Öretim yöntemi iyi seçildii takdirde kısa zamanda birçok amaca eriilebilir. Baka bir deyile çok yönlü bir örenme salanabilir. Böylece amaçlar, uygun

Transkript

1 1 1. GR Bilgi çaında bireylere, kazandıkları bilgi ve becerileri uygulayabilme, karar verebilme, sorumluluk alabilme, iletiim kurabilme, ekip halinde çalıabilme gibi yeterlikler kazandırılmalıdır (Doan 1997). Bu yeterliliklerin kazandırılması hangi öretim yöntemlerinin kullanılacaına balıdır. Öretim yöntemi ile belli öretme teknikleri ve araçları kullanılarak öretmen ve örenci etkinliklerinin bir plana göre düzenlenmesi ve yürütülmesi amaçlanır (Fidan 1985). Eflatun, Cumhuriyet adlı yapıtında baskılı eitimin kalıcı iyi sonuç vermeyeceini vurgulamı, derslerin oyun oynar gibi yapılmasını öütlemitir. Eflatun duyguların eitimini de önemsemi, erdeme götüren eyin akıldan çok duygulardaki denge olduunu söylemitir. Locke: Oyun, örenme aracı olarak kullanılmalıdır. Çocuklara oynuyormu duygusunu vererek öretebiliriz. Çocuk kendi içinden gelenleri seve seve yapar; dıtan baskıyla yaptırılanlardan çabuk usanır. Der. Moravyalı bir rahip olan Comenius da ( ) kendi döneminin okullarını beyin kıyım evleri olarak niteler ve eitimin bir kafa ve yürek eitimi olması gerektiini savunur: Ölü kitapları kapatın, doanın canlı kitabını okuyun; çocuklar her eyi bakalarının aktardıı gibi deil, kendi gözleriyle görerek, dokunarak, tüm duyularını kullanarak tanısınlar. Sözleri ona aittir. Froebel ise eitimde özgürlüün ancak oyun ortamında salanabileceini savunur (Yörükolu 1989). Geleneksel eitimde, birey eitim programlarının merkezinde yer almaz, bu nedenle örenci etkin deildir. Bütün roller öretmende toplanmıtır. Ancak çada eitim örenci merkezli eitimi benimsemektir. Bu eitimde örencilerin sadece bilisel deil, duyusal, devinimsel ve sosyal alanlarda da gelimesi hedeflenmektedir. Ayrıca bu eitim yaklaımı; çocukluk döneminden balayarak çevresindekileri taklit eden, böylece yeni durumlara uyum gösteren, dier bir deyile oyun oynama gereksinimini sona erdirmeyen bireyi temel alan yaklaım demektir. Örenci merkezli eitimin, konu merkezli eitimden farkı insanın oyunlar oynaması ya da izlemesi ile ilgili olan bir süreç olarak görülmesidir (Bolton 1985)

2 2 Öretim yöntemi iyi seçildii takdirde kısa zamanda birçok amaca eriilebilir. Baka bir deyile çok yönlü bir örenme salanabilir. Böylece amaçlar, uygun yöntemin bulunup, uygulanmasıyla ancak ilerlik kazanırlar. Ayrıca araçlar ve amaçlar birbirinden ayrı düünülemez (Ouzkan 1989). Yüzyıllardır düünürler tarafından savunulduu görülen yaantı yoluyla eitim, oyunla eitim, eitimde duyuların ve elencenin önemi gibi yaklaımlara 21. yüzyılın eitim sistemleri artık duyarsız kalmamaktadır. Yapılan tüm aratırmalar bu savunuların haklılıını ortaya koyar niteliktedir. Çada dünyanın ihtiyacına uygun olarak kendine güvenen, sorun çözme ve karar verme becerileri gelimi, yaratıcı düünme becerisine sahip bireylerin yetitirilmesi yeni yöntem ve yaklaımları gerektirir, bu amaçlara uygun olan yaklaımlardan bir tanesi de yaratıcı dramadır (Bozdoan 2003). Yaratıcı drama; tiyatro ve drama tekniklerinden yararlanılarak bir grup çalıması içinde doaçlamayı merkeze alarak gerçekletirilen; müzik, dans, resim, heykel, edebiyat gibi çeitli sanat dallarına ilikin etkinlikleri bünyesinde barındırması ve çada insanın sahip olması gereken yaratıcılık özelliini gelitirerek bireye estetik bir bakı açısı salaması ile tümel bir sanat eitimi alanı; farklı yetenek ve zekâlara dönük etkinlikleri aynı anda bünyesinde barındırması ve daha çok duyuları hedef almasıyla yaantı yoluyla kalıcı örenmenin etkili bir yöntemi; kendini gerçekletirme yolundaki çada insana kendini, çevresini, olayları ve en geni anlamıyla hayatı çok yönlü ve gerçekçi bir ekilde algılayarak, ihtiyaçlarını karılama ve gizil güçlerini gerçekletirmesi yönünde büyük destek veriiyle etkili bir kiisel/sosyal geliim yöntemidir (Bozdoan 2003). Toplumda fen örenmeyi baaramama korkusu veya fen örenmenin zorluu hakkında bir kanı vardır. Bu fen öretiminde kullanılan teorik yöntemden kaynaklanmaktadır. Program yapımcılar ve eitimciler her örencinin en yüksek akademik baarıya erimesini salamak için, programlarda gerekli deiiklii ve yeniden düzenlemeyi sürekli yapmalıdırlar. Bu yeniden düzenleme; programdaki yapıyı, örenme ortamını, öretim materyalini ve kaynak kullanımını içerebilir. Okul yönetimi örenme ve öretmede yaratıcı yaklaımı desteklemeli, yapılabilecek deiiklikleri aratırmalıdır (Soylu 2004).

3 3 Örencilerin bilimsel ve teknolojik kültüre sahip olması için fen öretiminde birbirleri ile ilikili ve hayati öneme sahip be etkinlik; bilme ve anlama; bulma ve kefetme; hayal etme, dört boyutlu düünme ve yaratma; duyarlı olma ve kıymet takdir etme; kullanma ve uygulamadır. Fen Bilgisi dersleri yaratıcı drama ile ilendiinde be etkinlik de gerçeklemektedir. Örenci zihinsel imajları göz önüne getirir, yani düündüklerini hayalinde canlandırır, varlıkları ve fikirlerini, yeni modeller içinde birletirir. Örenciden problem çözme becerisi, sistem ve makine tasarımı, alıık olunmayan kritik, yaratıcı ve alternetif fikirler üretmesi de beklenir. Örencinin hayalci olması beklenmeli hatta tevik edilmelidir. Çünkü yeni fikirler hayal tarlasında üretilip yetitirilir. Çünkü hayal tarlasının sınırları limitsizdir. Limitsiz olan bu hayal dünyasında olaylar istenildii kadar büyük boyutlarda büyütülür ve olayların içerdii elemanlar daha rahat görülüp analiz edilebilir (Soylu 2004). Zihinde bir dünya görebilme, onu ustalıkla kullanabilme becerisi ve kefetme yetenei, bilim adamının çalımalarında kullandıı en önemli araçlardır. Albert Einstein olayları gerçek dünyadan çok hayal dünyasında düündüünü söylemektedir. Dünyadakinin aksine hayal dünyasında sınırlamalar olmadıı için düüncenin limiti yoktur. Bu özellik hafızanın limitini istenilen boyutlarda geniletmektedir. Einstein ın uzaysal düünme becerisi Relativite Teorisi nin kefini salamıtır. Einstein ıık demeti üzerine binmi giden bir kimse için dünyanın neye benzediini düünmeye çalıtı. Bu düünce Özel Relativite Teorisi ni kurmada ona yardım etti. Benzer ekilde Richard Feyman, Karl Fischer teorilerini, zihinlerinde dünyamızdan farklı bir dünya düünebilme yetenei sayesinde kurabilmilerdir (Soylu 2004). Yaratıcı drama, insanın kendini bakalarının yerine koyarak çok yönlü gelimesi, bireyin eitim ve öretimde aktif rol alması; kendini ifade edebilme, yaratıcı olma, yaamı çok yönlü algılama, aratırma istek ve duygusunun gelimesi; eitim ve öretimin buyurgan, kısırlatırıcı ve angarya haline dönümesine karın bireyin eitim ve örenme isteini artırıcı eitim yöntemidir. (Güneysu 1991). Bunun yanı sıra yaratıcılıı gelitiren etkili bir yöntem ve yaratıcı bireyi yetitiren balı baına bir eitim alanıdır (Adıgüzel 1994).

4 4 Eitimin balıca amaçlarından olan yeni kuakların toplum yaamında yerlerini almak üzere hazırlanmaları ve bunun için gerekli bilgi, beceri ve davranıları gelitirmeleri ve kazanmaları, eitimde drama çalımalarında da balıca amaçtır (San 1985). Yaratıcı drama, kiinin kendi bedenine, duygularına, düüncelerine ve çevresine karı bilinçli olmasını, oyun pedagojisi içinde yer alan çalımaların, duyguların, bilgi ve deneylerin özgürletii ortamların salanmasını kiinin evrensel, toplumsal, moral, etik ve soyut kavramları anlamlandırabilmesini, bir grup çalıması içerisinde yaayarak örenme ve bilgi edinmenin yanı sıra toplumsallamanın salanmasını da amaçlar (San 1990a). Günümüz eitim sistemi içinde bireyin örendiklerinin çounluu bilgiyi tanıma, hatırlama, onun üzerinde ilemler yaparak kavramlar, genellemeler ve kuramlar gelitirme, yeni durumları anlama, bilgiyi çözümleme ve yeni sentezlere ulama gibi bilisel örenmelerden olumaktadır. Buna göre bireyin düünsel dünyası ile onun duygularını, tutumlarını, ilgilerini, alıkanlıklarını oluturan duyusal dünyası birbirinden ayrıdır. Böylelikle bireyin örenmeleri bilisel yoldan gerçeklemekte, örenmenin yaantısal olmaktan çıkıp, örenilenlerin öznellemesine, yararlı ve ilevsel kılınmasına çok az olanak tanındıı gözlenmektedir (San 1991). Duyusal özelliklerle baarı arasında anlamlı bir iliki bulunduunu gösteren pek çok kanıt, duyusal özelliklerin baarının belirlenmesi ve etkilenmesinde önemli bir yeri olduunu açık bir biçimde ortaya koymaktadır (Senemolu 1990; Bloom 1995). Yine çeitli eitimciler duyusal geliimin bilisel geliimle ilgili olduunu ve birlikte ele alınması gereini savunmulardır (Yıldıran 1982; Kaltsounis 1987; Paykoç 1995) Yaratıcı drama etkili bir eitim-öretim yöntemi olarak; bilisel, duyusal ve devinisel davranı hedeflerini aynı anda bünyesinde barındırabilme özellii ve bireylerin farklı özellik ve yeteneklerine hitap edebilen etkinlikleriyle, yaamı bir bütün olarak kucaklayan en etkili yaantı yoluyla eitim yöntemidir. Aynı zamanda yerinde eitime (müzelerde, parklarda, bahçelerde, sergi alanlarında vs) doası gerei en uygun olan yöntemdir. Örencilerin duygularını, dü gücünü örenme sürecine katarak daha kalıcı ve yaantısal örenme gerçeklemektedir.

5 5 Fen Bilgisi dersi; bilim ve teknoloji arasındaki ilikileri anlama, bireylerin evrendeki yerini anlama, bilimsel sonuçlara ulamada gözlem ve incelemelerden yararlanma gibi genel konularla birlikte, maddenin incelemesinde kullanılan, renk, saydamlık, koku, ad, sertlik, yumuaklık gibi özelliklere ilikin soyut kavramları içerir. Yaratıcı drama yöntemiyle soyut olan bu kavramlar somutlatırılabilir. Be duyu organına hitap eden yaratıcı drama yönteminin kullanılmasıyla Fen Bilgisi dersinde bulunan anlaılması en zor konular bile örenci tarafından kolaylıkla kavranabilir. Günümüz eitim yaklaımı olarak nitelendirilen etkinlikler dizgesinde Yaratıcı Drama çalımalarına yer verilmesi, örgün eitimin her basamaında ve yaygın eitimde giderek daha da yaygınlık kazanmaktadır. Örgün eitimde önemli olan örenciyi edilgin bir dinleyici durumundan kurtarabilmek, onu bedeni ve duyu organları ile harekete geçirebilmek ve konuları canlandırarak yaanır duruma getirebilmektir. Örencinin katılımcı olmasının yolu; ister bir öretim yöntemi olarak derslerin ileniinde örenme-öretme sürecinde kullanmak olsun, isterse balı baına bir ders ya da kurs olsun yukarıda sayılan özellikleri taıması açısından yaratıcı drama olabilir. Böylece örenci; örenme sürecinde etkin durumdadır, kendi yaptııyla örenirken bir yandan da duyu organlarını harekete geçirmekte olay ya da durumları yaamaktadır. (Üstünda 1988) Yaratıcı drama ile ilgili aratırmalar incelendiinde bugüne dek fen eitimi alanında ilköretim ikinci kademede deneysel olarak hiçbir çalıma bulunmamaktadır. Aratırmanın geleneksel öretim yöntemlerine karı, aktif ve çada öretim yöntemlerinden olan yaratıcı dramanın öretim programları özellikle de fen öretim programlarında yer alması ve yaygınlaması konusunda katkı getirecei umulmaktadır.

6 Amaç Aratırmanın amacı, ilköretim 6. sınıf Fen Bilgisi dersi programında yer alan Canlının ç Yapısına Yolculuk ünitesinin öretiminde, yaratıcı drama ile öretimin örenmeye etkisini aratırmaktır Önem Eitim sistemimizde temel amaç, örencilerimize mevcut bilgiyi aktarmaktan çok bilgiye ulama becerilerini kazandırmak olmalıdır. Bu ise üst düzey zihinsel süreç becerileriyle olur. Baka bir deyile ezberden çok kavrayarak örenme, karılaılan yeni durumlarla ilgili problemleri çözebilme ve bilimsel yöntem süreç becerilerini gerektirir. Bu özelliklerin kazandırıldıı derslerin baında fen dersleri gelir. lköretim Fen Bilgisi derslerinde örencilerin hayata uyum salamaları, içinde bulundukları çevreyi çok iyi gözlemlemelerine ve mümkün olduunca olaylar arasında neden sonuç ilikilerini kurarak sonuç elde etme yollarını örenmelerine balıdır. Bu bakımdan örenciler fen derslerinde çevrelerini bilimsel metotlarla inceleyerek olay ve durumlar karısında objektif düünme ve doru kararlar verme alıkanlıını kazanmalıdırlar. Böylece çevresine, ailesine ve kendilerine yardımcı olurlar. Fen eitiminin amacı çocukların ve gençlerin her zaman doaya ilikin sordukları soruları etkili bir ekilde cevaplamak, devamlı olarak deien ve gelien çevreye uymalarını salamaktır (Kaptan 1999). Örenmede iitme ve görme de önemli olmakla beraber, yaparak, yaayarak örenme daha yararlı ve sürekli sonuçlar salamaktadır. Çada eitim yöntemlerinden olan yaratıcı drama çocuklara onların duygularını, hayal güçlerini ihmal etmeyen bir yaayarak eitim ortamı salamaktadır. Yaparak yaayarak örenilen fen dersleri örencilerin soru sormalarını, hazır cevaplara rabet etmemelerini salar. Ayrıca yaratıcı drama yöntemi örencinin okula karı tutumunu

7 7 olumlu yönde etkiler. Örenme motivasyonunu artırır. Kalıcı örenmeler salar. Kendini ifade etme, ilgi, yetenek ve becerileri ortaya koyma fırsatları yaratır. Farklı yollarla örenen örencilere örenme fırsatları sunar. Örenme süreci ile yaanılan çevreyi ve gerçek yaamı bütünletirir. Örenme güçlüü ve dikkat problemleri yaayan örencilerin örenme sürecine katılmalarını kolaylatırır. Öretmene sınıf yönetimi konusunda kolaylıklar salar. Farklı zekâ alanlarına yönelik etkinlikleri içerir. Örencinin bir bütün olarak gelimesini salar. Olgular, kavramlar, ilkeler ve genellemeler, kuramlar ve doa kanunları gibi farklı yapıdaki bilgilerden oluan Fen dersleri yaratıcı drama yöntemiyle yapıldıında, çocuklar çeitli durumları yaayarak özümser, kendi yaamlarından yaralanarak yaratıcılıklarını kullanırlar ve daha etkili bir örenme gerçekleir. Aratırmanın çada bir öretim yöntemi olan yaratıcı dramanın bilimsel bilgileri bilen ve anlayan, aratıran ve kefeden, tasarlayan ve yaratan, duygulanan ve deer veren, kullanan ve uygulayan bireyler yetitirmek üzere, geleneksel yöntemlere alternatif olarak kullanımına bir örnek oluturarak ezberci eitim anlayıını bir ölçüde engelleme açısından önemli bir katkı getirecei umulmaktadır Problem Cümlesi lköretim 6. sınıf Fen Bilgisi dersi programında yer alan Canlının ç Yapısına Yolculuk ünitesinin öretiminde, yaratıcı drama ile öretimin uygulandıı grup ile geleneksel öretimin uygulandıı grubun eriisi arasında anlamlı bir fark var mıdır? 1.4. Sayıltılar Bu aratırmada kontrol altına alınamayan deikenlerin her iki grubu da aynı oranda etkiledii temel sayıltısından hareket edilmitir.

8 Sınırlılıklar Bu aratırma; öretim yılı Konya ili Meram ilçesi Sare Özkaıkçı Pansiyonlu lköretim Okulu nun farklı iki 6.sınıfında sınıfında örenim gören örenciler ile, 2. Altıncı sınıf Fen Bilgisi dersi Canlının ç Yapısına Yolculuk ünitesi ile, 3. Deerlendirmede bilisel alanın bilgi basamaını ölçen fen erii testi ile, 4. Yaratıcı dramanın bir öretim yöntemi olarak ele alınması ile, 5. Yöntem olarak tarama ve alan aratırması ile sınırlıdır Tanımlar Eitim: Bireylerin davranılarında, kendi yaantısı yolu ile ve kasıtlı olarak istendik deiimi meydana getirme sürecidir (Demirel 1997). Öretim: Örenmenin gerçeklemesi ve bireyde istenen davranıların gelimesi için uygulanan süreçlerin tümüdür (Varı 1998). Önceden saptanmı hedeflere en etkili biçimde ulamak üzere uygun yöntem, personel, araç-gereç kullanma sürecidir (Alkan ve Kurt 2002). Örenme: Bireyin çevresi ile etkileimi sonucunda oluan kalıcı izli davranı deimesidir (Bilen 2002). Öretim Yöntemi: Örencilerin özellikleri, ders araç ve gereçleri ile tüm örenme durumları göz önünde tutularak belirlenen ve izlenen mantıklı yoldur (Ouzkan 1993). Örencilere bilgi, beceri ve tutum kazandırılması amacıyla yapılan gözlem, deney, planlama çalımaları, uygulama ve çalıma tekniklerinin tümüdür (Fidan 1985). Aktif Öretim Yöntemi: Örencinin eitim sürecine aktif olarak katıldıı öretim yöntemidir (Önder 2000).

9 9 Yaratıcılık: Daha önceden kurulmamı ilikiler arasındaki ilikileri kurabilme, böylece yeni bir düünce eması içinde, yeni yaantılar, deneyimler, yeni düünceler ve yeni ürünler ortaya koyma yetisidir (San 1985). Yaratıcı Drama: Doaçlama, rol oynama vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak, bir grup çalıması içinde, bireylerin bir yaantıyı, bir olayı, bir fikri, bir eitim ünitesini, kimi zaman da soyut bir kavramı ya da davranıı, eski bilisel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla ve gözlem, deneyim, yaantıların gözden geçirildii oyunsu süreçlerde anlamlandırılması, canlandırılmasıdır (San 2002). Geleneksel (Klasik) Yöntem: Bilgilerin öretmen tarafından çounlukla anlatım yöntemi kullanılarak ve örencilere yazdırarak not ettirme biçiminde öretilmeye çalıılan öretim yöntemidir (Üstünda 1997). Tek yönlü iletiime dayanan öretmen merkezli yöntemdir (Küçükahmet 1989). Geleneksel yöntemde, birey eitim programlarının merkezinde yer almaz, bu nedenle örenci etkin deildir (Bolton 1985). Çada Yöntem: Öretmenin, örencinin örenmesini kolaylatırma, örenciye rehberlik etme, örenme sürecine etkin katılımını ve katkısını salama ile yükümlü olduu öretme yöntemidir (Fidan 1985). Erii: Yetiee giriteki davranılar ile yetiekten çıkıtaki davranılar arasındaki hedeflerle tutarlı farktır (Ertürk 1982). Dramatizasyon: Bir duygu ve düüncenin hareket, mimik, ses ve sözle anlatılmasıdır (Kavcar 1985).

10 10 2. KAYNAK ARATIRMASI Kaynak taramasında dramayla ilikili, dramanın deiik amaç ve içeriklerde ele alındıı yurtdıında ve ülkemizde yapılmı pek çok aratırma vardır. Burada aratırma konusu ile yakından ilgili olduu düünülen yöntem aratırmalarına yer verilmitir. Kamen (1992), fen bilgisi dersindeki kavramlarda örenci kavrayıını artırmada pandomim, doaçlama, rol oynama, canlandırma etkinliklerinin kullanıldıı yaratıcı drama yönteminin etkililiini aratırmıtır. Veriler örenci ve öretmenlerden toplanmıtır. Örencilere yazılı sınav uygulanarak görüme yapılmı ve dorudan gözlem kullanılmıtır. Öretmenlerle de görüme yapılmıtır, ilkokul örencileriyle çalıılan aratırmada yapılan içerik sınavı sonunda, örencilerin baarılarının arttıı ortaya çıkmıtır. Aratırmada ayrıca öretmen ve örencilerle yapılan görümelerde hem örenciler hem de öretmenler yaratıcı drama ile konunun daha iyi anlaıldıını, motivasyonun arttıını ve fen öreniminin ilginç hale geldiini ifade etmilerdir. Ayrıca öretmenler yaratıcı drama etkinliklerinin iyi düzenlenmesi ve eitimsel deerinin en üst düzeye çıkarılması gerektiini belirtirken, alan ve zaman sınırlılıının yaratıcı drama yönteminin kullanımına engel oluturduunu da eklemilerdir. Kase-Polisini ve Spector (1992), iki hafta süren yaz okulunda uygulanan bir program çalıması sonucunda yaratıcı dramanın fen öretimi için bir araç olduunu öne sürmektedir. Baarı düzeyleri yüksek fen grubu örencileri ile orta okul matematik grubu örencilerini kapsayan bu aratırmada, yaratıcı dramanın fen sınıflarının deerlendirilmesi ve öretim için etkili bir strateji olduu görüündedir. Yalım (2003), yüksek lisans tezinde lköretim dördüncü sınıf fen bilgisi dersinin yaratıcı drama yöntemi ile öretiminin örencilerin akademik baarısına etkisini aratırmıtır. Aratırma aynı çevre, benzer sosyo ekonomik durum aynı okulda bulunan ön koulu örenmeleri arasında anlamlı bir fark olmadıı sayıltılarına dayanan deney ve kontrol kümesinde bulunan denekler arasında yapılmıtır. Aratırma ön test-son test kontrol kümeli modele göre desenlenmi ve deneysel olarak alanda gerçekletirilmitir.

11 11 Verilerin toplanmasında aratırmacı tarafından gelitirilen kiisel bilgiler anketi uygulanmıtır. Çevremizi Tanıyalım ünitesine ait hedef ve davranıla belirlenip bu hedeflere ne ölçüde ulaıldıını kontrol etmek için ön test ve son test olarak kullanılmak üzere bir baarı testi hazırlanmıtır. Hazırlanan bu baarı testinin önce geçerlilii aratırılarak son biçimi verilmitir. Aratırma uygulamasına geçilmeden önce deney ve kontrol kümelerine her iki kümede 30 ar olmak üzere toplam 60 örenciye ön test olarak verilmitir. Uygulama baladıktan sonra kontrol kümesinde geleneksel yöntemlerle, deney kümesinde yaratıcı drama yöntemi ile bir öretim gerçekletirilmitir. Uygulamanın bitiminde her iki kümeye de ünite baarı testi son test olarak uygulanarak örenme düzeyleri ölçülmütür. Verilerin çözümlenmesinde elde edilen ön test, son test ve kalıcılık testi puan ortalamaları ile puan daılımlarının standart sapmaları hesaplanmı, kümeler arası karılatırmalarda t testinden yararlanılmı ve kümelerin puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlılıı 0.05 düzeyinde yorumlanmıtır. Yapılan bu aratırmanın sonunda Yalım, yaratıcı drama yöntemi ile öretim yapılan deney kümesindeki örencilerin akademik baarıları ile geleneksel yöntemle öretim yapılan kontrol kümesindeki örencilerin akademik baarıları arasında deney kümesi lehine anlamlı bir fark olduunu bulgulamıtır. Çebi (1985), yüksek lisans tezinde öretim yöntemi olarak rol oynamanın eitim programları içerisindeki yerini ve rol oynamanın kuramsal temellerini incelemitir. Çebi; okul öncesi ve ilkokul programlarında dramatizasyon ya da rol oynama adıyla bu kavrama yer verildiini ancak sınıf içindeki uygulamalarda yaygın biçimde kullanılmadıını belirtmektedir. Çevik (1988), yüksek lisans tezinde dramatizasyon yönteminin çocuk oyuncu eitimindeki yöntemsel kullanımını aratırmıtır. Bu aratırmada dramatizasyonun çocuk ve oyuncu eitiminde kullanılması gerektii sonucuna ulamıtır. Saab (1988), altıncı sınıf matematik öretiminde yaratıcı dramanın etkilerini aratırmı, deney grubunda sekiz hafta boyunca dersleri yaratıcı drama etkinlikleriyle ilerken kontrol grubunda ders kitabına balı olarak ilemitir. Örencilerin matematik baarı puanlarını belirlemek için 'Temel Beceriler Testi ; tutumlarını belirlemek için 'Matematie Karı Tutum Ölçei' ve yaratıcılıklarını belirlemek amacıyla uyguladıı 'Yetenek Anlama Grup Envanteri' ön test-son test puanları

12 12 kovaryans teknii kullanılarak analiz edilmitir. Analiz sonucunda yaratıcı drama etkinlikleri baarı üzerinde anlamlı bir etki olutururken, tutum ve yaratıcılık düzeylerinde anlamlı bir fark bulunamamıtır. Ancak deney grubundaki kızların deney grubundaki erkeklere oranla daha yaratıcı oldukları ortaya çıkmıtır. Üstünda (1988), dramatizasyon ile ilgili olarak ilkokul ikinci sınıf Hayat Bilgisi dersi Çevremizde Sonbahar ünitesinin öretiminde dramatizasyon aırlıklı yöntemin, takrir aırlıklı yönteme göre etkililii üzerine bir çalıma yapmıtır. Bu çalıma Türkiye'de yaratıcı drama konusunda yapılan ilk deneysel aratırmadır. Aratırma sonunda dramatizasyon aırlıklı yöntem uygulanan örenciler takrir aırlıklı yöntem uygulanan örencilere göre daha baarılı olduunu bulgulamıtır. Aynal (1989), ilkokul üçüncü sınıf ngilizce dersinin saatler, emir cümleleri ve isimler ile ilgili konularının öretilmesinde, örenci baarısına etkisi yönünden dramatizasyon aırlıklı yöntem ile takrir aırlıklı yöntem arasında anlamlı bir fark olup olmadıını aratırmıtır. Aratırma sonunda dramatizasyon aırlıklı yöntemin takrir aırlıklı yönteme göre örenci baarısını olumlu yönde etkiledii görülmütür. Kavsaolu (1990), oyun yöntemi ile seçilmi bazı kavramların ilev ve dil düzeylerine göre deerlendirilmesine çalımıtır. Bu çalımada ve ya çocuklarının büyük-küçük, uzun-kısa kavramlarının oyun yöntemi kullanarak ilev ve dil düzeyinde deerlendirilmesini içermitir. Ömerolu (1990), "Anaokuluna Giden 5 6 Yaındaki Çocukların Sözel Yaratıcılıklarının Gelimesinde Yaratıcı Drama Eitiminin Etkisi" konulu doktora tezinde bu ya çocuklarda sözel yaratıcılıın artırılmasının bir yolu olarak yaratıcı dramayı önermitir. Kalkancı (1991), dramatizasyon yönteminin okul öncesi eitimde kullanılması ile ilgilenmitir. Bu çalımada okul öncesi eitim kurumlarında yaratıcı dramanın kullanılmasının yararları incelenmitir. Kalkancının sözü edilen yüksek lisans tezinde 4 6 ya grubu çocuklarla yapılan drama uygulamalarına yer verilmitir. Adıgüzel (1993), yüksek lisans tezinde; eitim, güzel sanatlar eitimi, oyun, oyun kuramları, oyunun çocuun geliimine olan etkilerini, yaratıcı drama kavramı ve yukarıda sayılanlarla ilikisini kuramsal açıdan incelemi, yaratıcı dramanın bazı

13 13 ülkelerde ve Türkiye'de eitim alanında kullanımına yönelik tarihsel yaklaımlara yer vermitir. Akın (1993), yaratıcı dramanın örencilerin sosyalleme düzeyine etkisini aratırmıtır. Akın'ın yüksek lisans tezinde farklı sosyo ekonomik düzeylerdeki ilkokul üçüncü sınıf örencileri aratırma konusu yapılmıtır. Aratırmanın sonucunda yaratıcı dramanın çocukların sosyalleme düzeyleri üzerinde etkili olduu bulunmutur. Farris ve Parke (1993), aratırmasında dramanın dil geliimine ve edebiyata katkısını desteklemek amacıyla, örencilerin drama hakkında neler düündüklerini ve dramanın kendilerine geleneksel sınıf ortamı içinde nasıl yardımcı olabildiini ortaya koymaktadır. Bu çalımada örencilerden yazılı ve sözlü olarak alınan görüler, örencilerle ilgili olarak tutulan gözlem kayıtları ve öretmenin görüleri bir araya getirilmitir. Üç haftalık aratırma boyunca oyunların yanı sıra; okuma tiyatrosu, doaçlama, pandomim gibi yaratıcı düünceyi gelitiren etkinlikler sınıf çalımalarıyla bütünletirilmitir. Aratırma sonucunda örencilerin dil becerilerini gelitirmeleri yanı sıra, kendine güven, benlik kavramı, kendini gerçekletirme, empati, yardımseverlik gibi bilisel ve duyusal özelliklerin kazanılmasında olumlu bir etkiye sahip olduu bulunmutur. Okvuran (1993a), yaratıcı drama eitiminin empatik beceri ve empatik eilim düzeyine etkisini aratırmıtır. Bu aratırmada bir yandan yaratıcı drama, empatik beceri ve empatik eilim kavramları tanımlanmı dier yandan da üniversite örencileri ile yürütülen deney ve kontrol gruplarındaki etkinlikler yorumlanmıtır. Aratırmanın sonucunda yaratıcı drama eitiminin empatik beceri ve empatik eilim düzeyinde anlamlı deiiklikler yaratmaması programın süresinin yeterli olmaması ile açıklanmıtır. Eitmen (1995), arkeoloji müzelerinin eitim ortamı olarak etkinliinin artmasında yaratıcı dramanın yeri ve önemi konusunda çalımı, deney ve kontrol grubunu ilköretim dördüncü sınıf örencilerinden on beer kii seçerek oluturmutur. Aratırmada çalıma grubunun bilisel alan davranılarından bilgi düzeyini ölçen bir ölçme aracı gelitirilmi ve uygulanmıtır. Baımsız deikene göre bilgi düzeyinin deiip deimediini saptamak için t testi yapılan çalımada,

14 14 müze ziyaretinde, yaratıcı drama yönteminin, uygulandıı deney grubunun bilgi düzeyinde anlamlı bir fark yarattıı görülmütür. Yacı (1995), yaptıı çalımada, bir yöntem olarak yaratıcı dramanın müzik eitiminde uygulanabilirliini aratırmıtır. Aratırma iki aamalı olarak gerçekletirilmitir. Çalımanın, birinci aamasında müzik eitimi ve yaratıcı drama (bir yöntem olarak) ilikisinin belirlenmesi için tarama modeli kullanılmıtır. Çalımanın ikinci aamasında ise bir yöntem olarak dramanın müzik eitiminde etkinliinin belirginletirilmesine yönelik 'tek grup son test' modeline göre desenleme yapılmı ve bir uygulama gerçekletirilmitir. Örneklem olarak müziksel davranıların ölçülebilecei üç ya grubu seçilmitir. On çocuktan oluan bir grupla otuz dakikalık bir sürede uygulama gerçekletirilmitir. Uygulamada oyun ve doaçlama kullanılmıtır. Veriler aratırmacı tarafından gelitirilen gözlem formu ile toplanmıtır. Birinci aamada, elde edilen kuramsal bilgilere göre müzik eitiminde yaratıcı dramanın bir yöntem olarak uygulanabilecei görülmütür, ikinci aamada, uygulama sonuçlarına göre, müzik eitiminde hedeflenen müziksel davranılara ulaılmasında yaratıcı dramanın etkili bir yöntem olduu ortaya çıkmıtır. Bayazıtolu (1996), ilköretim ikinci sınıf hayat bilgisi dersinde Trafik ve Taıtlar ile Haberleme ünitesinde, eitsel oyunların kullanıldıı grupla, programlandırılmı ve geleneksel öretimin yapıldıı grupların baarı ortalamaları ve örenmelerinin kalıcılıı açısından aralarında anlamlı bir fark olup olmadıını aratırmıtır. Eitsel oyunların kullanıldıı grup ile programlandırılmı öretimin yapıldıı grubun öretmenine öretim planları aratırmacı tarafından verilmitir. Ancak geleneksel öretimin yapıldıı grupta öretmen kendi öretim planını kullanarak dersleri ilemilerdir. Ünitelere ilikin bilisel alanın bilgi, kavrama ve uygulama basamaında baarı testi hazırlanmı, geçerlik ve güvenirlik çalımaları yapılmıtır. Ön test ve son test olarak kullanılan test sonuçlarında, grupların bilisel alanın bilgi, kavrama, uygulama basamakları ve bu basamakların toplam düzeyi hesaplanarak gruplar arasında anlamlı bir farkın olup olmadıına varyans analizi ile bakılmıtır. Aralarında fark bulunan gruplar için, hangi gruplar arasında anlamlı bir fark bulunduunu belirlemek için t testi uygulamıtır. Aratırma sonucunda eitsel oyunlarla ve programlandırılmı öretim yapılan gruplarda geleneksel öretim yapılan gruplara oranla bilisel alanın bilgi, kavrama, uygulama düzeylerinde anlamlı

15 15 bir fark gözlenmitir. Son testler uygulandıktan on be gün sonra kalıcılıa bakmak için ünitelerle ilgili test ve gözlem formları uygulanmı, kazandırılan davranılarla ilgili kalıcılık puanları elde edilmi, aralarında fark olup olmadıına bakmak için varyans analizi kullanılmı ve gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmutur. Çebi (1996), Öretim Amaçlı Yaratıcı Drama Yoluyla mgesel Dil Becerisinin gelitirilmesi konulu doktora tezinde; imgesel dil ve yaratıcı drama etkileimi üzerinde durmu ve bu etkileimin örencilerin dil becerilerini gelitirmedeki yerini incelemitir. Karabacak (1996), lköretim Sosyal Bilgiler Dersinde Yurdumuz Türkiye Ünitesi Karadeniz Bölgesi konusunda dördüncü sınıf örencileri ile çalıarak eitsel oyunların kullanıldıı grupla, kullanılmayan grubun erii ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadıını incelemitir. Aratırma sonucunda, ilköretim dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde eitsel oyunların kullanıldıı grupla, kullanılmayan gruptaki örencilerin toplam eriileri, bilgi düzeyi erii ortalamaları ve kavrama düzeyi erii ortalamaları arasında yapılan t testi sonunda eitsel oyunların kullanıldıı grup lehine fark bulunmutur. Öztürk (1996), yaratıcı dramanın okulöncesi müzik eitimindeki katkılarını aratırmak amacıyla, be-altı ya grubundaki çocuklardan deney grubu yirmi sekiz, kontrol grubu yirmi sekiz olmak üzere toplam elli altı çocuk ile deneysel bir çalıma yapmıtır. Veri toplama aracı olarak aratırmacı tarafından gelitirilen gözlem formu kullanılmıtır. Gözlem formu çocukların öretmenleri tarafından doldurulmutur. Deney ve kontrol grupları arasında dinleme, ritim ve arkı söyleme deikenleri açısından anlamlı bir farkın olup olmadıına t testi ile bakmıtır. Aratırma sonucunda drama ile müzik eitimi, drama uygulanmadan yapılan müzik eitimine göre daha baarılı olmutur. O Hara (1997), aratırma projesinde, ngilizce eitim programında bir öretim yöntemi olarak dramanın kullanılmasına ve baımsız bir ders olarak ortaokulda yer almasına örnek vermitir. O Hara ya göre; drama bir yöntem olarak tüm düzeylerde ve konu alanlarında kullanılabilir, ancak asıl önemi ngilizce öretmenleri için çok kullanılı oluundan kaynaklanır. O Hara hem lisansüstü eitim sertifikası programına devam eden hem de ortaokulda genel sertifika programına devam edenlerle yürüttüü aratırmasının sonucuna göre örencilerin

16 16 drama yoluyla kazandıkları davranıları sıralamıtır. Bunlar arasında; örencilerin kendine güven duyması, sözel ve sözel olmayan iletiim becerilerini birlikte çalıma alıkanlıını ve eletirel düünme becerilerini gelitirmesi ve sosyallemesi gibi davranılar yer almaktadır. Robbie (1997), 98 örenci ile iki yıl süren aratırmasıyla; dramanın yabancı dil eitim programlarının bir parçası olarak kullanılmasında, örencilerin yazılı anlatım becerilerini gelitirdii sonucuna ulamıtır. Bu aratırmada hem niteliksel (anket) hem de niceliksel (video kayıtları) boyutta toplanan verilerin çözümü sonrasında dramanın yazma sürecinde, örencileri etkin olmaya yönlendirmesi ile yazılı anlatım becerilerinin güç kazandıı, anlara verilen metinlerle dier metinler arasında kolayca ba kurabildikleri ve bu becerileri özgün bir metin yaratmada kolaylıkla kullanabildikleri görülmütür. Üstünda (1997), Vatandalık ve nsan Hakları Eitimi dersinin Hürriyetçi Demokrasimizde Temel Hak ve Ödevlerimiz ünitesinin öretiminde, ısınma, oyun, doaçlama ve oluumların kullanıldıı yaratıcı drama yönteminin uygulandıı grup ile geleneksel yöntemin uygulandıı grubun eriilen ve derse yönelik tutumları arasında anlamlı farkların olup olmadıını sınamak üzere bir aratırma yapmıtır. Aratırmasında otuzu deney, yirmi sekizi kontrol grubunda olmak üzere elli sekiz kii ile çalımıtır. Deney ve kontrol gruplarına, aratırmacı tarafından gelitirilen erii testi ve tutum ölçei ön test-son test olarak uygulanmıtır. Erii testi ve tutum ölçei ön test son test puanlarının deney ve kontrol gruplarının arasında anlamlı farkın olup olmadıı t testi ile analiz edilmitir. Analizler sonucunda erii puanları ortalamaları arasında bilisel alanın bilgi düzeyinde deney grubu lehine anlamlı fark bulunmutur. Erii puanları ortalamaları arasında bilisel alanın bilgi üstü düzeyinde deney grubu ile kontrol grubu arasında anlamlı bir fark bulunmamıtır. Yaratıcı drama yönteminin uygulandıı deney grubunun ön ve son testten aldıı tutum puanları arasında; deney ve kontrol grubunun son test tutum puanları arasında anlamlı bir fark bulunmutur. Kaf (1999), yüksek lisans tezinde hayat bilgisi dersinde bazı sosyal becerilerin kazandırılmasında yaratıcı drama yönteminin etkisi anlamlı bulunmutur. Paylama-ibirlii sosyal becerisinin hayat bilgisi dersinde kazandırılmasında geleneksel yönteme göre yaratıcı drama yönteminin etkisi anlamlı bulunmutur.

17 17 Çevreyi koruma sosyal becerisinin kazandırılmasında geleneksel yönteme göre yaratıcı drama yönteminin etkisi anlamlı bulunmutur. Koç (1999), yüksek lisans tezinde Sosyal Bilgiler dersinde bir yöntem olarak yaratıcı dramanın örenmeye etkisini aratırmı ve bu aratırmada, sosyal bilgiler dersinin "Türklerin Anadolu'ya yerlemesi" ünitesinde yaratıcı drama yöntemini kullanarak ilemi ve dier yöntemlerle karılatırarak yaratıcı drama yönteminin daha etkili olduunu bulgulamıtır. Kara (2000), yüksek lisans tezinde Türkçe öretiminde yaratıcı dramanın etkisini aratırmıtır. Aratırma sonucunda yaratıcı drama lehine anlamlı bir fark bulunmutur. Okvuran (2000), doktora tezinde yaratıcı dramaya yönelik tutumları incelemitir. Aratırma sonunda yaratıcı dramaya yönelik tutumların olumlu yönde olduunu bulgulamıtır. Yaya (2000), yüksek lisans tezinde ilköretim örencilerinin sosyal becerilerini gelitirmede dramanın etkisini aratırmı ve aratırmasında ilköretim düzeyindeki örencilerin sosyal becerilerini gelitirmede dramanın etkili olduunu saptamıtır. Keskin (2002), yüksek lisans tezinde 10. sınıf Psikoloji dersinde yaratıcı drama yönteminin etkisini aratırmı ve bu yöntemin baarıyı olumlu yönde etkilediini ortaya koymutur. Gürel (2004), yüksek lisans tezinde sosyal bilgiler dersinde yaratıcı drama yönteminin eriiye ve kalıcılıa etkisini incelemitir. Aratırmasının sonucunda yaratıcı drama yönteminin eriiye ve kalıcılıa olumlu yönde etkilediini bulgulamıtır. Sönmez (2006), yüksek lisans tezinde lköretim ikinci kademedeki Türkçe ders kitaplarında yaratıcı drama yoluyla ilenebilecek metinlerin çözümlenmesini yapmıtır. Yaratıcı drama yönteminin eitimde belirlenen hedeflere ulamada önemli bir paya sahip olduunu vurgulamıtır. Hem eitsel hedefler, hem dilin doal ortamına taınması ve yaatılması, hem de düünmeyi öreterek dil becerilerini gelitirmek açısından yaratıcı drama yönteminin metin çözümleme aamasından sonra metinlerin ilenmesinde ilk sırada yer alması gerektiini ortaya koymutur.

18 18 Erdoan (2006), yüksek lisans tezinde lköretim 8.sınıf (14-15 ya) örencilerinin depresif belirti ve öz kavram düzeylerine yaratıcı drama çalımalarının etkisini incelemitir. Bütün istatistiksel deerlendirmelerde 0.05 anlamlılık ve güven aralıı kullanılmıtır. Elde edilen bulgulara göre, balangıçta deney ve kontrol grubu arasında depresif belirtiler (p=0.85) ve öz kavram seviyeleri (p=0.08) açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark yokken, yaratıcı drama eitiminden sonra deney grubunun çocuk depresyon ölçei (ÇDÖ) puanları anlamlı olarak düerken (p=0.00), Piers-Harris Çocuk Öz-Kavram Ölçei (PHÇÖKÖ) (p=0.00) puanları anlamlı olarak yükselmitir. Kontrol grubunda ise anlamlı bir farklılık saptanmamıtır. lköretim 8.sınıf (14-15 ya) örencilerinin depresif belirti ve öz kavram düzeylerine yaratıcı drama çalımalarının olumlu yönde artıa neden olduu bulgulanmıtır. Yukarıda sözü edilen eitimde drama ya da yaratıcı drama konulu tezlerin sadece birkaçının Fen eitimi ile ilgisi bulunmaktadır. Tezlerin büyük bir kısmında yaratıcı dramanın ele alınan düzey ya da konu alanlarındaki etkililii aratırma konusu yapılmıtır. Bu balamda var olan tezler yaratıcı dramanın örenme öretme sürecindeki etkililii hakkında bir yargıda bulunmak açısından aratırmacıların çalımalarını destekler nitelikte görülebilir Yaratıcı Drama Yaratıcı drama kavramı Drama, sözcük olarak yunanca dran dan türetilmitir. Dran: yapmak, etmek, eylemek anlamı taımaktadır. Drama ise, eylem anlamı taıyan, gene yunanca dromenon un, seyirlik olarak benzetmecisi biçimindeki kullanımıdır. Özellikle tiyatro bilimi çerçevesi içinde drama kavramı özetlenmi, soyutlanmı eylem durumları anlamını almıtır. Türkçede kullanılan dram kavramı ise, Fransızcadaki sonu e ile biten drame sözcüünden gelmektedir; o dilde burjuva tiyatrosu anlamına geldii halde Türkçede ve özellikle halk dilinde acıklı oyun anlamında kullanılagelmitir. Oyun süreçlerindeki ve yaam durumlarındaki dramatik anların

19 19 uzmanlarca, grup içi etkileim süreçleri içinde yaratılması, yaratıcı drama çalımaları olarak nitelenmektedir. Yaratıcı drama (creative drama) kavramı daha çok ABD de kullanılan bir kavramdır. ngiltere de eitimde drama (drama in education) kavramı kullanılmaktadır. Federal Almanya da yerlemi olan kullanım ise oyun ve tiyatro eitbilimi adını almaktadır (San 1990b). Yaratıcılık tiyatronun tam olarak kavuamadıı bir eydir. Tiyatro olgusunda yaratıcı olan oyun yazarıdır. Oyuncu ise icracıdır. Seyirci ve oyuncu tiyatronun iki önemli öesidir. Yaratıcı dramanın esas olarak seyircisiz bir tiyatro olması ise önemlidir (And 1997). Eitimde dramatizasyon, rol oynama, dramatize etme, eitimde drama, geliimsel drama, tiyatro eitbilimi, pedagojik oyun ve sonunda bugünkü yaygın kullanımı ile Yaratıcı Drama ; kimi zaman yöntem, kimi zaman alan ve kimi zaman da disiplin olarak alınan bir kavramdır. Heatcote ve Herbert e göre drama; sahneye çıkmadan ve bir oyunda rol yapmadan yaam deneyimini geniletmek, O Neill e göre dü gücünün alabildiine geniletilebildii bir alan, Nixon a göre bir örenme yolu ve McCaslin e göre her insan için gerekli olan tümel bir sanattır (Heatcote ve Herbert 1985; O Neill ve Lambert 1989; Nixon 1988; McCaslin 1990). Bir eylemin, bir olayın, duygunun, çeitli rollerin, bir kavramın, konunun ya da öykünün, hatta iirin, canlı ya da cansız varlıkların, sözel ve sözsüz, kendiliinden davranılarla, taklit yolu ile temsili olarak ifade edilmesi, canlandırılmasıdır (Önder 2000). Yaratıcı drama; doaçlama, rol oynama vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak, bir grup çalıması içinde, bireylerin bir yaantıyı, bir olayı, bir fikri, bir eitim ünitesini, kimi zaman da soyut bir kavramı ya da davranıı, eski bilisel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla ve gözlem, deneyim, yaantıların gözden geçirildii oyunsu süreçlerde anlamlandırılması, canlandırılmasıdır (San 2002). Bir dier tanıma göre ise; bilisel davranıları, duyusal özellikleri ve devinisel becerileri kazandırmada öretim yöntemi, sanat eitimi alanı ve bir disiplin olarak bireylerin 2000 li yıllarda kendini rahatça ifade edebilen, yaratıcı, grup çalımalarına açık kiiler olmalarını salayacak bir yaklaımdır (Üstünda 1996). Yaratıcı drama önceden yazılmı bir metin olmaksızın, katılımcıların kendi

20 20 yaratıcı buluları, özgün düünceleri, öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluturdukları eylem durumları ve doaçlama canlandırmalarıdır (San 1998). Yaratıcı drama bireylere, kendini ifade etme, hayal gücünün geliimi ve sanatsal farkındalık, sosyal farkındalık, bilisel farkındalık, konuma akıcılıı, kendini tanıma, öz saygı gelitirme, kendine güven ve özsaygı gelitirme, kendine güven ve kendini disipline etme gibi özellikler kazanmasına yardım eder. Yaratıcı drama bireyin, dier bireylerle ibirlii yaparak örenme, planlı düünmenin geliimi ve organize edilmesi gibi özelliklerin geliimine de yardımcı olur. Fiziksel koordinasyonun geliimini salamakta, çocukların gerçek hayattaki problemlerin farkına varmasına yardım etmektedir. Böylece bireylerin olgunlamaları için de daha sonraki yaamlarına hazırlamaktadır (Scher ve Verrall 1975). Olay, olgu, yaantı ve bilgileri yeniden yapılandırmaya yönelik olan yaratıcı drama çalımalarında, tiyatro olgusunda olduu gibi; bir balangıç ve son bölümü olmayabilir. Ancak bildiimiz çocuk oyunlarındaki gibi belli kuralları ve bu kurallar içindeki sonsuz özgürlükleri içerir. Tıpkı tiyatroda olduu gibi, gruptakiler belli bir atmosferi ve o andaki oyun oynama yaantısını paylaırlar (Adıgüzel 1993). Bu özellii ile dramayı kullanan öretmenlerin kullanmayanlara göre kontrolü kaybetmek ya da günlük dildeki kullanım biçimiyle disiplini salayamamak gibi bir korkusu yoktur; çünkü süreçte kurallar içindeki özgürlükler söz konusudur (O Neil 1989) Eitimde yaratıcı dramanın yeri Yaratıcı drama Türkiye de batıda olduu gibi deiik zamanlarda deiik tanımlamalarıyla eitim sürecinde yer almıtır. Bu balamda; 1908 lerde tarihi temsiller adıyla tiyatro etkinlikleriyle, Cumhuriyet döneminde 1926 tarihli lkokul Programı nda dramatizasyon sözcüüyle, 1950 lerde ilkokullardan ortaokula dein yararlanılması gereken gösteriler kapsamıyla, 1962 de Ortaokul Programı nda temsil yoluyla canlandırma adıyla, 1965 te bir öretim yöntemi olarak dersin öretiminde ve 1968 lkokul Programı nda dramatize etme tanımıyla, 1980 li yıllardan 1990 lara ve bugünlere; çada yaklaımlarla, bilimsel olarak ele alınmasıyla, özellikle yüksek

21 21 lisans ya da doktora düzeyindeki tezlerle, seminerler, kurslar ve atölye çalımalarıyla, makale ve dier yayınlarla söz konusu edilmitir. (Çebi 1985; Üstünda 1988; San 1991a; Adıgüzel 1993; Okvuran 1993b). Örenci çou zaman sınıfta kendisini ifade etmekten çekinir ve bu örencide suskunlua ve bir çeit küskünlüe neden olur (Langenheim 1987). Yaratıcı drama örencilerin bu olumsuz davranılarını amalarına yardımcı olur. Örencilere arkasına saklanabilecekleri bir maske vererek, onların normalde çok özel, hassas ya da soyut sayılabilecek konuların doal bir ekilde sınıfta tartımaları salanabilir. Rol kartları sayesinde özellikle utangaç örenciler bakalarının kimliine bürünerek kendi düüncelerini yanlı yapmaktan çekinmeksizin açıklayabilirler. Bu etkinlikler örenci merkezli olup hem örenci hem de öretmenler için elenceli etkinliklerdir (Watcyn-Jones 1983). Eitimde sözel ve sayısal becerilerin gelitirilmesinin yanı sıra; duyumsal, sezisel, görüsel, imgesel yaantı ve deneyimlerin yer alması, duyusal ve duygusal süreçlere yer verilmesi gereklidir. Yaratıcı birey, çevre ve dünyasını biçim ve mekân ilikileri ve çok yönlü etkileimler içinde görüp algılayabilendir. Sürekli deimekte olan teknoloji ile birlikte sosyo-kültürün, bu arada kukusuz siyasal yönelimlerin eitim siyaları ve sistemlerinin ve örenme süreçlerinin de sürekli bir deiim içinde olması söz konusudur; yani bilgilerin ve bilgilenmenin çaı yakalaması gereklidir. Dünyayı her alanda yeni etkileimler, yeni kümelenmeler ve yapılanmalar içinde algılayabilmek için gerekli alıkınlıkların edinilmesi bazı yöntemlerle gelitirilebilmektedir. Yaratıcı drama çalımaları bu yöntemi bize sunmaktadır. Gerek öretmen ve eitmenlerin yaratıcı dramayı bilmeleri, gerekse örencilerin bu yöntemle de yetimeleri onları iki en önemli boyuta, yaratıcılıa ve eletirel düünmeye yöneltecektir (San 1996). Eitim programları yaratıcılıı destekleyebilmek için esnek olmalı, gerektii zaman üstünde deiiklikler yapılabilmeli, çocukları aratırmaya ve denemeye yöneltici olmalı, çocukların ilgi ve yetenekleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır (Mangır ve Aral 1984). Yaratıcı drama Fendeki anlamlı örenmeyi artırmak için çok güçlü bir örenme stratejisi olabilir. Sosyal bireyler olarak çocukların yeteneklerini direkt olarak ortaya koyan aktif ve uygulanabilir örenme dramanın merkezidir. Böyle bir

22 22 örenme için güçlü motivasyon salar. Özellikle iletiim, ibirlii, fikir, deer ve düünceleri ifade etmedeki kabiliyetlerin gelimesine yardım eder (Littledyke 2004). Drama öretmen merkezli deil, örenci merkezli bir öretim yöntemidir. Önemli olan örencinin yaratıcılıını harekete geçirmek, bilgiye ulamanın yollarını sunmaktır. Çocuk oyun çaında ilköretime balar. Geleneksel öretim, örenciyi oyun dünyasından alıp ders çalımaya yönlendirir ve ders kitaplarındaki kalıplara baımlı bırakır. Örenci omuzlarına yüklenen sorumlulukları ezberlemeye balar. Örenmeden ziyade ezberleme gerçekleir ve bilgi kullanılmadıında unutulmaya mahkûmdur (Karada ve Çalıkan 2005) Yaratıcı dramanın hedefleri Eitimde drama çalımalarının genel amacı, her alanda yaratıcı, kendine yetebilen, kendini tanıyan, çevresiyle iletiim kurabilen ve bunu gelitirebilen, ifade gücü ve biçimleri artmı bireyler yetitirmektir. Bu amaçların yanında yaratıcı drama, yaratıcılık ve estetik geliimi salama, eletirel düünme yetenei, sosyal geliim ve birlikte çalıma yetenei kazandırma, çocukların etik deerlerini kefetmelerine olanak salama, kendine güven duyma, tevik ve karar verme, dil ve iletiim becerilerini kazandırma, imge dünyasını gelitirme gibi eitbilimsel amaçlara dönüktür ve iletiim içinde iken düünceleri, tutum ve davranıları deiebilen çocuk ve ergene kendi kimlik ve kültürünü tanıtır (Adıgüzel 2000a). Eitimde yaratıcı dramanın amaçlarından biri de çocukların yaratıcı düünmelerini gelitirmektir (Davies 1990). Yaratıcı drama programı ile çocuun yaratıcılıını gelitirmek ve oynayarak kendisini ifade etmesini salamak, iletiim becerilerini gelitirerek insanlarla salıklı iletiim kurabilen, özgür düünceli, hogörülü, saygılı ve demokratik kiilik özelliklere sahip bireyler yetitirmek amaçlanmıtır (MEB Tebliler Dergisi Eylül 1998). Yeni bir yüzyılın balangıcındaki eitim anlayıı; yalnızca sınıfta olup bitenlerle sınırlı kalmayan, bilisel örenmeler, duyusal özellikler ve devinisel becerilerinin kazandırılmasının salanmaya çalııldıı, gelitirilen bir eitim

23 23 programıyla ve bir grup içinde yürütülmesini gerektiren yaratıcı drama etkinliklerini dorudan içerir. Yaratıcı dramanın bilisel örenmelerin kazandırılmaya çalııldıı kuramsal boyutu, duyusal özelliklerin ve devinisel becerilerin kazandırılmaya çalııldıı atölye çalımaları vardır. Buna göre yaratıcı dramanın genel amaçları öyle sıralanabilir (Nixon 1988; McCaslin 1990; O Neill ve Lambert 1990; Ömerolu 1990; Üstünda 1994, 1995 ve 1997; Fleming 1995): Soyut kavramları ya da yaantıları somutlatırma. Holanılmayan durum, olay ya da olgularla nasıl baa çıkılacaını gösterme. çinde yaanılan dünyayı daha somut olarak görmeyi salama. Bireyler arasındaki farklılıklara hogörüyle bakabilmeyi salama. Yaratıcılık ve estetik geliimi salama. Eletirel düünme yetenei kazandırma. Bakalarını anlam ve hissetme becerisini gelitirme (Empati kurma). Farklı olay, olgu ve durumlarla ilgili deneyim kazanma. Moral ve manevi deerlerin gelimesine olanak salama. Problem çözme ve karılaılan problemleri yeni bir bakı açısıyla inceleme. Kazanılan, deitirilen ya da düzeltilen davranılar hakkında bireye bilgi verme. Sosyal geliim ve birlikte çalıma alıkanlıı kazandırma. Kendine güven duyma ve karar verme becerileri kazanma. Sözcük daarcıını gelitirme yoluyla dil ve iletiim becerileri kazanma. mgelem gücünü, duygularını ve düüncelerini gelitirme Yaratıcı dramanın ilkeleri Yaratıcı dramanın tanımları, amaç ve ilevleri ile uygulama koulları dikkate alındıında yaratıcı drama uygulamalarında göz önünde bulundurulması gereken ilkeler u ekilde belirlenebilir (Bozdoan 2003): Yaratıcı dramada insana ve bireysel farklılıklara saygı esastır. Yaratıcı drama isteyen herkese açık olan, hayat boyu yararlanılabilecek bir alandır.

24 24 Katılımda gönüllülük esastır. Yaratıcı drama gruba yöneliktir ve grup dinamiklerinden hareket eder. Her birey belli bir yaratıcılık potansiyeli ile doar. Uygun ortam ve koullarda bu potansiyel açıa çıkarılarak gelitirilebilir. Yaratıcı drama sonuca deil, sürece yöneliktir. Yaratıcı dramada grup üyelerinin kendilerine, birbirlerine ve lidere güveni esastır. Grup içinde güvenin gelitirilmesinden lider sorumludur. Yaratıcı dramanın özünde doaçlamalar bulunur. Yaratıcı drama spontanlıı önemser. Yaratıcı dramada evrensel deerler esas alınır. Yaratıcı drama hem bireye hem de topluma karı sorumludur Yaratıcı dramanın içerii Yaratıcı drama çalımaları, sanat eitimi alanı bata olmak üzere eitim bilimlerinin tüm anabilim dallarından yararlanır. Fotoraftan müzie, heykelden iire, öyküye, kitle iletiim araçlarının eitim açısından etkilerinden resme, eitim psikolojik temellerinden sosyolojiye olduu gibi pek çok alandan kendine içerik oluturabilir (Üstünda 1998). Öretmen yetitirme programı gelitirilecekse yaratıcı dramanın içerii bu yöntemin tüm boyutlarının tanınmasına dönük olarak düzenlenebilir. Bu düzenlemede öretmen adayının yaratıcı dramayı bir ders ya da bir konu alanı olarak mı bilmek istedii yoksa yaratıcı dramayı derslerde bir öretim yöntemi olarak mı kullanmaya çalıacaı ortaya konmak durumundadır. Öretmen eitiminde; yaratıcı dramanın duyu çalımalarıyla bütünlemesi, oyun ve oyun kurma ile ilikisi, anılardan yararlanma, empati kurma gibi psikolojik boyutun incelenmesi, sosyal yaantıdaki gözlemlere dayanarak sosyalleme ile arasındaki balantıların kurulması ve çeitli sanat dallarıyla ilikilerine dayanarak iir, heykel ve fotoraf gibi ürünlere yer verilebilir. Yaratıcı dramada öretmen eitimi söz konusu olduunda duyu çalımaları önemli bir yer tutar. Bu çalımalarda bireyin drama sürecinde kullandıı

25 25 malzemenin en bata kendisi olduu, kendisini duyuları aracılııyla görmenin ona bugüne dein kazandırdıklarından farklı somut ya da soyut düzeyde yaantı kazandıracaı, duyularını kullanarak kendine bakmanın örenilebilecek bir süreç olduu, görme, duyma, koklama, tatma ve dokunma duyusunun sınırlarının geniletilebilecei gibi konular üzerinde durulabilir. Öretmen adayının duyularını bu bakı açısıyla incelemesi onun gelecekte düzenleyecei örenme ortamını belirlemesinde önemli katkılar getirebilir. Bu çalımalar sonucu; sınıf ortamında kullanılan araç, gereç ya da materyalin deiik türlerden seçilmesi ile örenme arasındaki ilikiler kolaylıkla kurulabilir. Öretmen eitiminde yaratıcı dramanın oyun ve oyun kurma ile ilikisi yine örenme ve öretme sürecine katkıları açısından incelenebilir. (Üstünda 1997) Öretim yöntemi olarak yaratıcı drama Yaratıcı drama eitseldir; ezbercilik, aırı ussal ve bilgisel bir eitim, bilgi yüklemesi okul yaamından zevk almaya yönelmeyen, eitimin duyusal yanını savsaklayan, örencinin yaayarak örenip kendi sentezlerine varılmadıı eitim sistemi karısında alternatif öretim yöntemi yaratıcı drama yöntemi olmalıdır (San,1991). mgeleme ve tasarlama, sorun çözme, üretken olma aamalarına götürebilecek bir eitim, yaratıcı drama eitimiyle kesinlikle salanabilir. Çünkü yaratıcı drama; çocuun ve ergenin örenme yaantısında duyusal yaantılarının dülem gücünü, imgesel düünmeyi aktif hale getirmede ve örenme süreçlerine etkince katılmasında etkilidir (Adıgüzel 2000b). Edgar Dale in yaantı konisi ne bakıldıında, örenmede temel ilke kabul edilen somuttan soyuta ilkesinin konisine aktarıldıı ve öretim araçlarının bu ilkeye uygun ekilde sınıflandırıldıı açıkça görülmektedir (Vural 2000). Konide deneyimler yukardan aaıya öyle sıralanmaktadır. Sözel semboller Görsel semboller Radyo, teyp ve hareketsiz resimlerle edilen deneyimler. Hareketli resimlerle edinilen deneyimler.