AFYONKARAHSAR BELEDYESNDE e-beledye UYGULAMALARI VE YEREL FARKINDALIK

Transkript

1 AFYONKARAHSAR BELEDYESNDE e-beledye UYGULAMALARI VE YEREL FARKINDALIK Yrd. Doç.Dr. Gülsüm GÜRLER HAZMAN * ÖZET Kamu sektöründe bilgi ve iletiim teknolojilerinin geliimi yönetim ekillerini deitirmitir. Merkezi yönetim gibi belediyeler de teknolojik gelimeleri takip ederek e-devlet hizmetlerinden yararlanmaktadr. Halkn bu gelimelere uyumu, belirlenen hedeflere ulama açsndan son derece önemlidir. Bu çalmada, Afyonkarahisar il merkezinde ikamet eden halkn e-belediye hakkndaki bilgi düzeyinin ölçülmesi amaçlanmtr. 'lgili literatür temel alnarak uygulanan anket sonuçlarna göre, halkn e-belediye hakkndaki farkndalk ve bilgi düzeyinin düük olduu saptanmtr. Ayrca e- belediyeyi kullanma açsndan eitim, gelir, ya gibi faktörlerin, bilgi ve farknda olma düzeyine etkisi olduu bulunmutur. ABSTRACT The developments of Information and Communication Technology in public sector have changed the styles of administration. Municipalities as well as central government utilize the e-government by following the technological progress. The adaptation of local citizen to these changes is very important to reach the specific targets determined. This study aims to determine the level of knowledge of people against e-government in Afyonkarahisar. Based on related literature, a questionnaire which is applied shows that the level of awareness and knowledge on e-municipality is low. It is also found that the factors such as education, income and age have an impact on knowledge and awareness of people s e-municipality usage level. * Afyon Kocatepe Üniversitesi, '.'.B.F., Maliye Bölümü Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 65

2 GR Kamu yönetimi, sürekli olarak kendini yenilemesi ve küreselleme süreci ile birlikte deiikliklere uyum salamas gereken bir disiplindir. Bu süreçte bilgiye olan ihtiyaç, hangi örgütsel düzey hakknda olursa olsun yöneticilerin etkin karar almasnda hem maliyetten hem de zamandan tasarruf salar 1. Dolaysyla burada bilginin kullanm ve edinimi önemli bir yer tutmaktadr li yllarda gelien iletiim teknolojileri, bilgi ann kurulmas ve yaygnlamas için önemli bir süreçtir. Bu süreç içerisinde ortaya çkan e-devlet ile, halkn bilgilere ulamasn salama ve aktif katlm ile halkn her konuda danabilecei bir ortam salanmaya balamtr 2. E-devlet; kamu kurulular, vatandalar ve ticari kurumlar arasndaki bilgi, hizmet ve mal alveriinde teknolojinin kullanm ve bu sayede performans ve verimlilik artnn salanmas olarak ifade edilmektedir 3. Ksaca e-devlet, iyi bir kamu yönetimini salamak için bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm olarak tanmlanmakta ve e-devlet kendi içinde; e-yönetim, e-hizmet, e- toplum olarak ele alnmaktadr 4. E-hizmet ile; kamusal hizmet sunumunda vatandalarn tercih ve istekleri mümkün olduunca daha çok dikkate alnabilecektir. Bunun yannda demokrasinin geliimi de desteklenmi olacaktr. Kamu yönetiminin bir birimi olan belediyeler de bu geliimden etkilenmi ve yönetimdeki deiim ve geliim ile birlikte, e-hizmet uygulamasna geçmeye balamlardr. E-belediyecilik anlay ile belediyeler, daha büyük halk kitlesine ulamakta ve belediye hizmetlerinde hz ve kolaylk salanmaktadr. Ayn zamanda belediyelere ait hemen hemen tüm bilgilere kolaylkla ulalabilmektedir. Özellikle on line olarak gerçekletirilen fatura tahsilat sayesinde, ilgililer belediyeye 1 T. Kaya BENSGH'R; Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel De(i)im, TODA'E, 1996, s.25 2 Joan BUCKLEY; E-Service Quality and Public Sector, Journal of Managing Service Quality, Vol:13, Number:6, 2003, p Kemal ÇEL'K; e-devlet ve Yeniden Yaplanma, Türk dare Dergisi, Eylül 2003, Say: 440, s Richard HEEKS; Building e-governance for Development: A Framework for National and Donor Action, Institute for Development Policy and Management, ISBN: , 2001, p.2 66 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

3 gelmeden ilemlerini gerçekletirebilmekte böylece zamandan da tasarruf salanm olmaktadr. Bu çalmada, Afyonkarahisar ilinde e-belediye ile tanan halkn, e-belediyeden yararlanma düzeyini ortaya koyabilmek için, e- belediye hakkndaki bilgi ve farknda olma düzeyi tespit edilmeye çallacaktr. Çünkü e-belediyeden beklenen baarnn salanmas, halkn bu hizmeti kullanm düzeyi ile yakndan ilgilidir. Çalmann ilk bölümü literatür aratrmasndan ibaret olup, elektronik yerel yönetim anlay ortaya konacaktr. 'kinci bölümde ise aratrmann analizi ve yorumu yer alacaktr. I. LTERATÜR ARATIRMASI A) ELEKTRON'K YEREL YÖNET'M ANLAYIPI Ülkemizde yerel yönetim yaplanmas içinde; belediyeler, köyler, il özel idareleri ve 1984 ylndan bu yana büyükehir belediyeleri yer almaktadr. Yerel hizmet sunan bu idareler dier kamu yönetimi birimlerinde olduu gibi, dünyada gelien çada yönetim yaklamlarndan, teknolojik yeniliklerden ve beklentilerdeki deiimden etkilenmektedir. 'te bu süreç içerisinde yerel yönetimleri bilgi ça ile tantrmak, idareleri internete tamak, bu birimlerin hizmetlerini deil, hizmetlerin yönetimini internete tamaktr. Bu süreç genel olarak 3 boyuttan olumaktadr 5 ; 1) Mali, personel, yaz ileri, imar planlamas, vb. yönetim süreçlerinin otomasyonunun salanmas, 2) Yerel halkn istek ve ikayetlerinin, idarenin yetki alan konusundaki ilemler hakknda bilgi alma istemlerinin, ruhsat alma, izin ve bavuru ilemlerinin ve idare tarafndan tahsil edilen yasal ödemelerin internet üzerinden yaplmas, 3) Yerel yönetime ait bilgi ve verilerin, dier kamu kurumlar ile balants salanarak paylalmasnn salanmas, eklinde ele alnmaktadr. Bu hedeflere ulamak için, biliim alannda kurumsal ve teknolojik altyapnn kurulmas ve bu yöndeki çabalarn egüdüm 5 Birgül Ayman GÜLER; Yerel Yönetimler ve 'nternet, (10/05/2005) Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 67

4 içinde salanmas gerekmektedir 6. Yerel yönetime ait bir web sitesi ile, tüm yerel halkn yönetime kolayca ulam salanabilir. Web sayfalar ile sadece orada yaayan halk deil her türlü ziyaretçi için, tantm amaçl olarak bölgenin tarihi, kültürel olaylar, turistik olanaklar gibi birçok konuda aydnlatc bilgilere ulalabilir 7. Ayrca vatandalara daha çok bilginin verilmesi ile de, devletin performansnn daha iyi takip edilmesi ve saydamln artmasna katkda bulunulabilir 8. 'nternet, açk yönetim ilkesinin bir sonucu olarak karmza çkmaktadr. Çünkü internet ile birlikte halk, bürokrasinin ileyiini etkin ekilde denetleyebilecektir 9. Özellikle kamu yönetiminin yeniden yaplandrlmas çalmalar kapsamnda, devletin saydamln ve hesap verebilirliini güçlendirmek için çeitli politikalar benimsenmi hatta yasal baz düzenlemeler ile kamuda hesap verme mekanizmalar gelitirilmitir. Bu açdan bakldnda e- hizmet anlay bu konuda atlan örnek bir adm olmutur. Bilgi ve iletiim teknolojileri, birimler arasnda bilginin paylamn ve iletiimini kolaylatrmaktadr 10. Bu iletiim içinde, yerel yönetim birimlerinin hem kendi aralarnda hem de merkezi idare ile olan ilikilerinin bulutuu yer ise, e- devlet olgusudur 11. E-devlet ile birlikte, iyi yönetim olgularna ulamak mümkün olabilmektedir. Çünkü e-devlet ile iyi yönetim arasnda baz farkllklar olsa da temelde benzer amaçlar söz konusudur. Yönetimde etkililik, kamusal 6 T. Kaya BENSGH'R; Bilgi Toplumu Bakanl Kuruluu Üzerine: Mekanik Bir Örgüt mü?, Amme daresi Dergisi, Eylül 2000, 33(3), s.34 7 Alfred TAT, Kei HO; Reinventing Local Governments and the E-Government Initiative, Public Administration Review, Vol:62, No:4, 2002, p Wilson WONG, Eric WELCH; Does E-Government Promote Accountability? A Comparative Analysis of Website Openness and Government Accountability, An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, Vol. 17, No. 2, April 2004, p Ramazan ALTINOK; 'nternet, Demokrasi ve Devlet, Türk dare Dergisi, Aralk 2001, Say: 433, s Hideyuki TANAKA, Kanta MATSUURA, Osamu SUDOH; Vulnerability and Information Security 'nvestment: An Emprical Analysis of e- Local Government in Japan, Journal of Accounting and Public Policy 24, 2005, p Nancy ODENDAAL; Information and communication technology and local governance: understanding The difference between cities in developed and emerging economies Computers, Environment and Urban Systems 27, 2003, p Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

5 hizmetlerde kalite, demokratik katlm gibi ilkeler, hem e-devlet hem de iyi yönetim için geçerlidir 12. Pu bir gerçektir ki, bilgi ve iletiim teknolojilerinin gelimesi ve e-devlet uygulamalar birçok ülkede, hizmetlerde kalite art, verimlilik ve üretkenlik gibi unsurlar ile maliyetlerin azalmasna katkda bulunmutur 13. Bilgisayar teknolojilerinin söz konusu fayda ve ilevsellii, kamu yönetiminde iki kategoride ortaya çkmaktadr. Bunlar içsel etkenler ve dsal etkenlerdir. 'çsel etkenler ile, web ve dier teknolojilerde etkin ve etkili yönetim araçlar kullanlabilir, büyük boyutlarda data ve bilgiler saklanabilir, toplanabilir, yönetilebilir. Dsal etken olarak ise, web teknolojileri vatanda ile devlet arasndaki ban oluumunu kolaylatrr 14. Nitekim e-yerel yönetim anlay ile birlikte halka dönük, halk ile iletiim halinde bir idare yaratacak düzenlemeler yaratlabilmektedir 15. Bilgi teknolojilerinin kamu yönetimindeki ilevi, hem yönetsel hem de politik olarak da açklanmaktadr. Eriim, hz ve kolaylk bu sistemin yönetsel ilevini ortaya koymaktadr. Bunun yannda katlmn salanmas, hesap verme sorumluluunun ve saydamln salanmas da sistemin politik ilevini oluturmaktadr 16. B) BELED'YELER ve E-H'ZMET: TÜRK'YE DE E- BELED'YE UYGULAMALARINA YÖNEL'K PROJELER E- belediye anlay özellikle hizmet, yönetim anlay, yeni istihdam olanaklar gibi hemen hemen her konuda belediyelere yol gösterecektir. Bu yolla belediye-yerel halk arasnda iletiim ve bilgi alverii yolu ile kaliteli hizmet sunumunun gelitirilmesi, 12 Chrstan Von HALDENWANG; Electronic Government (E-Government) and Development, The European Journal of Development Research, Vol.16, No.2, Summer 2004, p 'brahim AKMAN, Ali YAZICI, Alok M'SHRAA, Ali AR'FOVLU; E- Government: A global view and an empirical evaluation of some attributes of citizens, Government Information Quarterly, 22, 2005, p M. Jae MOON; The Evolution of E-government among Municipalities: Rhetoric or Reality?, Public Administration Review, July/August 2002, Vol:62, No:4, p A. Ramazan ALTINOK; Yerel Yönetim Reform Düzenlemelerinde e-yerel Yönetimler, darecinin Sesi Dergisi, Eylül-Ekim 2005, Say:112, s Mete YILDIZ; Yerel Yönetimlerde 'nternet Uygulamalar ve E-Devlet, 10/06/2005 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 69

6 hedeflenmektedir 17. Çünkü ideal bir belediye sistemi içinde yer almas gereken ilkelerden birisi; belediyelerin hem özel irketler hem de yabanc-uluslararas yerel yönetim örgütleri ile iliki kurmasnn salanmasdr 18. Bu açdan belediyelerde her türlü iletiim teknolojilerinden yararlanlmaldr. Yerel yönetimlerde, ulusal düzeyde, bal kurulularda çalanlara yönelik eitim ve çalma program düzenlemek, yerel yönetimlerin gelitirilmesine, etkin ve verimli çalmasna katkda bulunmak için, TODA'E (Türkiye Orta Dou Amme 'daresi Enstitüsü) bünyesinde YYAEM (Yerel Yönetimler Aratrma ve Eitim Merkezi) 1989 ylnda kurulmutur. Bu kapsamda yerel yönetimler portal olarak adlandrlan ve yerel yönetimlerin bulutuu YERELNET oluturulmutur. Yerel yönetim mevzuatnn, belediye hizmet klavuzunun ve ihale ilanlarnn yer ald portal, Devlet Planlama Tekilat tarafndan desteklenmektedir itibariyle yerel net.org.tr. adyla uygulamaya geçmitir. Bunlarn dnda sistemin yapsal özelikleriyle sorunlarn ortaya koymaya yönelik olarak YERYÖN (Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi Aratrmas Projesi) ve yerel yönetimlere yönelik eitim çalmalarnda bulunmak üzere YEREP (Yerel Yönetimler için Eitim Malzemesi Gelitirme Projesi) mevcuttur 19. 'çileri Bakanl Mahalli 'dareler Genel Müdürlüü, Internet üzerinde yerel yönetim-merkezi yönetim arasndaki veri alveriini salamak için bir veri tabanna sahip olmak amacyla harekete geçmitir. Sonuçta 4 Nisan 2001 tarihinde Yerel Bilgi Projesi ortaya çkmtr. Böylece, yerel yönetim biriminin dier birimler ile arasndaki ilikiler internet e tanmaktadr. Ülkemizde yürütülen e-belediye projeleri, belediyelerin ülke kalknmasna katksn arttracak nitelikte kapsaml projelerdir. E- 17 Uur YILDIRIM, Perif ÖNER; Bilgi Toplumu Sürecinde Yerel Yönetimlerde Eitim-Bilim Teknolojisinden Yararlanma: Türkiye de E-Belediye Uygulamalar, s.3-4, 05/05/ Birgül AYMAN GÜLER; Kent Yönetimi Modeli Olarak Belediye Sistemi, Görü) Dergisi Mart 2004, s Ahmet NOHUTÇU, D. DEM'REL; Türkiye deki E-Devlet Uygulamalar, Türk dare Dergisi, Haziran 2005, Say:447, s Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

7 belediyede hizmet balklar genel olarak; ehir ve bölge planlama harita, imar uygulamas ve kadastro ilemleri, teknik altyap hizmetleri yeil alan yapm ve yönetim hizmetleri, kentsel denetim /yönetim, vergi ve harçlar, kriz yönetimi, ulam, trafik, toplu tamaclk, ticaret ve sanayi, turizm, toplum sal, eitim, adres numarataj bilgi sistemi, hizmet masalar, eklinde özetlenebilir. Halk, tüm ülkeyi ilgilendiren plan ve programlara kar ilgili olduu kadar, yerel düzeydeki bilgi ile de yakndan ilgilidir. Bu açdan belediyeler ve dier komu yöreler hakknda her türlü bilgiyi bilgisayarlar aracl ile elde etmeye çalmaktadr. Belediye hizmetlerinden yararlanmak istedikleri zaman bu web sitelerini kullanmaktadrlar 20. Dolaysyla halk ve belediye arasndaki iletiim daha kolay salanm olmaktadr. Belediyelerin içinde olduu bu dönüüm süreci içinde, e-belediye hizmetinin baars, önemli ölçüde yerel yönetim birimindeki yöneticilerin e-devlete olan yaklamlarna baldr 21. Ancak bunun yannda bu hizmetten yararlanacak olan halkn da, e-belediye hakkndaki farkndalk ve ilgi düzeylerinin yüksek olmas önemlidir. II. ARATIRMANIN METODOLOJS Aratrmann amac; belediyelerin sunduu elektronik hizmet hakknda, yerel halkn bilgi ve farknda olma düzeylerini ortaya koymaktr. E-belediyenin baarya ulamas için idarenin bu konudaki çaba ve çalmalarnn yannda, halkn söz konusu hizmetten yararlanma düzeyi de önemli olmaktadr. Dolaysyla bu çalma ile, halkn elektronik belediyeden haberdar olma durumlar ve yeterince bilgiye sahip olup olmadklar belirlenebilecektir. Bu konuda analiz yapabilmek için yerel halka uygulanmak üzere anket formu düzenlenmitir. Ankete balamadan önce, aratrmann güvenilirlii için 30 kii üzerinde bir pilot çalma gerçekletirilmi ve pilot çalmadan elde edilen bulgular nda ankete son ekli verilmitir. 20 Jo STEYAERT; Local Governments Online and the Role of the Resident, Social Science Computer Review, Vol:18, No:1, Spring 2000, p Muhammet KÖSEC'K, Naci KIRAN, Belediye Yöneticilerinin ve Meclis Üyelerinin E- devlete Bak Denizli Belediyesi Örnei, Türk dare Dergisi, Haziran 2004, Say: 443, s.123 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 71

8 Afyonkarahisar Belediyesi e-belediye uygulamalar çerçevesinde; e-tahsilat, e-talep ikayet, e-bilgi edinme, e-sorgulama hizmetleri sunulmaktadr. Bu kapsamda vatandalar, belediye ilemlerine ait (beyan, tahakkuk, tahsilat, borç) bilgilerini sorgulayabilmektedir. Kredi kartlar ile belediyeye olan borçlarn ödeyebilmekte ve ikayet ile önerilerini Beyaz Masaya aktarabilmekte hatta buradan elde edilecek sonuçlar sorgulayabilmektedir. Ayrca sorgulama ilemleri kapsamnda; sicil arama, arsa rayiç deerleri, inaat maliyet bedelleri, bina anma oranlar ve çevre temizlik tarifelerine ulalabilmektedir. Bu hizmetlerin baars her ne kadar belediyeye bal ise de, hizmetten yararlanacak olan yerel halkn bu hizmetten yararlanma düzeyi de önemlidir. Bu amaç için oluturulan anket, (01/07/2005)-(29/07/2005) tarihleri arasnda, Afyonkarahisar il merkezi içindeki 300 hane halk üzerinde gerçekletirilmitir yl genel nüfus saym sonuçlarna göre Afyonkarahisar il merkez nüfusu dir. Anakütle olarak bu rakam kabul edilip, ulaabilirlik kriteri ile ankete katlmay kabul edenler ile yaplan bu çalmada, 300 anket uygulanmtr. Uygulama, Afyonkarahisar Belediyesi Yerel Gündem 21 Ekibi ile ibirlii içinde gerçekletirilmitir. Örneklemenin doru yaplabilmesi için Afyonkarahisar Belediyesi Numarataj servisinden il merkezindeki mesken olarak kullanlan bina saylar, mahalle baznda talep edilmi ve en son 2002 ylnda yaplan saym sonuçlarna ulalmtr. Bu bilgiler ile her mahalleye uygulanmas gereken anket saylar ayr ayr tespit edilmitir. Veriler, bilgisayar ortamnda SPSS yöntemi ile analiz edilmitir. III. ARATIRMA BULGULARININ ANALZ VE YORUMLANMASI A) TANIMLAYICI 'STAT'ST'K Anket çalmas srasnda kiiler ile yüz yüze görümeler gerçekletirilmitir. Bu anketlerin tanmlayc istatistikleri aadaki tabloda yer almaktadr. Bu özellikler; ya, cinsiyet, eitim düzeyi, gelir düzeyi, meslek, gibi unsurlardan olumaktadr. 72 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

9 Tablo 1. Ankete Kat/lanlara li2kin Tan/mlay/c/ statistikler SIKLIK % SIKLIK % 1) CNSYET 4) MESLEK Kadn Memur Erkek 'çi ) YA Emekli ve alt Serbest Meslek Örenci Ev hanm )GELR DÜZEY 51 ve üzeri YTL ve alt )E:TM YTL DÜZEY 'lkokul YTL Ortaokul YTL Lise YTL ve üzeri Önlisans Fakülte Master ve üzeri B) ARAPTIRMA BULGULARI Gerçekletirilen çalmada amaç, belediye hizmetlerine çada bir yaklam ve kolaylk getiren e- belediye uygulamasndan, halkn ne kadarnn haberdar olduu ve haberdar olanlarn ne kadarnn doru bilgilere sahip olduu, ayrca halkn bu uygulamadan faydalanma düzeyi ve e- belediye hakkndaki görülerini tespit etmektir. Bunlar belirlemeden önce halkn bilgisayar ya da internete eriim durumu ve kullanm bilgileri ortaya konmaldr. Buna göre, halkn %53.3 ünün interneti kullanmay bilmedikleri görülmektedir. Dolaysyla, e-belediyecilik hakkndaki bilinç düzeyinin de genel olarak düük çkmas beklenmektedir. Halkn e-belediye ile ne anladn ölçmeye yönelik sorulan soruda Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 73

10 ankete katlan 300 kiiden sadece 97 si doru cevab verebilmitir. Buradan çkarlacak sonuç, halkn büyük bir çounluu henüz e- belediyenin tanmn bilmemektedir. Yaplan aratrmada halkn e-belediye uygulamasna olan ilgisinin genel olarak düük çkt saptanmtr. Ankete katlanlarn %30.3 ü konu ile hiç ilgili deildir. Bunun yannda konu hakknda hiçbir fikri olmayanlarn oran %33.7 olarak tespit edilmitir. Her ikisini dikkate aldmzda halkn yarndan fazlasnn konu ile ilgili olmad ve herhangi bir fikri olmad ortaya çkmaktadr. Anket sonunda, e-belediye konusunda bilgi verilmi ve daha sonra belediyenin gerçekletirdii bu çalmay desteklemeyi kabul edenlerin says 241 olarak tespit edilmitir. Halkn büyük bir ksmnn konu hakknda yeterli bilgi sahibi olmad ve hatta ilgilenmedikleri de gözlenmitir. Dolaysyla e- belediye ile neyin hedeflendii ve e- belediye uygulamas ile hangi hizmetlerin on-line olarak sunulaca ve hatta nasl yararlanlaca hakknda bilgi sahibi olanlarn snrl sayda olduu tespit edilmitir. Buna göre halkn sadece %4.3 ü hangi hizmetlerin on-line olarak sunulmaya baladn bilmekte ve %7.3 ü e-belediyeden nasl yararlanacaklarn bilmektedir. Snrl bilgisi olanlar da dikkate alndnda, ankete katlanlarn %31.7 s e-belediyeden nasl yararlanacan bilmektedir, %68.3 ü ise e-belediyeden nasl yararlanacan bilmemektedir. Halkn belediyeye gitmeden bulunduklar yerden fatura vb. ödemelerini yapabilmelerini salayacak olan e-belediye uygulamas hakknda halkn %41.7 si bu uygulamadan hemen yararlanabileceini belirtmektedir. Yine %22.9 u söz konusu uygulamadan bir süre sonra yararlanabileceini ifade etmitir. Ankete katlanlarn %35.4 ü ise, e- belediyeden yararlanamayacan belirtmitir. Söz konusu kesim için e-belediyeyi kullanamama nedeni aratrldnda ise, aadaki sonuçlara ulalmtr. 74 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

11 Tablo 2. Halk/n E-Belediyeden Yararlanamama Nedenleri 1) E-belediyeden Yararlanamama Nedenleri SIKLIK % Bilgisayar Kullanma 'mkan Olmama 24 8 Bilgisayar Olup 'nternete Ulam 'mkan Olmama 6 2 Bilgisayar Kullanmay Bilmeme Belediyeye Elden Ödeme Yapmay Tercih Etme 'nternetten Yapt 'lemlere Güven Duymama Dier Nedenler TOPLAM Ankete katlanlarn %35.4 ünün e-belediyeden yararlanamayaca tespit edilmitir. Bunun nedenleri ise, genel olarak be balkta ele alnmtr. Buna göre, ankete katlanlarn %8 inin bilgisayar kullanma imkan olmad tespit edilmitir. E-belediyeyi tercih etmeme nedeni olarak, bilgisayar kullanmay bilmeyen %11.7 lik kesim olduu saptanmtr. Halkn %7.7 si ise, belediyeye giderek ilemlerini gerçekletirmeyi tercih etmektedir. Dier nedenler ise genel olarak; belediyenin gerçekletirdii çalmalara siyasi nedenler yüzünden uzak kalmay tercih etmeleridir. Elektronik belediye hizmetine geçmek, belediye açsndan oldukça önemli bir geliim demektir. Bu geliim hakknda vatandalarn düünceleri sorulmu ve onlara belediyenin böyle bir uygulamaya geçmesinin nedenlerinin neler olabilecei tespit edilmeye çallmtr. Buna göre; H1: E-belediye nin personelin i yükünü azaltmas açsndan halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. H2: E-belediye ile hizmetlerde hz ve kolaylk salanmas açsndan halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. H3: E-belediye ile teknolojik gelimelere ayak uydurulmas açsndan halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 75

12 Söz konusu 3 hipotez gelir gruplarna göre analiz edildiinde ise, sadece H2 Hipotezinde anlaml bir farkllk olduu tespit edilmitir. Tablo 3 den de görülecei gibi, e- belediyenin belediye hizmetlerinde hz ve kolaylk salayaca görüünü yüksek gelir grubundaki insanlar kabul etmekte iken düük gelir grubundaki insanlar bu fikre katlamamaktadr. (0.019<0.05) Tablo 3. E-Belediyenin Alternatif Fayda ve Amaçlar/n/n Halk/n Gelir Gruplar/na Göre DaC/l/m/n/n One-way Anova Testi DEV'PKENLER Hizmetlerde hz ve kolaylk salamas Deiim Kayna Gruplararas Grupiçi Toplam Serbestli k Derecesi F Deeri Anlamll k Düzeyi E-belediyeye geçi ile birlikte halkn belediyeye gelmeden bulunduklar yerden baz belediye hizmetlerinden yararlanmas mümkün olacaktr. Ancak halkn tümünün evinde yada iyerinde bilgisayar ve internet imkan bulunmamaktr. Bu sorunu çözebilmek için baz öneriler düünülebilir. Örnein, kamu kurulular içinde sadece e-belediye için ücretsiz internet büfeleri kurulabilir. Yada kentin merkezi yerlerine küçük bilgisayarlar konabilir. Ayrca internet kullanm ve e-belediyeden yararlanma hakknda halka paneller düzenlenebilir. E-belediyeye geçi ile ilgili getirilen öneriler açsndan halkn gelir gruplarna göre dalm One-way Anova testi kullanlarak test edilmitir. E-belediye için getirilen bu önerileri halkn gelir gruplarna göre deerlendirmek için gelitirilen hipotezler ise öyledir; H4: Kamu kurumlar içinde ücretsiz internet büfeleri kurulmas önerisinin halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. H5: Kent merkezine sadece e-belediye için internetin olduu bilgisayarl yerler yaplmas önerisinin halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. 76 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

13 H6: Halka e-belediye için panel düzenlenmesi önerisinin halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. Tablo 4 den de görüldüü gibi sadece H5 hipotezinde anlaml bir farkllk olduu tespit edilmitir (0.035<0.05).Yani en düük gelir grubu ile en yüksek gelir grubu arasnda, kentin merkezi yerlerine bilgisayarl odalar yaplmas konusunda anlaml bir farkllk olduu görülmektedir. Gelir düzeyi düük insanlarn evlerinde bilgisayar ve internet imkanlar snrl olacandan bu kiiler, ücretsiz bilgisayarl odalar kurulmasn desteklemektedir. Tablo 4: E-Belediyeye Geçi2 için Getirilen Önerilerin Gelir Gruplar/ Aç/s/ndan One-way Anova Testi DEV'PKENLER Kamu kurumlarnda ücretsiz internet büfeleri kurulmas Kentin merkezi yerlerinde E- belediye kullanm için, bilgisayarl odalar oluturmak Halka e-belediye hakknda paneller düzenlemek Deiim Kayna Gruplararas Grupiçi Toplam Gruplararas Grupiçi Toplam Gruplararas Grupiçi Toplam Serbestlik Derecesi F Deerleri Anlamll k Düzeyi Daha önce de ifade edildii gibi halkn e-belediye konusundaki bilinç düzeyi, aratrmann yapld dönem itibariyle düük çkmtr. Halkn belediyeye olan tüm ödemelerini 7 gün 24 saat online olarak yapabilmelerini salayan e-tahsilat kavramn, halkn %52 si hiç duymadn belirtmitir. Ankete katlanlarn bir ksm ise kavramn adn duyduunu ancak ne olduunu bilmediini belirtmektedir. Yani Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 77

14 deneklerin %74.7 e-tahsilat kavramnn ne anlama geldiini bilmemektedir. E-tahsilat kavram hakknda detayl bilgiye sahip olanlar ise, ankete katlanlarn sadece %8.7 sidir. Dier kavramlar hakkndaki tespitler ise tablo 5 de görüldüü gibidir. Tablo 5.Halk/n E-Belediye Uygulamalar/ndan Haberdar Olma Durumu Hiç bilgisi olmayanlar Ad/n/ duyup ne olducunu bilmeyenler Çok az bilgiye sahip olanlar Detayl/ bilgiye sahip olanlar E-tahsilat % E-rayiç bedel % Online destek % E-rehber % E-bildirim % E- dönüüm % % Tablo 5 den de görülecei gibi, halkn E-belediye hakkndaki bilinç düzeyinin düük olduu söylenebilir. Bu durumu eitim gruplarna ve gelir düzeylerine göre de ayr ayr ortaya koyabiliriz. Bunun için iki hipotez kullanlmtr. Bunlar; H7: E-belediye ile ilgili kavramlardan haberdar olma düzeyi açsndan halkn eitim gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. 78 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

15 H8: E-belediye ile ilgili kavramlardan haberdar olma düzeyi açsndan halkn gelir gruplarna göre dalm arasnda anlaml bir farkllk vardr. Tablo 6. E-Belediye ile lgili Kavramlardan Haberdar Olma Düzeyi Aç/s/ndan Halk/n ECitim Gruplar/na Göre DaC/l/m/n/n One-way Anova Testi DEV'PKENLER Serbestlik Derecesi F Deerleri Anlamllk Düzeyi E-tahsilat E-rayiç bedel Online destek E-rehber E-bildirim E-dönüüm E-belediye ile ilgili kavramlardan halkn haberdar olma düzeyinin eitim gruplarna göre analizi yapldnda, 0.05 anlamllk düzeyinde, tüm deikenler itibariyle anlaml bir farklln olduu tespit edilmitir. Yani eitim düzeyi yükseldikçe haberdar olma durumu artmaktadr. Dolaysyla eitim seviyesinin artmas, e- belediye hakknda bilgi sahibi olmay arttrmaktadr. Ayn analiz gelir gruplarna göre yapldnda ise tablo 7 teki sonuçlara ulalmtr. E-belediye hakknda halkn bilinç düzeyini ölçmek için yöneltilen kavramlara verilen cevaplar gelir düzeylerine göre analiz edildiinde, 0.05 anlamllk düzeyinde anlaml bir farkllk olduu tespit edilmitir. Dolaysyla halkn gelir düzeyi, e-belediyeden haberdar olma durumunu etkilemektedir. Gelir düzeyi arttkça halkn konu hakknda bilgi sahibi olma düzeyi de artmaktadr. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 79

16 Tablo 7. E-Belediye ile lgili Kavramlardan Haberdar Olma Düzeyi Aç/s/ndan Halk/n Gelir Gruplar/na Göre DaC/l/m/n/n One-way Anova Testi DEV'PKENLER Serbestlik F Anlamllk Derecesi Deerleri Düzeyi E-tahsilat E-rayiç bedel Online destek E-rehber E-bildirim E-dönüüm anlamllk düzeyinde yaplan analizler sonucunda, eitim düzeyinin ve gelir seviyesinin e-belediyeden haberdar olma açsndan son derece etkili olduu saptanmtr. Eitim düzeyi arttkça halkn e- belediyeye olan ilgisi artmaktadr. Yaplan çalmada halkn e- belediye hakkndaki bilgi düzeyi her ne kadar düük çkm olsa da, teknolojik gelimelerin yaygnlamas, bilgisayar kullanmnn artmas ile birlikte halkn e-belediye hakkndaki bilgisinin ve ilgisinin artaca üphesizdir. IV. E-BELEDYEDEN BEKLENEN BAARININ ELDE EDLMES ÇN YEREL FARKINDALI:IN ARTIRILMASI Aratrma sonuçlarna göre, yerel halkn konuya olan ilgisinin genel olarak az olduu tespit edilmitir. Halkn eitim seviyesi, gelir düzeyi, sahip olduklar meslek gibi unsurlar, bu durumu deitirmi olsa da, genel olarak bu uygulamadan haberdar olanlarn oran düük çkmtr. Halkn bu konuda bilgisini ölçmek için online olarak hangi hizmetlerin sunulduu sorulmu ve konuyu bilenlerin oran sadece %4.3 olarak tespit edilmitir. Dolaysyla e-belediyeden yararlanma orannn düük olduu tahmin edilmitir. Bu durum e-belediyeden beklenen baary olumsuz yönde etkilemektedir. Elektronik belediyecilikten yararlanmama nedenlerinin, daha çok gelir düzeylerine bal olarak teknolojik imkanlara sahip olamama, eitim seviyesinin yetersizlii, uygulamadan haberdar olmama, yeniliklere güven duymama gibi nedenler olduu tespit edilmitir. Bu engeller 80 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

17 karsnda belediyenin, yerel halk daha fazla bilgilendirmesi gerektii sonucuna varlmtr. E-belediye ile baz belediye hizmetlerinin online olarak sunulmasnn yannda, belediye ile halk arasndaki iletiim seviyesi en üst düzeye çkacaktr. Bunun için her eyden önce yerel farkndaln olabildiince salanmas gerekmektedir. Bu aamada belediyeye önemli görevler dümektedir. Bunun için reklam, tantm gibi farkl yöntemler kullanlarak, halkn konu hakknda daha fazla bilgi sahibi olmas salanabilir. E-belediyeden nasl yararlanacan bilmeyenlerin says oldukça fazladr, dolaysyla halkn beklentisi dorultusunda, çeitli paneller ya da tantc seminerler düzenlenmeli, hatta sistemin kolayl ve güvenilirlii hakknda bilgi verilmelidir. Bilgisayar kullanm orannn artmas, her eyden önce halkn gelir seviyesinin artmasna da baldr. Dolaysyla belediye her eve bir bilgisayar salayamayacana göre, bilgisayar kullanm imkann halka götürebilir. Özellikle kentin merkezi yerlerine sadece e- belediyeden yararlanmay salayacak, bilgisayarl odalar ya da kulübeler yaptrlabilir. Bu sistemden yararlanacak olanlarn says snrl olsa da, e-belediye kullanmn olumlu yönde etkileyecei tahmin edilebilir. SONUÇ Dünyada bilgi ve teknolojide yaanan hzl deiim ve geliim, ülkelerin yönetim anlaylarn, ekonomik, sosyal ve kültürel hayat etkilemektedir. Bu çok yönlü deiim ile birlikte, çada yönetim anlaylar çerçevesinde bilginin önemi artmtr. Örgütlerde bu bilgilerin ynlar halinde durmas hiçbir anlam ifade etmemektedir. Bu bilginin yorumlanmas, sistematize edilmesi gerekmektedir. Dolaysyla bilgiyi her an ulalabilir ve güncel klacak bir sistem olarak elektronik yönetim anlay kullanm artk bir gereklilik halini almtr. Çünkü bir yandan idareler büyümekte bir yandan da teknolojik yenilikler artmaktadr. 'darelerin bu sürece uyum salamas için etkin bir iletiim ve koordinasyon a art olmaktadr. Elektronik yönetim anlaynn hzla yaygnlamaya balad bu dönemde, kamu idareleri hzla yönetimlerini elektronik ortama tamaktadr. Belediyeler için de geçerli olan bu süreç ile, belediyelere halkn ulam kolaylamaktadr. Her ne kadar e-devlet zamanla Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 81

18 gelime gösterse de, bilgisayar kullanm ve internete ulam imkanlarnn snrl olduu da bir gerçektir. Özellikle az gelimi ve gelimekte olan ülkelerde çada bilgi teknolojilerinin kullanm, gelimi ülkelere kyasla daha gerilerdedir. Aratrma bulgular da göstermektedir ki; aratrmaya konu olan halkn sadece %44 ünün internet kullanma imkan vardr. Hatta halkn %53.3 ü interneti kullanmay bilmemektedir. Bu görünü, belediyelerin e-belediye anlayna geçi sürecini olumsuz etkilemekte ve e-belediyeye geçite yaanan engeller olarak deerlendirilmektedir. Dolaysyla e- belediyeden kimler, ne kadar yararlanabiliyor sorusunun cevab önem kazanmaktadr. Belediyelerin sunduu elektronik hizmetten vatandalarn ne kadarnn yararlanabildii sorusunun cevab, sadece bir aratrma sonucu olarak deerlendirilmeyecek, bu sonuç; söz konusu yönetim alandaki ekonomik ve sosyal gelimilik düzeyinin genel çerçevesini de ortaya koyacaktr. Bu çalma ile elektronik belediyecilik anlay ile tanan halkn, söz konusu uygulama hakkndaki bilgi düzeyinin tespiti amaçlanmtr. Aratrmann gerçekletirildii Afyonkarahisar il merkezinde ikamet eden 300 kii üzerinde yaplan anket çalmasndan elde edilen sonuçlara göre, halkn söz konusu uygulamadan haberdar olma durumu ve konuya olan ilgisinin az olduu tespit edilmitir. Bu durum halkn eitim seviyesi, gelir düzeyi açsndan deiiklik göstermi olmasna ramen genel olarak e- belediye uygulamasndan farknda olma düzeyinin düük olduu sonucuna varlmtr. Anket uygulamas yüzyüze görüme ile yapldndan, halkn konuya olan ilgisinin gelime gösterecei ve zamanla e-belediyecilik konusunda bilgi düzeylerinin artaca gözlenmitir. Uygulamann yeni balamasndan kaynakl olarak, belediyenin tantm faaliyetlerini arttrmas ve uygulama hakknda gerekirse, seminerler düzenlemesi hatta belediye bünyesinde danma hatlar kurulmas önerilmektedir. Bunun yannda belediye tantm faaliyetleri kapsamnda, yerel halka cep telefonlar aracl ile bilgi mesaj gönderilebilir. Ayrca belediyenin sesli ilan servisi kullanlarak duyurular yaplabilir. Böylece, zamanla uygulamadan haberdar olanlarn says artacaktr ve e-belediye bavurular younlaacak ve belediye, elektronik belediyecilik ile hedefledii baarya ulaabilecektir. 82 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)

19 KAYNAKÇA AKMAN, 'brahim, Ali YAZICI, Alok MISHRAA, Ali AR'FOVLU; E-Government: A global view and an empirical evaluation of some attributes of citizens, Government Information Quarterly 22, 2005 ALTINOK, A. Ramazan; Yerel Yönetim Reform Düzenlemelerinde e-yerel Yönetimler, darecinin Sesi Dergisi, Eylül-Ekim 2005, Say:112 ALTINOK, Ramazan; 'nternet, Demokrasi ve Devlet, Türk dare Dergisi, Aralk 2001, Say: 433 AYMAN GÜLER, Birgül; Kent Yönetimi Modeli Olarak Belediye Sistemi, Görü) Dergisi, Mart 2004 AYMAN GÜLER, Birgül; Yerel Yönetimler ve 'nternet, 10/05/2005 BENSGH'R, T. Kaya; Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Deiim, TODA'E, 1996 BENSGH'R, T. Kaya; Bilgi Toplumu Bakanl Kuruluu Üzerine: Mekanik Bir Örgüt mü?, Amme daresi Dergisi, Eylül 2000, 33(3) BUCKLEY, Joan ; E-Service Quality and Public Sector, Journal of Managing Service Quality, Vol:13, Number:6, 2003 ÇEL'K, Kemal; e-devlet ve Yeniden Yaplanma, Türk dare Dergisi, Eylül 2003, Say: 440 HALDENWANG, Chrstan Von; Electronic Government (E- Government) and Development, The European Journal of Development Research, Vol.16, No.2, Summer 2004 HEEKS, Richard; Building e-governance for Development: A Framework for National and Donor Action, nstituted for Development Policy and Management, ISBN: , 2001 KÖSEC'K, Muhammet, Naci KIRAN; Belediye Yöneticilerinin ve Meclis Üyelerinin E- devlete Bak Denizli Belediyesi Örnei, Türk dare Dergisi, Haziran 2004, Say: 443 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005) 83

20 MOON, M. Jae; The Evolution of E-government among Municipalities: Rhetoric or Reality?, Public Administration Review, July/August 2002, Vol:62, No:4 NOHUTÇU, Ahmet, D. DEM'REL; Türkiye deki E-Devlet Uygulamalar, Türk dare Dergisi, Haziran 2005, Say:447 ODENDAAL, Nancy; Information and communication technology and local governance: understanding The difference between cities in developed and emerging economies Computers, Environment and Urban Systems 27, 2003 STEYAERT, Jo; Local Governments Online and the Role of the Resident, Social Science Computer Review Vol:18, No:1, Spring 2000 TANAKA, Hideyuki, Kanta MATSUURA, Osamu SUDOH; Vulnerability and 'nformation Security 'nvestment: An Emprical Analysis of e- Local Government in Japan, Journal of Accounting and Public Policy 24, 2005 TAT, Alfred, Kei HO; Reinventing Local Governments and the E- Government 'nitiative, Public Administration Review, Vol:62, No:4, 2002 WONG, Wilson, Eric WELCH; Does E-Government Promote Accountability? A omparative Analysis of Website Openness and Government Accountability, An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, Vol. 17, No. 2, April 2004 YILDIRIM, Uur, Perif ÖNER; Bilgi Toplumu Sürecinde Yerel Yönetimlerde Eitim-Biliim Teknolojisinden Yararlanma: Türkiye de E-Belediye Uygulamalar, 05/05/2005 YILDIZ, Mete; Yerel Yönetimlerde 'nternet Uygulamalar ve E- Devlet, mu.htm, 10/06/ Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C.VII,S.2, 2005)