 22,3 20,7 17,4 7,4 6,6 % 100,0 Tablo 2 ye ilişkin verilerin 2 analizinde 2 değeri 6,667 çıkmışır. Bu değer (df)= 2 serbeslik derecesi ve α = 0,05 önem düzeyinde kriik 2 = 5,99 değerinden büyük çıkığı için deneklerin bulundukları yöneim kademesi ile kaılmış oldukları eğiim programları arasında anlamlı bir ilişki bulunduğu sonucuna varılmışır. Bu sonuç, uygulama hipoezlerinden H 1 : Yöneicilerin bulundukları yöneim kademesi ile kaılmış oldukları eğiim programları arasında anlamlı bir ilişki vardır hipoezini doğrulamakadır. 4. Ankee Cevap Verenlerin Uygulamada Kullanılan Değişkenlere İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi Uygulamaya kaılan deneklerin, değişim yöneimi çerçevesinde bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumun rekabe avanajı sağlamada hangi düzeylerde ekili olabileceğine ilişkin görüşlerine ai ablo oralamaları Tablo 3 e yer almakadır. 29

8 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki... Tablo 3. Ankee Cevap Verenlerin Uygulamada Kullanılan Değişkenlere İlişkin Görüşlerine Ai Frekans Dağılımları ve Tablo Oralamaları Değişkenler Pazarlamada Kullanılan Bilgi Raporlama Sisemlerinde Kullanılan Bilgi Ürün Farklılaşırmada Kullanılan Bilgi Tasarımda Kullanılan Bilgi Tedarike Kullanılan Bilgi Müşeri İlişkilerinde Kullanılan Bilgi Teknolojilerindeki Değişiklikler Dağıımda Kullanılan Bilgi Planlamada Kullanılan Bilgi Karar Vermede Kullanılan Bilgi Saıcı İlişkilerinde Kullanılan Bilgi Teknolojilerindeki Değişiklikler Talep Belirlemede Kullanılan Bilgi Teknolojilerindeki Değişiklikler Deneimde Kullanılan Bilgi Üreimde Kullanılan Bilgi Ürün Gelişirmede Kullanılan Bilgi Teknolojilerindeki Değişiklikler Kesinlikle Kaılmıyorum 38 %31,4 8 %6,6 20 %16,5 33 %27,3 3 % 2,5 6 % 5,0 8 % 6,6 13 %10,7 12 %9,9 10 % 8,3 8 % 6,6 32 %26,5 36 %29,7 13 %10,8 Çoğunlukla kaılmıyorum 11 %9,1 22 %18,2 4 % 3,3 13 % 10,7 13 % 10,7 16 %13,2 15 %12,4 16 % 13,2 12 % 9,9 15 %12,4 Kararsızım 21 %17,4 27 %22,3 25 %20,7 23 %19 7 % 5,8 19 % 15,7 20 % 16,6 20 % 16,5 21 % 17,4 31 % 25,6 17 % 14,1 20 %16,5 25 %20,7 21 %17,4 Çoğunlukla Kaılıyorum 35 %28,9 21 %17,3 40 % 33,0 39 % 32,2 33 % 28,9 33 % 27,3 36 % 29,7 30 % 24,8 39 % 32,2 36 %29,7 Kesinlikle Kaılıyorum 62 % 51,2 40 %33,1 33 %27,3 65 % 53,7 67 % 55,4 44 % 36,4 45 % 37,2 39 % 32,3 37 % 30,6 34 % 28,1 45 % 37,2 69 %57,0 60 %49,6 36 %29,7 Χ 3,7107 3,7273 3,5372 4,2645 4,3554 3,8430 3,7934 3,5702 3,5868 3,5124 3,8347 4,3058 3,9008 3,8512 Χ = 11,49 Kesinlikle Kaılmıyorum; 1,52,49 Çoğunlukla Kaılmıyorum; 2,53,49 Kararsızım; 3,54,49 Çoğunlukla Kaılıyorum; 4,55 Kesinlikle Kaılıyorum Tablodaki bulgular ayrınılı olarak incelendiğinde ve ablo oralamaları göz önüne alındığında, denekler, işlemelerin değişik işlevler için kullandığı bilgi eknolojilerindeki değişiklere uyumunun rekabe avanajı sağlayacağına çoğunlukla kaılmakadırlar. Tablo 4. Araşırma Hipoezlerinin Çapraz Çizelge Sonuçları ve Kriik 2 Değerleri HİPOTEZLER 2 s.d. 2 SONUÇ H 1 6, ,99 P = 0,036< 0,05 Önemli H 2 22, ,49 P = 0,000< 0,05 Önemli H 3 11, ,49 P = 0,019< 0,05 Önemli H 4 4, ,49 P = 0,325> 0,05 Önemsiz H 5 16, ,49 P = 0,002< 0,05 Önemli H 6 10, ,49 P = 0,038< 0,05 Önemli H 7 17, P = 0,002< 0,05 Önemli H 8 26, ,51 P = 0,001< 0,05 Önemli H 9 19, ,51 P = 0,013< 0,05 Önemli H 10 11, ,49 P = 0,021< 0,05 Önemli 30

9 Hasan Ekinci Tablo 4 de yer alan uygulama hipoezlerine ilişkin es sonuçları ise şöyle gerçekleşmişir (1): * H 2 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin analizinde 2 değeri, kriik 2 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Yöneicilerin eğiim düzeyleri arıkça, kaılım düzeylerinin de arığı görülmekedir. * H 3 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Yöneiciler yöneim kademelerinde yükseldikçe kaılım oranları armakadır. * H 4 : Yöneicilerin İşlemelerin pazarlamada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden küçük çıkığı için bu hipoez reddedilmişir. Bunun nedeni, yöneicilerin çalışma süreleri arıkça kendilerine olan güvenleri arığından, eknolojiyi göz ardı ederek pazarlamada başarılı olabileceklerine inanmaları olabilir. * H 5 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir. hipoezine ilişkin analizinde 2 değeri, kriik 2 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu sonuç, eğiim düzeyindeki arışa bağlı olarak kaılım düzeyinin de doğrusal olarak arığını gösermekedir. * H 6 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu sonuç gösermekedir ki, yöneiciler yöneim kademelerinde yükseldikçe kalıımları armakadır. * H 7 : Yöneicilerin İşlemelerin üreimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu sonuca göre, yöneicilerin çalışma süreleri arıkça kaılımları da armakadır. 31

10 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki... * H 8 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri öğrenim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu sonuçan, yüksek eğiimli yöneicilerin, eğiim düzeyi düşük olan yöneicilerden daha çok kaılımda bulunduğu anlaşılmakadır. * H 9 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri bulundukları yöneim kademesine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu durumdan, yöneicilerin yöneim kademlerindeki yükselme ile kaılım düzeylerinde doğrusal bir arış olduğu anlaşılmakadır. * H 10 : Yöneicilerin İşlemelerin araşırmagelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumu rekabe avanajı sağlamakadır görüşüne kaılım düzeyleri yöneici olarak çalışma sürelerine göre anlamlı bir farklılık gösermekedir hipoezine ilişkin 2 analizinde 2 değeri, kriik 2 değerinden büyük çıkığı için bu hipoez kabul edilmişir. Bu sonuç, yöneicilerin çalışma sürelerinde arma oldukça, kaılım düzeylerinde de arma olduğunu gösermekedir. Sonuç Bilgi eknolojilerindeki hızlı gelişmeler, yaşamın üm alanlarını ekilediği gibi, işlemeleri de ekilemeke ve onları köklü değişikliklere zorlamakadır. Rekabee üsün gelmenin emelini oluşuran bu eknolojiler ve gelişimi, sadece işlemeleri değil, aynı zamanda, iş dünyasını da ekilemeke, yeni oluşumlara ve değişimlere yol açmakadır. Bilgi eknolojileri işlemeleri başarıya ulaşıracak değişim yöneimi için güçlü bir desek sağlamaka ve bir çok yapısal değişime de neden olmakadır. Yepyeni değişimlerin yaşandığı iş dünyasında, işlemelerin bilgiyi değişim enerjisi, eknolojiye akarılmasını da değişimi yöneme ekniği olarak kullanmaları gerekir. Böylece hem değişimin ehlikelerini fırsaa dönüşürecekler, hem de rekabee üsün gelmenin avanajlarını yaşayacaklardır. Bugün işlemeler bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyum sağlayarak, rekabe avanajı elde edebilir ve şiddeli rekabe oramında yaşamlarını ekin ve verimli sürdürebilirler. Bu uyum çalışmaları için gerekli zaman, çaba ve giderleri göze alabilmeli ve bir an önce uygulamaya koymalıdırlar. Küresel rekabele baş edebilmek ve geleceğin iş dünyasında üsün olabilmek için, en kazançlı yaırımın geleceğe yapılan yaırım olduğunu ve bunu da bilgi ve bilgiye dayalı eknolojilerin sağladığını unumamalıdırlar. Araşırma kapsamında gerçekleşirilen uygulama sonucunda uygulama hipoezlerine ilişkin ulaşılan başlıca bulgular ise şunlardır: * Yöneiciler yöneim kademelerinde yükseldikçe daha çok eğiim programına kaılma fırsaı elde emekedirler. * Yöneiciler, öğrenim düzeyleri yükseldikçe bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumun rekabe avanajı sağlayacağına daha fazla inanmakadırlar. 32

11 Hasan Ekinci * Yöneiciler, bulundukları yöneim kademesi yükseldikçe bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumun rekabe avanajı sağlayacağına daha fazla inanmakadırlar. * Yöneiciler, yöneicilik deneyimleri arıkça bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumun rekabe avanajı sağlayacağına daha fazla inanmakadırlar. İşlemelerin rekabe avanajı elde emelerinde çok önemli bir yere sahip olan değişim yöneiminde, anahar rolü oynayan bilgi eknolojilerinin, rekabe aracı olarak bu konuda ne derece ekili olduğuna ilişkin görüşler, buraya kadar yazılanlar ışığında, şöyle sıralanabilir: * Bilgi eknolojilerinin değişim yöneiminde, bir başka deyişle dış çevredeki değişikliklere uyum sağlamada ve bu yolla rekabe avanajı elde emede ekili bir rekabe aracı olduğu bilinmelidir; * Raporlama sisemlerinde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, rekabee önemli bir yeri olan yöneicilerin kararlarının kaliesi arırılabilir; * Ürün farklılaşırmada kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, piyasaya farklı ürünler sürülerek, ükeicilerin değişiklik beklenileri karşılanabilir; * Tasarımda kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, pazara yeni asarımlı ürünlerle girilerek pazar konumunda daha ekin olunabilir; * Tedarike kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla; siparişler ışık hızıyla verilerek sipariş giderlerinin azalılmasının yanı sıra, soksuz çalışma sağlanarak soklama yer ve personel giderleri de oradan kaldırılabilir; * Müşeri ilişkilerinde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, kaydedilen müşeri bilgileri değerlendirilerek, müşeri iseklerinin belirlenmesi, özel ürün üreimi ve hizme farklılaşırılmasına gidilebilir. Ayrıca, müşeriler esnek fiyalandırma, ürün ve hizme kaliesiyle rakiplere karşı korunabilirler; * Dağıımda kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, ürün eslimleri müşerinin isediği yer ve zamanda, kalie kaybına uğramadan yapılabilir. Bununla birlike, üreici müşerilerin soksuz çalışma kolaylığıyla bağlılıkları sağlanabilir; * Saıcı ilişkilerinde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, saıcılar işlemenin bilgi sisemleriyle ekileşimli hale geirilerek saın alma gücü en üs düzeye çıkarılabilir. * Ürün gelişirmede kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, yeni ve kolayca akli edilemeyen ya da farklı ve özel müşeri gruplarına yönelik ürün veya hizmelerle rakiplerin rekabei önlenebilir; * Üreim ve deneimde kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, prooip asarımı yapılabilir. Öe yandan, ürünler sandar, firesiz, düşük maliyeli, kalieli ve am zamanında üreilerek pazara düşük fiyala sunulabilirler. * Üreim planlamasında kullanılan bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyumla, ürünler müşerinin isediği özellik ve sürede hazırlanabilir. Sonuç olarak; işlemelerin giderek aran ve küreselleşen rekabe oramında yaşamda kalmaları ve başarılı olmaları değişimi yönemelerine bağlıdır. Bu bağlamda değişim yöneiminin en önemli işlevi rekabe avanajı sağlamasıdır. Rekabe avanajında ise, bilgi eknolojilerindeki değişikliklere uyum yaşamsal bir role sahip bulunmakadır. 33

12 Yeni Rekabe Aracı Olarak Bilgi Teknolojileri ve Değişim Yöneimindeki... No Araşırma hipoezlerine ilişkin çapraz çizelgelerin mein içerisinde verilerek ayrınılı şekilde ele alınmasının çalışmanın hacmini gereğinden fazla genişleeceği kaygısıyla, sadece hipoezlere ilişkin analiz sonuçları verilmekle yeinilmişir. Kaynakça AKYÜZ, Ömer Faruk. (2001), Değişim Rüzgarlarında Sraejik İnsan Kaynakları Planlaması, İsanbul: Sisem Yayıncılık, Yayın No: 279. BOZKURT, Veysel. (2000), Enformasyon Toplumu ve Türkiye, 3. Baskı, İsanbul: Sisem Yayıncılık, Yayın No: 98. DİNÇER, Ömer. (1998), Sraejik Yöneim ve İşleme Poliikası, 5. Baskı, İsanbul: Bea Yayınevi, Yayın No: 659. DURA, Cihan ve Hayriye Aik. Bilgi Toplumu, Bilgi Ekonomisi ve Türkiye, İsanbul: Lieraür Yayıncılık EREN, Erol. (2000)Sraejik Yöneim ve İşleme Poliikası, 5. Baskı, İsanbul: Bea Yayınevi, Yayın No: 944. GLAZER, Rashi. (1991), Markeing in An Informaion Inensive Environmen: Sraegic Implicaions of Knowledge As An Asse, Journal of Markeing s. 8. HO, Chin Fu. 1(996), Informaion Technology Implemenaion Sraegies for Manifacuring Organizaions, Inernaional Journal of Operaions & Producion Managemen, Vol., 16, Iss.7, ss. 79. KİNG, William R., Varun Graser and Ellen H. Hufnagel. (1997), Using Informaional Technology for Susainable Compeiive Advanage; Some Ampricial Evidence Informaional & Managemen. Vol., 17, Iss.2 ss. 88. KOÇEL, Tamer. (1998), İşleme Yöneiciliği, 6. Bası, İsanbul: Bea Yayınevi, Yayın No: 405. KROWSTONE, Kewin and W. Malone. (1988), Informaion Technology and Work Organizaions, Operaions Research, ss. 15. POLLALIS, Yannis A. (2003), Paern of CoAlignmen in InformaionInensive Organizaions: Business Performance Through Inegraion Sraegies, Inernaional Journal of Informaion Managemen, Vol., 23, Iss.6, Decemberss. 1. PORTER, Michael E. (2000), Rekabe Sraejisi: Sekör ve Rakip Analizi Teknikleri. Çev. Gülen Ulubilgen. İsanbul: Sisem Yayıncılık, Yayın No: 206. WERTHER, William B. and Keih Davis. (1994), Human Resources and Personnel Managemen, 5. Baskı, İsanbul: Lieraür Yayıncılık. 34