OKUL ÖNCES ETM KURUMUNA DEVAM EDEN AYLIK ÇOCUKLARIN PROBLEM DAVRANILARININ BAZI DEKENLERE GÖRE NCELENMES*

Transkript

1 OKUL ÖNCES ETM KURUMUNA DEVAM EDEN AYLIK ÇOCUKLARIN PROBLEM DAVRANILARININ BAZI DEKENLERE GÖRE NCELENMES* A Study on Problem Behavior of Months Children Who Attending Public Early Childhood Education Institution Dr. Saide ÖZBEY** Prof. Dr. Fatma ALSNANOLU*** Özet Aratırma okul öncesi eitim kurumlarına devam eden aylık çocukların problem davranılarının çocukların cinsiyeti, karde sayısı, doum sırası, okul öncesi eitime devam etme süresi, çocuun tam aileye sahip olup olmama durumu, anne babanın örenim düzeyi, anne babanın meslei gibi deikenlere göre farklılık gösterip göstermediini belirlemek amacıyla yapılmıtır. Aratırmada ilikisel tarama modeli kullanılmıtır. Veri toplama aracı olarak Anaokulu ve Anasınıfı Davranı Ölçei (Preschool and Kindergarten Behavior Scales -PKBS 2) geçerlilik ve güvenirlik çalıması yapılarak kullanılmıtır. Aratırma sonucunda çocukların problem davranılarının; çocukların cinsiyeti, doum sırası, okul öncesi eitime devam süresi, baba örenim durumu ve baba mesleine göre anlamlı farklılık gösterdii belirlenmitir. Çocukların problem davranıları tam aileye sahip olma durumu, anne meslei ve anne örenim durumuna göre farklılık göstermedii saptanmıtır. Anahtar Kelimeler: Okul öncesi, problem davranı Abstract The purpose of this study to investigate problem behaviours of children who attending public early childhood education institution. The important of this study to show the way to early childhood education programs.relational Scanning Model has been selected for examining the problem behaviours of the children according to the some of the variables at research. Research environment is formed by months old children that going on to independent nursery schools dependent upon MEB in Century districts of Ankara (n=1362). Research examples are composed of 330 children that selected by coincidental group illustration from environment. Study of the Validity and Trsutworthy of the Preschool and Kindergarten Behaviours Scales (PKBS-2) has been used as data collection tool which was developed by Kenneth W.Merril in 1994 and revised in The scale seperate into two independent scale as; Social Skill Scale and Problem Behaviour Scale. Problem Behaviour Scale has been used this research. Problem Behaviour Scale into four factor as; Externalizing Problems, nternalizing Problems, Antisocial and Self-Centered. This results of study was found; the problem behaviours of the children differantiate according to the sexuality of the children, order of birth attending, time to the preliminary school, education state of the father. But it doesn t differantiate according to the variables like; state of own whole family, job of the mother, education of the mother. Key words; Preschool education, problem behaviour * Bu makale Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü nde Prof. Dr. Fatma Alisinanolu danımanlıındaki Saide Özbey in doktora tez çalıması temelinde hazırlanmıtır. ** Gazi Üniversitesi Eitim Fakültesi Okul Öncesi Eitimi Anabilim Dalı *** Gazi Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Okul Öncesi Eitimi Anabilim Dalı Öretim Üyesi

2 494 GR Okul öncesi dönemde sosyal ve duygusal geliimleri yeterince desteklenemeyen çocuklar okul dönemine geldiklerinde arkadalarıyla alay etme, takılma, zorbalık, saldırganlık gibi problem davranılar gösterebilmektedirler. Son yıllarda artı gösteren bu durum ailelerin aratırmacıların, salık alanında çalıanların ve eitimcilerin ilgisini çekerek, çocukların sosyal ve duygusal geliimleri üzerine younlaılmasına neden olmutur. Okul öncesi dönem çocuklarında hızlı büyüme ve deime nedeniyle kolaylıkla alama, baırma, öfke nöbetleri geçirme ve beklenmedik tepkiler verme gibi bazı istikrarsız davranılar geçici olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlar geliim döneminin bir parçası olarak görülebilmekle beraber çok sık tekrarladıında problem davranılar olarak tanımlanabilmektedir. Problem davranılara sahip çocuklar için eitimsel ve gerekiyorsa psikolojik açıdan yardım ile erken önlem alınmadıında bu davranılar ergenlik ve yetikinlik dönemlerinde de devam etmektedir. (Bierman ve Furman, 1984: 151; Robbins ve Merrill, 1998: 204; Leber, 2002: 4; Gimpel ve Holland, 2003: 2). Problem davranılar sıklık ve devamlılık gösteriyorsa çocuun okula uyumunu zorlatırarak okuldan ayrılmasına neden oluturabilmektedir (Keenan ve Wakschling, 2003: 5). Problem davranı, bireyin hem kendisine hem de çevresine zarar veren ve içinde bulunduu toplumun sosyal deerlerine uygun olmadıı için bireyin sosyal ortamların dıında kalmasına neden olan davranılardır (Kanlıkılıçer, 2005:11). Caldarella ve Merrell (1997:264) ve Gimpel ve Holland (2003;14),Rusby (1998:19), problem davranıları çe Yönelim ( internalizing) ve Dıa Yönelim (externalizing) problem davranılar olmak üzere sınıflandırmılardır. Dıa yönelim davranı problemleri duygusal ve davranısal kontrolün zayıflıına balı olarak ortaya çıkan; vurma, çalma, tehdit etme, saldırganlık, aırı hareketlilik, antisosyal ve devam eden etkinlikleri bozma, karı koyma, kurallara uymama gibi rahatsız edici davranı çeitlerini kapsamaktadır. Dıa yönelim problem davranılar gözlenebilir olmaları nedeniyle gizli kalmaları mümkün deildir; erken önlem alınarak destek salanmadıında ise ciddi davranı bozuklukları gelitirme açısından risk taımaktadırlar (Rusby, 1998:19; Merrill, 2001: 2;Merrill, 2003: 3). çe kapanıklık, bedensel ikâyetler ve anksiyete (kaygı, korku, tedirginlik, bunalma vb.) gibi davranıları içe yönelim problem davranılar olarak nitelendirilmektedir. çe yönelim problem davranıların erken tanımlanamaması ve önlem alınamaması depresyon gibi ruh hastalıklarının gelime riskine ve sosyal izolasyon gibi ruhsal sorunlara yol açabilmektedir (Merril,1995: 230;Merrill,2003:4). Yaın ilerlemesiyle birlikte içe kapanıklık olumsuz benlik ve sosyal yeterlilik algısı gibi problem durumları oluturarak içe yönelik psikolojik hastalıklara neden olabilmektedir (akt: Burgerss and Younger, 2006:176; Sanders vd. 1999:187; Tolbert,1999:1). Çocuklarda davranı problemlerine neden olan birçok etken bulunmaktadır. Bu etkenlerden en önemlisi çocuun ilk sosyal çevresi olan ailedir. Aile içerisinde ebeveynin çocukla olan etkileimi çocuun ileriki yaamında olumlu ya da olumsuz izler bırakmaktadır. Bu izlerin olumlu olabilmesinde öncelikle anne ve baba tutumlarının, eler arası ilikilerin ve ebeveynin çocukla iletiiminin salıklı olması önem taımaktadır (Efe, 2005:19; Öksüz, 2002:155). Çocuun cinsiyeti, parçalanmı ya da tam aileye sahip olma durumu, tek ebeveynle yaama durumunda dier ebeveynle olan ilikiler, ailede yaayan dier bireyler çocukların sosyal ve duygusal geliimlerinde etken olan aileye ilikin faktörlerdir (Alisinanolu ve Uluta, 2000:15;Brodeski ve Hembrough, 2007: 18).Ebeveynlerin sert ya da etkisiz disiplin uygulamaları, denetimsizlik, eler arası problemler, depresyon, duygusal ve sosyal açıdan çocuun yeterince desteklenememesi ve ailenin ilevini yerine getirememesi, bebeklik döneminde çocukta meydana gelen güvensizlik, inatçılık ve dıa vurulan ilk problem davranıa verilen tepki, düük doum aırlıı, babanın ilgi ve sevgi eksiklii, düük sosyo-ekonomik düzey ve çevre gibi faktörler problem davranıların nedenleri olarak gösterilmektedir (Gimpel ve Holland 2003;14; Trunzo,2006:17; Veldarman, 2006: 470). Çocuklara aile içinde iletiim becerilerini gelitirmeleri için fırsat verilmemesi, çevresiyle etkileimde bulunabilecekleri ortamlardan yoksun bırakılması, ailede boanma, ölüm vb. olaylarının yaanması gibi durumlarda çocuklar içe kapanıklık ve huzursuzluk, endie, korku, bunalma (anksiyete) gibi problem davranılar gelitirebilmektedirler (Brophy,1996b: 1;Engels vd., 2004:7 ).

3 495 Yapılan aratırmalar ailesel faktörlerin problem davranıların ortaya çıkmasındaki etkisini ortaya koymaktadır. Vıboch(2005:3), Harwerd Üniversitesinde yapmı olduu bir aratırmada; tek ebeveynini kaybeden çocukların yaıtlarına göre daha fazla saldırganlık, öfke ve suç içeren davranılarda bulunduklarını saptamıtır. Cameron, (1977:akt: Argun, 2005: 78), yaamın ilk be yılında ortaya çıkan davranılarla aile faktörü arasındaki ilikiyi inceleyen aratırmasında; anne ve babanın çocua karı davranı biçiminin çocuun sosyal ve duygusal özelliklerinin ekillenmesinde önemli rol oynamasının yanı sıra davranı problemlerine de yol açabilecei yönünde bulgulara ulamıtır. Aksoy ve Ögel (2004: akt: Terzi, 2007: 76) in yaptıkları aratırmada suç ileyen çocuklarda ebeveynlerinin eitim seviyesinin düüklüü, alkol ve madde baımlılıı, ölüm, boanma ve benzeri nedenlerle ailenin parçalanmı olması gibi özeliklerinin bulunduu saptanmıtır. Keown ve Woodvard (2002), ebeveyn çocuk ilikileri ile çocuklardaki hiperaktivite-dikkat eksiklii arasındaki ilikiyi inceleyen aratırmalarında; uygun olmayan anne baba tutumları, baba çocuk iletiimindeki kopukluk anne çocuk etkileimindeki yetersizlik çocuklarda bazı problem davranıların nedenini oluturmada etken olduunu; özellikle erkek çocukların davranıları üzerinde babanın önemli rolü olduunu belirtmektedirler. Çocuklarda problem davranıların geliimini engelleme ya da problem davranılar gösteren çocukların bu davranılarını ortadan kaldırmada aile önemli rol oynamaktadır. Ailenin sahip olduu birçok özellik ise bu süreçte öne çıkmaktadır. Bu nedenle aratırmada okul öncesi eitim kurumlarına devam eden aylık çocukların problem davranılarında çocukların cinsiyet, karde sayısı, doum sırası, okul öncesi eitime devam etme süresi, çocuun tam aileye sahip olma durumu, anne babanın örenim düzeyi, anne babanın meslei gibi deikenlerin etkisini incelemek amacıyla yapılmıtır. YÖNTEM Aratırma Modeli: Aratırmada çocukların problem davranıları bazı deikenlere göre incelenecei için likisel Tarama Modeli seçilmitir. Evren ve Örneklem: Aratırmanın evrenini Ankara ili merkez ilçelerden Keçiören, Pursaklar, Altında, Etimesgut, Çankaya, Yenimahalle ve Sincan da Milli Eitim Bakanlıı na balı baımsız anaokullarındaki tüm aylık çocuklar (n=1362) oluturmaktadır. Aratırmanın örneklemini evrenden (n=1362) tesadüfî küme örnekleme formülü kullanılarak belirlenmi 330 çocuk oluturmaktadır. Veri Toplama Aracı: Aratırma kapsamında Kiisel Bilgi Formu ve Anaokulu ve Anasınıfı Davranı Ölçei ( Preschool and Kindergarden Behaviour Scala (PKBS 2), olmak üzere iki ayrı veri toplama aracı kullanılmıtır. Anaokulu ve Anasınıfı Davranı Ölçei ( Preschool and Kindergarden Behaviour Scala (PKBS 2), okul öncesi dönemde 3-6 ya çocuklarının sosyal beceri ve problem davranılarını ölçmek amacıyla 1994 yılında Kenneth W.Merril tarafından gelitirilmi;2003 yılında ölçek tekrar gözden geçirilerek 3-6 ya arası toplam 3,317 çocuk ile norm çalıması yapılmıtır. Ölçek Sosyal Beceri ve Problem Davranı Ölçekleri olmak üzere iki baımsız ölçekten olumaktadır. Ölçein Türk çocukları için geçerlik ve güvenirlik çalıması Fatma Alisinanolu ve Saide Özbey tarafından yapılarak bu aratırmada Problem Davranı Ölçei bölümü kullanılmıtır. Problem Davranı Ölçei Dıa Yönelim, çe Yönelim, Anti sosyal ve Ben Merkezci olmak üzere dört faktörden olumaktadır. Problem Davranı Ölçei birinci faktör için yapı güvenirlii.96, açıklanan varyans.62; ikinci faktör için yapı güvenirlii.90, açıklanan varyans.65, üçüncü faktör için yapı güvenirlii.89, açıklanan varyans.73, dördüncü faktör için yapı güvenirlii.75, açıklanan varyans.51 olarak saptanmıtır. Problem Davranı Ölçei birinci faktörün Cronbach Alfa deeri.95, ikinci faktörün Cronbach Alfa deeri.87, üçüncü faktörün Cronbach Alfa deeri.81, dördüncü faktörün Cronbach Alfa deeri.72; Problem Davranı Ölçei toplam Cronbach Alfa deeri ise.96 dır. Veri Analizi: Çocukların Problem Davranı Ölçei nden aldıkları puan ortalamasının çocuun cinsiyetine göre deiip deimediini belirlemek amacıyla t testi yapılmıtır. Çocukların Problem Davranı Ölçei nden aldıkları puan ortalamasının çocuun karde sayısı, doum sırası, okul öncesi eitime devam süresi, anne baba örenim düzeyi, anne meslei, baba meslei gibi deikenlere göre farklılık gösterip göstermediini belirlemek için Kruskal Wallis H Testi kullanılmıtır. Anlamlı farklılıın çıktıı durumlarda farkın hangi gruplar arasında olduunu belirlemek için Mann Whitney U Testi ile

4 496 gruplar tek tek karılatırılmıtır. Çocukların Problem Davranı Ölçei nden aldıkları puan ortalamasının çocuun tam aileye sahip olma durumuna göre deiip deimediini belirlemede Mann Whitney U Testi yapılmıtır. BULGULAR VE TARTIMA Örnekleme alınan çocukların %51,8 i (n=171) kız; % 47. si (n=155) erkektir (cevap yok; n=4; % 1.2). Çocukların, % 45.8 i (n=151) 2-3 karde, % 40 ı ( n=132) tek çocuk, % 1.2 si (n=4) ise 4 ve daha fazla kardetir (cevap yok; n=43; % 13.0). Çocukların %64.2 si (n= 212) ilk çocuk, %20.9 u (n= 69) son çocuk, %8.2 si (n= 27) ortanca ya da ortanca çocuklardan birisi, %4.8 i (n= 16) ise ikizdir (cevap yok; n=6; % 1.8). Çocukların %43 ünün (n= 142) okul öncesi eitim kurumunda ilk yıllarıdır. % 30,3 ü (n= 100) 2 yıl, %17 si (n=56) 3 yıl, %1.5 inin (n=5) ise 4 yıldan beri okul öncesi eitim kurumlarına devam etmektedirler (cevap yok; n=27; % 8.2). Çocukların % 89.1 i (n=294) tam aileye sahip; %5.5 i (n=18) ise daılmı aileye sahiptir (cevap yok; n=18; % 5.5). Örnekleme alınan çocukların annelerinin % 40.9 u (n=135) lise mezunu, %37.9, u (n=125) yüksekokul-üniversite mezunu, %10.9 u (n=36) ilkokul mezunu, %5.2 si (n= 17) ortaokul mezunu, %2.7 si (n=7) lisans üstü mezunudur. Sadece okuryazar olanlar %.6 (n=2), okuryazar olmayan oranı ise %.3 (n=1) dür (cevap yok; n=5; % 1.5). Örnekleme alınan çocukların babalarının % 48.2 si (n= 159) yüksekokul-üniversite mezunu, %40.6 sı (n=134) lise mezunu, %4.2 si (n=14) ilkokul mezunu, % 2.7 si (n=9)lisans üstü mezunu, %2.4 ü (n=8) ortaokul mezunudur (cevap yok; n=6; % 1.8). Örnekleme alınan çocukların annelerinin % 42.7 si (n=141) ev hanımı, %15.8 i (n=52) memur, % 20 si (n=66) profesyonel meslek sahibi, %6.1 i (n=20) içi, %5.8 i (n=19) tekniker ve yardımcı profesyonel meslek sahibi, 55.5 i (n=18) serbest meslek sahibidir (cevap yok; n=14; % 4.2). Örnekleme alınan çocukların babalarının % 6 sı (n=2) isiz, % 23.6 sı (n=78) memur, %14.5 i (n=48) içi, % 31 i (n=103) profesyonel meslek, %22.4 ü (n=74) serbest meslek, %2.1 i (n= 7) emekli, %3.0 ı (n=48) içi, % 3.0 ı (n=19) tekniker ve yardımcı profesyonel meslek sahibidir(cevap yok; n=8; % 2.4). 1. Problem Davranı- Cinsiyet Tablo 1 de çocukların cinsiyetlerine göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin baımsız t testi sonuçları verilmitir. Tablo 1:Çocukların Cinsiyetlerine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Baımsız T Testi Tablosu Boyutlar Cinsiyet n X s t sd p Dıa Yönelim Kız Erkek * çe Yönelim Kız Erkek Anti Sosyal Kız Erkek * Ben Merkezci Kız Erkek TOPLAM Kız Erkek * Toplam 326 * p<0.05 PROBLEM DAVRANI ÖLÇE Tablo 1 incelendiinde; Problem Davranı Ölçei nin alt boyutlarından olan çe Yönelim (t (324) =.484, p>0.05) ve Ben Merkezci (t (324) = 1.180, p>0.05) boyutlarında puan ortalamalarının cinsiyete göre anlamlı farklılık bulunmadıı görülmektedir. Problem Davranı Ölçei nin tümü (t (324) = 2.699, p<0.05) ve Anti Sosyal (t (324) = 2.273, p<0.05) ve Dıa Yönelim (t (324) = 3.191, p<0.05) alt boyutlarına ilikin puan

5 497 ortalamaları cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermektedir. Farkın hangi grup lehine olduunu tespit etmek amacıyla ortalamalar incelendiinde; Problem Davranı Ölçei nin tümünde ve alt boyutlarında kız çocuklarının erkek çocuklara oranla, daha az problem davranıa sahip oldukları görülmektedir. Kiisel bilgi formlarından 4 ünde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Mccoby ve Jacklin (1980), altı ya çocuklarının saldırganlık davranıları ile cinsiyet arasındaki ilikiyi inceleyen aratırmalarında erkek çocukların kız çocuklarına göre daha saldırgan olduu bulgularına ulamılardır. Erkan ve Kargı (2004), okul öncesi dönem çocuklarının davranılarını psikolojik belirtiler yönünden inceleyen aratırmalarında erkek çocukların somatizasyon puanlarının kız çocuklarına göre daha yüksek olduunu bulmulardır. Kız çocukların içe kapanıklık puanları ise erkek çocuklara göre daha yüksektir. Toplam problem davranılarda, içe ve dıa yönelim boyutlarında ise kız çocukları için öretmenler ve ebeveynler daha fazla sorun bildirmilerdir. Kanlıkılıçer (2005), 3 6 ya çocuklarının davranı problemini bazı deikenlere göre inceleyen aratırmasında erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha fazla problem davranılara sahip olduunu saptamıtır. Yurt içinde yapılan dier aratırmalarda da (Orçan ve Deniz, 2004: 314; Gürimsek vd., 2004: 362; Dizman, 2003: 57; ehirli,2007:142) erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha saldırgan davranılar gösterdikleri belirlenmitir Yapısal güçlülüün yanında kız çocuklarının davranıların aile ve çevre tarafından daha çok engellenmekte erkek çocukların saldırgan davranıların karı ise daha hogörülü yaklaılabilmektedir. Bu durum erkek çocuklarda saldırgan davranıları pekitirmektedir (Yörükolu, 1999: 343; Metin, 1989: ;Bierhoff, 2002: 27). Yukarıda açıklanan aratırmaların sonuçları dikkate alındıında aratırma sonucunu destekler nitelikte olduunu söyleyebilmek mümkündür. Bu durum ailelerin erkek çocuuna daha ho görülü yaklaım sergileyerek geleneksel çocuk yetitirme tutumlarının halen devam ettiinin göstergesi olarak düünülebilir. 2.Problem Davranı-Karde Sayısı Tablo 2 de çocukların karde sayısına göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir. Tablo 2. Çocukların Karde Sayısına Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları PROBLEM DAVRANI ÖLÇE Boyutlar Grup n Sıra Ort. sd X 2 p Dıa Yönelim çe Yönelim Anti Sosyal Ben Merkezci Tek çocuk Karde ve daha fazla karde Toplam 287 Tek çocuk Karde ve daha fazla karde Toplam 287 Tek çocuk Karde ve daha fazla karde Toplam 287 Tek çocuk Karde ve daha fazla

6 498 TOPLAM karde Toplam 287 Tek çocuk Karde ve daha fazla karde Toplam Tablo 2 incelendiinde; Problem Davranı Ölçei genelinde (X 2 (2)=.283, p>0.05) ve Dıa Yönelim (X 2 (2)=.673, p>0.05), çe Yönelim (X 2 (2)=1.734, p>0.05), Anti Sosyal (X 2 (2)=3.564, p>0.05), Ben Merkezci (X 2 (2)=.909, p>0.05) alt boyutlarında çocukların karde sayılarına göre aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Anlamlı farklılık bulunmamakla birlikte ölçein genelinde karde sayısı arttıkça çocuklarda problem davranı puanlarının da dütüü görülmektedir. Toplanan kiisel bilgi formlarından 43 ünde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Balcı ve Yılmaz (2004), yaptıkları aratırmada ailede çocuk sayısı arttıkça ebeveynin daha koruyucu ve kollayıcı tutum sergilediklerini belirtmektedir. Tabak (2007), çocuklarda görülen davranı problemleri ile anne baba tutumlarını inceleyen aratırmasında; koruyucu kollayıcı tutuma sahip anne ve babaların çocuklarında saldırganlık, içe kapanıklık, dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu gibi davranı sorunlarının daha fazla bulunduunu belirtmektedir. ehirli (2007), okul öncesi dönem çocuklarının davranılarını deerlendirmek amacıyla yaptıı aratırmasında; tek çocukların iki karde olan çocuklara göre daha uyumlu olduunu; üç karde ve üzeri olan çocukların ise tek çocuklara göre daha fazla sosyal kaygı gösterdiklerini; iki karde olan çocukların tek çocuklara göre daha fazla istenmeyen davranı sergilediklerini saptamıtır. kinci bir çocuk eve geldii andan itibaren kardeler arası rekabet, kıskançlık ve huzursuzluk meydana gelebilmektedir. lk çocuk kardeinden yaça daha büyükse bu kıskançlıklar daha az düzeyde olabilir. Ancak yeni doan da biraz büyüdüünde büyük kardei ile çekimeye balayabilmektedir. (Er Gazelolu,2000: 24; Gander ve Gardiner,1998:289). Problem Davranı Ölçei nin Dıa Yönelim ve çe Yönelim alt boyutlarında 2-3 kardee sahip çocukların dierlerine göre daha fazla problem davranılara sahip olduu söylenebilir. Bu durum çocukların karde sayısının artması ile yeni duruma uyum sürecinin bir göstergesi olabilir. Zira çocuklar yeni bir kardee tepki olarak farklı problem davranılar gösterebilmektedirler. Problem Davranı Ölçei nin Anti Sosyal alt boyutunda ise tek çocukların, karde sayısı fazla olan çocuklara göre daha fazla problem davranılara sahip olduu söylenebilir. Bu durum tek çocuk sahibi ailelerin tüm ilgilerini tek çocua vermeleri, çocuun isteklerinin yerine getirilmesinde aırı titiz davranma ve tek çocukların da evde birlikte vakit geçirebilecekleri bir kardee sahip olmamaları nedeniyle tüm dikkatini anne babadan gelecek ilgiye yöneltmesinden kaynaklanabilir. Arlow (1972), kardee sahip olmama aile tutumlarına da balı olarak bazen tek çocuklarda ben merkezcilik, ilgi bekleyen, sinirlilik, hasta olmadıı halde hastalık ikâyetlerinde bulunma gibi problemlere neden olabildiini belirtmektedir. Er Gazelolu, (2000), bir veya iki kardee sahip çocukların psiko-sosyal geliim ölçeinden daha baarılı oldukları yönünde bulguya ulamıtır. Er Gazelolu (2000), tek çocua sahip olan ailelerin aırı korumacı davranarak çocuklarının sosyal yönden geliimini engelleyebildiini belirtmektedir. Karde sayısı arttıında çocuklar anne baba, yakın akraba, oyuncaklar, aynı oda, giysiler gibi birçok eyi paylamayı örenmektedirler. Bu arada ibirlii, yardımlama ve kendilerini kontrol etme becerilerini gelitirebilmek için fırsata sahiptirler (Smart ve Smart,1980;akt: Gander ve Gardiner,1998:289). Aratırmada Problem Davranı Ölçei nin genelinde ve Dıa Yönelim, çe Yönelim ve Ben Merkezci boyutlarında karde sayısı arttıkça problem davranılarda azalma olması bu durumun bir göstergesi olarak deerlendirilebilir. Problem Davranı Ölçei nin tümünden alınan puanlara bakıldıında 4 ve daha fazla kardee sahip olan çocukların daha az problem davranılar gösterdikleri görülmektedir. Bu durum ailede çocuk sayısının artmasıyla çocukların ibirlii, paylama, yardımlama gibi sosyal becerilerinin geliecei ve buna paralel olarak problem davranıların azalmı olabilecei eklinde yorumlanabilir.

7 499 3.Problem Davranı-Doum Sırası Tablo 3 de çocukların doum sırasına göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir. PROBLEM DAVRANI ÖLÇE * p<0.05 Tablo 3.Çocukların Doum Sırasına Göre Problem Davranı Ölçei Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Boyutlar Grup n Sıra Ort. sd X 2 p lk çocuk Dıa Yönelim çe Yönelim Anti Sosyal Ben Merkezci TOPLAM Ortanca veya ortanca çocuklardan bir tanesi Son çocuk kiz Toplam 324 lk çocuk Ortanca veya ortanca çocuklardan bir tanesi Son çocuk kiz Toplam 324 lk çocuk Ortanca veya ortanca çocuklardan bir tanesi Son çocuk kiz Toplam 324 lk çocuk Ortanca veya ortanca çocuklardan bir tanesi Son çocuk kiz Toplam 324 lk çocuk Ortanca veya ortanca çocuklardan bir tanesi Son çocuk kiz Toplam * * Tablo 3 incelendiinde; aratırmaya katılan çocukların doum sıralarına göre Problem Davranı Ölçei nin genelinden (X 2 (3)=8.776, p<0.05) ve Dıa Yönelim (X 2 (3)=8.871, p<0.05) alt boyutundan aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunduu görülmektedir. çe Yönelim (X 2 (3)=5.487, p>0.05), Anti Sosyal (X 2 (3)=2.554, p>0.05), Ben Merkezci (X 2 (3)=2.470, p>0.05) alt boyutlarında ise çocukların doum sıralarına göre aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Kiisel bilgi formlarından 6 sında bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır.

8 500 Problem Davranı Ölçei nin tümünde ve Dıa Yönelim boyutundaki farkın hangi gruplar arasında olduunu anlamak amacıyla, fark çıkan boyutlara Mann Whitney U testi yapılmı ve gruplar arasında tek tek karılatırmaya gidilmitir. Bunun neticesinde Dıa Yönelim alt boyutunda farkın ilk çocuk olanlar ile ikiz olanlar arasında ve son çocuk ile ikiz çocuk olanlar arasında olduu sonucuna ulaılmıtır. Mann Whitney U testi sonucunda elde edilen sıra ortalamalarına göre Dıa Yönelim boyutunda; ilk çocuk olanların (sıra ortalaması= ) ikiz olanlara (sıra ortalaması=158.47) oranla ve son çocuk olanların (sıra ortalaması= 40.28) ikiz olanlara (sıra ortalaması=54.75) oranla daha az problem davranıa sahip oldukları sonucuna ulaılmıtır. Problem Davranı Ölçei nin genelinde ise farkın; ilk çocuk olanlar ile ikiz olanlar arasında; ortanca veya ortancalardan bir tanesi olanlar ile ikiz olanlar arasında; son çocuk ile ikiz çocuk olanlar arasında olduu sonucuna ulaılmıtır. Mann Whitney U testi sonucunda elde edilen sıra ortalamalarına göre; ilk çocuk olanların (sıra ortalaması= ) ikiz olanlara (sıra ortalaması=159.62) oranla, ortanca veya ortancalardan bir tanesi olanların (sıra ortalaması= 18.98) ikiz olanlara (sıra ortalaması=27.09) oranla ve son çocuk olanların (sıra ortalaması= 40.30) ikiz olanlara (sıra ortalaması=54.62) oranla daha az problem davranıa sahip oldukları sonucuna ulaılmıtır. Dizman (2003), ilköretim dördüncü ve beinci sınıf örencileri ile gerçekletirdii aratırmada, ilk çocukların saldırganlık puanlarının dier çocuklara göre daha düük; ortanca çocukların ise en fazla saldırganlık puanına sahip olduunu saptamıtır. kizlere yönelik yapılan aratırmalarda özellikle 2 7 ya arasındaki ikiz çocuklarda görülen davranı problemlerinde genetik faktörlerin daha fazla rol oynadıını göstermektedir (Polderman, 2007:122). Gjone vd., (1996) nin 199 ikiz çift çocukla gerçekletirdikleri aratırmada ikiz çocuklarda görülen içe ve dıa yönelim problem davranıların % 70 inin genetik faktörlere dayalı olduu saptanmıtır. Zahn-Waxler vd.(1996) nin 200 ikiz çiftle gerçekletirdii aratırma sonucunda, ikizlerde görülen içe ve dıa yönelim problem davranıların %50 si genetik kökenli olarak açıklanmıtır. Dıa yönelim problem davranıların ise %30 çevresel faktörlerle ilikili olduu açıklanmıtır Gjone vd. (1996), 5-15 ya arası 915 çift ikizle yaptıkları aratırmada ise yala birlikte genetik faktörlerin azaldıını ve çevresel faktörlerin daha fazla önem kazandıını saptamılardır. (Akt: Beijsterveldt vd.2004:230). Yapılan aratırmalarda ( Edelbrock vd., 1995; Eley vd., 1999; Hudziak vd., 2003; Leve vd.,1998; Schmitz vd., 1995; Van den Oord vd., 1996;Van der Valk vd., 1998) ikiz çocuklardaki saldırgan davranılar % oranları arasında genetik faktörlerle açıklanmaktadır (Akt: Beijsterveldt vd.,2004:240). Ball vd. (2008), aynı çevreyi paylamayan ikiz çocuklarla yaptıkları aratırmada bakasının hakkını gözetmeme davranıında %71; baka çocuklara zorbalık yapma davranıında %61 genetik faktörlerin etken olduunu geri kalanını ise çevresel faktörlerin etkili olduunu belirtmektedir. Problem davranıların aynı çevreyi paylamayan ikizlerde genetik faktörler yüksek olmakla birlikte çevresel faktörlerinde çocuklarda problem davranılarda etkili olduu belirtilmektedir. Beijsterveldt vd. (2004), 5 yaında 7600 çift ikizin katıldıı bir aratırma yapmıtır. Aratırmada ikiz çocukların saldırganlık, dikkat eksiklii, anksiyete gibi problem davranıların genetik ya da çevresel faktörlere balı olarak ortaya çıkma oranları incelenmitir. Aratırma sonucunda, saldırganlıkla ilgili problem davranıların %40-%48 oranlarında genetik faktörler ve %25-%32 oranında çevresel faktörlerle; anksiyete ile ilgili problemlerin %43-%53 ünün genetik faktörlerle; dikkat eksiklii problemlerinin ise %81 i genetik faktörlerle açıklanmıtır. Aratırmada ikiz çocukların dier çocuklara göre daha fazla problem davranılara sahip olması yapılan aratırmalarda da saptandıı gibi genetik faktörlere balı olabileceini düündürmektedir. Bununla birlikte ebeveynlerin ikizlere davranı biçimleri ve sunulan çevresel imkânlarının da etkili olabilecei söylenebilir. kizlerle tek bir kii gibi iletiim ve etkileimde bulunulması, bireysel olarak sorumluluk verilmemesi ve birbirine baımlı yetitirilmeleri de olumsuz etken olabilir. Birbirine baımlı yetien, tek baına sorumluluk alamayan, ayrı arkada çevresi edinemeyen ikizlerin kendi kiiliklerini gelitirebilmeleri zordur. kiz çocukların tek, ortanca ve son çocuklarla karılatırıldıında en fazla davranı problemlerine sahip olan grup olmasının bu düünceyi destekledii söylenebilir. 4.Problem Davranı-Okul Öncesi Eitime Devam Süresi Tablo 4 de çocukların okul öncesi eitime devam etme sürelerine göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir.

9 501 Tablo 4.Çocukların Okul Öncesi Eitime Devam Etme Sürelerine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları PROBLEM DAVRANI ÖLÇE * P<0.05 Boyutlar Grup n Sıra Ort. sd X 2 p lk yıl yıl Dıa Yönelim 3. yıl * 4. yıl Toplam 303 lk yıl yıl çe Yönelim 3. yıl yıl Toplam 303 lk yıl yıl Anti Sosyal 3. yıl * 4. yıl Toplam 303 Ben Merkezci TOPLAM lk yıl yıl yıl yıl Toplam 303 lk yıl yıl yıl yıl Toplam * Tablo 4 incelendiinde; aratırmaya katılan çocukların okul öncesi eitime devam etme sürelerine göre Problem Davranı Ölçei nin genelinden (X 2 (3)=12.387, p<0.05) Dıa Yönelim (X 2 (3)=12.551, p<0.05) ve Anti Sosyal (X 2 (3)=10.640, p<0.05) alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık olduu görülmektedir. Problem Davranı Ölçei nin çe Yönelim (X 2 (3)=5.538, p>0.05) ve Ben Merkezci (X 2 (3)=5.881, p>0.05) alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında ise anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Kiisel bilgi formlarından 27 sinde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Öretmenin çocua ilikin bilgi eksiklii bu veri kaybına nedne olmu olabilir. Problem Davranı Ölçei genelinde ve Dıa Yönelim, Anti Sosyal alt boyutlarındaki farkın hangi gruplar arasında olduunu anlamak amacıyla fark çıkan gruplara Mann Whitney U testi yapılmı ve gruplar arasında tek tek karılatırmaya gidilmitir. Bunun neticesinde; Dıa Yönelim alt boyutunda farkın okul öncesi eitimde ilk yılları olan çocuklarla ikinci yıllarında olan çocuklar arasında olduu belirlenmitir. Mann Whitney U testi sonucunda elde edilen sıra ortalamalarına göre Dıa Yönelim alt boyutunda okul öncesi eitime; ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= ) ikinci yıl devam edenlere (sıra ortalaması=139.52) oranla daha az problem davranılara sahip oldukları saptanmıtır. Anti Sosyal alt boyutunda ilk yıl devam edenlerle ikinci yıl devam edenler, ilk yıl devam edenlerle üçüncü yıl devam edenler, ilk yıl devam edenlerle dördüncü yıl devam edenler arasında olduu belirlenmitir. Anti Sosyal alt boyutunda ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= ) ikinci yıl devam edenlere (sıra ortalaması=130.82) oranla, ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= 94.92) üçüncü yıl devam edenlere (sıra ortalaması=111.12) oranla, ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= 72.93)

10 502 dördüncü yıl devam edenlere (sıra ortalaması=104.50) oranla daha az problem davranılara sahip oldukları saptanmıtır. Problem Davranı Ölçei nin genelinde farkın ilk yıl devam edenlerle ikinci yıl devam edenler, ilk yıl devam edenlerle üçüncü yıl devam edenler arasında olduu sonucuna ulaılmıtır. Problem Davranı Ölçei nin genelinde ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= ) ikinci yıl devam edenlere (sıra ortalaması=139.68) oranla, ilk yıl devam edenlerin (sıra ortalaması= 94.20) üçüncü yıl devam edenlere (sıra ortalaması=112.94) oranla daha az problem davranılara sahip oldukları saptanmıtır. Yapılan aratırmalarda (Akman, 1987; Turul, 1991; Peisner-Feinberg vd., 2001; Ramazan vd., 2004) uzun süre nitelikli bir ekilde verilen okul öncesi eitimin çocukların sosyal ve duygusal yönden geliimlerini olumlu yönde destekledii yönünde bulgular mevcuttur. Ancak aratırmada okul öncesi eitim kurumda ilk yılda olan çocukların iki ve üç yıldan beri okul öncesi eitimi kurumuna devam eden çocuklara göre daha az problem davranılara sahip olduu bulgusuna ulaılmıtır. Bu bulgu imdiye kadar yapılan aratırma bulgularını desteklememektedir. Bu durumun farklı nedenlerinin olacaı düünülmektedir. Çocuklar biyolojik faktörler, aile içi iletiim eksiklii, daılmı aile, anne baba tutumları gibi birçok farklı nedene dayalı olarak davranı problemleri gösterebilirler. Problemli davranıların çözümü de psikolog, psikiyatrist, ebeveynin bilinçlendirilmesi, uygun eitim programı ile destekleme gibi farklı etki kaynaklarının bir araya gelmesi ile daha kolay aılabilir. Okul aile ibirlii içerisinde çocuklardaki problem davranıların nedenlerinin saptanarak uygun çözüm yollarına birlikte karar verilmesi gerekmektedir. Zira problem davranılar tek bir nedene dayandırılamayacaı gibi çözümü için bavurulan psikolojik ve eitimsel desteklerin bazen uzun zaman dilimine yayılması; tutarlı ve kararlı bir ekilde devam ettirilmesi gerekebilir. Bu noktada okul ve ailenin dayanıması ise temel noktayı oluturmaktadır. Bu ibirliinin yeterince gerçekleemedii durumlarda okul tek baına yeterli olamayabilmektedir. Aileler engelli çocua sahip olma durumunda olduu gibi, bazen davranı problemleri sergileyen çocuklarının bu davranılarını ilk zamanlar kabullenmekte zorlanabilmektedir. Söz konusu durum çocuklarda görülen davranı problemlerinin önlenmesini geciktirebilir. Sınıf içindeki dier çocuklar arkadalarının uzun süre devam eden saldırgan davranılarına karı savunma amaçlı aynı ekilde karılık verebilirler. Aileler okula yeni balayan çocua olumlu davranıları kazandırmaya çalıırken ilerleyen yıllarda çocuunun sınıf içinde bazı çocuklar tarafından ezilmemesi için, kendini savunması adına saldırgan davranılara aynı ekilde karılık vermesini destekledikleri de düünülebilir. Sezer (2004), okul öncesi dönemde sık görülen davranı problemlerine ilikin öretmen görülerini aratırdıı çalımasında; öretmenlerin % 82 sinin okulda psikolog, sosyal çalımacı, psikolojik danıman gibi bavuru kaynaklarının olması gerektiini dile getirdiklerini belirlemitir. Öretmenlerin % 89 u problem davranılara ilikin hizmet içi eitim almak istediklerini belirtmilerdir. Dier taraftan öretmenlerin ailelerin çocuklarda görülen problem davranıların çözümü için yeterince çaba harcamadıklarını dile getirmilerdir. Gürimsek vd. (2004), problem davranılara yönelik yaptıı aratırmada; ailenin eitime katılımı ile çocukların problem davranıları arasında iliki olduunu saptamılardır. Aratırmada ailenin eitime katılımı azaldıkça çocuklarda dikkat eksiklii-hiperaktivite; korku ve kaygı; dümanlık ve saldırganlık puanları gibi problem davranı puanlarında artı olduu bulgularına ulamıtır. Aile içi iletiim bozukluu, eler arası anlamazlık ve iddet erkek çocuklarında saldırganlık ya da içe kapanıklık gibi davranı problemleri meydana getirebilmektedir. (Yörükolu, 1999: 349). Anne sevgisini göstermedii yerde babanın otoritesinin hissettirilmesi, babanın çocuk üzerindeki aırı baskısı da çocuu saldırgan ve kavgacı davranılarının nedeni olabilmektedir (Çiftçi, 1991:26). Gürimek vd. (2004), annelerin ruhsal durumları ile çocukların problem davranıları arasındaki ilikiyi inceleyen aratırmalarında; annelerin obsesif-kompulsif bozukluk puanları, kiilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete, dümanlık, fobik anksiyete, psikotizm puanları yükseldikçe çocuklarda dikkat eksikliihiperaktivite, korku ve kaygı, dümanlık-saldırganlık puanlarında artı olduu saptanmıtır. Peterson ve Zill (1986), Reid ve Crisafulli (1990), Stedelman vd. (2007), yapılan aratırmalarda aile içi

11 503 düzensizliklerin, anlamazlıkların ve aile çocuk etkileiminin salıklı olmamasının çocuklarda problem davranıların kaynaını oluturabileceinden söz etmektedirler. Alisinanolu ve Uluta (2000), çocukluk yıllarında çocuun fiziksel ya da psikolojik olarak aırı baskı altında tutulmasının, anne ve babanın aırı koruyucu ya da birbiriyle çelien tutarsız tutumlarının ve boanma gibi durumların çocuklarda kaygının olumasına neden olabildiini belirtmektedirler. Çocukların geliimsel yetersizliklerinin bulunması da davranı problemlerine neden olabilmektedir. Saldırganlık tiroid bezinin düzensiz çalıması, sinir sistemi ile ilgili hastalıklar gibi biyolojik faktörlerle birlikte; ailede ihmal ya da ımartılma sonucu da meydana gelebilmektedir. Bununla birlikte üstün zekalı çocuklar da problem davranılarla dikkati çekebilmektedirler. Problem davranılarla arkadaları ve çevresi tarafından dılanan çocuk çevresine karı kin beslemeye balayabilmektedir. Anarik olaylar üzerine yapılan aratırmalarda bu olaylara karıan bireylerin bazılarının üstün zekâlı oldukları saptanmıtır. Çocukluk çaında çocuun zekâsının ve yeteneklerinin uygun bir ekilde kanalize edilemediinde ileriki yalarda da devam riski bulunmaktadır (Çakmaklı, 2004: ). Okul öncesi dönemde davranıların model alma yoluyla etkili bir ekilde kazanıldıı düünüldüünde iddet içeren çizgi filmler, bilgisayar oyunları ve medyanın da olumsuz etkisinin göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Çocuklar istediklerini elde etmede iddeti bir araç olarak kullanabilmektedirler (Bingham,2001:4; McArthur, 2002:183; Simith vd., 2003:201; Freeman vd., 2003:131). Öretmen-çocuk iletiimi, program ve fiziksel çevre düzenlemesi okul öncesi eitimi kurumlarında nitelii belirleyen etkenlerdendir (Kandır, ). Okul öncesinde okullama oranının yaygınlatırılması kapsamında yapılan çalımalardaki hız seviyesinin verilecek eitimin nitelii ile aynı paralelde olmadıı görülmektedir. Okul öncesi eitim kurumları iç ve dı mekanları açısından yetersizlik göstermektedir (Arı,2003:33).Kalabalık sınıflar, sınıf içi ve bahçede yeterli oyun alanı ve oyun araçgerecinin olmayıı, yardımcı öretmen ve bakıcı anne yetersizlii gibi fiziksel ve eitimsel koullardaki yetersizliklerin de problem davranıları arttırabilecei düünülmektedir. Arı (2003: 33), 1990 öncesinde bazı kolejlerin sınavla örenci aldıını ve o dönemde bu özel okulların sınavlarına örenci hazırlayan bazı anaokullarının bulunduundan söz etmektedir. Söz konusu anaokullarında fen, matematik, dil ve kavram öretimine youn bir ekilde aırlık verildiini de belirtmektedir yılında Milli Eitim Bakanlıı tarafından gelitirilen okul öncesi eitim programlarında çocukların tüm geliim özellikleri, ilgi ve gereksinimleri dikkate alınarak gelitirilmitir. Günümüzde okul öncesi eitim kurumlarında uygulanan programlar çocukların tüm geliim alanların destekleyecek ekilde düzenlenmitir. Ancak uygulama düzeyinde öretmenlerin hangi geliim alanlarına daha fazla aırlık verdiinin belirlenmesinin yararlı olacaı düünülmektedir. Zira ülkemiz koullarında tüm çocukların tek bir sınava doru yönlendirildii ve ancak bu sınavdan elde edecei baarı dorultusunda nitelikli bir meslek edinecei tüm öretim kademelerindeki öretmenler ve aileler tarafından bilinmektedir. Söz konusu düünce çocukların bilisel yönden daha fazla gelitirilmesi zorunluluunu ön plana çıkarmaktadır. Bu noktada ise çocuun daha fazla ilerleme kaydettii okul öncesi eitimi dikkati çekmektedir. Çocuunu 3 4 yıl okul öncesi eitim kurumlarına göndermek durumunda olan aileler ise çocuklarının bilisel geliimindeki ilerlemeyi birinci derecede okuldan beklemeleri de doaldır. Bu balamda okul öncesi eitimde de hem ailelerin hem de eitimcilerin akademik baarıya ve bireysel yetenekleri gelitirmeye daha fazla önem veriyor olmalarının da en önemli etken olduu düünülmektedir. Akademik baarı ve bireysel yeteneklerle ön plana çıkan çocuun davranılarındaki bazı olumsuzluklar dikkate alınmadıında ve sosyal ve duygusal yönden geliimi yeterince desteklemediinde problem davranıların ortaya çıkma olasılıı da artabilmektedir. Söz konusu faktörlerin tümü dikkate alındıına okul öncesi eitime devam süresinin çocuun problem davranılar üzerinde tek baına yeterli olamayacaı; oldukça geni ve birbirinin içerisindeki etkenlerin bunda ortak rol oynadıı görülmektedir. Bu balamda, ailenin duyarlılık kazanması, öretmenin hizmet içi eitimle ve okul içi uzman yardımıyla desteklenmesi, varsa biyolojik faktörlerin saptanarak tedavi edilmesinin yararlı olacaı söylenebilir. En önemli nokta ise hem ailede hem de okulda en az akademik baarı kadar sosyal ve duygusal geliime aırlık verilmesi önem taımaktadır.

12 Problem Davranı-Tam Aileye Sahip Olma Tablo 5 de çocukların tam aileye sahip olup olmadıklarına göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Mann Whitney U testi sonuçları verilmitir. Tablo 5. Çocukların Tam Aileye Sahip Olup Olmadıklarına Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Mann Whitney U Testi Sonuçları Boyutlar Grup n Sıra Ort. Sıra Topl. U p PROBLEM DAVRANI ÖLÇE Dıa Yönelim çe Yönelim Anti Sosyal Ben Merkezci GENEL Tam Aile Daılmı Aile Toplam 312 Tam Aile Daılmı Aile Toplam 312 Tam Aile Daılmı Aile Toplam 312 Tam Aile Daılmı Aile Toplam 312 Tam Aile Daılmı Aile Toplam Tablo 5 incelendiinde; aratırmaya alınan çocukların tam aileye sahip olup olmadıklarına göre Problem Davranı Ölçei genelinden (U= , p>0.05) ve Dıa Yönelim (U= , p>0.05) çe Yönelim (U= , p>0.05), Anti Sosyal (U= , p>0.05), Ben Merkezci (U= , p>0.05) alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Kiisel bilgi formlarından 18 inde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Aratırmada çocukların problem davranıları tam ya da daılmı aileye sahip olma durumlarına göre anlamlı farklılık göstermemitir. Bununla birlikte Problem Davranı Ölçei nin tümünde ve alt boyutlarında daılmı aileye sahip olan çocukların sıra ortalamaları tam aileye sahip olan çocuklara oranla daha yüksektir. Baka bir ifadeyle daılmı aileye sahip çocuklar tam aileye sahip olan çocuklara göre daha fazla problem davranılar göstermektedir. Problem Davranı Ölçei nin tümünde, tam aileye sahip çocukların sıra ortalaması iken, daılmı aileye sahip çocukların sıra ortalaması dür. Söz konusu durum literatürdeki bulgularla da paralellik göstermektedir. Ailenin daılması okul öncesi dönem çocuunun kolaylıkla kavrayabilecei ve kabullenebilecei bir durum deildir. Özellikle çocuk anne ile yaıyorsa babayı kaybetmenin korkusunu anneye aırı balanarak gidermeye çalımaktadır. Sürekli alamalar, öfke nöbetleri eklinde kendini gösteren panik durumuna, huysuzluk, saldırganlık, hırçınlık ve tedirginlik gibi davranılar da elik edebilmektedir. Bu olumsuz etkiyi en aza indirmek için anne ve babanın çocua karı davranılarında tutarlı ve sevgi dolu olmaları; birbirlerine karı ise saygılı olmaları önemlidir. Ölüm nedeniyle ayrılıklarda da çocuk benzer davranılar sergilemektedir. Bu noktada da ölen ebeveynin yerini dolduracak kiinin çocukla kurduu ilikinin nitelii belirleyici rol oynamaktadır (Yörükolu,1998: ).Anne ve babalar boandıktan bir süre sonra farklı bireylerle evlenerek yeniden aile kurabilmektedirler. Yeni kurulan aile farklı

13 505 sorumlulukları da beraberinde getirirken iki taraf için de güçlüklerle dolu olabilmektedir. Bununla birlikte boanma ebeveynlerin çocuklarıyla olan iletiimlerini özellikle de annenin erkek çocukla olan etkileimini zayıflatabilmektedir (Gander ve Gardiner, 1998: ).Aratırma sonuçları deerlendirildiinde boanmadan en çok zarar görenlerin çocuklar olduunu söyleyebilmek mümkündür. Özdal (2003), anne-babası ile yaayan ve baba yoksunu olan çocukların kaygı düzeylerini belirlemek ve bazı deikenlerin kaygı düzeyi üzerinde farklılık yaratıp yaratmadıını inceleyen bir aratırma yapmıtır. Aratırmada, baba yoksunu olan çocukların sosyoekonomik düzey, ya, cinsiyet, karde sayısı, doum sırası, anne ve babanın örenim düzeyi gibi deikenler açısından durumluk ve sürekli kaygıları annebabasıyla yaayan çocuklarınkinden yüksek olduu saptanmıtır Aratırma sonuçlarında çocukların problem davranıları tam aileye sahip olup olmama durumuna göre deimemekle birlikte; daılmı aileye sahip çocukların problem davranı puanlarının daha yüksek olduu görülmektedir. Literatür bilgileri dikkate alınarak deerlendirildiinde bunun beklenen bir sonuç olduunu söyleyebilmek mümkündür. Bununla birlikte daılmı aileye sahip çocukların sayısının (n=18) tam aileye sahip çocuklara (n=294) göre oldukça az olması da bu sonucu meydana getirmi olabilir. 6. Problem Davranı-Anne Örenim Düzeyi Tablo 6 da çocukların anne örenim düzeylerine göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir. Tablo 6.Çocukların Anne Örenim Düzeylerine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Boyutlar Grup n Sıra Ort. sd X 2 p Okur Yazar deil Okur yazar lkokul mezunu Ortaokul mezunu Dıa Yönelim Lise mezunu Yüksek okul- Üniversite mezunu Lisans üstü mezunu Toplam 325 Okur Yazar deil Okur yazar lkokul mezunu Ortaokul mezunu çe Yönelim Lise mezunu Yüksek okul- Üniversite mezunu Lisans üstü mezunu Toplam 325 Okur Yazar deil Okur yazar lkokul mezunu Ortaokul mezunu Anti Sosyal Lise mezunu Yüksek okul- Üniversite mezunu Lisans üstü mezunu Toplam 325 Ben Merkezci Okur Yazar deil Okur yazar PROBLEM DAVRANI ÖLÇE

14 506 lkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksek okul- Üniversite mezunu Lisans üstü mezunu Toplam 325 GENEL Okur Yazar deil Okur yazar lkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksek okul- Üniversite mezunu Lisans üstü mezunu Toplam Tablo 6 incelendiinde; aratırmaya alınan çocukların anne örenim durumlarına göre Problem Davranı Ölçei nin genelinden (X 2 (6)=10.394, p>0.05), Dıa Yönelim (X 2 (6)=8.798, p>0.05), çe Yönelim (X 2 (6)=10.440, p>0.05), Anti Sosyal (X 2 (6)=4.485, p>0.05) ve Ben Merkezci (X 2 (6)=9.919, p>0.05) alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunmadıı görülmektedir. Kiisel bilgi formlarından 5 inde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Dizman (2003), ilköretim dördüncü ve beinci sınıfa devam eden çocukların saldırganlık düzeylerini bazı deikenlere göre inceleyen aratırmasında anne örenim düzeyi dütükçe çocukların saldırganlık puanlarında yükselme olduu bulgusuna ulaılmıtır. Güven vd.(2004) nin yaptıı aratırmada anne örenim düzeyi artıkça grupların sosyal duygusal uyum puanlarının anlamlı derecede arttıı bulgusuna ulaılmıtır. Turul (1991), anaokulu eitimi alan ve almayan çocukların ruhsal uyumlarını inceledii aratırmasında annenin örenim düzeyinin çocukların ruhsal uyum davranıları üzerinde önemli farklılık yaratmadıı sonucuna ulamıtır. statistiksel olarak anlamlı farklılık olmamasına ramen anne örenim düzeyi dütükçe çocuklardaki ruhsal uyum problemlerinde artı olduu saptanmıtır. Yukarıdaki aratırmalarda anne örenim düzeyi yükseldikçe çocuklarını psikososyal geliimlerini de olumlu etkiledii yönünde bulgular mevcuttur. Bu bulguların aksine Tablo 6 ya göre, anne örenim düzeyine göre çocukların problem davranıları arasında anlamlı farklılık bulunmamakla birlikte; Problem Davranı Ölçei nin tümünde ve alt boyutlarında anne örenim düzeyleri ile çocukların sıra ortalamaları da deikenlik göstermektedir. Bu durum çocuklardaki problem davranılarda annenin örenim düzeyinin belirgin etkisinin görülmedii eklinde yorumlanabilir. Hangi örenim düzeyinde olursa olsun ebeveynlik becerileri ve kiisel geliim yönünden kendini gelitirmi annelerin çocuklarının daha az problem davranılara sahip olabilecei düünülmektedir. Aratırma sonuçları dikkate alındıında hem kiisel hem de ebeveynlikle ilgili becerilerin gelitirilmesine yönelik kursların gereklilii bir kez daha anlaılmaktadır. Yavuzer (2007: ) in Ana Baba Okulu adlı projesinde son 14 yıl boyunca anne ve babanın katıldıı kurslarda 10 dönem boyunca her dönem katılımcıların çounu kadınların oluturduu bilgisi ebeveynlik becerilerini gelitirmeleri konusunda aktif çaba göstermelerinin göstergesi olarak yorumlanabilir. 7.Problem Davranı-Baba Örenim Durumu Tablo 7 de Çocukların Baba Örenim Düzeylerine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları

15 507 Tablo 7.Çocukların Baba Örenim Düzeylerine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları PROBLEM DAVRANI ÖLÇE * p<0.05 Boyutlar Grup n Sıra Ort. sd X 2 p Dıa Yönelim çe Yönelim Anti Sosyal Ben Merkezci GENEL lkokul Ortaokul Lise Yüksek okul-üniversite Lisans üstü Toplam 324 lkokul Ortaokul Lise Yüksek okul-üniversite Lisans üstü Toplam 324 lkokul Ortaokul Lise Yüksek okul-üniversite Lisans üstü Toplam 324 lkokul Ortaokul Lise Yüksek okul-üniversite Lisans üstü Toplam 324 lkokul Ortaokul Lise Yüksek okul-üniversite Lisans üstü Toplam * Tablo 7 incelendiinde; aratırmaya katılan çocukların baba örenim düzeylerine göre Problem Davranı Ölçei'nden (X 2 (4)=4.914, p>0.05) ve Dıa Yönelim (X 2 (4)=2.271, p>0.05), Anti Sosyal (X 2 (4)=8.815, p>0.05), Ben Merkezci (X 2 (4)=1.895, p>0.05) alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık bulunmadıı görülmektedir. Bununla birlikte çe Yönelim (X 2 (4)=11.081, p<0.05) alt boyutunda çocukların baba örenim düzeylerine göre aldıkları puanları arasında anlamlı farklılık saptanmıtır. Farkın hangi gruplar arasında olduunu anlamak amacıyla ilgili alt boyuta Mann Whitney U testi yapılmı ve gruplar arasında tek tek karılatırmaya gidilmitir. Mann Whitney U testi sonucunda elde edilen sıra ortalamalarına göre; babası ortaokul mezunu olanların (sıra ortalaması= 7.56) ilkokul mezunu olanlara (sıra ortalaması=13.75) oranla, lise mezunu olan çocukların (sıra ortalaması= 71.78) ilkokul mezunu olanlara (sıra ortalaması=100.54) oranla, yüksek okul-üniversite mezunu olanların (sıra ortalaması= 84.51) ilkokul mezunu olanlara (sıra ortalaması=115.25) oranla ve lise mezunu olanların (sıra ortalaması= 70.29) lisansüstü eitim almı olanlara (sıra ortalaması=97.44) oranla çe Yönelim boyutunda daha daha az problem davranılara sahip oldukları sonucuna ulaılmıtır. Kiisel bilgi formlarından 6 sında bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır.

16 508 Dizman (2003), ilköretim dört ve beinci sınıf çocukları ile yaptıı aratırmada; babası okuma yazma bilmeyen çocukların saldırganlık puanlarının daha yüksek olduu bulgusuna ulamıtır. Arslan ve Durmaz Kandaz (2004), babaların 3 6 ya grubundaki çocukların eitimine ve bakımına katılım durumlarının psikososyal davranılara etkisini inceleyen bir aratırma yapmılardır. Aratırmada babanın eitimi düzeyinin çocukların psikososyal davranılar üzerinde özgün katkısının olduu bulgusuna ulaılmıtır. Seçer vd.(2007), çocuu okul öncesi eitimi kurumuna devam eden babaların bazı kiisel özelliklerine göre babaların babalık tutumlarını inceleyen bir aratırma yapmılardır. Aratırmada babaların örenim düzeyi arttıkça babalıa yönelik genel ilgi ve tutumunun daha olumlu olduu bulgusuna ulaılmıtır. Poyraz (2007), 6 ya çocuu olan babaların kendi babalık rolünü algılamaları ile ebeveynlerinin ebeveynlik tutumları arasındaki ilikiyi inceleyen bir aratırma yapmıtır. Aratırmada babanın örenim düzeyi yükseldikçe babalık rolüne ilikin tutumunun daha olumlu olduu saptanmıtır. Babalıa karı olumlu tutuma sahip olan babaların çocuklarıyla daha salıklı ilikiler kurabilecekleri, daha nitelikli zaman ayırabilecekleri yorumu yapılabilir. ehirli (2007) yaptıı aratırmada, babası ilkokul mezunu olan 5-6 ya çocuklarının babası lise ve üniversite mezunu olan çocuklara göre daha fazla uyumsuz davranılar gösterdikleri bulgusuna ulamıtır. Problem Davranı Ölçei nin tümü ve Dıa Yönelim, Antisosyal, Ben Merkezci alt boyutlarında babası lisans üstü örenime sahip çocukların sıra ortalama puanlarının dierlerine göre yüksek olması dikkat çekicidir. Baka bir ifadeyle babası lisans üstü mezunu olan çocuklar daha fazla problem davranılara sahiptir. Problem Davranı Ölçei nin toplamında ve Dıa Yönelim, Ben Merkezci alt boyutlarında babası lisans üstü mezunu çocuklardan sonra babası ilkokul mezunu olan çocukların daha fazla problem davranılara sahip olduu görülmektedir. Anti Sosyal alt boyutta ise ikinci sırada davranı problemine sahip çocuklar, babası yüksekokul-üniversite mezunu olan çocuklardır. Bu durum yüksekokul-üniversite mezunu olan babaların çocuklarından beklentilerini yüksek tutmaları ya da çalıma koullarının younluu nedeniyle çocuklarına nitelikli zaman ayıramamasının bir sonucu olabilir. lkokul mezunu babaların ise ebeveynlikle ilgili geleneksel çocuk yetitirme biçimleri çocukların problem davranılarının nedeni olabilir. 8.Problem Davranı-Anne Meslei Tablo 8 de çocukların anne mesleine göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir. Tablo 8.Çocukların Anne Mesleine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları PROBLEM DAVRANI ÖLÇE Boyutlar Grup n Sıra Ort. Çalımıyor Memur çi Dıa Profesyonel meslek Yönelim Serbest Meslek Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam 316 Çalımıyor Memur çi çe Profesyonel meslek Yönelim Serbest Meslek Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Anti Sosyal Toplam 316 Çalımıyor Memur çi Profesyonel meslek sd X 2 p

17 509 p>0.05 Ben Merkezci GENEL Serbest Meslek Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam 316 Çalımıyor Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam 316 Çalımıyor Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam Tablo 8 incelendiinde; aratırmaya katılan çocukların anne mesleine göre Problem Davranı Ölçei genelinden (X 2 (6)=10.768, p>0.05) ve Dıa yönelim (X 2 (6)=8.854, p>0.05), çe Yönelim (X 2 (6)=7.169, p>0.05), Anti Sosyal (X 2 (6)=6.909, p>0.05), Ben Merkezci (X 2 (6)=8.599, p>0.05) alt boyutlarından çocukların aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık olmadıı görülmektedir. Kiisel bilgi formlarından 14 ünde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Bulut (2000) yaptıı aratırmada annenin çalıma durumuna göre altı ya çocuklarında problem davranı puanları arasında anlamlı farklılık olmadıını saptamıtır. Orçan ve Deniz (2004) tarafından yapılan ve anaokuluna devam eden 6 ya çocuklarının sosyal uyum puanlarının anne çalıma durumuna göre incelendii aratırmada çocukların sosyal uyum puanlarının anne çalıma durumuna göre deimedii bulgusuna ulaılmıtır. Uzuner (2008), özel ve resmi okul öncesi eitimi kurumlarına devam eden çocukların sosyal uyum ve becerilerini inceleyen aratırmasında, anlamlı farklılık bulunmamakla birlikte annesi çalıan çocukların sosyal uyumsuzluk puanlarının annesi çalımayan çocuklara göre daha düük olduunu saptamıtır. Aratırmada çocukların anne mesleine göre problem davranılara sahip olma düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık olmadıı saptanmıtır. Bu bulgunun Orçan ve Deniz (2004) in ve Bulut (2000) un aratırma sonuçlarına paralel olduu düünülebilir. Bu durumda annenin farklı meslek gruplarında da olsa çocuuna nitelikli vakit ayırması ile ilikili olduu söylenebilir. Annenin mesleki durumunun çocukların davranıları üzerindeki etkisi bazı faktörlere balı olarak deiebilmektedir. Annenin ev ileri, çocuk bakımı vb. ev içi sorumluluklarının paylaılması ve annenin çalıtıı zaman diliminde çocuuna nitelikli bir bakım ve eitim verebilecek kii ya da kurumlara bırakılması, aile içi ilikilerin nitelii gibi faktörler annenin çalıma zamanının dıında çocuuna daha nitelikli vakit ayırabilmesine zemin hazırlayabilmek açısından önem taımaktadır. Zira çocuun bırakıldıı kurum ya da kiilere olan güven annenin gün boyunca zihnini rahatlatacaktır. Eve geldiinde evdeki sorumlulukların e, yardımcı vb. kiiler tarafından paylaılması da annenin evdeki i yükünü büyük ölçüde hafifletecektir. Bu faktörler bir arada olduunda annenin mesleki durumunun ya da çalııp çalımamasının çocuu ile olan ilikilerini etkilemeyecei düünülmektedir. Bu noktada annenin çocuu ile geçirecei zamanın önemini kavramı olması ve buna fırsat verecek ortamı hazırlayabilmesi önem taımaktadır. 9. Problem Davranı- Baba Meslei Tablo 9 da çocukların baba mesleine göre Problem Davranı Ölçei ve alt boyutlarına ilikin Kruskal Wallis H Testi sonuçları verilmitir.

18 510 Tablo 9.Örnekleme Alınan Çocukların Baba Mesleine Göre Problem Davranı Ölçei ve Alt Boyutlarına likin Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Boyut Grup n Sıra Ort. sd X 2 p siz Memur çi Profesyonel meslek Dıa Serbest Meslek Yönelim Emekli Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek *P<0.05 PROBLEM DAVRANI ÖLÇE çe Yönelim Anti Sosyal Ben Merkezci GENEL Toplam 322 siz Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Emekli Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam 322 siz Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Emekli Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Toplam 322 siz Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Emekli Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam 322 siz Memur çi Profesyonel meslek Serbest Meslek Emekli Tekniker ve Yardımcı Profesyonel Meslek Toplam * Tablo 10 incelendiinde; aratırmaya katılan çocukların baba mesleine göre Problem Davranı Ölçei genelinden (X 2 (7)=10.941, p>0.05), Dıa Yönelim (X 2 (7)=10.213, p>0.05), çe Yönelim (X 2 (7)=12.346, p>0.05), Ben Merkezci ( X 2 (7)= 6.457, p>0.05) aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık

19 511 bulunmadıı görülmektedir. Anti Sosyal (X 2 (7)=13.525, p<0.05) alt boyutunda ise baba mesleine göre çocukların aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık olduu saptanmıtır. Farklılıın hangi gruplar arasında olduunu belirlemek için Mann Whitney U Testi yapılarak gruplar tek tek karılatırılmıtır. Mann Whitney U Testi sonucunda Anti Sosyal alt boyutunda; Babası isiz olan çocuklar ( sıra ortalaması=68,75) babası memur olan çocuklara (sıra ortalaması=39,78 göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Babası isiz olan çocuklar (sıra ortalaması=44,50) babası içi olan çocuklara (sıra ortalaması=24,71) göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Babası isiz olan çocuklar ( sıra ortalaması=11,25) babası tekniker ve yardımcı profesyonel meslek gurubunda olan çocuklara (sıra ortalaması=5,55) göre daha fazla problem davranılara sahiptirler. Babası profesyonel meslek grubunda olan çocuklar ( sıra ortalaması=79,86) babası içi olan çocuklara ( sıra ortalaması=67,71) göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Babası serbest meslek sahibi olan çocuklar ( sıra ortalaması=66,11) babası içi olan çocuklara ( sıra ortalaması=54,40) göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Kiisel bilgi formlarından 8 inde bu bilgi hanesi bo bırakılmıtır. Snarey (1993:akt: Poyraz, 2007), çocuun içten denetim odaının, psikososyal uyumunun, baımsızlık ve olgunluk düzeyinin gelimesinde babanın önemli etkiye sahip olduundan söz etmektedir. Çocuun uyumsuz davranılarında baba da anne kadar önem taımaktadır. Babanın otoriter tutum sergiledii ya da ilgisiz olduu ailelerde çocuklarda utangaçlık, çekinme gibi kiilik özellikleri ortaya çıkabilmektedir. Babanın ilgi ve sevgi gösterdii çocuklar arkadalık ilikilerinde daha baarılı ve liderlik özelliklerine sahip olmaktadır ( Özdal, ). Arslan ve Durmaz Kandaz (2004) ın babaların 3 6 ya çocukların eitimine ve bakımına katılım durumlarının psikososyal davranılarına etkisini inceleyen aratırmaları sonucunda; babanın çocuuna aktif olarak ayırdıı zamanın çocuun problemlerle ba etme becerisi üzerinde önemli etkisinin olduu saptanmıtır. Kanlıkılıçer (2005) okul öncesi çocuklarının davranı problemlerinin tespitine yönelik yaptıı aratırmada, okul öncesi çocuklarının Davranı Problemleri Tarama Ölçei nin tümünden aldıkları puanların, çocukların baba mesleine göre faklılamadıı bulgusuna ulamıtır. Ölçein alt boyutlarından olan Endieli ve Alamaklı Olma boyutunda ise babası memur olan çocuklar ile babası emekli olan çocukların puanları arasında farklılık bulunmutur. Bu farklılık babası memur olanlar lehine gerçeklemitir. ehirli (2007) aratırmasında babası içi olan çocukların babası öretmen ve doktor olan çocuklara göre daha fazla uyumsuz davranılara sahip olduu bulgusuna ulamıtır. Crunuy ve Nluner (1972) baba yokluu karısında çocukların gösterdikleri davranıları inceleyen bir aratırma yapmılardır. Aratırma sonucunda görevi gerei evden sık ve uzun süre ayrılan subay çocuklarının çocuklarda içe kapanıklık gibi bazı problem davranılara neden olduu bulgusuna ulaılmıtır (Akt: Dönmezer:44). Poyraz (2007), babaların mesleklerine göre babalık rolünü algılamaları arasında önemli farklılık olmadıını saptamıtır. Ancak iveren ve memur babaların babalık rolünü algılama puanları dier meslek grubundakilere göre daha yüksek bulunmutur. Aratırmada babaların youn ve yorucu ilerde çalımaları babalık rolünü etkileyebilecei yorumu yapılmıtır. Barling (1986), babaların çalıma koulları ile çocukların problem davranıları arasındaki ilikiyi inceleyen çalımasında babaların çalıma koullarından memnun olmadıı durumlarda çocuklarda hiperaktivite ve problem davranıların da arttıını belirtmektedir. Barling (1986), baba çocuk ilikisinin nitelikli olduu durumlarda bu olumsuz etkinin daha da fazla olduunu ifade etmektedir. Aratırmada babası isiz olan çocukların dier gruplara göre daha fazla problem davranıa sahip olduu sonucuna ulaılmıtır. Bu durumu isizliin meydana getirdii sorunların aile içine yansımasının doal bir sonucu olarak deerlendirebilmek mümkündür. Babası serbest meslek sahibi olan çocuklar ise babası içi olan çocuklara göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Serbest meslek grubundaki babaların youn ve yorucu çalıma koulları, aylık gelir daılımının düzensiz olabilmesi gibi etkenlerin babanın çocuklarıyla olan ilikilerine olumsuz olarak yansıyabilecei düünülebilir. Dier taraftan babası profesyonel meslek sahibi olan çocuklar babası içi olan çocuklara göre daha fazla problem davranıa sahiptirler. Profesyonel meslek sahibi babaların (doktor, akademisyen, öretmen, avukat, mühendis vb.) yorucu ve youn çalıma koulları nedeniyle çocuklarıyla nitelikli vakit

20 512 geçirememelerinin bir sonucu olarak deerlendirilebilir. Ayrıca kendi statülerine paralel olarak, çocuklarına karı gelitirdikleri yüksek beklenti de bu sonucu meydana getirmi olabilir. Bulut (2000), babaların örenim seviyesi yükseldikçe demokratik tutumları ile birlikte koruyucu tutumlarının da arttıını belirtmektedir. Eminolu (2007), 4 5 ya çocuklarının sosyal davranıları ile ebeveyn davranıları arasındaki ilikiyi inceleyen aratırmasında, yüksekokul mezunu babaların daha koruyucu tutum gösterdiklerini saptamıtır. Profesyonel meslek sahibi babaların örenim seviyelerinin yüksek olduu dikkate alınırsa babaların koruyucu tutumlarının da çocukları olumsuz etkiledii yorumu yapılabilir. Yorucu ve youn çalıma koulları nedeniyle çocua nitelikli zaman ayıramama, yüksek beklenti ve koruyucu tutum gibi etkenler profesyonel meslek sahibi babaların çocuklarında daha fazla problem davranılara neden olmu olabilir. SONUÇ VE ÖNERLER Aratırmada Problem Davranı Ölçei nin alt boyutlarından olan çe Yönelim ve Ben Merkezci boyutlarında puan ortalamalarının cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermedii sonucuna ulaılmıtır (p>0.05). Problem Davranı Ölçei nin genelinde, Dıa Yönelim ve Anti Sosyal alt boyutlarına ilikin puan ortalamalarının ise kız çocuklarının lehine anlamlı farklılık gösterdii saptanmıtır (p<0.05). Çocukların karde sayılarına göre Problem Davranı Ölçei genelinden ve tüm alt boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamaktadır (p>0.05). Çocukların doum sıralarına göre Problem Davranı Ölçei nin çe Yönelim, Anti Sosyal, Ben Merkezci alt boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıtır (p>0.05). Problem Davranı Ölçei genelinde ve Dıa Yönelim alt boyutunda ise çocukların doum sıralarına göre aldıkları puanlar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduu saptanmıtır. Dıa Yönelim alt boyutunda ilk çocuk olanların ikiz olanlara oranla; son çocuk olanların ikiz olanlara oranla daha az problem davranıa sahip oldukları sonucuna ulaılmıtır. Problem Davranı Ölçei nin genelinde ise ilk çocuk olanların ikiz olanlara oranla, ortanca veya ortancalardan bir tanesi olanların ikiz olanlara oranla ve son çocuk olanların ikiz olanlara oranla daha az problem davranıa sahip oldukları saptanmıtır (p<0.05). Çocukların okul öncesi eitime devam etme sürelerine göre Problem Davranı Ölçei nin çe Yönelim ve Ben Merkezci alt boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıtır (p>0.05).problem Davranı Ölçei nin genelinden ve Dıa Yönelim, Anti Sosyal alt boyutlarından ise çocukların aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmutur (p<0.05). Farkın bulunduu boyutlarda ve ölçein genelinde okul öncesi eitimde ilk yılda olan çocukların daha az problem davranılara sahip olduu saptanmıtır Çocukların tam aileye sahip olup olmadıklarına göre Problem Davranı Ölçei genelinden ve tüm alt boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamaktadır (p>0.05). Çocukların anne örenim durumlarına göre Problem Davranı Ölçei nden aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamaktadır (p>0.05).çocukların baba örenim durumlarına göre Problem Davranı Ölçeinden ve Dıa Yönelim, Anti Sosyal, Ben Merkezci alt boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamaktadır (p>0.05). çe Yönelim boyutunda ise çocukların baba örenim durumlarına göre çocukların puanları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Ortaokul mezunu olanların ilkokul mezunu olanlara oranla; lise mezunu olanların ilkokul mezunu olanlara oranla; yüksek okul-üniversite mezunu olanların ilkokul mezunu olanlara oranla ve lise mezunu olanların lisansüstü mezunu olanlara oranla çe Yönelim boyutunda daha az problemli oldukları sonucuna ulaılmıtır.