Ticari Bankalarının Yerli ve Yabancı Bankalar Açısından Performansları ve Performans Sürekliliklerinin Analizi: Türkiye Ölçeği ( ÖZET

Transkript

1 Tcar Banalarının Yerl ve Yabancı Banalar Açısından Performansları ve Performans Sürelllernn Analz: Türye Ölçeğ ( ) Selahattn KOÇ* Azz BAĞCI ** Al SÖZDEMİR *** ÖZET Son yıllarda yaşanan üreselleşme çalışmalarından dolayı brço setörde olduğu gb, ülelern banacılı setörlernde de genş çaplı değşller olmuş ve olmaya da devam etmetedr. Fnans setörü çersnde hem fon toplayan hemde fon sağlayan brmler olara banaların üstlenmş olduları roller ço önemldr. Sağlılı br eonom yapıda sağlılı br banacılı sstemnn olması olduça önemldr. Banaların performansının yüse ve sürel olması, bu setörle doğrudan ya da dolaylı olara lşs olan dğer setörlere de poztf yansıyacağı anlamına gelr. Bu çalışmada banaların performanslarını ölçmede bağımlı değşenler olara ROA ve ROE ullanılmıştır. Verler yıllarını apsayan yıllı verlerden oluşmatadır. Çalışmada, ROA (Atf getr) ve ROE (Özayna getrs) bağımlı değşenler yerl bana grupları olan KSMB ve ÖSMB grubunda uzun dönemde performans sürellğ gösterdğ saptanmıştır. YSMB gurubu se sadece ROA ya göre uzun dönemde performans sürellğ sergledğ tespt edlmştr. Anahtar Kelmeler: Türye, Banacılı Setörü Performans, En Küçü Kareler Yöntem, Johansen Eş Bütünleşme Analz. Jel sınıflandırması: G32,G2,G38 Performance and Analyss of Performance Persstence of Commercal Bans Compared to the Local and Foregn Bans: Case Study for Turey( ) ABSTRACT In recent years, there have been wde range of changes n the banng sectors of the countres as n many other sectors, due to the globalzaton effort. In the fnancal sector, bans have sgnfcant roles as both fund aggregator and fund provder unts. The exstence of a healthy banng system s vtal n a healthy economcal structure. The contnuous and hgh performance of bans means Bu çalışmada, Cumhuryet Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsünde İşletme Anablm Dalı nda hazırlanan Türye'de Yerl ve Yabancı Banaların Grup Bazında Fnansal Performansları ve Performans Sürellğnn Analz ( ) adlı yüse lsans teznde uygulama ısmından yararlanılmıştır. *Yrd. Doç. Dr. Cumhuryet Ünverstes İİBF İşletme Bölümü, 5840, SİVAS. ** Cumhuryet Ünverstes Yapı İşler ve Ten Dares Başanlığı, 5840, SİVAS. *** Yrd. Doç. Dr. Cumhuryet Ünverstes İİBF İtsat Bölümü, 5840, SİVAS.

2 that there wll be postve reflectons to the sectors that are drectly or ndrectly related wth ths sector. In ths study, ROA and ROE are used as dependent varables to measure the performance of bans. Data used n the study consst of the annual data coverng In ths study, t s determned that ROA (return on assets) and ROE (return on equty) dependent varables show long term performance sustanablty for local ban groups KSMB and OSMB. For YSMB group, t s determned that t exposes long term performance sustanablty only for ROA. Key Words: Turey, Performance of Banng Sector, Least Squares Method, Johansen Contegraton Analyss. Jel Classfcaton: G32,G2,G38.Grş Tcar banalar hem aynaları sağlanmasında hemde aynaların tahss edlmesnde öneml roller üstlenmetedr. Tcar banalar br taraftan fonları br araya getrp br havuz oluştururen dğer taraftan da bu fonların eonomye doğru br bçmde tahss edlmesn sağlamatadır. Kaynaların toplanması ve tahss edlmes çn bu ş üstlenen urumların performanslarının da yüse ve devamlı olması geremetedr. Tcar banaların performanslarının yüse olması, doğrudan ya da dolaylı bağlantılı olan dğer reel ya da fnans setörlernnde performanslarının yüselmesn sağlayacatır. Banalarının aracılı faalyetlernn doğru ve sürel olması üle eonomler açısından da önem arzetmetedr. Tcar banaların performanslarının sürel ve yüse olması sadece aracılı faalyetlernn doğru şlemes değl aynı zamanda bana ortalarının da çıarlarının yüselmes anlamına gelmetedr. Sağlılı br tcar banacılı sstem eonom büyümey ve berabernde yen yatırımları da cesaretlendrmetedr. Buna arşın, zayıf br banacılı sstem ve buna bağlı olara düşü performans gösteren banacılı setörü, berabernde rzlere ve banacılı başarısızlılarına da neden olmatadır. Tcar banaların üle eonom yapılarında özel öneme sahp olmalarından dolayı, performanslarının analz edlmes hem yurt çnde hem de yurt dışında aademsyenlern lgsn çeen onuların başında gelmetedr. 940 yılında yaşanan banacılı rzler sonrasında aademsyenlern bu onuya lgs başlamış, daha sonra yıllarda ve özellle de rz dönemlernde artara devam etmştr. Türye de yaşanan 994, 2000 ve 200 banacılı ve

3 fnansman rzler sonrası bu alanla lgl çalışmaların hızla arttığı gözlenmştr. Banacılı setörler le lgl çalışmalarda ağırlılı olara ROA(Return on Asset-Atf Karlılığı ve ROE( Return on Equty-Özayna Karlılığı) nn bağımlı değşen olara ullandığı görülmetedr (Flamn at all., 2009). Özellle Türye gb ülelerde batı ülelerne göre daha rsl bölgelerde ROA nın getrlernn yüse olduğu görülmetedr. Bunun neden bu bölgelerde rs sermayes yatırımlarının yüse olması ve yne bu bölgelerde dregülasyonlar neden le banalara olan yaptırımların daha az olduğu ler sürülmetedr. Yaptırımlardan zyade yabancı öenl banaların pyasalara grmes çn yasal düzenlemeler daha da gevşetlmştr. Aynı zamanda bu bölgelerde bana sayısının yetersz olması neden le reabet yeter adar olmamata ve buna bağlı olara banalar yüse faz oranları le faalyetlern yürütmetedrler. Özellle Afra bölgelernde sınırlı sayıda banaların olması neden le bu durum aslan payını alma bçmnde de deymleştrlmştr (Ongore ve Kusa, 203). Tcar banaların faalyetler hem üle ç hemde üle dışı ço sayıda değşenlerden etlenmetedr. Bu değşenler banaların end çyapılarından aynalanan değşenler olduğu gb bana dışında alan maro ve mro değşenlerden oluşmatadır. Dolaysıyla banaların performanslarına et eden ço sayıda ç ve dış eten bulunmatadır (Al-Tamm ve Hassan, 200; Aburme, 2005). Bu fatörler, bana ç değşenler ve maro değşenler olara ta sınıflandırılablr. Bana ç fatörler bananın end araterst yapısından aynalanan fatörlerdr. Belrtlen fatörlern başında bananın arını etleyen ontrol ötes denetmlerdr. Bunlar, daha ço müdürler ve yönetm urulu üyeler tarafından alınan bana ç ararları etleyen fatörlerdr (Ongore ve Kusa, 203). Yerl ve yabancı banaların performanslarının arşılaştırıldığı teor ve ampr çalışmalara baıldığında arışı sonuçların elde edldğ görülmetedr (Lee ve Hseh, 204). Berger et al. (2000b) yerl ve yabancı sermayel banaların performanslarını farlı global avantajlara sahp olma ve ev sahb olma avantajları hpotez le açılamatadır. Global avantaj hpotez, üresel banaların görecel olara yerl banalara göre daha fazla reabet avantajlarına sahp olacalarını ler sürmetedr. Yabancı sermayel banalar yerl banaların güçlü ç pazar avantajlarına arşı daha ler tenoloj ullanara üstünlü sağladığı belrtlmetedr. Yne Global Avantaj Hpotez nde yabancı sermayel banaların daha ço urumsallaşma sağladılarından dolayı yerl sermayel banalara göre daha reabetç br avantaj sağladığı dda edlmetedr. Anca Detragache et al. (2008), müşter

4 tabn yerl sermayel banalar tarafından daha etn br bçmde yerne getrldğn belrtmştr. Geçmş yıllarda yapılan çalışmalardan sağlanan sonuçlara göre banaların performansına et eden fatörlerden br onların sahpl yapılarıdır (Ongore, 20). Bzm bu çalışmamızda da banalar sahpl yapılarına göre yerl ve yabancı banalar olara sınıflandırılmış ve bu sınıflandırılma sonrası alt gruplarda yer alan banaların performanslarına ve performans sürelllerne baılmıştır. Türye de banacılı setörüne baıldığında, pyasaları %90 ın üzernde (Koç, 202) 2 yerl ve yabancı sermayel tcar banaların yönlendrdğ görülmetedr. Banaların hem para pyasalarının hem de sermaye pyasalarının üzernde aşırı etye sahp olması, banacılı setöründe meydana geleblece br olumsuzlu ya da flas, dğer setörlere olayca bulaşacağından dolayı, eonomye yansıması genel fnansal rzler, bana batmaları ve eonom dalgalanmalar şelnde olacatır. Dolayısıyla banaların performanslarını belrleyenlernn tespt edlmes olduça önem arzetmetedr (Oloo, 20). Banaların performansları le lgl çalışmalar çoğunlula maro ve mro fatörlernn banaların performansı üzernde herhang br etsnn olup/olmadığı üzerne yoğunlaşmatadır (Chantopong, 2005; Olweny ve Shpo, 20 ve San ve Heng et al., 20). Br başa gruplandırılara yapılan çalışmalar se ç ve dış fatörlern ets altında banaların performanslarının değerlendrlmesdr (Sehrsh et al., 20). Bana ç fatörler daha ço bana yönetc ve müdürlernn aldığı ararlar ve banaların gelecete muhtemel uygulayacağı poltalardan aynalanıren (Staouras ve Wood, 2004); dış fatörler se banaların faalyetlern yürüttüler yerlerde uygulan maroeonom değşenler, eonom ve huu düzenlemelerden yansıyanlardır (Athanasoglou, et al., 2006). Ayrıca ldte rs de banaların performansları üzernde ets bulunmatadır (Frederc, 204). Yerl ve yabancı banaların performansları açısından ıyaslandığında değş sonuçların olduğu görülmetedr. Berger et al. (2000b) ev sahb olma avantajı olan banalar le üresel avantajı olan banalar hpotezn gelştrmşlerdr. Küresel olma avantajı hpotez, üresel olmuş banaların yerl banalara göre performansları açısından daha etn reabet oşullarına sahp olduğu fade edlmetedr. Dolayısıyla yerl banalara göre üresel banalar daha y performans gösterdğ ler sürülmetedr (Lee ve Hseh, 204). Gelşmete 2 Basel II Kapsamında Kurumsal Rs Yönetm: Türye de Banacılı Setöründe Br Uygulama, Ercyes Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü, Yayımlanmamış Dotora Tez, 202, Kayser.

5 olan farlı ülelerde yapılan çalışmalarda da yabancı sermayel banaların yerl sermayel banalara göre daha etn ve reabet üstünlüğüne sahp olduları fade edlmetedr (Claessens et al., 200; Majnon et al. 2003). Sab (996), yapmış olduğu çalışmasında, Macarstan da yabancı sermayel banaların yerl sermayel banalardan daha arlı olduğunu tespt etmştr. Havrylchy (2006), Polonya banacılı verlern ullanmış, yabancı sermayel banaların yerl sermayel banalara göre daha yüse vermll gösterdlern ler sürmüştür. Yerl banaların etnllern artırmada stel olmadılarını fade ederen, üresel avantajlar hpotezn sınırlı olara desteledğn fade etmştr. 2. Performans ve Performans Sürellğ Performans avramı performans sürellğ avramına göre daha dar apsamlı ya da daha dar süreler apsayan durumlarda frmaların, şlern, ülelern vb. etnllern ölçmetedr. Oysa performans sürellğ se daha uzun sürey apsayan ve herhang onuda sağlanan etnlte sürell geretren br durumu tanımlamatadır. Performans sürellğ, yatırım fonu yönetcler, hsse sened analstler, ya da futbol oyuncuları arasında genellle becer anıtı olara algılanmatadır. Performans sürellğnde, başarı olara alınan değşen her ne se, o onuda dğerlerne göre daha doğru süreç oluşturulduğunu göstermetedr (Gombers at all., 2008). Performans sürellğnde değerlendrlen br değşenn geçmşnde, mevcut durumunda y göstergelere sahp olduğunu ve gelecete de muhtemel y göstergelere sahp olacağını göstermetedr ( Huıj ve Lansdorp,..). Performans değerlendrme le lgl br ço çalışma bulunmatadır. Özellle yatırım fonlarının performansı ve performans sürellğ onusunda ço sayıda maale çalışması yapıldığı görülmetedr. Değş ülelerde ve değş pyasalarda yapılan çalışmalarda performans ve performans sürellğ onusunda değş sonuçlara ulaşılmıştır. 3. Banaların Performans Göstergeler Rue ve Byars (2005), performans ölçümünü, çalışanların şlern gelştrme, doğru planlar ortaya oyma ve arar verme çn letşm süreçlern nasıl olmasını zah edldğ br yol hartasıdır. Kaplan ve Norton (992), performans ölçümünü, br uruluşun fnansal amaçlarının yenden düzenlendğ, gözden geçrldğ br süreç olara tanımlamışlardır. Lteratürde performans ölçümü ve performans ölçüm göstergeler le lgl brço tanımlama yapılmıştır (McNamara ve Mong, 2005). Gelenesel performans sıralaması ROA ve ROE gb bast ve tutarlı fnansal verlere dayanmatadır. Anca bu performans göstergeler, yüse düzeyde performans ölçümünü sağlamayablrler (Hanley

6 ve Suter,997). Bazı fnansal olmayan göstergeler se müşter memnunyet, toplumsal değerlern date alınması vb. gb çalışanların alte düzey bazı durumlarda daha öneml performans göstergeler olablr (Wu, 202). Yüse düzeyde performans ölçümü yapma steyen urumlar sadece ROA ve ROE ye bağlı alara performans ölçümü yapmamalılar. Bu oranlar bazı durumlarda doğru arlılı hang bananın ya da frmanın daha arlı br süreç oluşturduğunu daha doğru olara ölçemeyeblr (Bhagwat ve Sharma, 2007). Bundan dolayı performans göstergeler urumların genel stratejler le uyumlu olması ve fnansal olan ya da fnansal olmayan rterler çermes geremetedr. Performans ölçümlernde fnansal ve fnansal olmayan rterler çermes gereyor urumlar ona göre yatırımlarını yönlendrsn ve arzu ettler sonuçlara ulaşablsnler. Belrlenmş olan fnansal ve fnansal olmayan rterler, urumların performans rterlernn tanımlanmasına yardımcı olur (Wu, 202). Kaya (2002), tarafından yapılan ve yıllarını apsayan çalışmasında, Tür banacılı setörünün toplam özaynalarının toplam varlılara oranı le net faz marjı ve atf arlılığı arasında poztf, özayna arlılığı le negatf yönde br lş olduğunu belrtmştr. Banaların menul değerler portföyünün toplam atflere oranı le net faz marjı arasında negatf yönlü, atf arlılığı ve özayna arlılığı arasında se poztf yönlü br lşnn olduğunu belrtmştr. Banaların lt varlılarının toplam atflere oranı, red portföylernn toplam atflere oranı, banaların yabancı para net açı pozsyonlarının (yabancı para yüümlülüler-yabancı para varlıları) toplam atflere oranı, enflasyon ve reel faz oranı değşenleryle arlılı göstergeler arasında poztf br lş saptamıştır. Toplam mevduatların toplam atflere oranı le arlılı değşenler arasında negatf yönde br lş olduğunu belrlemştr (İsenderoğlu vd., 202). Banaların performansı değerlendrmede brço yöntem ullanılmatadır (Kosmdou et al., 2006). Bu onuyla lgl brço çalışma, gelenesel statst modellern ullanara banacılı performanslarını ölçe eonomler apsamında araştırmıştır. Banacılı setöründe performansı ölçen çalışmalarda nelern değşen olara ullanıldığı aşağıda tablo halnde özetlenmştr. Tablo : Banacılı setöründe performansı ölçen çalışmalarda ullanılan değşenler Yazar adları Analz yöntemler Seçlmş göstergeler (grdler) Seçlmş göstergeler (çıtılar)

7 Chen et al. (2008) Goas (2008) Devln Gerrard (2005) ve DEA-BSC -Çalışan sayısı -Bana varlıları -Bana mevduatları DEA İstatst Analz -Personel malyetler -İşletme ve dğer uygulama malyetler -Bananın majı ve ünü -Şube açılış saatler -Reabet etme çn faz tutarı -Düşü ücret/yüse ücret -Eve yaın bölge -İşe yaın bölge -Bana borçları -Üye(müşter) ev sahplğ -Gelr -Borç portföyünün malyet -Mevduatların değer -Faz dışı gelr -Ürün yelpazes -Servs belentler -Yapılan tavsyeler -Alev lşler Daha önce çalışmalara baıldığında banaların performanslarını ölçmede ullandıları bağımlı değşenlern Atf Karlılığı (ROA), Özayna Karlılığı (ROE) ve Net Faz Marjı (NIM) olduğu görülmetedr. Bu çalışmada ullanılan bağımlı değşenler se Atf Karlılığı (ROA) ve Özayna Karlılığı (ROE) olmuştur. 3.. Atf Karlılığı (ROA) Atf arlılığı, banaların arlılığını gösteren ve aadem çalışmalarda sıça rastlanan oranlardan brdr. Bu oran toplam varlıların gelrlern göstermetedr (Khrawsh, 20). ROA, bana yönetmnn ve onların emrnde çalışan dğer brmlern atf arlılı yetenelern ölçmetedr. Yüse atf arlılığı, banaların aynalarını etn ullanara sağlamış olduğu arda etnllern göstermetedr (Ongore ve Kusa, 203). ROA nın yüse çıması bana ve banayla lşl olan dğer urumların brlte etn yönetlere net ar sağlandığını göstermetedr (Khrawsh, 20). Aynı şelde Wen (200) yüse atf arlılığının (ROA nın) aynalarını ullanmada daha etn olduğunu fade etmştr. Özellle banacılı setöründe bu oran bana varlılarının ar oluşturulablme amacı le varlıların hang etnlte ullanıldığını göstermedğ çn, bana

8 yönetclerne lşn br etnl rter olara abul edlr. Hesaplanaca atf başına arlılı oranının yüse çıması veya yıldan yıla artan br seyr zlemes stenen br durumdur Özayna Karlılığı (ROE) ROE br şretn ya da bananın, ortalarının oymuş olduları özayna fonundan ne adar azanç sağladığını, ortaların yatırımlarından ne adar azandığını araştıran br orandır. ROE s yüse çıan br şletmenn ç aynalarından fon yaratma yeteneğnn yüse olduğunu, frmanın ya da bananın ar oluşturma yeteneğnn yüse olduğuna şaret etmetedr (Ongore ve Kusa, 203). Khrawsh (20), bu oranı Faz ve Verg Sonrası Kar/Topalam Özaynalar olara oranlaştırmıştır. ROE, ortaların yatırdıları fonların br dönemde azançlarını göstermetedr, aynı zamanda frma yönetclernn fonlarını hang etnlte ullandığının da göstergesdr. Oranın yüse çıması frma yönetclernn ya da müdürlernn frmanın fonlarını o denl etn ullandığının da göstergesdr. Özetle çıarım yapıldığında yüse ROE, frma yönetclernn ortaların arlılığını artırmada etnl sağladığını göstermetedr. Banaların arlılığının tespt edlmesnde yararlı br oran olmasına rağmen, ortalar banaların arlılığında öte, end oyduları sermayenn arlılığı le lglenrler. Bunu da ROE le ölçerler. Ortaların banaya oymuş olduları sermayenn hang arlılıta çalıştırıldığını göstermes neden le temel br arlılı rter olara algılanır. 4. Banaların Performans Belrleycler Banaların performans göstergeler ç fatörler (banalara özel fatörler) ve dış fatörler (maro eonom fatörler) olma üzere başlıta nceleneblr (Al-Tamm, 200; Aburme, 2005 ve Ongere ve Kusa, 203). 4. Banalara Özel fatörler/ Bana İç Fatörler Daha önceden de belrtldğ gb banaların end öznel yapılarından aynalanan ve onların performanslarına et eden fatörlerdr. Bu fatörler çalışmalarda yaygın olara ullanılan CAMEL CAMEL ın açılımı Captal Adequacy, Asset Qualty, Management Effcency, Earnngs Ablty and Lqudty dr (Ongere ve Kusa, 203) Sermaye Yeterllğ Sermaye yeterllğ oranı banaların performanslarını etleyen ç fatörlerden brdr. Sermaye, banaların sahp olduları ve faalyetlernde ullandıları fonlardır. Sermaye Yeterllğ (Captal Adequacy) bleşen yoluyla bananın sermaye yeterllğ değerlendrlmetedr. Bu amaçla bananın sermayesn mtar ve alte açısından değerlendren oranlar ullanılmatadır. Sermaye yeterllğ, fnansal urumların blançolarında şolarla nasıl başa

9 çıableceğn belrler. Güçlü br sermaye yapısına sahp olan banaların, olası tüm rslere arşı daha dayanılı olacaları söyleneblr (Rogers, 2008) Varlı Kaltes Bana şletmeclğnn yapısı tbaryle redler, varlıların temel fatörü olmatadır. Dğer br fadeyle, varlılara lşn en öneml rs de red rs olara abul edlmetedr. Kred alan ş veya urum eğer aldığı redy ger ödemeden açınırsa bu rs daha da yüselmş olur. Aldığı redler ger ödemeten açınan red müşterler bulunan br bana, sonunda ldte durumunu da etleyece olan nat aım sorunu yaşar. Şüphel alacalara estra özel arşılılar ayrılması nedenyle bu durum nhayetnde sermaye ve arlılı üzernde olumsuz et yapar (Kaya, 200) Yönetclern Yeterllğ/Yönetm Kaltes Yönetm Kaltes bleşen hem tarhsel ve alte olara azançları değerlendrren hem de mevcut yapının sürdürüleblrlğn date almatadır. Banaların y red ve ç rs yönetm sstemlern orumalarını sağlama görev bana yönetcler ve müdürlernn görevdr. Bana flasları sılıla yönetm yeterszlğnden aynalanmıştır. Burada, yetersz yönetmn ve güvensz davranışın le tbaryle br malyet söz onusudur. Ne var banacılı rzlernn brço neden olması ve bu nedenlern yönetclern nsyatf dışında olması, yönetclern olayca değştrlememes onunun bulanılaşmasına neden olur. Dolayısıyla banaların varlılarının devamını sağlayablmes ve arlılılarının artırılmasında tutarlı gelşmelere aya uyduran ve hızlı aynı zamanda doğru ararlar alablen profesyonel br yönetm geremetedr. Bana yönetclernn mal pyasalarda gelşmeler y analz etmeler, aynaları doğru ullanablmeler, doğru stratej planlar yapablmeler geremetedr (Erdoğan, 2006, 28) Ldte Yönetm Özsermyes ve yabancı aynalarla faalyet gösteren br bananın, para ve paraya çevrlme manı bulunan varlılara sahp olma zorunluluğu sözonusudur. Br varlığın paraya çevrleblrlğ ldte olara tanımlanmatadır. Ldte, bananın belrl br zamanda ödenmes gereen borçlarını asatmadan ödeyeblme yeteneğn fade etmetedr. Dğer br fadeyle ldte, mevduat sahplernn mevduatlarını ve dğer red verenlern alacalarını ger ödeyeblme çn yeterl fonun elde tutulması demetr. Bütün varlılar hızla paraya çevrlemedler çn, her bananın end bünye özellğne göre borç ve taahhütlernn vadelern de date alara ldte derecesn belrlemes önemldr (Durer, 988, 03) Bana Dışı / Maro Eonom Fatörler

10 Maro eonom poltalarında sağlanan strar ya da sağlanamayan strar banaların performanslarına et edeceğ düşünülmetedr. Maro eonom fatörlerden Gayr Saf Yurtç Hasıla, Enflasyon, Faz Oranı ve Syas strarsızlılar banaların performansları etleyen maroeonom değşenlerdr. Örneğn, br ülede GSYİH de yaşanan değşmler banaların varlılarını etlemetedr. GSYİHD de oluşan br büyüme yada daralma banalardan talep edlen red mtarına et etmete bu da banaların arlılığını artırmata yada azaltmatadır (Athanasoglou et al., 2005; Ongore ve Kusa, 203). Brço çalışmada da enflasyonun banaların arlılıları et ettğ hususunda tartışmaların hala devem ettğ görülmetedr (Ongore ve Kusa, 203). 5. Lteratür Taraması Banacılı setöründe yaşanan lberalleşme ve dışa açılma poltaları sonucu brço yabancı bana değş ülelerde faalyet yürütmeye başlamıştır. Banaların hem para pyasalarında hem de sermaye pyasalarında etn rol oynamalarından dolayı fnansal performansları lg çeen onuların başında gelmştr. Özellle 980 lerden sonra gelşmş üle banaları gelşmete olan ülelerde özelleştrmelerden bana satın alara ya da end banalarının yan uruluşlarını açara faalyet yürüttüler görülmetedr (Ongore ve Kusa, 203). Gelşmete olan ülelerde, özelleştrmeler hala öneml br fnansman aynağı olara görülmetedr (Kane, 998). Claessens ve Hore (202), son 20 yılda Afra genelnde yabancı bana sayısının olduça arttığını belrtmetedrler. Pyasalarda yabancı öenl banaların artması le brlte özellle fnansal onumlarda ço cdd farlılılar oluşmaya başlamıştır. Durum böyle olunca da yerel banalar yapılarını sağlamlaştırma ve olası negatf şolara arşı hazırlılı olmaya zorlamış, buna bağlı olara ta onların fnansal yapılarının daha sağlam olmasına atı sağlamıştır (Athanasoglou et al. 2005). Brço uygulamalı blmsel çalışmada yabancı bana sahplğ le yerl bana uygulamaları arsında poztf yönlü br lşnn olduğu belrtlmştr (Lee ve Hesh, 204). Barajas et al. (2000), Claessens et al. (200) ve Unte ve Sullvan (2003), çalışmalarında yabancı öenl banaların yerl sermayel banaların faalyetlern etledğn fade etmşlerdr. Cho and Hasan (2005), yabancı sermaye düzeynn artmasının bana getrler ve rs üzerne statstsel olara anlamlı etsnn olduğunu vurgulamışlardır. Claessens et al. (200), yabancı bana sayısının artmasının yerl banaların ar marjlarında azalmaya neden olduğunu ler sürmüştür. Bana performansları le lgl daha organze çalışmaların 980 lern sonlarına doğru başladığı görülmetedr (Olweny ve Shpho, 20). Kaya (2002),

11 tarafından yıllarını apsyan maalesnde Tür banacılı setörünün toplam özaynalarının toplam varlılara oranı le net faz marjı ve atf arlılığı arasında poztf, özayna arlılığı le negatf yönde br lş olduğunu belrtmştr. Kumbra ve Webb (200), yılları arasında Güney Afra nın beş büyü tcar banasının rasyolarını ullanara ldte ve red alte performansını ölçme çn yapmış olduları çalışmalarında, 2007 rznn performanslarını etledğn ler sürmüşler. Yne aynı çalışmada banaların çalışmanın l yılında yan yıllarında performanslarını artırdığını belrtmşler. Ncube (2009), tcar banaların performanslarının yöntemle tespt edldğn ler sürmüştür. Bunlardan l daha ço gelenesel yöntem olara değerlendrlen banaların oranlarını date alara yapılan performans değerlendrmelerdr. İnc se tcar banaların performanslarının eonometr tenler ullanılara tespt edlmesdr. Daha sonra yıllarda parametr ve parametr olmayan yöntemlerde banaların performanslarının değerlendrlmesnde ullanıldığı görülmetedr. Tarawneh (2006) Umman banalarının fnansal rasyolarını ullanara, tcar banaların uygulama etnller ve büyülülernn performansları üzerne etsn araştırmıştır. Bana büyülüğünün, uygulama etnllernn ve atf yönetmnn bana performansı üzernde ço güçlü etye sahp olduğunu vurgulamıştır. 6. Araştırmanın Kapsamı ve Örnelem Tür Banacılı sstemnde bana gruplarının fnansal performans ve performans sürellğnn analz edlmesne lşn yapılan bu çalışmada bazı ısıtlar belrlenmştr. Bu ısıtlar aşağıda gbdr: Çalışmada Kamu Sermayel Mevduat Banaları (KSMB), Özel Sermayel Mevduat Banaları (ÖSMB) ve Yabancı Sermayel Mevduat Banaları (YSMB) şelnde grup bazında toplu olara ele alınmıştır. Yerl sermayel mevduat banaları, amu ve özel olara gruba ayrılmıştır. Mal tablolarında farlılılar sebebyle atılım banaları grubu uygulamada yer almamıştır. Türye de şube açan yabancı sermayel mevduat banaları grubu çalışmaya dâhl edlmemştr. 7. Araştırmanın Verler Banaların fnansal performansına lşn uygulanan eonometr analzde yer alan verlern aynaları ve değşenler aşağıda gbdr: Uygulamada ullanılan verler yıllarını apsayan yıllı verlerden oluşmatadır.

12 Verler amu, özel ve yabancı sermayel mevduat banalar olma üzere 3 bana grubuna at mal tablolarında yer alan verlernden oluşmatadır. Banaların fnansal performans analznde ullanılan brço oran vardır. Anca uygulamaya dahl edlen oranlar yapılaca eonometr modeln daha sağlılı yorumlanablmes çn tüm oranlar çersnde en durağan olan oranlar ele alınmıştır. Bu verler Türye Baalar Brlğ nn (TBB) resm stesnde her yıl yayınlanan Banalarımız Ktabı nda toplu fnansal tablolardan ve aynı steden yayınlanan statstsel raporlardan yararlanara hazırlanmıştır. Tablo 2: Kullanılan Fnansal Oranlar Kullanılan Fnansal Fnansal İndatörler Oranlar Fnansal Oran Formülü Karlılı Oranları X Net Dönem Karı (Zararı)/ Toplam Atfler (ROA) X2 Net Dönem Karı (Zararı)/ Özaynalar (ROE) Ldte Y Lt Atfler/Kısa Vadel Yüümlülüler Atf Kaltes Y2 Tapte Kredler (Brüt)/Toplam Kredler Sermaye (Özaynalar Duran Atfler)/Toplam Y3 Yeterllğ Atfler Gelr Gder Y4 Yapısı Toplam Gelrler/Toplam Gderler 8. Araştırmanın Hpotezler H a : Tüm bana gruplarında bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında anlamlı br lş vardır. H b : Tüm bana gruplarında bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında anlamlı br lş yotur. H 2a : KSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş vardır. H 2b : KSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş yotur. H 3a : ÖSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş vardır. H 3b : ÖSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş yotur.

13 H 4a : YSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşen le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş vardır. H 4b : YSMB grubu çn, bağımlı değşen olara ele alınan X ve X2 değşenler le açılayıcı değşenler arasında uzun dönemde br lş yotur. 9. Araştırmada Kullanılan Yöntemler Araştırmada yıllarına at verler ullanılara yerl ve yabancı sermayel banaların fnansal performans ve performansın sürellğ analz edlmeye çalışılmıştır. Performans analznde bağımlı ve bağımsız değşenler oluşturulmuştur. Bağımlı değşenler arlılı oranları olan ROA (Atf getr) ve ROE (özayna getrs) olara ele alınmıştır. Bağımsız değşenler se Ldte oranını temsl eden; Lt Atfler/Kısa Vadel Yüümlülüler, Atf Kaltesn; Tapte Kredler (Brüt)/Toplam Kredler, Sermaye Yeterllğ; (Özaynalar Duran Atfler)/Toplam Atfler, Gelr Gder Yapısı; Toplam Gelrler/Toplam Gderler oranlar ullanılmıştır. Bağımlı ve bağımsız değşenlern arasında lş EKK (En Küçü Kareler) Yöntem ele alınara ncelenmetedr. Her br vernn br dğer ver le olan anlamlı lşsn ortaya oyma çnse Engel Granger nedensell test ullanmıştır ve en son olara banaların uzun dönemde performans sergleyp serglemedğn analz etme çn se Johansen Eşbütünleşme test ullanılmıştır. Regresyon model çn ullanılan model aşağıda gbdr; Y = 0 + X + 2 X X X 4 +Ɛ Y = Bağımlı değşen olan ROA ve ROE y temsl etmetedr. X = Ldte Oranı X 2 = Atf Kaltes X 3 = Sermaye Yeterllğ X 4 = Gelr Gder Yapısı şelnde ele alınmıştır. Verler doğrusal ve logartması alınara ayrı ayrı analze tab tutulmuştur. Çalışmada EVİEWS 7 paet programı yardımı le statstsel analzler gerçeleştrlmştr. Materyal olara ullanılan ham verler le analz sonuçları fazla yer apsadığı çn öneml olduğu düşünülen sonuçların br ısmı bu çalışmada tablo halne getrlere yorumlanmıştır. 9.. Regresyon Yöntem 9... Çolu Regresyon Bast doğrusal regresyon modelnde br bağımsız değşen ve br bağımlı değşen yer alıren, çolu doğrusal regresyon modelnde br bağımlı

14 değşen ve brden fazla sayıda bağımsız değşen yer alır. Eonom modeller çoğunlula brden ço sayıda bağımsız değşen bulunan modeller olara ullanılmata ve parametre tahmn bu modellere göre yapılmatadır sayıda bağımsız ve br bağımlı değşen olan model; Y = P 0 + X + 2 X X +Ɛ () şelnde fade edeblrz ( ). Modelde Y bağımlı değşen ve X, X 2,..., X bağımsız değşenler gösterr. 0,,..., termler çolu doğrusal regresyonun atsayıları olup alacaları değerler sabttr. Ɛ, sıfır etrafında normal dağılan br rassal değşendr. Burada bağımsız değşen sayısı, parametre sayısı se + dr., sayıda bağımsız değşenn bulunduğu herhang br doğrusal lşnn parametrelern tahmn edeblme çn lşde değşenlere at gözlemlerden (verlerden) yararlanma gerer. Bu gözlemler ana ütleden alınmış br örnelem oluştururlar. Gözlem sayısı her değşen çn n olduğunda doğrusal lş, Yˆ ˆ ˆ X ˆ X ˆ X =, 2,..., n (2) şelnde gösterleblr. Bu lş br tabloda aşağıda gb gösterleblr. Bu denlemde değşen sayısı, n se gözlem sayısını göstermetedr. ˆ, ˆ.., ˆ atsayılarının estrm değerlerdr ve normal dağılıma sahp rassal 0 değşenlerdr. X, X 2,..., X değerler örnelemde gözlemlere at değerlerdr. Ŷ se Y değşennn estrm değerdr. Çolu doğrusal regresyon modelne at varsayımlar aşağıda gb sıralanablr Rassal değşen Ɛ nn her X çn ortalaması sıfırdır. Ɛ E(Ɛ ) = 0 değerler brbrnden bağımsızdır. Ɛ nn varyansı sabttr. Var(Ɛ ) = 2 Her Ɛ nn alacağı değer bağımsız değşen değerlernden farlıdır ( ) En Küçü Kareler Yöntem En üçü areler tenğ günümüzde en yaygın ullanılan regresyon tenğdr. Bu ten 795 yılında Alman Carl Frederch Gauss ve 805 yılında Fransız Adren Mare Legendre tarafından brbrnden habersz olara gelştrdler br tentr. Tenğe lşn l uygulamalar astronom ve yerblm verlernn analznde ullanılmıştır. En üçü areler tenğ l olara 805 yılında Legendre tarafından yayınlanan br tapta uyrulu

15 yıldızların yörüngelernn hesaplanmasında ullanılmıştır ( ). Y = 0 + X + Ɛ (3) doğrusal lşs X ve Y değşenlernn ana ütleler çn geçerldr. İstatstsel çalışmaların çoğunda olduğu gb regresyon analznde de ana ütleye at verlern tümüne ulaşılamadığından bu ana ütleden seçlen örnelem verleryle analz yapılır. Örnelem verler ullanılara ana ütle parametreler olan 0 ve n estrmler elde edleblme çn en üçü areler tenğnden yararlanılır. X ve Y değerler çn (X, Y ), (X 2, Y 2 ),..., (X, Y ) l gözlemler br örnelem oluştursun. Bunlar yardımıyla Y = 0 + X denlemnn atsayılarını bulma olanağımız vardır. Regresyon modeln yer alan 0 ve termlernn regresyon denlemnde arşılıları ˆ 0 ve ˆ olara ele alındığında, regresyon doğrusunun denlem; Ŷ = ˆ 0 + ˆ X şelnde olacatır. Denlemde yer alan ˆ 0 ve ˆ termlernn değerlern bulma çn en üçü areler tenğ ullanılır. Bu tenğn temelnde, toplam sapmaların arelernn toplamını en üçü yapaca değerlern bulunması yatmatadır. Burada Ŷ, X değşennn br X değerne arşılı gelen Y değşen hesaplanan değern; ˆ 0 ve ˆ se 0 ve çn hesaplanan estrm değerlern göstermetedr. Ŷ teor değeryle Y gözlem değerler arasında farlar hata termlern oluşturur. Ɛ = Y - Ŷ şelnde hesaplanan hata termler poztf, negatf veya sıfır değerne sahp oluren bu farların toplamı sıfıra eşttr. ( Y Yˆ ) = (4) En üçü areler yöntemnn esası; 0 ve n estrmler olan ˆ 0 ve ˆ yı söz onusu farı en üçü yapaca şelde belrlemetr. Yan, 2 2 ˆ ( Y Y ) = en üçü (5) olaca şelde belrlemetr ( ). Burada regresyon atsayılarının en üçü areler tahmnlern elde edeblme çn, 2 ( Y 0 X )) = q (6) (ˆ ˆ eştlğnde ˆ 0 ve ˆ ya göre ısm türevler alınıp sıfıra eştlendğnde;

16 0 ˆ q 0 0 )] X ˆ (ˆ 2)[Y ( (7) ve ˆ q 0 0 )] X ˆ (ˆ 2)X [Y ( (8) eştller ve buradan da; 0 X ˆ n ˆ Y (9) ve X X Y X 2 0 ˆ ˆ (0) normal denlemler olara smlendrlen eştllere ulaşılır. 0 ˆ ve ˆ formüller se; X X Y Y X X X X n Y X Y X n ) ( ) )( ( ˆ () X ˆ Y n X ˆ Y ˆ n (2) olara bulunur. Burada X ve Y sırası le X ve Y değerlernn ortalamalarını göstermetedr. Çalışmada ullanılan değşenler arsında gelştrlen eonometr modeln sorunlar taşıyıp taşımadığını araştırma çn sırasıyla şu varsayımlar test edlmes geremetedr. Varsayım : Kullanılan verlerde brm ö yotur yan verler durağandır. Varsayım 2: Tahmn hataları Y Y tesadüfdr ve normal dağılım gösterrler. ε ~N(0, 2 ) Varsayım 3: Tahmn hataları brbrnden bağımsızdır. Yan hata termler arasında otoorelasyon yotur. Cov (Ɛ t,ɛ t- )=0 Varsayım 4: Her bağımsız değşenn değerlerne at olan bağımlı değşen değerlernn alt setler varyansları brbrne eşttr. (eşt varyanslılı=homoscedastcty) Varsayım : Brm Kö Test Bana gruplarının fnansal performansını analz etme çn ullanılan verlern ısa ve uzun dönem lşler ncelemeden önce, bu değşenlere at brm ö sınaması yapılmıştır.

17 Sınır test yalaşımına göre serlern bütünleşme derecelernn I(0) ya da I() olması geremetedr. Serlern durağanlığı, Dcey ve Fuller (98) tarafından gelştrlen Dcey-Fuller (ADF-Augmented Dcey-Fuller) brm ö test ullanılara ncelenmştr. Dcey-Fuller test çn aşağıda (3) numaralı sabtl ve trendl model ullanılmıştır. H 0 :α =0 Brm ö vardır, zaman sers durağan değldr. H : α 0 Brm ö yotur, zaman sers durağandır. Verlen regresyon denlemlernde; Y t, ele alınan sery; Δ, far operatörünü;, denleme lave edlen bağımlı değşen gecmelern α le δ parametreler ve ε t, hata termn temsl etmetedr. Tahmn edlen () numaralı regresyon denlemlernde ele alınan sernn durağan olup olmadığını belrleme çn β parametres ullanılır. Eğer hesaplanan ADF test McKnnon nun rt değernden yüse se H 0 hpotez abul edlr, serler arsında brm ö olduğu anlamına gelr. Y t ve ΔY t- verlern serlernde durağan olmadığını göstermetedr (Murty, 202). Eğer zaman serler düzeyde durağan değl se bu durumda brnc ya da nc farları alınara durağanlı test yapılmatadır. Farları alınara ullanılan serler çn (4) numaralı regresyon denlem ullanılmatadır. H 0 :Ψ =0 Brm ö vardır, zaman sers durağan değldr. H :Ψ 0 Brm ö yotur, zaman sers durağandır. Eğer zaman sers brnc farında durağan se bu durumdaψ 0 olduğunu gösterr. Durağanlı test le brm ö testlern yapma ve serler arasında brm öün olup/olmadığını tespt etme çn Augmened-Dcey-Fuller (ADF) (Dcey and Fuller, 98) and Phllps-Perron (PP) (Phllps and Perron, 988) testler ullanılmatadır.

18 Tablo 3: ADF Brm Kö Test Sonuçları Değşenler ADF (Sabtl) ADF Sabtl ve Trendl Düzeyde.Far Düzeyde.Fa KSMB ADF - Fsher 4.226(0.0000)*** (0.0002)*** 53.7 Ch-square (0.0000)*** ADF - Cho Z (0.000)*** (0.0000) (0.0005)*** stat *** ÖSMB ADF - Fsher 9.59(0.0767) * (0.0004)*** 6.940(0.58) * 22.2 Ch-square ADF - Cho Z (0.0000) -.955(0.0253) ** -.29(0.4) * stat *** YSMB ADF - Fsher (0.086)*** (0.0062)*** 9.567(0.0757) * 27.6 Ch-square ADF - Cho Z (0.006)*** ( -2.38(0.0835) * stat 0.004)*** Not: - ***, ** ve * sırası le %, %5 ve %0 sevyesnde anlamlılığı fade etmetedr. Tablo 3 te de görüldüğü gb, sabtl düzeyde ÖSMB grubunda verlern sabtl ve trendl düzeyde 0.05 ten büyü olduğu çn durağan olamadığı görülmetedr. Bu durumda H 0 ret edlp H n abul edldğ görülmüştür. Anca yne Tablo 3 de görüldüğü gb verlern.farı alındıtan sonra yapılan ADF Brm Kö testnde tüm bana grupların verler durağan hale gelmştr. Yan tüm bana gruplarında H 0 hpotez abul edlmştr. Varsayım 2: Logartması alınmış verler le normal dağılım varlığının test edlmesnde ullanılan statst, Jarque Berra statstğdr. Hpotezler, aşağıda gelştrlmştr. H 0 : Verler normal dağılıma sahptr. H : Verler normal dağılama sahp değldr. Tablo 4: Logartması Alınmış Verler İle Yapılan Jaruge-Bera Test X X2 Jargue- Bera İstatst ğ Probabl ty Hpotez Sonuçla rı Jargue- Bera İstatst ğ Probabl ty Hpotez Sonuçla rı KSM Ho=ab Ho=ab B ul ul ÖSM Ho=ab Ho=ab

19 B 7 ul 4 ul YSM Ho=ab Ho=ab B 0 ul 0 ul Jaruge-Bera Test nde Probablty değer 0.50 büyü olması durumunda modeln anlamlı olduğu yan H 0 abul, H red edldğn göstermetedr. Tablo 4 te görüldüğü gb tüm bana gruplarında H 0 abul edldğ yan verlern normal dağılıma sahp olduğu görülmüştür. Model çn Jaruge-Berra Test anlamlılı göstermetedr. Varsayım 3: Oto Korelasyonun Test Edlmes Kullanılan test Breusch Godfrey LM testdr. Hpotezler aşağıda gelştrlmştr H 0 : Verlerde otoorelasyon yotur. H : Verlerde otoorelasyon varıdır. Tablo 5: Logartması Alınmış Verler İle Yapılan Oto Korelasyon Test X X2 F- statstc F- statstc Obs*Rsquared Obs*Rsquared KSMB Ho=abul Ho=abul ÖSMB Ho=abul Ho=abul YSMB Ho=abul Ho=abul Otoorelasyon testnde modeln anlamlılı sağlaması çn Obs*Rsquared değernn 0.05 büyü olması stenmetedr. Obs*R-squared değernn 0.05 ten büyü olması durumunda H 0 hpotez abul edlp, H hpotez reddedlr. Tablo 5 te de görüldüğü gb logartması alınmış verlerle yapılan otoorelasyon testnde tüm bana gruplarında H 0 hpotez abul edldğ, H hpotezn se reddedldğ görülmüştür. Otoorelasyon test sağlanmış olup model çn uygunlu sağlanmıştır. Varsayım 4: Değşen Varyansın Test Edlmes. Hpotezler aşağıda gb gelştrlmştr H 0 : Sabt varyans vardır. H : Değşen varyans vardır. (Sabt varyans yotur). Tablo 6: Logartması Alınmış Verler İle Yapılan Heterosedastscty Test X X2

20 F- statstc F- statstc Obs*Rsquared Obs*Rsquared KSMB Ho=abul Ho=abul ÖSMB Ho=abul Ho=abul YSMB Ho=abul Ho=abul Heterosedastscty Test nde testnde modeln anlamlılı sağlaması çn Obs*R-squared değernn 0.05 büyü olması stenmetedr. Tablo 6 da da görüldüğü gb logartması alınmış verlerle yapılan heterosedastscty testnde tüm bana gruplarının H 0 hpotez abul edlren, H hpotez ret edlmştr. Blmsel çalışmalarda olması gereen uyumluluğun sağladığı lgl tablodan görülmetedr. Tüm varsayımlarda aranan oşullar sağlandıtan sonra, bağımsız değşenlern bağımlı değşenler açılayıp açılamadığını göreblme çn EKK yöntem le verler analz edeblrz. 0. Modeln En Küçü Kareler Yöntem İle Tahmn Edlmes Çalışmada ullanılan değşeler arasında lş yada lşlern yönünün belrlenmes çn aşağıda hpotezler gelştrlmştr. H 0 = Bağımlı ve bağımsız değşenler arasında anlamlı lş vardır. H = Bağımlı ve bağımsız değşenler arasında anlamlı lş yotur. Tablo 7: Logartması Alınmış Verler İle Yapılan EKK Yöntem X X2 R- squared Adjusted R- squared R- squared Adjusted R- squared Prob(Fstatstc) Prob(Fstatstc) KSMB ** ** ÖSMB *** *** YSMB *** *** Not: - ***, ** ve * sırası le %, %5 ve %0 sevyesnde anlamlılığı fade etmetedr. Tablo 7 de de görüldüğü gb, Prob(F-statstc) değerlernn tüm bana gruplarında %5 ten daha düşü çımıştır. H hpotez ret edlp H 0 hpotez