ÖRENCLERN ÜNVERSTEDEK YAAM KALTESNE LKN ALGILARININ DEMOKRATK YAAM KÜLTÜRÜ ÇERÇEVESNDE DEERLENDRLMES (ÇUKUROVA ÜNVERSTES ÖRNE) *

Transkript

1 ÖRENCLERN ÜNVERSTEDEK YAAM KALTESNE LKN ALGILARININ DEMOKRATK YAAM KÜLTÜRÜ ÇERÇEVESNDE DEERLENDRLMES (ÇUKUROVA ÜNVERSTES ÖRNE) * Ahmet DOANAY ** Mediha SARI *** Özet Bu çalmann genel amac, Çukurova Üniversitesi Balcal Kampusündeki yaamn, örenci alglarna dayal olarak demokratik yaam kültürü çerçevesinde deerlendirilmesidir. Aratrmann örneklemini Ç.Ü. Balcal Kampusünde bulunan tüm fakültelerin örencilerinden oranl küme örnekleme yoluyla seçilen 454 örenci oluturmutur. Veri toplama arac olarak Doanay ve Sar tarafndan gelitirilen Üniversite Yaam Kalitesi Ölçei (ÜYKÖ) kullanlmtr. Ayrca örneklem içinden gönüllülük ilkesine göre seçilen 15 örenciyle, üniversitedeki demokratik yaam kültürü hakkndaki alglarna yönelik görümeler yaplmtr. Aratrma sonucunda, örencilerin alglarna ilikin en düük ortalamalarn snf ortam ve kararlara katlm, en yüksek ortalamalarn ise kimlik ve sosyal olanaklar boyutlarna ait olduu görülmütür. Üniversiteler, snf içinde ve dnda, örencilere ve tüm çalanlara sunduklar demokratik bir yaam kültürü aracl ile, toplumda demokratik bir politik kültürün geliimine katk sunabilirler. Bu nedenle üniversitelerde, demokrasinin temel ilkeleri ve deerlerinin bilinçli bir ekilde dikkate alnd ortamlarn oluturulmasna ve üniversite ortamnda bulunan tüm bireylerin tam katlmna yönelik önlemlerin alnmasna gereksinim vardr. Anahtar sözcükler: Üniversite Yaam Kalitesi, Demokratik Yaam Kültürü, Üniversite Yaam Kalitesi Ölçei (ÜYKÖ), Örtük Program Abstract The main purpose of this study is to evaluate students perceptions about the quality of life in Balcal Campus of Cukurova University in terms of democratic life culture. This study was carried out in all the faculties of Cukurova University and the sample consisted of total 454 students who were selected by using proportional stratified sampling method. Quality of Life in University Scale which was developed by the researchers, Doanay and Sar, was used to assess students perceptions. In addition, interviews about democratic life culture at the campus were done with 15 students, who were willing to participate from the sample. At the end of the research, it is found that the students perception scores about participatory decision making and classroom environment subscales were lower than average mean score. Meanwhile, perception scores about identity and social adequacy subscales were found higher than other dimensions. Universities, both in class and outside, can help improvement of a democratic politic culture by means of providing to students and all personnel a democratic life culture. For this reason, there is a need of environments which basic principles and values of democracy are taken into consideration consciously and a need of taking some precautions to make all people who have been in the environment of the university completely participant. Key words : Quality of Life in University, Democratic Life Culture, Quality of Life in University Scale, Hidden curriculum * Bu aratrma Mays 2004 tarihlerinde Çanakkale 18 Mart Üniversitesinde yaplan Uluslararas Demokrasi E"itimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmutur. Yazma adresi: ** Yrd. Doç. Dr. Ahmet Do"anay, Çukurova Üniversitesi E"itim Fakültesi E"itim Bilimleri Bölümü, adoganay@mail.cu.edu.tr. *** Ar. Gör. Mediha Sar, Çukurova Üniversitesi E"itim Fakültesi E"itim Bilimleri Bölümü, msari@mail.cu.edu.tr

2 Türkiye nin Avrupa Birli"ine adaylk süreciyle, e"itim söylemlerinde daha sk dile getirilmeye balanan ve Millî E"itim Bakanl"nca da çeitli projelerle (Çocuk Meclisleri Projesi, :nsan Haklar E"itimi Projesi, Mutlu Okul Ortamlar Projesi vb.) gündeme getirilen demokratik bir e"itim sistemi hedefi, toplumun her kesiminde yo"un ilgi gören, tartlan ve arzulanan bir konu olagelmitir. Okul ve Demokrasi Demokratik bir toplumun oluturulmasnda okulun rolü ve önemi tartmasz herkesçe kabul edilen gerçeklerden biridir. Demokrasinin korunmas ve gelitirilmesinde, demokratik vatandalara olan gereksinim açktr. Demokratik vatandal"n gerektirdi"i bilgi, beceri, de"er ve tutumlarn kazanlmasnda aile, çevre ve medya gibi birçok kayna"n etkisi olmasna karn, okul bu süreçte önemli bir rol oynamaktadr ve oynamaldr da (Print, ArnsrAm ve Nielsen, 2002). Okul, gelece"in yurttalar için gerekli ortak bilgi, beceri ve de"erleri sunarak, onlar demokratik sürece daha aktif katlan bireyler olarak hazrlar. Ülkemizin politik sistemleri ile e"itim sistemleri arasnda paralel bir iliki vardr. Ravitch in (1991) belirtti"i gibi, otoriter bir politik sistemde okullar, otoriteye ba"ll" ve sorgulamadan uyumu ö"retirler. Demokratik bir sistemde ise, okullar ö"rencilere ba"msz karar vermeyi, görü farkllklarn tolere etmeyi, bakalaryla i birli"ini ve bakalarna saygy ö"retmelidir. Demokrasi ve okul arasndaki iliki, John Dewey den bu yana üzerinde en çok konuulan konulardan biri olagelmitir. Dewey e göre demokrasi, bir yönetim yaps olmaktan çok, bir yaam tarzdr. Okul, demokrasiyi ö"retmek için bu yaam tarzn oluturmal ve küçük bir örnek toplum yaratmaldr (Dewey, 1916). Levin (1998), e"itim ve demokrasinin ortak özellikleri paylat"n, bu nedenle bir araya gelmelerinin kolay oldu"unu belirtmektedir. Levin e göre, e"itim de"er yüklüdür ve bu de"erlerin kazanlmas için planl ö"renme yaantlar gerekir. Demokrasi de bir kültür, yaam tarz olarak algland"nda ve de"erler içerdi"i düünüldü"ünde, bunlarn e"itim aracl"yla kazanlmas gereklili"i ortaya çkmaktadr. Demokratik sürece önemli katklar olan okul, bu görevini nasl yerine getirmektedir ya da getirmelidir? sorusu, okulda demokrasi e"itiminin niteli"ini ortaya koyacaktr. Okulun demokrasiye katks konusunda yaplan birçok uygulama, bunun farkl boyutlarda olabilece"ini göstermektedir. Bu boyutlar üç grupta toplamak mümkündür. Bunlardan birincisi, okul e"itim programnn içeri"i olarak demokrasi (Ravitch, 1991; Effrat ve Schimmel, 2003); ikincisi, snf içinde demokrasi (Colin III ve Heaney, 2001; Nimek, 2000) ve üçüncüsü, okul kültürünün bir bütün olarak demokratik de"erlerin yaand" ve demokrasinin temel ilkelerinin yaama geçirildi"i bir ortam olarak düzenlenmesidir (Karlsson, 2002; Print, ArnsrAm ve Nielsen, 2002; Bolmeier, 1995; Cookson, 2002). Demokrasinin e"itimin içeri"i olarak ele alnmas ve demokrasi tarihi, demokratik politik yap ve kurumlar gibi konularn dersler aracl"yla ö"retilmeye çallmas, demokrasi için gerekli bilgi, de"er ve becerilerin kazanlmas için yeterli olmamaktadr. Okullar önemli bilgileri ve de"erleri aktarmaya çalr; fakat bunlarn snfta ve okulda yaanmasna frsat tannmazsa, bunlarn etkisinin çok snrl oldu"u bulunmutur (Effrat ve Schimmel, 2003). Pahl n belirtti"i gibi, içeri"in pasif bir ekilde ö"renilmesi, demokratik bir toplumda aktif katlm için yeterli de"ildir (Akt: Effrat ve Schimmel, 2003:4). Demokratik okul denince, demokrasinin içerik olarak ö"retildi"i yer de"il, yaand" yer anlalmaktadr. Print, ArnsrAm ve Nielsen (2002:194), demokratik okulu, okuldaki tüm üyelerin, ö"renciler

3 dahil, karar alma sürecine katlma hakknn bulundu"u okul olarak tanmlamaktadrlar. O"uzkan (1981: 46) demokratik e"itimi; amac, programlar ve yöntemleri demokrasinin dayand" temel ilkelere göre saptanan e"itim ve ö"retim çalmalarnda, ö"retmen-ö"renci ilikilerinde, e"itsel etkinliklerde ö"rencinin birey olarak de"erine ve bütünlü"üne, birlikte çalmaya, karlkl saygya, hogörüye, kiili"e de"er ve önem veren e"itim olarak tanmlamaktadr. Kepenekçi (2003), demokratik okul ortamlarnn u iki koulu karlamas gerekti"ini belirtmektedir: 1. Okul ve snf ortamnda tüm insanlar arasnda iddetten uzak; sevgiye, saygya, anlaya ve hogörüye dayanan çift yönlü bir iletiimin sa"lanmas, 2. Okullarda, okulun tüm ögelerinin (ö"retmen, ö"renci, aile) okul ve snf yönetiminde kendilerini ilgilendiren kararlara katlmnn sa"lanmas. E"itim-Sen in Demokratik E"itim Kurultay nda (1998: 52) ise, bir okulun demokratik olabilmesi için, ö"renci merkezli olmas, çok çeitli dersler içermesi, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler sunmas; okul çalanlar arasnda mesleki etkileim ve dayanmann olmas, yo"un hizmet içi e"itim yaplmas; okul yönetiminin etkili ve demokratik olmas, yaratc sorun çözme becerileri kazandrmas, çevreye açkl", okullar aras i birli"i, e güdüm ve iletiim düzeni sa"lamas ve e"itim teknolojisini etkili kullanmas gerekti"i belirtilmitir. Bu arzularn gerçekletirilebilmesi, e"itim dizgesinin ba aktörlerinden olan ö"retmenlerin demokratik de"erlere ne düzeyde sahip olduklaryla yakndan ilintilidir. Demokratik olmayan bir düünce yapsyla demokratik bireyler yetitirmek mümkün olmad" gibi, bu kiilerce yaplan e"itim de demokratik olamaz. Demokratik okul, her eyden önce demokratik de"er ve kültürünü sindirmi yönetici, ö"retmen ve di"er personelin bir arada bulunmas ile ö"retimini gerçekletirebilir (Aydo"an ve Kukul, 2003). Farrel (1998), ö"rencilerin okulda sunulan hizmetlerin ve bilgilerin pasif birer alcs de"il, aksine okulun aktif yaratclar olmalar gerekti"ini belirtmektedir. Ancak, ö"rencilerin okulda bu katlm kendi kendilerine yapmalar mümkün de"ildir. Okul yönetiminin, okulun demokratik bir çevre olarak düzenlenmesi konusunda kararl olmas gerekmektedir. Okuldaki yönetimin demokratik bir yapya kavuturulmasnn demokratik bir okul kültürü oluturmann ön koullarndan biri oldu"unu söyleyebiliriz. Yaplan baz aratrmalar okul yönetim yapsn demokratikletirmenin, okulda daha demokratik bir yaam oluturmaya katk sa"lad"n göstermektedir (Karlsson, 2002; Hepburn, 1983; Thomas, 2001). Üniversite ve Demokrasi E+itimi Genelde okuldaki demokratik e"itimin, demokratik politik sürece katksn tartrken, özelde bir okul olarak üniversitelerin bu sürece etkisini incelemenin önemli do"urgular olabilece"i düünülmektedir. Üniversite bir yandan gençleri mesleki yaama hazrlarken, di"er yandan da demokratik bir toplumda etkin katlmclar ve karar vericiler olarak, onlar özgün ve özerk entelektüeller olarak yetitirme sorumlulu"unu üstlenmelidir. Yüksekö"retim, insanlar otoriteye körü körüne ba"llktan kurtarmal, özerk ve ba"msz bireyler hâline getirmelidir. Gençler, neye inanacaklar ve hangi eylemde bulunacaklar konusunda karar verirken, bunlar neden ve kantlara dayal akl yürütme sonucunda gerçekletirmelidir. Günümüz yüksekö"retim gençli"i acaba bu özelliklere ne derece sahip bireyler olarak yetimektedir? Bu konuda bizden daha ileride olmas beklenen ABD de yaplan baz aratrmalar, durumun hiç de olmas gereken ekilde olmad"n göstermektedir. New York Times n bir aratrmasnda, ankete katlanlarn % 42 si 11 Eylül saldrsndan Saddam Hüseyin in do"rudan sorumlu oldu"unu belirtmitir. Princeton Üniversitesi tarafndan yaplan di"er bir aratrmada ise

4 saldrganlarn Irak vatanda oldu"unu söyleyenlerin oran % 44 tür. Bu bilgiler, üniversite ö"rencilerinin, hiçbir kant ve bilgiye dayanmadan yanl karar verdiklerinin bir göstergesidir. Bu da bilgi ve kanta dayal akl yürüterek karar vermesi gereken demokratik vatandalarn e"itiminde, üniversitelerin görevlerini tam olarak yerine getirmedi"inin bir göstergesidir (Giroux ve Giroux, 2003). Rowland (2003), üniversitenin u be konuda katk sa"layabilece"ini belirtmektedir. (1) Snftaki ö"retim yöntemleri aracl"yla, (2) programn içeri"i aracl"yla, (3) ö"retim elemanlarnn sahip oldu"u de"erler aracl"yla, (4) ö"retim eleman ö"renci ilikisi ve iletiimi aracl"yla ve (5) eletirel düünme ve eletirel bak açs gelitirme aracl"yla. Bu boyutlardan bir ksm e"itimin formal yönünü kapsarken, bir ksm informal, örtük yönünü kapsamaktadr. Demokrasi daha çok yaanlarak ö"renildi"inden, üniversitede oluturulan yaam kültürü demokratik bireyler yetitirme açsndan daha önemli görülmektedir. Bu nedenle birçok okul ve üniversitede demokratik de"erlerin kazanm için, demokratik e"itim projeleri gelitirilmekte ve uygulanmaktadr. Goodman, Baron ve Myers (2001), okulda demokratik bir kültür yaratmak için gelitirilen okul temelli reform projesinde, üç önemli boyutun ortaya çkt"n belirtmektedirler. Bunlar (1) okulda demokratik bir yap oluturma. Okuldaki her bireyin okulu etkileme gücüne sahip oldu"u, demokratik ilkelere göre yaplandrlm bir okul yaam, (2) okuldaki çalanlarn, toplantlara katlmadan da seslerini duyurabilecekleri bir düzenleme ve (3) okulda çatmadan, farkllklarla uyumlu bir ekilde yaamay ö"renme. Üniversitenin demokratik de"erlerin kazanmna katksnn derslerin içeri"inden çok, snf içi ve dnda oluturulan okul kültürüyle oluturulabilece"i vurgulanmaktadr. Gürkaynak (1989), üniversitede snf içi ö"retimin, kaçnlmaz olarak katlm olgusuna otokratik bir görünüm kazandrd"n savunmaktadr. Çünkü, ö"retim eleman ve ö"renci ilikisinde bir hiyerari ve güç dengesizli"i vardr. Gürkaynak a göre üniversite e"itiminde snf d yaam bir toplumsallama sürecini içermektedir ve demokratik de"erlerin kazanm açsndan önemlidir. Burada birinci koul, ö"rencilerin etkinlikte bulunabilece"i mekânsal ortamlarn varolmasdr. Daha sonra ise, akran ilikilerini güçlendirecek, grup çalmalarna dönük etkinliklerin sa"lanmas gelmektedir. Ayrca ö"rencilere, günlük sorunlarnn çözümünde yardmc olmas amacyla, küçük birimler oluturup ö"rencinin aktif katlm sa"lanmaldr. Üniversite yaamnda, bu tür ö"renci etkileimlerinin ön yargl tutumlar azaltt" ve ö"rencilerin birbirlerini daha iyi anlamalarn sa"lad" bulunmutur (Smith ve Schonfeld, 2000). Üniversitelerin demokratik sürece daha çok katk sa"layabilecekleri alan olarak belirtilen okul kültürü, literatürde okul yaam kalitesi olarak da ele alnm ve aratrlmtr. Okul yaam kalitesi kavramnn kökeni, daha genel bir anlam tayan yaam kalitesi kavramna dayanmaktadr (Land ve Spilerman, 1975; Williams ve Batten, 1981; Csikszentmihalyi, 1990; Akt: Linnakylä ve Brunell, 1996: 205). Yaam kalitesi, genel ve sürekli bir iyi olma hâli olarak ele alnmakta ve de"erlendirilmesi genellikle mutluluk, holanma ve tatmin yaratan pozitif yaantlarla bunun tersini ifade eden negatif deneyimler ve duygular üzerinde yo"unlamaktadr. Bu deneyimler, birey yaam açsndan anlam ve önem tayan aile, arkada çevresi, okul, i, bo zamanlar vb. çerçevesinde de"erlendirilmektedir (Linnakylä ve Brunell, 1996: 205). E"itim de genel yaam kalitesinin önemli boyutlarndan biri olarak ele alnmaktadr. Her okul, kendine has özel bir kültür gelitirir. Gelenekler, alkanlklar, rutinler, törenler, okulun yöneltti"i yaam biçimleri ve bunlar koruyup sürdürmeye yönelik çabalar, okulda gelitirilen kültürün temel

5 özellikleridir. Bu özellikler okuldaki gruplarn (ö"retmenler, ö"renciler, yöneticiler) okulun sosyal yaamyla ilgili de"erlerini, inançlarn ve beklentilerini pekitirmektedir (Perez Gomez, 1997). Kurumdaki bireylerin sahip olduklar inançlar, tutumlar, de"erler, beklentiler vb. ise o kurumun örtük programn oluturur. Örtük program Paykoç (1995: 53), okulda bilinçli ve açk olarak uygulanan programlarn, kararlarn, ilkelerin dnda kalan okul ortam ve yaam olarak tanmlamaktadr. Vallance (1983) ise örtük program, okulun akademik olmayan ancak e"itsel olarak anlaml çktlar olarak tanmlamaktadr. Öte yandan Ginsburg ve Clift (1990: 451) ise örtük program daha çok gizli mesajlar anlamnda kullanmaktadrlar. Blumberg ve Blumberg e (1994: iix) göre de yazl olmayan program okulda gençlerin günlük yaamlarnn bir parças olan informal ve planl olmayan programdr. Ö"retmenlerin tutum ve beklentileri, ö"renme ortam, çatmalarn çözülme yöntemleri, fiziki çevre, aile ve yerel çevre ile ilikiler, iletiimin niteli"i, çocuklarn okul ilerine ve kararlarna katlm, okuldaki disiplin uygulamas, ö"retmenin snf yönetim stilleri, okulun genel politika ve felsefesi, hepsi okulun kültürünü oluturur (Halstead ve Taylor, 2000). Bu ba"lamda Eisner in (1985) de belirtti"i gibi örtük program, toplantlar, kyafet düzenlemeleri, ö"renciyi izleme ve di"er bütün kültürel özellikleri aracl"yla okulun ö"rencilere dolayl olarak ö"retti"i her eyi kapsamaktadr (Akt: Burniske, 2000). Mariani (1999), genel olarak programn bir buz da" gibi oldu"unu ve günümüzde programla ilgili tartmalarda daha çok, amaçlar, konular, zaman düzenlemeleri, yöntemler vb. hakknda konuuldu"unu belirtmektedir. Ona göre, bunlar üphesiz çok önemli konular olmakla birlikte, buz da"nn sadece gördü"ümüz, duydu"umuz, hakknda konutu"umuz ve açk olarak adlandrd"mz suyun üstündeki ksmn oluturmaktadr. Ancak, buz da"nn görmedi"imiz taraf olan, bize ö"retmen, ö"renci, aile ve yöneticilerin inançlar, tutumlar, beklentileri ve motivasyonlar do"rultusunda programa ne kattklarn gösteren ve örtük program olarak adlandrd"mz ksm en az bunlar kadar önemlidir. Okullarn yaam kalitesiyle ilgili çalmalar yapan Ainley (1999), Ainley ve Sheret (1992), Anderson ve Bourke (2000), Bryk, Lee ve Holland (1993), Delors (1996) ve Flynn (1993), okulun görevinin bilgileri aktarmak ya da ö"renme becerilerini kazandrmaktan çok her ö"renciyi demokratik ve ço"ulcu bir toplumun ba"msz bir bireyi hâline getirmek oldu"unu belirmektedirler. Bu ba"lamda ö"renciler, okulda sosyal olarak kabul görmü dil ve davranlar, yetikinlerle ve akranlaryla iletiim kurmay, toplumsal normlar, tabular, kurallar ve düzenlemeleri ö"renmektedirler. Dahas, insan merkezli oluuyla di"er kurumlardan ayrlan e"itim kurumunda, bireyler bakalaryla ilikiler kurma sürecinde kendi kiisel kimliklerini oluturmakta ve kendileri için en tatmin edici toplumsal yaam biçimini de oluturmaya balamaktadrlar (Akt: Mok ve Flynn, 2002). Buradan da anlalabilece"i gibi, e"itim kurumlarndaki örtük programa ilikin özellikler, kurumdaki yaam kalitesiyle yakndan ilgilidir. Ülkemizde demokrasi e"itimine katk sa"lamas beklenen üniversitelerimizde oluturulan yaam kültürü ne derece demokratik bir yaam tarzn yanstmaktadr? Anayasamzda, Millî E"itim Temel Yasasnda ve Yüksekö"retim Yasasnda demokrasi e"itimi ile ilgili maddeler bulunmaktadr. Ancak bu maddeler, okullarn ve üniversitelerin demokratik sürece yapaca" katklarn nasl olmas gerekti"i konusunda yeterli kapsamda de"ildir. Demokratik e"itimin kapsam, daha çok okullardaki uygulamalarda kendini göstermektedir. Bu çalmada, genelde üniversite, özelde ise üniversitede oluan yaam kalitesi odak noktas olarak seçilmitir. Bir kampus üniversitesi olan Çukurova Üniversitesinde oluan okul yaam, bu yaamn aktif katlmclar olan ö"renciler tarafndan nasl alglanmaktadr? sorusu aratrmada yantlanmaya çallan temel soruyu oluturmaktadr. Bu genel amaç do"rultusunda, aa"daki sorulara yant aranmtr:

6 1. Ö"rencilerin üniversite yaam kalitesine ilikin alglar, bulunduklar fakültelere göre anlaml farkllklar göstermekte midir? 2. Ö"rencilerin üniversite yaam kalitesine ilikin alglar cinsiyetlerine göre anlaml farkllklar göstermekte midir? Yöntem Bu bölümde aratrmann modeli, çalma grubu, veri toplama araçlar ve verilerin toplanmas ile verilerin analizinde kullanlan istatistiksel tekniklerle ilgili bilgiler yer almaktadr. Ara-t.rman.n Modeli Bu aratrma, ö"rencilerin okuduklar üniversitedeki yaam kalitesine ilikin alglarn belirlemeye yönelik tarama modelinde betimsel bir çalmadr. Örneklem Aratrmann örneklemi, Çukurova Üniversitesindeki tüm fakültelerin 3. ve 4. snflarndan seçkisiz olarak belirlenen birer ubede okuyan ve aratrmaya katlmaya gönüllü olan tüm ö"rencilerden olumaktadr. Aratrmaya toplam 454 ö"renci katlmtr. Veri Toplama Araçlar. ve Verilerin Toplanmas. Bu aratrmada veriler, aratrmaclar tarafndan gelitirilen Üniversite Yaam Kalitesi Ölçe"i (ÜYKÖ) ve ö"rencilerin üniversitedeki demokratik yaam kültürü hakkndaki görülerini belirlemeye yönelik ö"renci görüme formlar kullanlarak toplanmtr. ÜYKÖ, 7 boyutta toplanan 33 maddeden olumaktadr. Bu maddelere ait aritmetik ortalamalar , standart sapmalar arasnda de"imektedir. Bunlarn yan sra, maddelerin ayrt edicili"ini incelemek için alt ve üst % 27 lik gruplar için yaplan t testi sonucunda tüm maddelerin gruplar anlaml (p=.001) bir ekilde ayrt edebildi"i görülmütür. 7 iterasyonda ulalan bu çözüm için Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterlili"i de"eri de (.82) anlaml bulunmutur. Ölçekte yer alan maddelerden 1. alt ölçekte toplanan 49, 48, 41, 42, 25 ve 53. maddeler, ö"rencilerin ö"retim elemanlaryla iletiimlerinin düzey ve niteli"ini irdeleyen ifadeler olduklarndan bu boyut Ö"retim Eleman Ö"renci :letiimi eklinde adlandrlmtr. Cronbach alfa iç tutarlk katsays.84 olarak hesaplanan bu alt ölçekte yer alan maddelerin madde toplam puan korelasyonlar ranj ise dr. Ö"rencilerin üniversitedeki örgütsel kimliklerine ilikin alglarn ifade eden 23, 8, 15, 10 ve 37. maddelerin topland" 2. alt boyut Kimlik olarak adlandrlmtr. Ö"rencilerin bu üniversitenin ö"rencisi olmaktan duyduklar genel memnuniyetin düzeyi ile ilgili ifadeler olan bu maddelerin madde toplam puan korelasyonlar ranj , Cronbach alfa iç tutarlk katsays ise.80 dir. Analizler sonucunda olanaklar boyutu için yazlan maddelerden beslenme, barnma ve ulamla ilgili maddelerin elendi"i ve bu alt ölçekte üniversitedeki sinema, tiyatro, konser, spor ve hobilerle ilgili sosyokültürel olanaklara ilikin maddelerin kald" görülmütür. Sosyal olanaklar olarak adlandrlan bu alt ölçekte, 31, 9, 2, 17 ve 46. maddeler yer almaktadr. 3. alt ölçe"i oluturan bu maddelere ilikin madde toplam puan korelasyonlar arasndadr ve Cronbach alfa iç tutarlk katsays.79 olarak hesaplanmtr.

7 Üniversitede çeitli düzeylerde kararlar alnrken ö"rencilerin bu karar verme süreçlerine ne ölçüde katldklarn irdeleyen 6, 44, 50, 36, 14 ve 21. maddelerin topland" 4. alt boyut ise Kararlara Katlm eklinde adlandrlmtr. Bu alt ölçekte yer alan 6 maddenin madde toplam puan korelasyonlar arasnda de"imektedir. Cronbach alfa iç tutarlk katsays ise.73 olarak hesaplanmtr. Ö"rencilerin di"er ö"rencilerle iletiimlerinin niteli"ini belirlemeyi hedefleyen 13, 7, 43 ve 27. maddeler 5. alt ölçekte bir araya gelmi ve bu alt ölçe"e Ö"renci Ö"renci :letiimi ad verilmitir. Bu alt ölçe"in madde toplam puan korelasyonlar ranj , Cronbach alfa de"eri ise.78 dir. 1, 16 ve 45. maddeler ö"rencilerin üniversiteleriyle ilgili gelece"e yönelik düüncelerini içerdi"inden bu alt boyut Gelecek olarak adlandrlmtr. Tamam olumlu ekilde ifade edilmi olan bu maddelerin madde toplam puan korelasyonlarnn bu ölçekteki ranj , alt ölçe"in Cronbach alfa de"eri ise.84 olarak hesaplanmtr. Snf Ortam alt ölçe"inde ise snf ortamnn çeitli yönlerine iaret eden 5, 19, 34 ve 11. maddeler yer almaktadr. Bu maddelerin madde toplam puan korelasyonlarnn ranj , Cronbach alfa de"eri ise.78 olarak bulunmutur. Toplam varyansn % 45,82 sini açklayan bu yedi alt ölçe"in tamamna ilikin Cronbach alfa iç tutarlk katsays.85 olarak hesaplanmtr. Ölçe"in kararll" ya da iki yars arasndaki tutarll" hakknda fikir elde etmek amacyla test yarlama tekni"i olarak hesaplanan Guttman Split Half de"eri.90 dr. Yaplan faktör ve güvenirlik analizlerinden elde edilen faktörler, faktör yükleri, faktörlerin açkladklar varyans yüzdeleri ve düzeltilmi madde-toplam puan korelasyonlar (r) ile Cronbach Alfa de"erleri Tablo.1 de gösterilmitir. Tablo 1 faktör yükleri açsndan incelendi"inde, en düük faktör yükünün.30 oldu"u (11. madde) ve faktör yüklerinin arasnda de"iti"i görülmektedir. Birden fazla faktöre yüklenen maddeler açsndan bakld"nda, maddelerin genelde belirgin farklarla (genellikle.30) ilgili alt ölçeklere yüklendi"i, ancak baz maddelerin (34, 36 ve 25. maddeler) birden fazla faktöre da"lan faktör yükleri arasndaki farklar için belirlenen.20 kesme noktasn karlayamadklar görülebilmektedir. Benzer ekilde madde 34 ve 45 te baka bir faktörde kabul edilen düzey olan.30 un üzerinde bir faktör yüküne sahiptirler. Ancak bu maddelerin kendi faktörleri altndaki yükleri, di"er faktörlerdeki yüklerinden daha yüksektir. Dolaysyla genel anlamda basit ve kararl bir faktör yapsna ulald" ve ÜYKÖ nün benzer aratrmalarda kullanma uygun oldu"u söylenebilir.

8 Tablo 1. Üniversitede Ya-am Kalitesi Ölçe+indeki Faktörler, Faktör Yükleri, Faktörlerin Aç.klad.klar. Varyans Yüzdeleri ve Madde Toplam Puan Korelasyonu De+erleri (r) Madde No Faktör1 Faktör Faktör Faktör Faktör 5 Faktör Faktör r* Özde+eri Toplam Varyans % Cronbach Alfa *r: Madde toplam puan korelasyonlar Not. :zleme kolayl" bakmndan,.20 de"erinden küçük olan faktör yükleri tabloda gösterilmemitir..65 Verilerin Analizi Aratrmadan elde edilen verilerin analizinde açklayc faktör analizi, güvenirlik analizi, varyans analizi ve t-testi yaplm, verilerin aritmetik ortalama ve standart sapmalar incelenmitir.

9 Bulgular Ölçekten Elde Edilen Bulgular Üniversite Yaam Kalitesi Ölçe"i ve görümelerden elde edilen veriler ayr ayr sunulacaktr. Önce, ölçekten elde edilen nicel veriler çözümlenmi ve bulgular aa"da özetlenmitir. Ö+rencilerin Üniversitenin Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar. Çukurova Üniversitesi ö"rencilerinin üniversitedeki yaam kalitesine ilikin olarak, ÜYKÖ nün alt boyutlar olan ö"retim eleman-ö"renci iletiimi, kimlik, sosyal olanaklar, kararlara katlm, ö"renci-ö"renci iletiimi, gelecek ve snf ortam hakkndaki görülerinin aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 2 de verilmitir. Tablo 2. Ö+rencilerin Üniversite Ya-am Kalitesi Ölçe+inden Ald.klar. Puanlar.n Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma De+erleri Faktörler X Ss 1. Ö+retim Eleman.-Ö+renci leti-imi Kimlik Sosyal Olanaklar Kararlara Kat.l.m Ö+renci-Ö+renci leti-imi Gelecek S.n.f Ortam Genel Toplam Tablo 2, ö"rencilerin ÜYKÖ nün alt boyutlarna ilikin alglar aritmetik ortalama ve standart sapmalar açsndan incelendi"inde, en düük ortalamann (2.44), snf ortam nda, en yüksek ortalamann (3.44) ise kimlik boyutunda gerçekleti"i görülmektedir. Ö"rencilerin üniversitedeki yaam kalitesine ilikin olarak en düük ikinci srada belirttikleri boyut 2.53 ortalamayla Kararlara Katlm ; üçüncü srada 2.70 ortalamayla Ö"retim Eleman-Ö"renci :letiimi ; dördüncü srada 2.85 ortalamayla Gelecek ; beinci srada ise 2.95 ortalamayla Ö"renci-Ö"renci :letiimi dir. Ö"rencilerin kalitesini en yüksek düzeyde algladklar ikinci alt boyut ise Sosyal Olanaklar (3.31) dr. Ö+rencilerin Üniversitedeki Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar.n.n Fakültelere Göre Da+.l.mlar.na li-kin Bulgular Aratrmann çalma grubunu oluturan ö"rencilerin üniversitedeki yaam kalitesine yönelik alglarna ilikin aritmetik ortalama ve standart sapma da"lmlar Tablo 3 te gösterilmitir.

10 Tablo 3. Ö+rencilerin Üniversitedeki Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar.n.n Fakültelere Göre Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Da+.l.mlar. Fakülteler Ö+r.Elm.- Ö+renci leti-imi Kimlik Sosyal Olanaklar Kararlara Kat.l.m Ö+renci- Ö+renci leti-imi Gelecek S.n.f Ortam. Ziraat X (N=38) Ss.84.86, E"itim X (N=52) Ss 70.67, Tp X (N=51) Ss.65.70, Fen-Edebiyat X (N=71) Ss :lahiyat X (N=52) Ss Su Ürünleri X (N=48) Ss Di Hekimli"i. X (N=34) Ss ::BF X (N=31) Ss Güzel Sanatlar. X (N=15) Ss Mimarlk- X Mühen. Ss (N=62) Toplam X (N =454) Ss Fakültelere göre ö"rencilerin üniversitenin yaam kalitesine yönelik alglarna ilikin aritmetik ortalama ve standart sapma da"lmlarnn gösterildi"i Tablo 3 incelendi"inde, ziraat fakültesi ö"rencileri arasnda snf ortam (2.30), kararlara katlm (2.67) ve ö"retim eleman ö"renci iletiimi (2.90) alt boyutlarnn en düük ortalamalara sahip oldu"u görülmektedir. Ziraat fakültesinde en yüksek ortalamaya sahip alt boyutlar ise sosyal olanaklar (3.50), kimlik (3.35) ve ö"renci ö"renci iletiimi (3.23) dir. E"itim fakültesi ö"rencilerinin alglar incelendi"inde ise en düük ortalamaya sahip boyutlar ö"renci ö"renci iletiimi (2.60), kararlara katlm (2.78) ve ö"retim eleman ö"renci iletiimi (2.80) dir. Bu fakültede en yüksek ortalamalar sosyal olanaklar (3.55), kimlik (3.35) ve gelecek (3.32) alt boyutlarnda belirlenmitir.

11 Ö"rencilerin alglar tp fakültesi baznda incelendi"inde ise snf ortam (2.10), ö"retim eleman ö"renci iletiimi (2.40) ve kararlara katlm (2.48) boyutlarnda gerçekleti"i ve sadece kimlik boyutunun 3 ün üzerinde (3.21) bir ortalamaya sahip oldu"u görülmektedir. Fen edebiyat fakültesine bakld"nda kararlara katlm (2.59) dndaki alt boyutlarn 3 civarnda ortalamalara sahip olduklar görülmektedir. Bu fakültede en yüksek ortalamalar kimlik (3.67) ve sosyal olanaklar (3.43) alt ölçeklerinden alnmtr. :lahiyat fakültesinde, kimlik (3.44) ve ö"renci ö"renci iletiimi (3.27) en yüksek ortalamalara sahipken, snf ortam (2.32) ve gelecek (2.32) de en düük ortalamalara sahip alt boyutlardr. Bu fakültede kararlara katlm ve ö"retim eleman ö"renci iletiimi boyutlarna ilikin aritmetik ortalama ise 2.52 düzeyindedir. Su ürünleri fakültesindeki ö"rencilerin üniversitelerinin yaam kalitesine ilikin alglar en düükten en yükse"e do"ru sraland"nda, snf ortam (2.09), kararlara katlm (2.51), ö"renci ö"renci iletiimi (2.64), gelecek (2.78), ö"retim eleman ö"renci iletiimi (2.89), sosyal olanaklar (3.46) ve kimlik (3.63) eklinde hesaplanmtr. 34 ö"rencinin aratrmaya katld" di hekimli"i fakültesinde ise, alt ölçeklere ait alglarn aritmetik ortalamalar, ö"retim eleman ö"renci iletiimi 2.50, snf ortam 2.51, kararlara katlm 2.60, ö"renci- ö"renci iletiimi 3.21, sosyal olanaklar 3.29, gelecek 3.31 ve kimlik 3.54 eklindedir. :ktisadi ve idari bilimler fakültesinde en düük ortalamalar 2.22 ile snf ortam ve 2.33 ile kararlara katlm boyutlarnda belirlenmitir. Bu fakültede okul yaam kalitesine yönelik en yüksek ortalamalara sahip boyutlar 3.30 ile sosyal olanaklar; 3.01 ile de kimliktir. Güzel sanatlar fakültesinde, kararlara katlm en düük (2.28), sosyal olanaklar ise en yüksek (3.84) ortalamaya sahip olan boyutlardr. Kimlik (3.28) ve snf ortamna (3.22) ilikin alglarn da 3 ün üzerinde ortalamaya sahip oldu"u görülmektedir Ö"rencilerin üniversite yaamna ilikin alglar mimarlk mühendislik fakültesi ba"lamnda incelendi"inde di"er fakültelerdeki duruma benzer ekilde, snf ortam (1.99), kararlara katlm (2.33), gelecek (2.46) ve ö"retim eleman ö"renci iletiiminin (2.61) en düük ortalamalara sahip oldu"u ve yalnzca kimlik (3.13) ve sosyal olanaklar (3.21) boyutlarna ilikin aritmetik ortalamalarn 3 ün üzerinde oldu"u görülmütür. Ö"rencilerin üniversitedeki yaam kalitesine ilikin alglarnn okuduklar fakülteye göre anlaml bir ekilde farkllap farkllamad"n incelemek için yaplan tek yönlü varyans analizi sonuçlar Tablo 4 te gösterilmitir.

12 Tablo 4. Ö+rencilerin Üniversite Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar.na li-kin Varyans Analizi Sonuçlar. Varyans.n Kayna+. Kareler Toplam. Sd Kareler Ortalamas. F p Gruplar aras Ö+retim Eleman. Gruplar içi Ö+renci leti-imi Toplam Kimlik Sosyal Olanaklar Kararlara Kat.l.m Ö+renci Ö+renci leti-imi Gelecek S.n.f Ortam. Genel Toplam p>.05 Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Gruplar aras Gruplar içi Toplam Tablo 4 incelendi"inde, ÜYKÖ nün bütün alt boyutlarnda ö"rencilerin üniversitedeki yaam kalitesine ilikin alglarnn.05 düzeyinde anlaml bir ekilde farkllat" görülmektedir. Farkn kayna"n incelemek üzere yaplan LSD testi sonucunda, ö"retim eleman ö"renci iletiimi boyutunda ziraat fakültesi ö"rencilerinin alglar ile tp, di hekimli"i ve ilahiyat fakültesi ö"rencilerinin alglar arasnda, ziraat fakültesi ö"rencileri lehine; e"itim fakültesi ö"rencileri ile tp fakültesi ö"rencileri arasnda, e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; su ürünleri fakültesi ö"rencileri ile tp, ilahiyat ve di hekimli"i fakülteleri ö"rencileri arasnda su ürünleri fakültesi ö"rencileri lehine; fen edebiyat fakültesi ö"rencileri ile tp, ilahiyat, di hekimli"i ve mimarlk mühendislik fakülteleri ö"rencileri arasnda fen edebiyat fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farklar bulunmutur. Bu boyutta en yüksek ortalamann (2.91) fen edebiyat fakültesi, en düük ortalamann (2.40) ise tp fakültesi ö"rencilerine ait oldu"u belirlenmitir. Kimlik boyutundaki gruplar arasndaki farklar incelendi"inde e"itim fakültesi ö"rencileri ile ziraat, tp, ilahiyat, îktisadi idari bilimler, güzel sanatlar ve mimarlk mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda, e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; fen edebiyat fakültesi ö"rencileri ile ziraat, tp, mimarlk mühendislik ve iktisadi ve idari bilimler fakültesi ö"rencileri arasnda, fen-edebiyat fakültesi ö"rencileri lehine; ilahiyat fakültesi

13 ö"rencileri ile iktisadi-idari bilimler ve mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda ilahiyat fakültesi ö"rencileri lehine; su ürünleri fakültesi ö"rencileri ile tp, iktisadi-idari bilimler ve mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda, su ürünleri fakültesi ö"rencileri lehine; di hekimli"i fakültesi ö"rencileri ile tp, iktisadi-idari bilimler ve mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda, di hekimli"i fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farkllklar oldu"u görülmütür. Kimlik boyutunda en yüksek ortalamaya (3.81) sahip ö"renciler e"itim fakültesinde, en düük ortalamaya (3.01) sahip ö"renciler ise iktisadi ve idari bilimler fakültesindedir. Sosyal olanaklar boyutunda en yüksek ortalamann (3.84) güzel sanatlar fakültesinde, en düük ortalamann (2.82) tp fakültesinde gerçekleti"i görülmütür. Gruplar arasndaki farkllklarn kayna" incelendi"inde ise ziraat fakültesi ö"rencileri ile tp ve ilahiyat fakültesi ö"rencileri arasnda, ziraat fakültesi ö"rencileri lehine; e"itim fakültesi ö"rencileri ile tp, ilahiyat ve mimarlk-mühendislik fakülteleri arasnda, e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; di hekimli"i ile tp fakültesi arasnda, di hekimli"i fakültesi ö"rencileri lehine; iktisadi-idari bilimler fakültesi ile tp fakültesi arasnda, iktisadi-idari bilimler fakültesi ö"rencileri lehine; güzel sanatlar fakültesi ö"rencileri ile tp, ilahiyat. di hekimli"i, iktisadi-idari bilimler ve mimarlk-mühendislik fakültelerinin ö"rencileri arasnda, güzel sanatlar fakültesi ö"rencileri lehine; mimarlk mühendislik fakültesi ile tp fakültesi arasnda ise mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farkllklar oldu"u gözlenmitir. Ö"rencilerin kararlara katlm boyutuna ilikin alglarnn ortalamas bütün fakültelerde 3 ün altnda kalm ve en düük ortalamann (2.28) güzel sanatlar fakültesi, en yüksek ortalamann (2.78) ise e"itim fakültesi ö"rencilerine ait oldu"u belirlenmitir. Gruplar aras farklar incelendi"inde ise, Ziraat ile iktisadi idari bilimler ve mimarlk-mühendislik fakülteleri arasnda, ziraat fakültesi ö"rencileri lehine; e"itim fakültesi ile tp, ilahiyat, iktisadi idari bilimler, güzel sanatlar ve mimarlk-mühendislik fakülteleri ö"rencileri arasnda e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; fen-edebiyat fakültesi ile mimarlk mühendislik fakültesi arasnda fen edebiyat fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farkllklar oldu"u gözlenmitir. En yüksek ortalamann (3.27) ilahiyat fakültesinde, en düük ortalamann (2.60) ise e"itim fakültesinde gerçekleti"i ö"renci-ö"renci iletiimi boyutunda gruplar aras farklar incelendi"inde; ziraat fakültesi ile e"itim, tp, su ürünleri, iktisadi-idari bilimler ve güzel sanatlar fakültesi arasnda ziraat fakültesi ö"rencileri lehine; fen edebiyat fakültesi ile e"itim, su ürünleri ve iktisadi-idari bilimler fakülteleri arasnda fen edebiyat fakültesi ö"rencileri lehine; ilahiyat fakültesi ile e"itim, tp, su ürünleri, iktisadi-idari bilimler ve güzel sanatlar fakülteleri arasnda, ilahiyat fakültesi ö"rencileri lehine; di hekimli"i fakültesi ile e"itim, güzel sanatlar, su ürünleri ve iktisadi idari bilimler fakültesi ö"rencilerinin alglar arasnda, di hekimli"i fakültesi ö"rencileri lehine; mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri ile e"itim ve su ürünleri fakülteleri ö"rencileri arasnda, mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farklar görülmütür. Gelecekle ilgili beklentilerinde ö"rencilerin en düük ortalamaya (2.37) sahip olduklar grup ilahiyat, en yüksek ortalamaya (3.32) sahip olduklar grup ise e"itim fakültesinde belirlenmitir. Gruplar aras farkllklarn kayna"nn incelendi"i LSD testi sonucunda, ziraat fakültesi ö"rencileri ile ilahiyat, güzel sanatlar ve mimarlk mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda, ziraat fakültesi ö"rencileri lehine; e"itim fakültesi ö"rencileri ile ziraat ve di hekimli"i dnda tüm gruplar arasnda, e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; tp fakültesi ö"rencileri ile mimarlk mühendislik fakültesi ö"rencileri arasnda, tp fakültesi ö"rencileri lehine; su ürünleri ile ilahiyat ve mimarlk-mühendislik fakülteleri arasnda, su ürünleri fakültesi ö"rencileri lehine; di hekimli"i fakültesi ile ziraat, e"itim ve fen edebiyat fakültesi dndaki tüm gruplar arasnda, di hekimli"i fakültesi ö"rencileri lehine;

14 iktisadi-idari bilimler fakültesi ile mimarlk mühendislik ve ilahiyat fakültesi ö"rencileri arasnda iktisadi ve idari bilimler fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farkllklar oldu"u belirlenmitir. Snf ortam boyutunda ise en yüksek ortalama (3.22) güzel sanatlar fakültesi ö"rencilerine; en düük ortalama ise (1.99) mimarlk-mühendislik fakültesi ö"rencilerine aittir. Ö"rencilerin snf ortamlarna ilikin alglarnn ortalamalar arasndaki farklar incelendi"inde ise, e"itim fakültesi ile fen-edebiyat ve güzel sanatlar dndaki tüm fakülteler arasnda, e"itim fakültesi ö"rencileri lehine; fen-edebiyat fakültesi ile e"itim ve güzel sanatlar dndaki tüm fakülteler arasnda, fen edebiyat fakültesi ö"rencileri lehine ve benzer ekilde güzel sanatlar fakültesi ile e"itim ve fen-edebiyat fakültesi dndaki tüm fakülteler arasnda, güzel sanatlar fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farklar belirlenmitir. Mimarlk mühendislik fakültesindeki ö"renci alglarnn ortalamas ile tp, su ürünleri ve ::BF dndaki tüm fakültelerde, di"er fakültelerdeki ö"rencilerin lehine farklar bulunmutur. Bunun yan sra, di hekimli"i ile tp fakültesi arasnda, di hekimli"i fakültesi ö"rencileri lehine anlaml farkllklar oldu"u görülmütür. Ö+rencilerin Üniversite Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar.n.n Cinsiyetlerine Göre Da+.l.m. Ö"rencilerin üniversitedeki yaam kalitesine ilikin alglarnn, cinsiyetlerine göre anlaml bir ekilde farkllap farkllamad"n incelemek amacyla yaplan t-testi sonuçlar Tablo 5 te verilmitir. Tablo 5. Ö+rencilerin Üniversite Ya-am Kalitesine li-kin Alg.lar.n.n Cinsiyetlerine Göre Aritmetik Ortalama, Standart Sapma t ve p De+erleri K.z Erkek Faktör Ad. N X Ss N X Ss t p Ö+r.Elm Ö+r.leti-imi Kimlik Sosyal Olanaklar , Kararlara Kat.l.m Ö+r.-Ö+r.leti-imi Gelecek S.n.f Ortam Toplam Tablo 5 incelendi"inde, çalma grubunu oluturan ö"rencilerin üniversite yaam kalitesine ilikin alglarna ait ortalamalarn birbirine yakn oldu"u gözlenmektedir. Her iki grupta da Kimlik en yüksek ortalamaya sahip boyutken, her iki grupta da en düük ortalamaya sahip boyut snf ortam dr. Okul yaam kalitesinin boyutlarna ilikin alglar en yüksekten en düü"e do"ru sraland"nda, kimlik, sosyal olanaklar, ö"renci-ö"renci iletiimi, gelecek, ö"retim eleman ö"renci iletiimi, kararlara katlm ve snf ortam eklindedir. Ölçekten alnan toplam puanlar açsndan bakld"nda ise, kz ö"rencilerin alglarnn ortalamas (2.91), erkek ö"rencilerin ortalamasndan (2.86) daha yüksek olmakla birlikte, bu farkn.05 düzeyinde anlaml

15 olmad" görülmektedir. Ancak kararlara katlm ve snf ortam boyutlarnda gruplar arasndaki farkn, kz ö"renciler lehine anlaml oldu"u belirlenmitir (p<.05). Görü-melerden Elde Edilen Bulgular Görümeler; ziraat fakültesinden 4, ilahiyat fakültesinden 3, e"itim fakültesinden 4, tp fakültesinden 2, iktisadi ve idari bilimler fakültesinden 1 ve mimarlk mühendislik fakültesinden 1 olmak üzere toplam 15 ö"renciyle yaplmtr. Görümelerde ö"rencilere ölçekteki 7 boyutla ilgili sorular yöneltilmitir. Bu görümelerden elde edilen bulgular aa"da özetlenmitir. De"iik fakültelerden 15 ö"renciyle yaplan görümelerde, kararlara katlm konusunda sadece bir kii olumlu görü belirtmi, di"erleri ise Çukurova Üniversitesinde ö"rencilerin kararlara katlmnn söz konusu olmad"n ifade etmilerdir. Görüme yaplan ö"rencilerden snf ortamlaryla ilgili olarak olumsuz görü belirten 11 ö"renci, ezbere e"itimin yapld"n, derslerin demokrasiden uzak ilendi"ini, snflarn fiziksel olarak kötü ve kalabalk oldu"unu, derslerin snf içi gruplarn çekimelerine sahne oldu"unu ifade ederken, 4 ö"renci ise genel olarak snf ortamlarndan memnun olduklarn dile getirmilerdir. Ölçek sonuçlarna göre en yüksek ortalamaya sahip olan kimlik boyutuyla ilgili görüme sonuçlar incelendi"inde, 6 ö"rencinin bu üniversitenin ö"rencisi olmaktan dolay honut oldu"u, 9 ö"rencinin ise üniversitedeki kurumsal kimliklerini benimsemeye yönelik olumsuz ifadeler kullandklar görülmütür. Görüme yaplan ö"rencilerin, ö"retim eleman-ö"renci iletiimi konusundaki görüleri incelendi"inde 7 ö"rencinin olumsuz ifadeler kulland" görülmütür. Di"er 8 ö"rencinin ise baz ö"retim elemanlaryla (özellikle genç olanlar ve kendini gelitirmi olanlarla) iletiim kurmakta hiçbir problem yaamadklarn, ancak otoriter, notla tehdit eden, kendilerini küçümseyen, ö"renciler arasnda ayrm yapan, kendini yenilemeyen, bulundu"u yeri hak etmeyen vb. birçok ö"retim elemannn oldu"unu belirtmilerdir. Bir ö"renci...böyle ast" astk, kesti"i kestik hocalarla üniversite ortamnda karlamaktan rahatszm. sözcükleriyle düüncelerini ifade etmitir. Üniversitenin sosyo-kültürel olanaklaryla ilgili sorulan soruya 11 ö"renci olumlu ifadeler kullanarak, 2 ö"renci olumsuz ifadeler kullanarak görü belirtirken; 2 ö"renci ise e"lence amaçl bakld"nda yeterli etkinlikler yapld"n, ancak kültürel amaçl etkinliklere daha çok yer verilmesi gerekti"ini ve düzenlenen etkinliklerin, kantinlerin vb. pahal oldu"unu düündüklerini ifade etmilerdir. :lahiyat fakültesinden katlan ö"renciler ise, baörtüsü yasa"ndan dolay bu olanaklardan yeterince yararlanamadklar belirtmilerdir. Görüme yaplan ö"rencilerden 11 i, üniversitedeki ö"renci-ö"renci iletiimi ve gelecek boyutlaryla ilgili yaptklar de"erlendirmede, yetersizli"e dair ifadeler kullanmken, 4 ö"renci ise ö"renciler aras iletiimin tatmin edici düzeyde oldu"unu ifade etmilerdir. Üniversitedeki yaamn de"iik yönlerine iaret eden bu boyutlarn, üniversitedeki demokratik yaam kültürüyle ne ölçüde uyutu"u ile ilgili olarak sorulan soruya verilen yantlarda, görüme yaplan ö"rencilerin sadece biri Çukurova Üniversitesinde bu boyutlarn demokratik yaam kültürüyle uyumlu oldu"unu belirtmi, di"erleri ise, üniversitedeki yaam kültürünün demokrasiye dayanmad"n dile getirmilerdir. Bunu açklarken de, fakülteler arasnda gerek fiziksel, gerek akademik koullar bakmndan büyük farklar oldu"unu, ö"retim elemanlarnn ö"rencilere yönelik ayrmclk yapt"n, birçok ö"rencinin ö"retim elemanlar tarafndan

16 küçümsendi"ini, baz ö"retim elemanlarnn kendilerini gelitirmediklerini, kararlarn verilmesinde ö"rencilerin fikrinin sorulmad"n vb. dile getirmilerdir. Ö"renciler, üniversitedeki yaam kültürünün daha çok demokratikletirilmesi için, ö"renci görülerine de"er verilmesini, ö"rencilerin karar verme süreçlerine katlmasn, yöneticilerin ve ö"retim elemanlarnn daha demokrat olmasn, yeniliklere ve de"iime scak baklmasn, ö"renci temsilcili"i sisteminin yeniden düzenlenip ilevsel hâle getirilmesini ve ö"renci etkinliklerinin desteklenmesini önermilerdir. Ziraat fakültesinde ö"rencilerle yaplan görümelerde, ö"rencilerin kararlara katlmasnn söz konusu olmad", ö"retim eleman ö"renci iletiiminin zayf oldu"u ve snf ortamlaryla ilgili olarak, dersliklerin fiziksel koullarndan ve ö"retim elemanlarnn davranlarndan kaynakl sorunlar yaand" belirtilmitir. E"itim fakültesinde görüme yaplan 4 ö"rencinin tamam da, fakültelerindeki ö"renci-ö"renci iletiiminden ve ö"rencilerin kararlara katlm düzeylerinden memnun olmadklarn belirtmilerdir. Tp fakültesinde görüme yaplan iki ö"renci, snf ortamyla ilgili olarak snflarn çok kalabalk ve ö"renciler arasnda gruplamalar olmasndan kaynakl sorunlar yaadklarn belirtmilerdir. Bu ö"renciler, gelecek boyutunun ortalamasnn düük olmasnn da i olanaklarndan çok, uzmanlk snavnn kazanlmasnn zorlu"undan kaynakland"n dile getirmilerdir. Görüme yaplan ilahiyat fakültesi ö"rencilerinin üçü de snf ortamlarndan memnun olduklarn ve bölümlerinde gelecek kaygsnn, özellikle kz ö"renciler arasnda çok yo"un yaand"n belirtmilerdir. Sonuç, Tart.-ma ve Öneriler Ö"renciler, üniversite yaam kalitesine ilikin yedi boyuttan en çok kimlik (3.44) ve sosyal olanaklar (3.31) boyutlarn olumlu bulduklarn, snf ortam (2.44) ve kararlara katlm (2.53) boyutlarn ise, en olumsuz boyutlar olarak algladklarn belirtmilerdir. Ö"renciler, Çukurova Üniversitesinde oluan genel yaam kalitesini, 5 li bir derecelendirme ölçe"inde 2.89 düzeyinde de"erlendirmilerdir. Görüme sonuçlarndan elde edilen bulgular, genelde bu sonucu desteklemekle birlikte, demokratik yaam açsndan en düük boyutun kararlara katlma oldu"unu belirtmilerdir. Üniversite Yaam Kalitesi Ölçe"i nden alnan toplam puanlar fakülteler baznda incelendi"inde, e"itim (3.10), ziraat (3.00) ve fen edebiyat (3.08) fakültesi ö"rencilerinin, di"er fakülte ö"rencilerine göre üniversite yaam kalitesini daha olumlu bulduklar görülmütür. En düük ortalamalar ise tp (2.65) ve mimarlk mühendislik (2.69) fakültesi ö"rencilerine aittir. Genelde kimlik ve sosyal olanaklar boyutlarnda tüm fakültelerin puanlar yüksektir. Bununla birlikte di hekimli"i ve e"itim fakültesi ö"rencilerinin gelecek boyutuna; fen edebiyat, ziraat, ilahiyat, di hekimli"i ve mimarlk mühendislik fakültesi ö"rencilerinin ise ö"renci ö"renci iletiimi boyutuna ilikin alglarnn di"er fakültelerdekinden yüksek oldu"u görülmektedir. Ö"retim eleman ö"renci iletiimi ve kararlara katlm boyutlarnda tüm fakültelerde ortalamalarn düük oldu"u gözlenmitir. Ö"rencilerin üniversite yaam kalitesine ilikin alglar genel olarak derlendirildi"inde, beli derecelendirme ölçe"i üzerinden ortalamann 2.89 olmasn orta düzeyde bir alglama olarak yorumlayabiliriz. Di"er birçok üniversitede oldu"u gibi, Çukurova Üniversitesinde de kampuste oluan yaam, bir proje çerçevesinde planl ve bilinçli olarak demokratik yaamn eyleme geçirilmesi için düzenlenmi bir yaam de"ildir. Ö"rencilerin ders dnda sosyal geliimlerini sa"lamak amacyla farkl zamanlarda sosyal etkinlikler düzenlenmektedir. Ancak bu etkinliklerin ço"unlu"u, bahar enli"i kapsamnda ve genellikle e"lence amaçl

17 olmaktadr. Üniversitece sunulan akademik amaçl sosyal etkinliklere, ö"rencilerin çok ilgi gösterdiklerini söylemek pek do"ru olmayacaktr. Ö"retim elemanlar tarafndan konferanslara götürülen ö"rencilerin, konferansn balamasndan hemen sonra, salonu terk etmeye balamalarnn sk sk gözlenmesi bu durumu kantlar niteliktedir. Üniversitenin, ö"rencileri i dünyasna ve mesle"e hazrlama görevlerinin yannda, onlar demokratik bir toplumun aktif katlmclar olarak özgürletirmesi ve ba"msz olarak düünebilen, bilgiye dayal kararlar verebilen, problemlere bilimsel bir tutumla yaklaan bireyler olarak da hazrlama görevi vardr. Giroux nun (2003) da belirtti"i gibi, günümüzde yüksek ö"retim, demokratik de"erlerden çok, piyasa ve irketlerin istemleri do"rultusunda insan yetitirmektedir. Elde edilen bulgulardan, kurumsal kimlik olarak Çukurova Üniversiteli olmann, ö"renciler arasnda önemsendi"i sonucuna ulalabilir. Aslnda kurumsal kimlik, üniversitenin di"er üniversiteler arasndaki yeri, kendilerine sa"lanan olanaklar, kurumsal kimli"i gelitirici özel etkinlik ve uygulamalarn yaplmas (üniversite logosu tayan eyalarn bulunmas vb.) gibi birçok etmene ba"ldr. Bu ba"lamda Çukurova Üniversitesini de"erlendirdi"imizde, üniversiteler arasnda üst sralarda yer ald"n, üniversite logolu hediyelik eyalarn satld"n ve güzel bir kampüse sahip oldu"unu görüyoruz. Bunlar, ö"renciler arasnda kurumsal bir kimli"in gelimesini sa"lam olabilir. Ö"rencilerin üniversite yaam kalitesi hakknda kararlara katlm ve snf ortam boyutlarnda durumu daha olumsuz görmeleri, birçok nedene ba"l olabilir. Bu boyutlarn ö"renciler tarafndan olumsuz alglanmas, öncelikle üniversitedeki yaamn demokratik kültürü yanstmamas açsndan önemli bir eksiklik olarak düünülmelidir. Çünkü, demokratik bir okul kültüründe bulunmas gereken özellikler arasnda, kararlara katlm ve snf içi demokrasi, en çok aranan özelliklerden ikisidir (Effrat ve Schimmel, 2003: Print, ArnsrAm ve Nielsen, 2002; Bolmeier, 1995). Üniversitelerimizde yasal çerçeve, ö"rencilerin fakülte kurulu, üniversite senatosu gibi kurullarda kararlara katlmn engeller niteliktedir. Görüme srasnda bir ö"rencinin belirttikleri, durumu özetler niteliktedir: Ö"renciler kararlara hiç katlmyor. Ö"renciler sadece harç alrken de"erli, bizi ilgilendiren konularda bakalar karar alyor. Gürkaynak n (1989) belirtti"i gibi snf içi ortamn hiyerarik olmas ve gücün ö"retim elemannda olmas, snfta demokrasiyi engeller niteliktedir. Ö"retim elemanlarnn ö"renme ö"retme sürecinde ö"rencilerin aktif katlmna önem vermemeleri, dersin planlama ve uygulama aamasnda alnacak kararlara ö"rencileri katmamalar, ö"rencilere de"er vermemeleri snf ortamnn demokratik bir ortamdan uzaklamasna neden olabilir. Genellikle snf içinde oluan, ö"retim eleman ö"renci iletiimi boyutunun da düük olmas bu görüü desteklemektedir. Snf ortamnn, daha çok sözel anlatma dayal olmayan güzel sanatlar fakültesinde, di"er fakültelerden yüksek çkmas, ö"renme ö"retme yöntemlerinin ö"renci alglarnda etkili olabilece"inin kant olarak görülebilir. Ö"rencilerin üniversite yaam kalitesine ilikin alglarnn e"itim, ziraat ve fen edebiyat fakültelerinde daha yüksek çkm olmas, bu fakültelerin ö"rencilerinin, di"er fakültelerde genelde düük puanlar alnan, ö"retim eleman ö"renci iletiimi ve kararlara katlm boyutlarndan yüksek puan alm olmalarndan kaynaklanm olabilir. Di hekimli"i ve e"itim fakültesi ö"rencilerinde gelecek boyutunun yüksek ortalamalara sahip bulunmas, di hekimli"inde nispeten daha kolay yorumlanabilecek bir bulgudur. Çünkü sa"lk alannda hem resmî kurumlar bakmndan hem de özel sektör bakmndan bu fakülte ö"rencilerinin daha ansl olduklar