Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 47, Haziran 2017, s

Transkript

1 Aademi Sosyal Araşırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 47, Haziran 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Aricle Arrival Dae Yayınlanma Tarihi / The Publicaion Dae Arş. Gör. Dr. Kazım SARIÇOBAN Kilis 7 Aralı Üniversiesi, MYO, Dış Ticare Bölümü azimsaricoban@homail.com Prof. Dr. Leven KÖSEKAHYAOĞLU Süleyman Demirel Üniversiesi, İİBF, İisa Bölümü levenoseahyaoglu@sdu.edu.r TİCARET SONRASI VERİLERLE REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMESİNDE KULLANILAN İNDEKSLER ÜZERİNE BİR LİTERATÜR TARAMASI * Öz Bu çalışmanın amacı, icare sonrası verilere dayalı reabe gücünün ölçülmesinde ullanılan indesleri bir araya oplayara bu onuda bir lieraür oluşurmaır. Çalışmada ihraca reabe gücünün yanı sıra mevcu icari durumun belirlenmesi için ullanılan endüsri içi icare, ihraca ve ihala yoğunlaşma oranı ve ihraca benzerliği gibi ölçüm yönemlerine de yer verilmişir. Çalışmanın yönemi, bu onudai ulusal ve uluslararası çalışmaların birincil aynalarının aranmasıdır. Ticare sonrası verileri ullanara reabe gücünü ölçmeye yöneli il girişimi Liesner (1958) yapmış ve bunun için bir indes gelişirmişir. Daha sonra bu indesi Bela Balassa (1965) çeşili indeslerle gelişirmişir. Balassa nın indesleri ihalaa yeerince yer vermediği ve çife hesap haasına (double couning) düşüğü için, Thomas L. Vollrah (1991) arafından eleşirilmiş ve endisi de Balassa nın indesini gelişirmişir. * Bu çalışma, Prof. Dr. Leven KÖSEKAHYAOĞLU danışmanlığında, Kazım SARIÇOBAN arafından arihinde amamlanan, Ülelerin İhraca Reabe Güçlerinin Belirlenmesi: Türiye ve G-20 Ülelerinin Karşılaşırmalı Analizi başlılı doora ezinden üreilmişir.

2 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Bu çalışmada icare sonrası ihraca ve ihala verilerine dayalı ölçümlerde ullanılan farlı indeslere yer verilmişir. Anahar elimeler: Reabe gücü, ihraca, ihala, Balassa İndesi, Vollrah İndesi. A LITERATURE REVIEW ON THE INDICES USED FOR MEASURING COMPETITIVENESS WITH POST-TRADE DATA Absrac This sudy aims a esablishing a lieraure review on he indices used for measuring compeiiveness wih pos-rade daa by gahering differen indices. Scope of our sudy includes he measuremen mehods used for assessing expor compeiiveness as well as he oher mehods used for measuring inra-indusry rade, expor and impor concenraion raio and expor similariy. Our approach is based on he mehodology of scanning he primary resources of naional and inernaional sudies. Firs aemp on measuring compeiiveness wih pos-rade daa was made by Liesner (1958) and he developed an indice for his purpose. Aferwards, Bela Balassa (1965) improved his indice using differen indexes. As Balassa s approach ignores impors and falls ino error of double couning, Thomas L. Vollrah (1991) criicises Balassa s indices and develops his indices. This sudy examines he differen indices used for measuring compeiiveness wih pos-rade expors and impors. 425 Keywords: Compeiiveness, expor, impor, Balassa Index, Vollrah Index. 1. GİRİŞ Dünya eonomisinde özellile 1980 den sonra üreselleşme ile birlie üleler arası sınırlar önemini yiiriren, dünya icareindei aörlerin sayısı da gidere armışır. Bu süreçe az gelişmiş ve gelişmee olan üleler, eonomi aılım poliialarını hızla hayaa geçirere üreimlerini ve ürün çeşililiğini arırma çabasına girmişlerdir. Esiye nazaran bu yeni dönemde arı daha ço eonomi aör, daha ço ürün ve daha ço raip söz onusudur. Günümüzde ise enoloi ilerlemelerle beraber mal ve sermaye hareeleri üresel anlamda daha da hız azanmış ve bu durum üleler ve firmalar için yeni fırsalar ve ehdileri de beraberinde geirmişir. Kuşusuz, böyle bir oramda, ülelerin ya da firmaların başarısı, üreselleşme sonucu oraya çıan fırsaları ne ölçüde değerlendirebildilerine ve söz onusu ehdileri de ne ölçüde beraraf edebildilerine bağlıdır. Bu nedenle, ülelerin ya da firmaların uluslararası piyasalarda söz sahibi olabilmeleri ve dünya ihracaından pay alabilmeleri, iç ve dış piyasalarda reabe gücü elde edebilmelerine bağlı hale gelmişir. Anca reabe gücü denildiğinde daha ço maroeonomi (büyüme, işi başına gelir, oplam ihraca vb.) gösergelerle bir arşılaşırma yapılmaa, miro boyua yani seörel düzeyde arşılaşırmaların göz ardı edildiği görülmeedir. Hâlbui bir ülenin ya da bir firmanın uluslararası düzeyde üreim yeeneğinin ve üreim apasiesinin düzenli olara arması, büyü oranda seörel ya da endüsriyel reabe gücüne bağlıdır. Bu nedenle, bir ülenin maro hedeflere (gelir ve isihdam düzeyini arırma, yaşam aliesini arırma vb.) ulaşabilmesi, miro düzeyde uyguladığı/ uygulayacağı poliialara bağlıdır. Başa bir deyişle, miro boyua bir reabe gücü analizi yapma, yani ülelerin

3 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması üresel düzeyde seörel reabe güçlerini (avanalı/dezavanalı seörlerini) belirleme, zamanında ve doğru poliiaların uygulanmasında büyü önem arz emeedir. Bu nedenlerden dolayı çalışmada, ülelerin seörel ve ürün grupları bazında reabe güçlerini belirlemeye yöneli analiz enilerine yer verilmişir. Kuşusuz lieraürde daha birço yöneme raslama mümündür. Anca burada sılıla ullanılan indeslerin bir araya geirilmesi amaçlanmışır. Reabe gücünün ölçülmesinde en yaygın ullanılan yönem, Bela Balassa nın 1965 e gelişirdiği Açılanmış Karşılaşırmalı Üsünlüler (RCA 1 ) yalaşımıdır. Hem Balassa hem sonrasında Vollrah RCA üzerine birço indes gelişirmişlerdir. Çalışmada ayrıca endüsri içi icare indesi, ihraca benzerli indesi ve icare yoğunlaşma oranı gibi indeslere de yer verilmişir. 2. TİCARET SONRASI VERİLERLE REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMESİNDE KUL- LANILAN İNDEKSLER Lieraürde icare sonrası veriler üzerinden reabe gücünü ölçmeye yöneli birço indes mevcuur. Bunlardan en ço bilineni ve lieraürde sılıla ullanılanı RCA yönemidir. Temelde uzmanlaşma düşüncesine dayanmaa olan RCA yalaşımı, ıpı bir bireyin bir işe uzmanlaşması gibi ülelerin de belli mal ve hizmein üreiminde uzmanlaşabileceğini belirmeedir. Firma, endüsri ve ülelerin reabe güçleri farlı yönemler ullanılara ölçülmee ve söz onusu ölçümlerde genel olara sayısal veriler ullanılmaadır. Bu amaçla reabe gücünü ölçme için çeşili indesler gelişirilmişir. Bunlardan il olara lieraürde en yaygın ullanılan arşılaşırmalı üsünlü yalaşımına, daha sonra ise diğer reabe gücü indeslerine sırasıyla yer verilmişir Balassa nın Açılanmış Karşılaşırmalı Üsünlü (RCA) İndesleri İhraca verilerini ullanara reabe gücünü ölçmeye yöneli il çalışmayı Liesner (1958) yapmış ve bunun için bir indes gelişirmişir. Liesner indesi (L-RCA) de diyebileceğimiz bu indes, bir ülenin bir üründei oplam ihracaının o ürünü ihraç eden diğer ülelerin oplam ihracaına oranı olara hesaplanmaadır (Uulu ve Seymen, 2004:7-8). RCA 1 = i / n (1) Burada ihracaı, i bir üleyi, seör ya da ürün grubunu, n ise üle gruplarını gösermeedir. Bela Balassa ise, Liesner in bu indesini aşağıdai şeilde gelişirmişir (Balassa, 1965:99-123): RCA2 = w / / w (2) Burada üleyi, dönemi, ürün grubunu/seörü ve w dünya/üle gruplarını göserir. Büyü esrin pay ısmı ülesinin dönemindei oplam malı ihracaının, ülesinin oplam ihracaı içindei payını gösermeedir. Aynı şeilde büyü esrin payda ısmı dünyanın dönemindei malı ihracaının, dünya oplam ihracaı içindei payını gösermeedir. Eğer RCA 2 değeri 1 den büyü ise, üle o seörde/ürün grubunda uzmanlaşmışır ya da bir başa deyişle reabe gücüne sahipir; RCA 2 değeri 1 den üçü ise üle o seörde/ürün gru-

4 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması bunda reabe gücü your, yani reabe dezavanaına sahipir (Bonec ve Ferő, 2006:584; Khaibi, 2008:4; Nesereno, 2006:6). Balassa indesi, bir ülenin herhangi bir mal ya da seördei oplam ihracaındai payının, söz onusu mal ya da seördei dünyanın (ya da üle grubunun) oplam ihracaındai payına oranını ifade emeedir. Başa bir deyişle Balassa indesi; bir ülenin bir mal ya da seördei yur içi uzmanlaşmasını (RCA 2 esrinin payı), dünyanın (ya da üle grubunun) uzmanlaşması (RCA 2 esrinin paydası) ile arşılaşırmaadır (Myhneno, 2005:27). Balassa indesi ile arşılaşırmalı üsünlüleri belirleyen ya da eileyen unsurlar değil, bir ülenin belli bir mal ya da seörde arşılaşırmalı üsünlüğe sahip olup olmadığı oraya onulmaya çalışılmaadır (Beningo, 2005:6). Balassa nın gelişirdiği bu formülün, Liesner in formülünü daha işlevsel bir hale geirdiği söylenebilir. Bunun nedeni Liesner, ülenin herhangi bir seör ya da ürün grubundai ihracaını, başa üle ya da üle grupları ihracaı ile doğrudan arşılaşırıren; Balassa ise, ülenin bir ürün grubu ya da seördei uzmanlaşmasını, başa bir üle grubu ya da dünya uzmanlaşmasıyla arşılaşırmaadır. Yani formülde, RCA 2 indesinin büyü esir çizgisine göre payı, bir malın (ya da seörün) ihracaının, o ülenin oplam ihracaai payını gösermee ien; paydası ise söz onusu malın (ya da seörün) dünya ihracaının dünya oplam ihracaındai payını gösermeedir. Balassa İndesi aynı sonucu verme üzere aşağıdai şeilde de hesaplanabilir (Mahmood, 2000:9): 427 RCA3 = / / w w (3) Hem RCA 2 hem de RCA 3 ün alacağı değerler şu şeilde yorumlanabilir (Ian, 2007:1105): RCA > 1 ise; ülesinin dönemindei malı (seörü) ihraca payı, döneminde oplam dünya ihraca payından büyüür. Bunun anlamı, söz onusu üle, malının (seörünün) ihracaında uzmanlaşmışır ve reabe gücüne sahipir. RCA < 1 ise; ülesinin dönemi malı (seörü) ihraca payı, döneminde oplam dünya ihraca payından üçüür. Bu durumda, söz onusu üle, malının (seörünün) ihracaında uzmanlaşma göserememişir ve reabe dezavanaına sahipir. RCA = 1 ise; ülesinin dönemi malı (seörü) ihraca payı, dönemi oplam dünya ihraca payına eşiir. Bunun anlamı, söz onusu ülenin malındai (seöründei) uzmanlaşma seviyesinin, dünyanın uzmanlaşma seviyesi ile aynı olduğudur. Balassa İndesi logarimi olara da göserilebilmeedir (lnrca). İndesi yorumlama olaylığı sağlaması açısından logarimi form ullanılmaadır. İndesin basi logarimi formu, indesin oriinal halini simeri yapmaadır (Peri, 1988:50; Lee, 1995:1197; Movshu, 2001:7-8; Fausino, 2008:7; Ahar, 2009:128; Curini, 2005:14). lnrca2,3 = ln w / / w (4) 1 Revealed Comparaive Advanage.

5 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması lnrca 2,3 > 0 Poziif değerler, ülenin malı (seörü) ihracaında uzmanlaşığını, yüse icare performansı elde eiğini ve ihraca reabe gücüne sahip olduğunu göserir. lnrca 2,3 < 0 Negaif değerler ise, ülenin malında (seöründe) uzmanlaşma göseremediğini, söz onusu malda düşü icare performansına ve reabe dezavanaına sahip olduğunu göserir. lnrca 2,3 = 0 Ülenin malında (seöründe) uzmanlaşma düzeyi dünya uzmanlaşması ile aynıdır. Balassa İndesi, özellile üle büyülüğünün önemli olduğu durumlarda ihalaı dâhil ememesi (Şimşe ve Sada, 2009:139) ve yüse ihraca alemlerinin söz onusu olduğu durumlarda da çife hesaplama haasına düşmesi (Vollrah, 1991) nedeniyle yanılıcı sonuçlar verebileceği için eleşirilmişir Thomas L. Vollrah ın RCA İndesleri Balassa İndesini sadece ihracaı hesaba aığı için eleşiren Vollrah (1991), Balassa nın RCA sındai esilileri espi emiş ve bu indese alernaif bir aım yeni indesler gelişirmişir. Bu bağlamda Vollrah, Balassa İndesinin asine, incelenen seöre ai ihraca verilerini oplam ihracaan çıarara, ülenin verilerinin ii defa hesaplanmasını (double couning) önlemişir (Lederman vd. 2008:252). Vollrah ın 1991 de yayımladığı maalesinde RCA nın En Son Ölçümleri başlığı alında, ihraca reabe gücünün belirlenmesine yöneli üç farlı ölçüm yapığı görülmeedir. Bunlardan ili, ihraca adar ihalaı da apsayan Nispi Ticare Avanaı İndesidir (RTA). Nispi Ticare Avanaı İndesi, Nispi İhraca Avanaı İndesi (RA) ve Nispi İhala Avanaı İndesinin (RMA) farından oluşmaadır. İinci ölçüm, Nispi İhraca Avanaı İndesinin basi logarimi (lnra) şelidir ve Balassa İndesinin (lnrca2,3) yorumuyla aynıdır. Üçüncü ölçüm ise, açılanmış reabe gücüdür (RC) (Vollrah, 1991:275; Ferô ve Hubbard, 2001:3-4). Bu anımlamalara ayrınılı ve formüle edilmiş şeilde aşağıda yer almaadır. RTA indesini elde edebilme için önce sırasıyla RA ve RMA indeslerinin elde edilişi göserilmişir Nispi İhraca Avanaı İndesi (RA 2 ) Vollrah ın Nispi İhraca Avanaı İndesi (RA), Balassa indesinden farlı olara ülenin ve malın (seörün) çife hesabını (double couning) önlemeedir. İndes, bir ülenin belli bir mal ya da seör ihracaının yur içi uzmanlaşmasının, aynı mal ya da seör ihracaının dünya uzmanlaşmasına oranı olara anımlanabilir. İndesi aşağıdai gibi göserebiliriz (Fronberg ve Harmann, 1997:7). 428 RA = ülesinin döneminde malı (ya da seörü) ihracaını, -, ülesinin döneminde malı (ya da seörü) hariç oplam ihracaını, -, döneminde hariç malı (ya da seörü) oplam dünya ihracaını, - -, döneminde -, ve -, hariç dünya oplam ihracaını gösermeedir. / / (5) 2 Relaive Expor Advanage.

6 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması RA>1 ise, ülesindei malı (seörü) ihracaının payı, ülesi dışındai ülelerin (ya da dünyanın) oplamının malı (seörü) ihracaı payından büyüür. Bu durum, malında (seöründe) ülesinin ihraca reabe gücünün olduğunu göserir. RA<1 ise, ülesindei malı (seörü) ihracaının payı, ülesi dışındai diğer ülelerin (ya da dünyanın) oplamının malı (seörü) ihracaı payından üçüür. Bu durum, söz onusu malda (seörde) ülenin reabe dezavanaına sahip olduğunu ifade eder. RA=1 ise, ülesindei malı (seörü) ihracaının payı, ülesi dışındai ülelerin (ya da dünyanın) oplamının malı (seörü) ihracaı payına eşiir. Bu durumda ihraca reabe gücünde bir denge söz onusudur Nispi İhala Avanaı İndesi (RMA 3 ) Nispi İhala Avanaı İndesi, RA ile ço benzerdir. Te farı ihraca () yerine ihalaın (M) alınmasıdır. Bu bağlamda RMA, ülenin ihal eiği mal grupları bazında dünya arşısında sağladığı avana ve dezavana durumunu göserir. Formül aşağıdai gibidir (Fronberg ve Harmann, 1997:8; Eran, 2009:13): M RMA = M / M / M (6) Burada; M ülesinin dönemindei malı (seörü) ihalaını, M - ülesinin dönemindei malı (seörü) haricindei oplam ihalaını, M - döneminde, hariç, dünya malı (seörü) oplam ihalaını, M - - döneminde -, ve -, haricinde, dünyanın oplam ihalaını gösermeedir. 429 İndes değeri; RMA > 1 ise, ülesindei malı (seörü) ihalaının payı, dışındai ülelerin oplamının malı (seörü) ihalaı payından büyüür. Bu durumda, üle söz onusu malda (seörde) arşılaşırmalı dezavanaa sahipir. RMA < 1 ise, ülesindei malı (seörü) ihalaının payı, ülesi dışındai ülelerin oplamının malı (seörü) ihalaı payından üçüür. Bu durum, mevcu malda (seörde) arşılaşırmalı üsünlüğü ifade eder. RMA = 1 ise, ülesindei malı (seörü) ihalaının payı, ülesi dışındai ülelerin oplamının malı (seörü) ihalaı payına eşiir. Söz onusu durum, malı ihalaının reabe avanaında denge olduğunu göserir Nispi Ticare Avanaı İndesi (RTA 4 ) Buraya adar RTA yı elde eme için gereli olan RA ve RMA yı açıladı. Şimdi arı RTA indesini hesaplayabiliriz. Bu bağlamda RTA indesi, Nispi İhraca Avanaı İndesi (RA) ile Nispi İhala Avanaı İndesi (RMA) arasındai fara eşi olacaır (Vollrah, 1991:275, Ferô ve Hubbard, 2001:3-4, Uulu ve İmer, 2008:30-31). RTA, = RA, RMA, (7) 3 Relaive Impor Advanage. 4 Relaive Trade Advanage.

7 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması RTA = / / M / M - M / M (8) Burada; RTA > 0 ise, üle malında (seöründe) reabe avanaına sahipir, RTA < 0 ise, ülen malında (seöründe) reabe dezavanaına sahipir diyebiliriz Açılanmış Reabe Gücü İndesi (RC 5 ) RC indesi, RA ve RMA indeslerinin logarimi formlarının farından oluşmaadır (Vollrah, 1991). Buna göre RC nin poziif değerleri arşılaşırmalı reabe avanaını göseriren, negaif değerler arşılaşırmalı dezavanaı ifade emeedir. RC, = lnra, lnrma, (9) RC = ln / / M / M - ln M / M (10) Vollrah (1991) a göre RC İndesi, arz ve alep dengesini daha iyi yansıığı için lnra ya ve RTA ya göre daha ercih edilebilir bir ölçümdür. Bununla birlie; ihala poliiasının neden olacağı bozulmalarda RC ve RTA ya ıyasla, RCA ve lnra nın ullanılmasının daha uygun olacağını söylemeedir. Aynı zamanda Vollrah (1991), poliia yapma aşamasında çeşili alernaiflerin de uygulanabileceğini vurgulamaadır Ne İhraca İndesi (NEI 6 ) Ne İhraca İndesi, belirli bir seör için ne ihracaın, ihraca ve ihala oplamına bölünmesi ile hesaplanır (Balassa ve Noland, 1989b:9). NEI indesi, ülenin endi oplam icarei üzerinde, dünyanın geri alanı ile olan icari hareelerinin bir değerlendirmesini yapar (Miic ve Gilber, 2009:38). Bu yönü diae alındığında NEI indesinin daha ço endüsri içi icarei ölçüğünü ve ülenin sadece endi icari performansını belirleme amacıyla ullanılabileceğini söyleme mümündür. NEI indesi aşağıdai gibi göserilir (Donges ve Riedel, 1976:20; Balassa ve Noland, 1989a:175): NEI = M M (11) Formülde ihracaı, M ihalaı, üleyi, mal grubunu (ya da seörü) ve ise dönemi simgelemeedir. NEI indesi, -1 ile +1 arasında değerler alır. Negaif değerler, söz onusu malda (ya da seörde) ihalaın daha önemli olduğunu ve ülenin o malda (ya da seörde) reabe dezavanaına sahip olduğunu; poziif değerler ise ihracaın daha önemli olduğunu ve ülenin o malda (ya da seörde) oralamadan daha reabeçi olduğunu göserir. Eğer indes sonuçları; NEI = -1 ise, bu sonuç am ihalaı ifade eder i bu durumda en yüse arşılaşırmalı dezavana söz onusudur. 5 Revealed Compeiiveness. 6 Ne Expor Index.

8 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması NEI = 1 ise, bu sonuç am ihracaı ifade eder ve bu durumda en yüse arşılaşırmalı üsünlü söz onusudur. NEI = 0 ise, bu durum dengeli bir icarein olduğunu ve masimum endüsri-içi icarein söz onusu olduğunu ifade eder. İndes, ihraca düzeyi üzerinde orumacı poliiaların muhemel eilerinden dolayı eleşirilse de bir ülenin endi icari performansı haında önemli bilgiler sunması baımından önemlidir (Vixahep, 2011:6) İhraca-İhala Oranı İndesi Balassa nın oraya oyduğu ihraca-ihala oranı indesi, ülenin belli bir mal grubunun dış icareine ilişin eonomi performansını, reabe gücünü ve özellile de uzmanlaşma düzeyini gösermeedir. Balassa, üleler arasında fırsa maliyelerinin farlı olmasından dolayı ülelerin üreimde ve dış icaree uzmanlaşacağını düşünmeedir (Balassa, 1977:327). İndes, bir ülenin ihraç eiği mallardai uzmanlaşma seviyesine ilişin bilgi sunmaadır. Bir malın ihracaının, ülenin oplam ihracaı içindei payının, söz onusu malın ihalaının ülenin oplam ihalaai payına oranı şelinde formüle edilmeedir (Alay ve Gürpınar, 2008:266; Eran, 2013:96): RCA 4 = Burada;, M M M / / M ülesinin dönemindei malı (ya da seörü) ihracaının oplamını, ülesinin dönemindei oplam ihracaını, ülesinin dönemindei malı (ya da seörü) oplam ihalaını, ülesinin dönemindei oplam ihalaını gösermeedir. (12) 431 İndes sonuçları yorumlandığında; RCA 4 >1 ise ülesinin, malında (seöründe) uzmanlaşmaya giiği ve bu malın ihracaında reabe avanaına sahip olduğu; RCA 4 <1 ise ülesinin, malında (seöründe) arşılaşırmalı dezavanaa sahip olduğu, yani ilgili seörün ihraca performansının düşü olduğu anlaşılmalıdır. Bu bağlamda, bir ülenin herhangi bir mal ya da ürün grubu için hesaplanan ihraca-ihala oranı indesi ne adar büyüse (üçüse), o ülenin o mal ya da ürün grubundai icare performansının da o adar büyü (üçü) olacağı söylenebilir (Köseahyaoğlu ve Özdamar, 2005:89). İhraca-ihala oranı indesi, logarimi şeilde de hesaplanabilir: lnrca 4 = ln M / / M (13) İndesin poziif değerler alması reabe avanaını, negaif değerler alması da reabe dezavanaını ifade emeedir. İndesin alacağı değerlere göre yorumu aşağıdai gibi de yapılabilir (Kafalı vd. 2006:6; Yalçınaya vd. 2014:52):

9 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması lnrca 4 > 0,50 lnrca 4 < -0,50 Malın ya da seörün reabe gücü yüseir. Malın ya da seörün reabe gücü düşüür. 0,50 > lnrca 4 > -0,50 Malın ya da seörün reabe gücünün marinal sınırda olduğunu göserir Karşılaşırmalı İhraca Performansı İndesi (CEP 7 ) Donges vd. (1982) arafından gelişirilen indes, bir ülenin raip üleler arşısındai seörel reabe gücünü ölçme için ullanılmaadır. İhalaı içeren RCA indesleri, gerçe ihraca ve ihala verilerine dayanara hesaplanır ve ihala üzerindei polii ararlar, özellile arife ve oalar, sonuçların sapmasına neden olabilir. Buna arşın ihraca eşvileri ise genellile daha az öneme sahipir ve bu yüzden ihraca verileri hesaplamaya daha uygundur. Bu baımdan CEP indesi, ülenin sadece ısmi ihraca payları üzerinden reabe gücünü ölçmeye çalışmaadır (Donges vd. 1982:83). CEP indesi aşağıdai gibi formüle edilebilir: Burada; CEP r = CEP r ülesinin r raip üle(ler) (ya da dünya) arşısında, mal grubundai arşılaşırmalı ihraca performansı indesini, / / r r (14) 432 ülesinin mal grubu (ya da seörü) ihracaını, r Raip ülelerin mal grubu (ya da seörü) ihracaını, ülesinin oplam ihracaını, r Raip ülelerin oplam ihracaını gösermeedir. İndes değeri 1 den büyü ise, üle o mal grubunun ihracaında arşılaşırmalı bir üsünlüğe sahipir. İndesin 1 den üçü değerler alması durumunda ise, üle o mal grubunun ihracaında arşılaşırmalı dezavanaa sahipir (Donges vd. 1982:83-84; Bobirca ve Miclaus, 2007:265) Ayarlanmış RCA İndesi (adrca 8 ) Yerli paranın aşırı değerlenmesinin ve icare engellerinin eilerini oradan aldırma için ayarlanmış açılanmış arşılaşırmalı üsünlü asayısı (adrca) ullanılabilir (Jovičić vd. 2001:17). İndes aşağıdai şeilde hesaplanır: adrca = c c M M (15) 7 Comparaive Expor Performance. 8 Adused RCA.

10 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Burada, c asayısı, icari dengeyi sağlama için hesaplanan üm mal grupları ihracaının çarpım asayısıdır ve ihracaın ihalaı arşılama derecesine bağlı olara, farlı yıllarda farlı değerler alır. İndesin poziif değer alması arşılaşırmalı üsünlüğü, negaif değer alması ise arşılaşırmalı dezavanaı ifade eder (Jovičić vd. 2001:17) Simeri RCA İndesi (RSCA 9 ) Laursen (2015) e göre, özellile eonomeri analizlerde simeri RCA ullanılması daha uygundur. Çünü herhangi bir seörün ihracaının değeri 0 olduğunda asimeri problem oraya çımaadır. Bu indes RCA nın logarimi formuna benzer özellilere sahipir. Faa lasi RCA nın logarimi uygulaması, ihracaın 0 olduğu durumda anımlanamamaadır. Buna arşın simeri indes, herhangi bir seörün ihracaının 0 olduğu durumda da ullanılabilmeedir (Laursen, 2015:105; Sanidas ve Shin, 2010:16). Daha önce de incelediğimiz gibi lasi RCA indesi, 0 ile 1 arasında ise reabe dezavanaını dolayısıyla uzmanlaşmanın olmadığını, 1 den büyü değerlerde ise reabe üsünlüğü ve uzmanlaşmanın olduğunu ifade emeedir. İsaisisel analizlerde ayarlanmamış RCA nın ullanımı, 1 in alındai değerlere göre 1 in üsündei değerlerin daha fazla ağırlığının olması anlamına gelir. Bu durum analizlerdei ahminleri açınılmaz olara bozmaadır. Bu nedenle Laursen, RCA indesini simeri yapma için aşağıdai formülü önermişir (Laursen, 2015: ): RSCA = RCA 1 RCA 1 (16) 433 RSCA indesi, -1 ile +1 arasında değerler alır. İndes, uluslararası uzmanlaşmanın ve nispi açılanmış arşılaşırmalı üsünlülerin bir gösergesidir. Bu bağlamda poziif değerler uzmanlaşmayı dolayısıyla açılanmış arşılaşırmalı üsünlüğü ve reabe gücünü, negaif değerler ise uzmanlaşmanın olmadığını ve açılanmış arşılaşırmalı dezavanaı ifade emeedir (Esmaeili, 2014:212; Prasad, 2004:12; Shohibul Ma, 2013:138). İndes, Hariolf Grupp (1994) arafından enoloi uzmanlaşma bağlamında uzmanlaşmanın ve reabe gücünün ölçülebilmesi amacıyla aşağıdai şeilde formüle edilmişir 10 (Grupp, 1994:187): 2 RCA 1 RSCA = RCA 1 (17) İndes -100 ile +100 arasında değerler almaa ve poziif değerler enoloi uzmanlaşmayı dolayısıyla reabe gücünü, negaif değerler ise uzmanlaşmanın olmadığını gösermeedir Michaely İndesi (MI) İndes il olara Michael Michaely (1962/67) arafından gelişirilmişir. Michaely indesi, RCA indesinin bir alernaifidir. Aynı şeilde bir eonomidei, arşılaşırmalı üsünlüğe sahip seörleri belirleme için ullanılır. İndes, ülesinin oplam ihracaı içindei malı ihracaı 9 Symmeric Revealed Comparaive Advanage. 10 Grupp (1994), endi formülünde RSCA yerine RPA (Revealed Paen Advanage), RCA yerine de RTA (Revealed Technological Advanage) ullanmışır.

11 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması oranından, ülesinin oplam ihalaı içindei malı ihalaı oranının çıarılmasıyla elde edilir (Miic ve Gilber, 2009:76). MI = M M - İndes, -1 ile +1 arasında değerler alır. Poziif değerler ülenin o mal grubunda uzmanlaşığını ve arşılaşırmalı üsünlüğe sahip olduğunu, negaif değerler ise uzmanlaşmanın olmadığını dolayısıyla arşılaşırmalı dezavanaa sahip olduğunu gösermeedir (Koo vd. 2007:208; Wongpi, 2013:28). Michaely bu indes ile emelde, ülenin ihraca ve ihala mal bileşimlerini daha az benzer ılma ve indes değerini genişleme için fazla seörlü üleleri değerlendirmeye almış ve benzeşmeme (dissimilariy) durumunu incelemişir. Müemmel benzerli durumunda indes 0 değerini almaadır. Faa birço araşırmacıya göre, indesin emel aısı, seör düzeyinde uzmanlaşma düzeyini ölçmesidir (Laursen, 1998:6) Ticare Yoğunlaşma İndesi (TII 11 ) İndes, ii üle arasındai icarein, dünya icareindei önemi emelinde, belenenden daha ço ya da daha az bir icari ilişi içinde olup olmadığını belirleme için ullanılır (Chandran, 2010:2). İndese T, icarei göserme üzere aşağıdai şeilde formüle edilir (De Casro, 2012:213): TII = T T m w / T T mw w (18) (19) 434 Burada; T m T w T mw T w zamanında ülesinin m ülesine ihraca ve ihalaının oplamını, zamanında ülesinin dünyaya ihracaının ve dünyadan ihalaının oplamını, zamanında m ülesinin dünyaya ihraca ve ihalaının oplamını, zamanında dünya ihraca ve ihala oplamını gösermeedir. İndes 0 ile arasında değerler alır. İndes değerinin 0 olması ve m ülesinin arşılılı icarei olmadığı anlamına gelir. İndes değerinin 1 den büyü olması ülesinin, m ülesi ile dünya oralamasının üzerinde bir icaree bulunduğunu dolayısıyla yoğun bir icare ilişisi içinde olduğunu göserir. İndes değerinin 1 den üçü olduğu durumunda ise, icare ilişisinin dünya oralamasına göre yoğunlu içermediği anlaşılmalıdır (De Casro, 2012:213; Chandran, 2011:2; Edmonds ve Li, 2010:6; Kim, 2012:64-65) Ticare Dengesine Kaıyı Ölçen RCA Kasayısı (CTBRCA 12 ) RCA, ülenin diğer ülelerle icareinin, icare dengesine aısını belirleyen CTB (Conribuion o he Trade Balance) indesiyle de ölçülebilir. CTB indesi, belirli bir mal grubunun op- 11 Trade inensive index.

12 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması lam icare içindei aısını ölçere, ülenin gerçe icare dengesini göserir. Reabe gücünü ölçmeye yöneli alernaif bir yalaşım olan CTB indesi aşağıdai gibi hesaplanabilir (Economic Commission of Europe, 2002:142): CTBRCA = M M M M M M 1000 (20) Burada; üleyi, mal grubunu (ya da seörü), zamanı, ihracaı ve m ihalaı gösermeedir. Her mal grubu, ağırlığına göre oplam icare dengesine aı yapmaadır. CTBRCA > 0 ise malı icareinin, icare dengesine aısı poziif ve üle malında (seöründe) açılanmış arşılaşırmalı üsünlüğe sahipir. CTBRCA < 0 ise malı icareinin, icare dengesine aısı negaif ve üle malında (seöründe) açılanmış arşılaşırmalı dezavanaa sahipir. İndes üm mal grupları için hesaplandığında, CTB indesleri oplamı sıfıra eşi olur. Böyle bir sonuç oplamsal olduğu için ullanışlı olmayabilir. Bunun yerine gereli miarda mal grubunu ya da seörü diae alan bir arşılaşırma daha ullanışlıdır (Suová ve Hlaváčová, 2015: ; Pieriová vd. 2014:287; Wiich, 2005:14) Endüsri-İçi Ticare (Grubel-Lyold) İndesi (GLI) Endüsri-içi icare (inra-indusry rade) avramsal olara, üreimi ve üeimi birbirinin yaın iamesi olan ürünlerin eşanlı olara ihraç ve ihal edilmesidir (Eran, 2009:29). Endüsri-içi icarei ölçme için açı ara en ço ullanılan indes Grubel-Lyold indesidir (GLI) (Brülhar, 2002:5). İndes, endüsri-içi icareei uzmanlaşma seviyesini gösermesi baımından önemlidir. GLI indesi endüsri-içi icarei bir yıl için ölçer ve bu sai bir ölçümdür (Yurançımaz, 2013:8). Her bir mal grubu için GLI indesi aşağıdai formül ullanılara hesaplanabilir (Buurac ve Rah, 2006:2-3): 435 Burada; M M GLI = M ülesinin malı oplam ihracaını, ülesinin malı oplam ihalaını gösermeedir. (21) GLI indesi 0 ile 100 arasında değerler alır. İndes 100 e yalaşıça daha ço endüsri içi icare yapıldığını göserir. Yani malının ihraca ve ihalaının birbirine yaın olduğunu, dolayısıyla çif yönlü dış icarei göserir. Bu durum ülenin dünya ile büünleşmesinin ısmi bir gösergesi olabilir, çünü söz onusu seörde hem yüse miarda ihraca hem de yüse miarda ihala söz onusudur. 12 Conribuion o he Trade Balance RCA.

13 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması İndesin 0 a yalaşması, endüsri-içi icarein düşmee olduğunu, bunun yerine daha ço endüsriler arası icarein (iner-indusry rade) söz onusu olduğunu gösermeedir. Böyle bir durumda, yani indesin 0 ya da 0 a yaın olması, söz onusu malın sadece ihracaının ya da ihalaının yapıldığını göserir (Nauwelaers ve Beveren, 2005:7-8; Kaiila, 1999:21-22;7-8). Reabe gücü açısından GLI yı yorumlama gereirse; herhangi bir ürün ya da seör için yüse GLI indesi, söz onusu ürün ya da seörde ülenin arşılaşırmalı üsünlüğünün olmadığı, düşü GLI indesi ise ülenin o ürün ya da seörde arşılaşırmalı üsünlüğe ve dolayısıyla da reabe gücüne sahip olduğu anlamına gelir (Uulu ve İmer, 2008:9) Gini-Hirschmann (Ticare Yoğunlaşma) İndesi (GHI) Gini-Hirschmann İndesi, bir ülenin ihracaındai seörel yoğunlaşmayı ölçmee yani ülenin ihracaa yoğunlaşığı seörlerin yoğunlaşma derecesini gösermeedir (Hirschmann, 1945:98; Tegene, 1990:55). İndes, sadece ihraç pazarlarının sayısını değil, söz onusu ihracaın pazar dağılımının dengeli olup olmadığını da gösermeedir. Bu nedenle, bir ülenin ihraç eiği mal sayısı ne adar fazla ise ve ihraca bu mallar arasında ne adar dengeli (veya eşi) dağılıyorsa indes o adar düşü değer almaadır (Seymen vd. 2009:12). Söz onusu indes ihraca ve ihala yoğunlaşma indesi şelinde aşağıdai gibi göserilebilir: İhraca Yoğunlaşma İndesi İhraca Yoğunlaşma İndesi, bir ülenin ihracaındai ürün (veya üle) dağılımının hangi oranda olduğunu gösermeedir (Hirschmann, 1945:98). İndes, herhangi bir yıldai ihracaa onu olan her bir mal grubunun, oplam ihraca içindei paylarının areleri oplamının areöü alındıan sonra 100 ile çarpımı sonucu elde edilmeedir. Bu bağlamda bir ülenin e e mallar için elde eiği ihraca yoğunlaşma indesi, söz onusu ülenin ihraç eiği malların sayısına ve miarına bağlı olara değişmeedir (Çil Yavuz, 2000:4). İhraca yoğunlaşma indesi aşağıdai gibi formüle edilebilir (Miic ve Gilber, 2009:68): 436 C x = 100 n 1 2 (22) Burada; C x dönemindei ihraca yoğunlaşma indesini, döneminde malı ihracaını, dönemindei oplam ihracaı gösermeedir. İndesin yorumu, ihala yoğunlaşma indesi ile birlie aşağıda verilmişir İhala Yoğunlaşma İndesi İhala Yoğunlaşma İndesi, bir ülenin ihalaındai ürün (veya üle) dağılımının hangi oranda olduğunu gösermeedir (Hirschmann, 1945:98). İndes, herhangi bir yıldai ihalaa onu her bir mal grubunun, oplam ihala içindei paylarının areleri oplamının areöü alınara, 100 ile çarpımı sonucu elde edilmeedir. Bu nedenle bir ülenin e e mallar için elde eiği ihala yoğunlaşma indesi, söz onusu ülenin ihal eiği malların sayısına ve miarına bağlı olara değişmeedir (Çil Yavuz, 2000:4).

14 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması C m = 100 n 1 M M 2 (23) Burada; C m dönemindei ihala yoğunlaşma indesini, M döneminde malı ihalaını, M dönemindei oplam ihala değerini gösermeedir. İndes 0 ile 100 arasında değerler alır. Yüse değerler ihracaın (ihalaın) sadece biraç seörde yoğunlaşığını, düşü değerler ise ihracaın (ihalaın) daha çeşili seörlerde yoğunlaşığını göserir. İhraca için yüse yoğunlaşma asayıları, az sayıda ürün grubunun ihraç edilmesi nedeniyle, ülenin eonomi şolara arşı ırılgan bir yapıya sahip olduğu anlamına gelir. Öe yandan indes, ihraca çeşidinin zaman içinde genişleilmesi için alernaif bir göserge olara da değerlendirilmeedir (Miic ve Gilber, 2009:68). Bununla birlie ihraca ve ihala yoğunlaşma indesi, bir ülenin hem yıllar iibariyle ihraca ve ihalaındai yoğunlaşma derecesini gözlemleme için hem de belli bir dönemde üleler düzeyinde bir ihraca ve ihala yoğunlaşma indesi arşılaşırması yapma için ullanılabilmeedir (Çil Yavuz, 2000:4-5) Herfindahl-Hirschman İndesi (HHI) HHI indesi, yoğunlaşmanın isaisisel bir ölçümüdür ve bu bağlamda indes gelir (ya da zenginli), firmanın çıı yoğunlaşması, ihraca yoğunlaşması gibi birço değişeni ölçme için ullanılabilmeedir (Rhoades, 1993:188). Bu yönüyle indes, özellile 1980 den iibaren yaygın olara ullanılan bir yoğunlaşma belirleme yönemi haline gelmişir (Duruan ve Hamurcu, 2009:178). İndes en basi haliyle ihraç edilen malların, oplam ihraca içindei paylarının arelerinin oplamından oluşmaadır. İndes aşağıdai gibi göserilebilir (Ferrani vd. 2002:47): 437 HHI = 2 n n / (24) Formülde; n oplam mal grubunu (ürün sayısını), ise belirli bir mal grubunu gösermeedir. İndes 0 ile 1 arasında değerler alır ve 0 a yaın değerler yoğunlaşmanın az olduğunu (çeşilendirmenin ço olduğunu), 1 e yaın değerler ise yoğunlaşmanın yüse olduğunu (çeşilendirmenin az olduğunu) ifade eder. İndes değerinin 1 e eşi olduğu durumda ise ülenin üm ihraca gelirinin e bir ürün arafından arşılanması söz onusudur (Meila, 2008:38; WITS, 2013:24) İhraca Benzerli İndesi (ESI 13 ) Finger ve Kreinin (1979) arafından gelişirilen İhraca Benzerli İndesi, çeşili üle ya da üle grupları arasında ihraca alemlerinin benzerliğini ölçme için ullanılmaadır. Ayrıca indes ile ii üle veya üle grubu arasındai ihraca benzerliğinin zaman içindei seyri de izlenebilmeedir. İndes, oplam ihracaın miarından eilenmemee, sadece ihraca alemlerini arşılaşırmaadır (Finger ve Kreinin, 1979: ). Bu yönüyle indes, ihracaın mal gruplarına göre oransal dağılımının benzerliğini gösermesi ve üçü bir ülenin ihraca yapısının büyü bir üle ya da üle grubu ile ıyaslanabilmesine olana sağlaması açısından önem aşımaadır (Agüngör vd. 2001:27). 13 Expor Similariy Index.

15 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Daha ço ihraca benzerliği olan ülelerin dünya piyasalarında raip olma ihimalleri daha yüseir. Bunun yanında yüse bir benzerli indesi, endüsriler arası icaree (iner-indusry rade) sınırlı bir icari poansiyel olduğunu gösermesi baımından da ayrıca önemlidir (Miic ve Gilber, 2009:82). ESI indesi, ve m gibi ii üle için aşağıdai gibi formüle edilebilir (Eran, 2012: ): Burada; w mw ESI = min w, mw 100 (25) ülesinin malı oplam ihracaının, ülesinin oplam ihracaı içindei payını, m ülesinin malı oplam ihracaının, m ülesinin oplam ihracaı içindei payını gösermeedir. ESI indesi 0 ile 100 arasında değerler alır. İndes değeri 0 ise ii ülenin ihraca alemleri farlıdır yani ihraca benzerlileri your. Dolayısıyla ii üle reabe halinde değildir. İndes değeri 100 ise müemmel bir ihraca benzerliği söz onusudur. Bu durumda her ii ülenin ihraca alemleri birbiriyle aynıdır ve bu ii üle am bir reabe içindedir (Finger ve Kreinin, 1979:906; Miic ve Gilber, 2009:82; Peers, 2008:25; Schoo, 2004:15). İhraca benzerli indesinin zaman içinde arması yani 100 e yalaşması, ülelerin hem ihraca yapısı baımından birbirlerine daha benzer hale geldilerini, hem de ihracaa raip üle onumuna düşülerini gösermeedir. İndesin değer olara düşmesi yani sıfıra yalaşması da ülelerin ihraca yapısının gidere birbirlerinden farlı bir duruma geldiğini göserir (Agüngör vd. 2001:27) SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Ülelerin, seörlerin ya da firmaların iç ve dış piyasalardai reabe güçlerinin belirlenmesi ve bu yönlü icare poliialarının uygulanması, bu birimlerin -hali hazırda veya gelecee- hem eonomi hem de polii anlamda uluslararası alanda söz sahibi olabilmelerinde ve üresel reabe oramında ayaa alabilmelerinde önem arz emeedir. Ticare sonrası verilerle yapılan bu analizlerle üleler, seörler ya da firmalar reabe avanaına/dezavanaına sahip olduları seörleri/ürün gruplarını belirleyebilmee, avanalı onumda oldularını ön plana çıarara ve bu seörleri uzun dönemli reabe, ihraca ya da sanayi poliiaları ile deseleyere, bu ürün gruplarındai ihracalarını ve reabe güçlerini arırabilmeedirler. Bu şeilde seörel ya da ürün bazında reabe gücünün belirlenmesi ve bu yönlü ein icare poliialarının uygulanması, ülelerin üresel reabe oramında dış icareen daha ço pay alabilmelerine ve uluslararası piyasalarda söz sahibi olabilmelerine olana sağlayabilmeedir. Bu nedenle çalışmada, icare sonrası verilerle reabe gücünün ölçümünde yaygın olara ullanılan çeşili indeslere yer verilmişir. Bu amaç doğrulusunda, lieraürde sılıla ullanılan yönemin Açılanmış Karşılaşırmalı Üsünlüler (RCA) yalaşımı olduğu görülmüşür. İl olara Bela Balassa (1965) arafından oraya onulan bu yönem, bazı elemeler ve düzenlemelerle Thomas L. Vollrah (1991) arafından gelişirilmişir. Balassa nın özellile ihalaı yeerince yöneminde ullanmayışı ve hesaplamada bir malı ii ere ullanması eleşirilmiş, Vollrah (1991) da bu noada çife hesap haasını gideren formülünü gelişirere RCA yönemini daha ullanılabilir bir hale geirmişir.

16 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Bununla birlie çalışmada; ii üle arasındai icarein dünya oralamasına göre yoğunluğunu ölçen Ticare Yoğunlaşma İndesine (TII), üreimi ve üeimi birbirinin yaın iamesi olan ürünlerin eşanlı olara ihraç ve ihal edildiği durumda mevcu oranı göseren Endüsri-İçi Ticare (Grubel-Lyold) İndesine (GLI), bir ülenin raip üleler arşısındai seörel reabe gücünü ölçme için ullanılan Karşılaşırmalı İhraca Performansı İndesine (CEP) ve çeşili üle ya da üle grupları arasında ihraca alemlerinin benzerliğini ölçme için ullanılan İhraca Benzerli İndesine (ESI) yer verilmişir. KAYNAKLAR Agüngör, S., Barbaros, F. V. ve Kumral, N. (2001). Türiye de Sebze ve Meyve İşleme Sanayiinin Avrupa Birliği Piyasasında Sürdürülebilir Reabe Gücü Açısından Değerlendirilmesi. T.C. Tarım ve Köy İşleri Baanlığı- Tarımsal Eonomi Araşırma Ensiüsü. Yayın No:51. Anara. Ahar, W., Sharif, M. And Shah, H. (2009). Compeiiveness of Paisani Fruis in he World Mare. The Labore Journal of Economics. 14(2): Alay, B. ve Gürpınar, K. (2008). Açılanmış Karşılaşırmalı Üsünlüler ve Bazı Reabe Gücü Endesler: Tür Mobilya Seörü Üzerine Bir Uygulama. Afyon Kocaepe Üniversiesi, İ.İ.B.F. Dergisi. 10(1): Balassa, B. (1965). Trade Liberalizaion and Revealed Comparaive Advanage. The Mancheser School of Economic and Social Sudies. 33(2): Balassa, B. (1977). Revealed Comparaive Advanage Revisied: An Analysis of Relaive Expor Shares of he Indusrial Counries, The Mancheser School. 45(4): Balassa, B. and Noland, M. (1989a). The Changing Comparaive Advanage of Japan and he Unied Saes. Journal of he Japanese and Inernaional Economies. 3(2): Balassa, B. and Noland, M. (1989b). Revealed Comparaive Advanage in Japan and he Unied Saes. Journal of Inernaional Economic Inegraion. 4(2):8-22. Beningo, S. (2005). Trade and Transporaion Beween he Unied Saes and China and Beween he Unied Saes and India Conference of he Sociey of Governmen Economiss. 27 Ocober Washingon. Bobirca, A. and Miclaus, P. G. (2007). A Mulilevel Comparaive Assessmen Approach o Inernaional Services Trade Compeiiveness: The Case of Romania and Bulgaria Inernaional Journal of Human and Social Sciences. 2(5): Bonec, Š. and Ferő, I. (2006). Does Comparaive Advanages in Agri-Food Trade Maer for Mulifuncional Rural Developmen: The Case of Hungary and Slovenia. Journal of Cenral European Agriculure. 7(3): Brulhar, M. (2002). Marginal Inra-Indusry Trade: Towards a Measure of Non-Disrupive Trade Expansion. Froniers of Research on Inra-Indusry Trade. Basingsoe. Palgrave-Macmillan. pp:1-26.

17 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Buurac, G. and Rah, E. (2006). Verical Specializaion and Inra-Indusry Trade: The Case of Croaia. Eonomsa Israživana. 19(1):1-8. Chandran, S. (2011). Trade Complemenariy and Similariy Beween India and ASEAN Counries in he Conex of he RTA Available a SSRN: hp://ssrn.com/absrac= , (ET: ). Curini, E. (2005). The Balassa Index Mees he Theil Index: A Decomposiion Mehodology for Logaion Sudies. European Regional Science Associaion (ERSA). Conference Papers: 2005/8- ersa05p123. pp:1-23. Çil Yavuz, N. (2000). Türiye nin Dış Ticareinin Mallar ve Üleler Açısından Konsanrasyon Analizi ( ). Çimeno İşveren Dergisi. 14(5):3-12. De Casro, T. (2012). Trade cooperaion indicaors: Developmen of BRIC Bilaeral Trade Flows. Inernaional Review of Business Research Papers. 8(1): Donges, J. B. and Riedel, J. (1976). The Expansion of Manufacured Expors in Developing Counries: An Empirical Assessmen of Supply and Demand Issues. Kieler Arbeispapiere, Kiel Woring Papers No:49. June Donges, J. B., Krieger-Boden, C., Langhammer, R. J., Schaz, K.-W. and Thoroe, C. S. (1982). The Second Enlargemen of The European Communiy: Adusmen Requiremens and Challenges for Policy Reform. Kieler Sudien No:171. Kiel. Duruan, T. ve Hamurcu, Ç. (2009). Mobil İleişimde Pazar Yoğunlaşması Türiye ile Kazaisan, Kırgızisan, Taciisan, Türmenisan ve Özbeisan Karşılaşırması. Karadeniz Araşırmaları. 6(22): Economic Commission of Europe, (2002). Economic Survey of Europe. Unied Naions Publicaion. Sales No. E.02.II.E.7. Geneva. 440 Edmonds, C. & Li, Y. (2010). A New Perspecive on China Trade Growh: Applicaion of A New Index of Bilaeral Trade Inensiy. (No ). hp://core.ac.u/download/ pdf/ pdf, (ET: ). Eran, B. (2009). Ülelerin İhraca Performanslarının Belirlenmesinde Açılanmış Karşılaşırmalı Üsünlülerinin Kullanılması: Yüselen Eonomiler Örneği. Celal Bayar Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü. Yayınlanmamış Doora Tezi. Manisa. Eran, B. (2012). BRIC Üleleri ve Türiye nin İhraca Uzmanlaşma ve Reabe Düzeylerinin Karşılaşırmalı Analizi. Eonomi ve Sosyal Araşırmalar Dergisi. 8(1): Eran, B. (2013). Türiye nin Tesil ve Hazır Giyim Seörü İhracaında Uluslararası Reabe Gücünün Belirlenmesi. Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13(1): Esmaeili, (2014). Revealed Comparaive Advanage and Measuremen of Inernaional Compeiiveness for Daes. Journal of Inernaional Food & Agribusiness Mareing 26: Fausino, H. (2008). Inra-Indusry Trade and Revealed Comparaive Advanage: An Invered- U Relaionship. School of Economics and Managemen. Technical Universiy of Lisbon, Deparmen of Economics. Woring Paper 03/2008/DE/SOCIUS. pp:1-13.

18 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Ferrani, D. D., Perry, G. E., Lederman, D. and Maloney, W. F. (2002). From Naurel Resources o he Knowledge Economy: Trade and Job Qualiy. Washingon, D.C., World Ban Lain American and Caribbean Sudies Ferô, I. & Hubbard, L. J. (2001). Regional Comparaive Advanage and Compeiiveness in Hungarian Agri-Food Secors. 77 h EAAE Seminar. NJF Seminar No Augus 17-18, Helsini. Finger, T. M. & Kreinin, M. E. (1979). A Measure of Expor Similariy and is Possible Uses. The Economic Journal. 89(356): Fronberg, K. & Harmann, M. (1997). Comparing Measures of Compeiiveness. Insiue of Agriculural Developmen in Cenral and Easern Europe. Discussion Paper No:2. Grupp, H. (1994). The Measuremen of Technical Performance of Innovaions by Technomerics and Is Impac on Esablished Technology Indicaors. Research Policy. 23(2): Hirschmann, A. (1945). Naional Power and he Srucure of Foreign Trade. Universiy of California Press Bereley and Los Angeles, California. hp:// op.php?isbn= , (ET: ). Ian, C. (2007). A New Resource Curse? Impacs of China s Boom on Comparaive Advanage and Resource Dependence in Souheas Asia. World Developmen. 35(7). July pp: Jovičić, M., Zdravović, M. and Mirović, R. D. (2001). Federal Republic Yugoslavia: Trade Poenials and Comparaive Advanages. The wiiw Balan Observaory. Woring Papers:10. December pp:1-40. Kafalı, M. A., Dündar, S. O., Eşiyo, B. A. ve Karaca, M. E. (2006). İmala Sanayii Ürünlerinin Dış Ticareei Reabe Gücüne Göre Değerlendirilmesi ( Dönemi). Türiye Kalınma Banası A.Ş. Eonomi ve Sosyal Araşırmalar Müdürlüğü. GA Ağusos Anara. Kaiila, V. (1999). Trade and revealed comparaive advanage: Hungary, he Czech Republic, and he European Union. Ban of Finland Insiue for Economies in Transiion (BOFIT). Discussion Papers 1999.No:8. pp:1-59. Khaibi, A. (2008). Kazahsan s Revealed Comparaive Advanage Vis-À-Vis he EU-27. European Cenre for Inernaional Poliical Economy (ECIPE). Woring Paper, No: 03/2008. pp:1-12. Kim, S. J. (2012). Souh Korea s Trade Inensiy wih ASEAN Counries and is Changes Over Time. Inernaional Review of Business Research Papers. 8(4): Koo, A., Mahä, T. & Tingvall, P. G. (2007). Regional Inegraion and Trade Diversion in Europe. Inegraion and Trade (26). January- June pp: Köseahyaoğlu, L. ve Özdamar, G. (2005). Türiye, Çe Cumhuriyei, Macarisan, Polonya ve Esonya nın Seörel Reabe Gücü ve Dış Ticare Yapısı Üzerine Karşılaşırmalı Bir Analiz. Sosyo Eonomi / s:

19 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Laursen, K. (1998). Revealed Comparaive Advanage and he Alernaives as Measures of Inernaional Specializaion. Danish Research Uni for Indusrial Dynamics. DRUID Woring Paper No:98-30:1-24. Laursen, K. (2015). Revealed Comparaive Advanage and he Alernaives as Measures of Inernaional Specializaion. Eurasian Business and Economics Sociey. Eurasian Bus Rev 2015(5): Lederman, D., Olarreaga, M. and Rubiano, E. (2008). Trade Specializaion in Lain America: The Impac of China and India. Review of World Economics. 144(2): Lee, J. (1995). Comparaive Advanage in Manufacuring as a Deerminan of Indusrializaion: The Korean Case. World Developmen. 23(7). pp: Mahmood, A. (2000). Expor Specializaion and Compeiiveness of he Malaysian Manufacuring: Trends, Challenges and Prospecs. Conference on Inernaional Trade Educaion and Research. Managing Globalizaions for Prosperiy Ocober. Melbourne. pp:1-30. Meila, C. (2008). Measuring Expor Concenraion: The Implicaions for Small Saes. Ban of Vallea Review. No:37. Spring pp: Miic, M. & Gilber, J. (2009). Trade Saisics in Policymaer: A Handboo of Commonly Used Trade Indices and Indicaors. Economic and Social Commission for Asia and he Pacific (ESCAP). Unied Naions Publicaion Sales No: E.10II.F.7. Revised Ediion. Thailand. 442 Movshu, O. (2001). "Inernaional Trade, Technology and Changing Comparaive Advanage: A Comparaive Sudy of Transiion Economies ( )". The Inernaional Cenre for he Sudy of Eas Asian Developmen. Kiayushu. Woring Paper Series: pp:1-27. Myhneno, V. (2005). Wha Type of Capialism in Easern Europe? Insiuional Srucures, Revealed Comparaive Advanages and Performance of Poland and Uraine. Cenre for Public Policy for Regions (CPPR) Discussion Paper. No:6. Sepember pp:1-43. Nauwelaers, Y. & Van Beveren, I. (2005). Secoral Concenraion of FDI in OECD Counries, In Inernaional Conference on Inernaional Trade and Logisics, Corporae Sraegies and he Global Economy. Le Havre, France Sepember 2005, France. pp:1-18. Nesereno, O. (2006). Compeiiveness of Urainian Producs. Maser of Ars in Economics. Naional Universiy Kyiv-Mohyla Academy Economics Educaion and Research Consorium Maser s Program in Economics. pp:1-49. Peers, E. D. (2008). The Impac of China s Global Economic Expansion on Lain America. Economic & Social Research Council (ESRC). Woring Paper, No:4:1-55. Peri, P. A. (1988). Korea s Expor Niche: Origins and Prospecs. World Developmen. 16(1). pp:47-63.

20 Ticare Sonrası Verilerle Reabe Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndesler Üzerine Bir Lieraür Taraması Pieriová, M., Maeová, E. & Qinei, A. (2014). The Developmen of Compeiiveness of a Seleced Agrifood Commodiy in V4 Counries. hp://spu.fem.uniag. s/fem/mvd2014/proceedings/aricles/pieriova.pdf, (ET: ). Prasad, R. N. (2004). Fii s Expor Compeiiveness: A Comparison Wih Seleced Small Island Developing Saes. Economic Deparmen Reserve Ban of Fii. Woring Paper 2004/06. pp:1-40. Rhoades, S. A. (1993). The Herfindahl-Hirschman Index. The Fed. Res. Bull., (79), 188. Schoo, P. K. (2004). The Relaive Similariy of China s Expors o he Unied Saes vis a vis oher U.S. Trading Parners. Unpublished manuscrip. July pp:15. Seymen, D., Bilici, Ö. ve Şanlısoy, S. (2009). Tür Dış Ticareinin Yönü, Dış Ticare Poliiası Perspeifinden Bir Değerlendirme. Anadolu Inernaional Conference in Economics. June Esişehir. s:1-17. Shohibul Ma, A. (2013). Revealed Comparaive Advanage Measure: ASEAN-China Trade Flows. Journal of Economics and Susainable Developmen. 4(7): Suová, A. & Hlaváčová, P. (2015). Secoral Analysis of Compeiiveness of Wood Processing Indusry in he Czech Republic. Aca Universiais Agriculurae e Silviculurae Mendelianae Brunensis, 63(1): Şimşe, N. ve Sada, S. A. (2009). Eco Pazarında Türiye: Dönemi Reabe Gücü Analizi. Sosyoeonomi s: Tegene, A. (1990). Commodiy Concenraion and Expor Earnings Insabiliy: The Evidence from African Counries. The American Economis. 34(2): Uulu, U. and Seymen, D. (2004). Revealed Comparaive Advanage and Compeiiveness: Evidence for Turey vis-à-vis he EU/15 In European Trade Sudy Group 6h Annual Conference. ETSG. Sepember pp:1-26. Uulu, U. ve İmer. H. (2008). "Tür Tesil ve Konfesiyon Seörünün Avrupa Birliği Tesil ve Konfesiyon Seörü Karşısındai Reabe Gücünün Al Seörler Düzeyinde Ölçülmesi ( )". Reabe Dergisi. Sayı:36. Eim-Kasım-Aralı s:3-43. Vixahep, S. (2011). Trade Liberalizaion and Comparaive Advanage Dynamics in Lao PDR. Lao Trade Research Diges. Vol:2. June Vollrah, T. L. (1991). A Theoreical Evaluaion of Alernaive Trade Inensiy Measures of Revealed Comparaive Advanage. Welwirschafliches Archiv. Bd H. 2 (1991). pp: Wis, (2013). Online Trade Oucomes Indicaors: User s Manuel. World Inegraed Trade Soluion (WITS). The World Ban. Ver:1.0, Sepember Wiich, V. G. (2005). Some Aspecs of Recen Trade Developmens in Souh-Eas Europe. Unied Naions Economic Commission for Europe (UNECE). Discussion Paper Series No: December pp:1-20. Wongpi, P. (2013). Analysis of Trade Performance, Trade Coss and Impacs of FDI and Trade Faciliaion on Manufacuring Trade of Thailand. Kobe Universiy Reposiory: