Hadi Çaman GÜZELTMEK 3

Transkript

1 1

2 2

3 Hadi Çaman GÜZELTMEK 3

4 TÜRK YAZARLARI Yayýn Yönetmeni Ýlknur Özdemir Dizgi Serap Bertay Düzelti Fulya Tükel Montaj Mine Sarýkaya Kapak Düzeni Semih Özcan Ýç Baský Eko Basýmevi Kapak Baský Çetin Ofset Cilt Eko Ofset 1. basým: basým: 2003 ISBN Hadi Çaman / Can Yayýnlarý Ltd. Þti. (2002) 4

5 Hadi Çaman GÜZELTMEK ANI CAN YAYINLARI LTD. ÞTÝ. Hayriye Caddesi No. 2, Galatasaray, Ýstanbul Telefon: (0212) Fax: e-posta: 5

6 6

7 Oðluma Efe ye 7

8 8

9 Ýçindekiler Güzeltmek...11 Bir Prens...14 Ciddi Adam...16 Tüm Bedeni Yürek Olan Biri...19 Yanýk Güzel...22 Ya Ben, ya O!...25 Bir Baba...30 Huysuz ve Tatlý Kadýn...33 Bir Kraliçe...39 Kalbin Sesi...46 Delikanlý...49 Kapattýðým (!) Ýlk ve Tek Kadýn...54 Platonik ve Komik Bir Öykü...58 Þile Bülbülü...63 Yuki-Tutu-Aslancan...68 Aile...72 Menajeri Olan Ýlk Tiyatrocu...75 Arkadaþým Gezmeyen

10 Ýpekböceði Kadýnýn Öpücüðü...81 Ladies (Bilmeyenler Ýçin Leydiler) Adoþ...90 Bir Bacaksýz...93 Gazino Komiði Hadi...96 Kukuya Zoom! Necati Bey i Görmek Ýstiyorum Dikkat! Adam Çýkabülü Hüdaverdi den Çehov Amca ya, Ondan Candaþ a Ýhtilal mi Gördük Biz? Güzeltilemeyenler!

11 Güzeltmek Yet miþ li yýllarýn baþý. Ha yatýmýn (özel ve iþ) en meyveli günleri. Tiyatrodaki, altmýþlý yýllarýn getirdiði birikimlerle bezenmiþ bir grafik... Özel ha yatýmda ise oð lu mun do ðu þuy la yükse len güneþim. Bir de otuzlu yaþýn getirisini, temposunu, heyecanýný ve ritmini düþünün. Uçmamak için ayaðýmýza taþ baðlamamýz gereken günler. Yetmiþ üç yýlý yazý. Osmanbey deki evimiz... Ev deðil, bir buluþma yeri. Ümit Tiyatrosu nun arka sokaðý. Bir kere ayakaltý. Osmanbey o zamanlar bir çarþý de ðil; Ýstan bul un otu ru la cak en gü zel semtlerinin baþýnda geliyor. Çevremiz sanatçý dostlarla dolu. Hale Kuntay, Muazzez Kurdoðlu, baldýzým Bilge Þen, Merih To ros, Esin Eden, Su na Kes kin, Tur gut Ba ba... Her gün bizdeler. Oðlum Efe yeni yeni dillenmeye baþlamýþ, hatta biraz yaþýtlarýndan ileride, zaman zaman ukalalýk bile yapýyor. Örneðin Turgut Baba ya Tutu diyor. Rahmetli çevirmen, oyuncu Orhan Aydýnbaþ ýn takma adý Hoca. Efe ye soruyorsun: 11

12 Kim oð lum bu am ca? Ce vabý hazýr: Ko ca. Da ha henüz mama iskemlesinde. Alerjik bir bünyesi var, çikolata yasak. Ama kapýya her gelene, iskemlesinden eðilip sesleniyor: Benim alerjim yok! Ýþte o dönem ler. Bir gün ev de yalnýzýz, ba ba oðul. O, halýnýn üstünde otur muþ, yaydýðý oyuncak larýnýn arasýna dalmýþ git miþ. Ben de otur muþum masamda bir þeyler karalýyorum. Birden onun sesiyle yazýdan kopuyorum: Baba güzeltsene. Dönüp bakýyo rum elin de bir oyun cak. Ýki ye ayrýlmýþ, yanýna yaklaþýyorum, söylediðini yineliyor: Güzelt ba ba. Kýrdýðý oyun caðý alýyor ve so ru yo rum: Ne yapayým anlamadým Efe? Güzelt! Güzeltmek. Yani düzeltmek ile güzelleþtirmek kavramlarýnýn bir bileþimi. Tanrým! Þiirsel olduðu kadar uyumlu, anlamlý, dolu... Aslýna ba kar sanýz düzelt mek ten da ha çok emek isteyen, özen bekleyen, sýradan olmayan, si ze özgü, si ze göre ça ba ge rek ti ren bir so nuç. Belki altýna imzanýz bile gerekebilir. Ýþte o günlerden baþlayarak benim kullandýðým sözcükler arasýna güzelt mek de katýldý. Ýþim de ol sun, özel ya þamýmda olsun, dostluklarýmda olsun, kýrmamaya, dökmemeye, bozmamaya, incitmemeye, küstürmemeye daha bir özen göstermeye baþladým. Bu yalnýzca insan iliþkilerinde deðil, bana verilen her türlü sorumlulukta da kendini gösterdi. Örneðin þu sa lon. Ti yat ro sa lo num. Ben bu me kâný yalnýzca onarmakla, yaþanýr hale getirmekle, yani dü zelt mek le kal madým. Oð lu mun di liy le GÜZELT TÝM de. Bit ti mi? Ne ge zer, hâlâ bir savaþ, bir mücadele içindeyim. Ömrüm yettikçe de sürecek bu uðraþ. Neredeyse yirmili yaþlarý 12

13 bitmek üzere olan oðlumu da gözlemliyorum. Yýllardýr hep olum lu, ba þarýlý, doð ru, güzel þey ler yaþattý bana, ailesine, eþine ve kendine. Çünkü felsefesi, hayata bakýþý öbür insanlardan farklýydý. Baþta da söylemeye çalýþtým, zoru seçmiþti. Efe, güzeltecekti. Sað olsun, ömrü oldukça güzeltmeye devam et sin. En güze li ise, çev re siy le, ço cuk larýyla, öðrencileriyle, ulusuyla GÜZELTÝLMÝÞ bir dünya kur sun... Hatta kur sun lar. Çünkü bu dünya ya, çünkü tüm insanlara güzellik yaraþýr... Hadi Çaman 13

14 Bir Prens O nun la ilk, altmýþlý yýllarýnda baþýnda göz göze geldim. Daha önce sahnede izlediðiniz birine iki metre mesafede, elini uzatsan dokunacaðýn bir yakýnlýkta bu lun manýn mut lu lu ðu nu ilk kez O nunla tattým. O nun, insaný hemencecik rahatlatan, kendine güven duygusu veren gücünü o gün keþ fet miþ tim. O günler den bu ya na yýllar akýp geç ti. Hiç ayrýlmadým çev re sin den. O da hiç dýþla madý be ni. Önce sev giy le ge li þen duy gularýna saygýyý da ekledi. Hem gururlandý benimle, hem onur landý. Sýrf ba na de ðil di. O na tes lim olan, des tek olan, O nun la bir þey ler ya ra tan, bölüþen hiç kim se yi ilk günden çiz di ði o sev gi dolu çemberin dýþýna itmedi, atmadý. Daðarcýðýnda ne varsa hep o insanlarla üleþti. Hiçbir zaman, Ben demedi. Bizdik onun yanýnda, hepimiz. Aileydik. Kendi öz ailesine, soyadýna sonsuz düþkün ol masýna karþýn tüm özel ya þamýný, sof rasýný, sahnesini, gönlünü hep bizlerle paylaþtý. Þunca yýllýk meslek yaþamým boyunca onlarca usta, onlarca 14

15 ho ca tanýdým. Her bi rin de bi rer iki þer olan özellik le rin tümünü O nda faz lasýyla gördüm. Sah ne hocalýðý tabii ki önceden belirlenmiþ kurallar çerçevesinde yapýlýr. Ama O, tüm bu kurallara kendi özel güzelliklerini de ekler, kafana vurmadan, seni incitmeden, dürtmeden. Bir de bakarsýnýz sayýsýz þey öðrenmiþsinizdir. Bu öðrendikleriniz salt ti yat ro ile de sýnýrlý de ðil dir. Ýnsana özel yaþamýnda da gereken, insaný in san ya pan, saygýn kýlan, ye ri ne göre ki barlýkla, görgülülükle, centilmenlikle sýnýflandýrabileceðiniz davranýþ biçimleri de öðrenmiþsinizdir kendisinden. En önem li si bu saygýn mes le ðin, saygýn bir kiþisi olmanýz yolunda arkanýzda bir el hissetmiþsi niz dir, her za man. O nun eli. O hep tramp len ol mayý yeð le di, tüm mes lek hayatý boyunca, hepimize. Hiç bir za man, Hep önde ben ola caðým, demedi. Bizlere de bunu öðretti. Kendi adýma söylüyorum tabii, bugün herhangi bir oyunumuzun finalinde, genç bir oyuncumu seyirciye doðru elim le iter ken, be nim sýrtýmda da O nun eli ni hisse di yo rum. O öpüle si bir el. Böyle par lak söz cükler le övülme yi de hiç sev mez bi li rim, ama ka lemim baþ ka þey ler yazmýyor. O bir aða bey, O bir dost, O bir ar ka daþ, O bir us ta, ho ca, O bir genç ve O bir prens. Adý HALDUN DORMEN. 15

16 Ciddi Adam Her yazýmda mut la ka DOR MEN li yýlla ra götürüyorum sizleri. Demek ki, insanýn yaþamýnda ilk ler hep en önde, iz le ri da ha bir kalýcý olu yor. Ýlk oyunum ALTIN YUMRUK... Yumruk gibi bir kadro... Müþfik Kenter, Ayfer Feray, Altan Erbulak, Nisa Serezli, Metin Serezli, Erol Günaydýn, Kâmran Yüce, Tun cel Kur tiz, Yýlmaz Köksal, Yüksel Gö zen, Erol Kes kin ve ta bii ben... Evet, Erol Keskin... Meslek yaþamým boyunca tanýdýðým, yaptýðý iþi en cid di ye alan beþ ki þi varsa, mutlaka birincisi odur. Dormen Tiyatrosu nun en güzel geleneklerinden biri, sahne amirliði kadrosudur. Sahne amiri, bir oyu nun en önem li adamýdýr. Ya zar yazmýþ, yöne ten yönet miþ, oyun cu lar on ca pro vanýn sonunda rollerini çýkarmýþ, dekoratör dekorunu, desinatör kostümlerini teslim etmiþ, artýk komuta sahne amirine geçmiþtir. Yinelenen her oyunda, bininci temsil bile olsa sorumluluk ondadýr. Oyunun eksiksiz olmasýndan o sorumludur. En büyük 16

17 avantajý ise tüm oyun süresince sahne gerisinde, panolarýn ardýnda olacaðýndan, oyunun nabzýný elinde tutmasýdýr. O sýrada, oynayan ustalarýný her göste ri de en yakýndan iz le ye cek, en yakýndan duyacaktýr. Salonu dolduran yüzlerce insanýn tepkilerini her gün onlarla bölüþecektir. Dormen Tiyatrosu nun en önemli sahne amirleri Erol Keskin, Al tan Er bu lak, Ýzzet Günay, Yýlmaz Köksal di ye an latýlýrdý bi ze. Köksal dan son ra nöbe ti rahmet li Yüksel Gözen le ben dev raldým. En az se kiz oyunda sorumluluk yüklendim. Bizden sonra da sevgili Muhsin Kurtaran... Ýlk oyu num, ilk sah ne amir li ðim Altýn Yumruk... Sahnem hazýr, dekor eksiksiz, herkes odasýna çekilmiþ makyaj yapýyor, kostümlerini giyiyor. Bu arada ben de hazýrlanýyorum. Keþiþ entarimi giydim, boy nu ma haçýmý taktým, kapüþo num baþýmda, ayaðýmda san da let ler, elim de Ýncil. Hazýrým yani. Zaten birinci zil verilmiþ. Heyecan dorukta. Her an çi þim ge li yor, karným aðrýyor, çok do ðal. O sýra da Yüksel yanýma ge li yor, Erol Abi se ni is tiyor, di yor. Fýrlýyo rum odasýna. He men he men o da hazýr. Baþýný çe vi ri yor ve, Bu ne? di ye so ruyor. Önce anlamýyorum. Çizmelerini gösteriyor ba na. Bu, di yor, bu... Pýrýl pýrýl çiz me ler, ye ni bo yatmýþým. Bo yattým abi, di yo rum. Ýyi halt et miþ sin. Oð lum as falt yol dan de ðil, se fer den geliyorum, seferden. Bu çizmelerin leþ gibi olmasý gerek... Haklý, vallahi haklý. Hemen sokaða fýrlýyorum. Beyoðlu Balo Sokak... üstümde entari, ayaklarýmda sandaletler, koþuyorum... Toprak arýyorum. Ne ge zer!.. Þim di ki gi bi de ðil, pýrýl pýrýl her 17

18 yer, bal dök ya la Al lah kah ret sin! Yok, yok. Sokaðýn kahvecisi Halis görüyor beni: Hayrola, ne bu telaþýn? Durumu anlatýyorum hemen. Cin gibi hergele, Beyoðlu piçi. Al, diyor, ben sana kül ve re yim. Hay aklýnla ya þa. Kapýyo rum külü, doðru tiyatroya. Bir kap bulup, bulamaç yapýyorum hemen. Koþuyorum Erol a, Uzat, diyorum, çizmelerini. Elimdekine bakýyor, Nedir bu? diye soruyor. Çamur, diyorum. Olur mu oðlum, kuruyunca bembeyaz kesilir bu kül. Sonra da, Ta mam, ta mam. Bugünlük sür ba kalým, di yerek uzatýyor çiz me le ri ni. Er te si gün Pa þa bahçe den iki kesekâðýdý gerçek toprak getiriyorum hazrete. Ve gerçek çamurlu çizmelerle dönüyorum se fer den... içim de ki öfke ise ya man. Ulan, Erol Abi, belki de killi topraklardan geliyorsun, beyaz çamur olamaz mý, diye söyleseydin ya, diye kuduruyorum. Ama söyleyemiyorum. Hiçbir gün de, hiçbirine söylemedim. Ne iyi etmiþim deðil mi. Bugün doðru diye bildiðim, doðru diye yap týðým her þe yi o tapýlasý ti tiz adam lar dan öðrendim ben. Titizliðim oradan geliyor. 18

19 Tüm Bedeni Yürek Olan Biri Ufacýk tefecik biriydi o. Ayakkabý no su 33. Ama sah ne ye çýktýðý an, inanýlmaz elek tri ði ile seyirciyi o küçücük bedeninin tüm dokularýna hapseden bir yetiye sahipti. Her þey den önce iyi bir ev lat, iyi bir eþ, iyi ve aydýn bir in sandý. Evet, önce in sandý. Onun la, hem Metin le hem Tolga yla evli olduðu yýllarda da birlikte oldum. Sahnede sevgilim oldu, annem oldu, kaynanam oldu. Belki annemle, hatta eþimle bi le onun la bir þey le ri bölüþtüðüm ka dar bir ara da ol madým. Sah ne ye ilk adýmýmý attýðým günden son ne fe si ni ver di ði âna dek hep yanýmda, hep arkamdaydý. Yeditepe yi kurduðum, kurmaya karar verdiðim günlerimin yüreklendiricisi de o oldu. Þu sa lo na geç ti ðim, ken di mi par ça ladýðým sü reç içe ri sin de de. Hat ta bir gün ko lum dan çekiþtirerek, Ne uðraþýyorsun hâlâ be oðlum, böyle bul muþ sun, böyle de vam et, öldürme ken dini, deyiþi kulaklarýmda. ÝÜ Talebe Federasyonu nun amatör çalýþmalarýnda baþlayan sahne yaþamý, Haldun Dormen - in yanýnda sürdü Ni sa nýn. Hat ta Hal dun un Güzeltmek 19/2

20 babasý Sait Bey in, oðluna, Nereden buldun bu kadýný? di ye çýkýþtýðý bi le ri va yet olu nur. Ama o tüm dezavantajlarýný, küçücük bedenini, o pepe dilini, güçsüz sesini, her þeyini, avantaj haline getirip yýldýz olmayý baþarmýþ, usta olmayý becermiþ ola ðanüstü bir ya ratýktý. Þairin Mektuplarý, Þahane Züðürtler, Þahane Dul, Borusunu Öttüren, kendi tiyatrosunda oynadýðý Tatlý Kaçýk, Çark, Pa þa larýn Pa þasý, Ha yat Hoþ tur Ge ri si Boþ tur adlý oyun lar da eri þil mez oyunculuklar sergilemiþtir. Ba zen düþünüyo rum da bu den li büyük yýldýzlar uçup gittiðinde sanki bir meteor düþmüþ gibi oluyor ülkemize... Korkunç bir çukur açýlýyor ve o çukurlar ebediyen öylece kalýyor. Bir Ul vi Uraz ý düþünün. Bir Av ni Dil li gil, Mu am mer Ka ra ca, Ce lal Su ru ri, Mu zaf fer Hepgüler, Adile-Selim Naþit leri anýmsayýn. Bir Halide Piþkin, Vasfi Rýza, Behzat Butak, bir Bedia Muvahhit yaratýn bana. Sevgili Güzin Özipek i geri getirin. Lütfen. Hiç unutmam, bir oyunda fermuarýný çekmemi ri ca et miþ ti Ni sa. Çek tim. Döndü ba na; Çocuk, bir kadýn fer mu arýný çek ti ri yor sa, çe ken adam onun boy nu na bir öpücük kon dur mayý hak eder, öp ba kalým... Öptüm ta bii. Caným be nim, þu an yanýmýzda ol saydý da her gün fer mu arýný ben çekseydim. Cengiz Han ýn Bisikleti adlý oyun la bir Ana dolu tur ne si. Tanrým ne güzel. Her gün bir kent, her an beraber olmak duygusu ve hep tiyatro. Kalabalýk bir ekip: Erol-Su na Kes kin, Tur gut Bo ralý, Yüksel Gözen, Zey nep Tedü, Tol ga, Ni sa ve Nev ra Þirvan. O zamanlar Þirvan dý. Ama Serezli olma- 20

21 sýna az kalmýþtý. Me tin, Ni sa dan ayrýlmýþ, Nev ra ile beraberliðe doðru bir gidiþ baþlamýþtý. Þu anda tam ye ri ni anýmsamýyo rum ama tek bir þey aklýmda. De niz li ye doð ru yol alýyo ruz. Bir mi ni büs, iki yaný uçu rum olan dol gu bir yol. O sýra da yanýmýzdan hýzla ge çen bir kam yo nun fýrlattýðý bir taþ ara bamýzýn ön camýna isa bet edi yor, tuzla buz olan cam su ratýmýzda patlýyor. Al lah tan gö zünde gözlük olan þoför üstün bir ça ba ve dik kat le fe ci bir ka zayý önlüyor. O sýra da en önde otu ran Zeynep, en arka sýradaki Turgut Baba nýn kucaðýna fýrlýyor. Þiþ man gövde li Yükselcik önde sýký þýp kalýyor ve üç gün ku lak larýndan cam kýrýklarý topluyoruz. Ýþte o sýra da bu tip olay lar da müthiþ kor kak ve panikçi olan Nevra korkunç bir kriz geçiriyor. Aðlýyor, hýçkýrýyor, ne re dey se ne fes alamýyor. Ýçimizde en soðukkanlý ve bilinçli sevgili Nisa, Bana býrakýn, di yor, ben hal le de rim. Ve iki to kat geçiriyor Nevra nýn suratýna. Bunu yaparken bir yandan da kibarlýðý elden býrakmýyor: Affedersin Nev ra! Ardýndan iki yu dum da su, Nev ra ken dine ge li yor. Ta bii ki bizim aklýmýzdan ge çen þey biraz farklý oluyor. Herhalde, diyoruz, Nisa, Nevra dan öç alýyor, Me tin in öcünü. Kesinlikle biz yanýlýyoruz. Aslýnda hiç kolay de ðil, o den li sev di ðin bir adam dan ayrýlmak, ama Nisa asla duygularýný kötü, yanlýþ yolda kullanan bir insan olmadý yaþamý boyunca. Ara dan günler geç ti. Me tin, Nev ra ile, Ni sa da Tolga ile mutlu beraberlikler kurdular. Ardýndan dost ol du lar, dost kaldýlar. Þu an da gözümün önünde son fo toð raf. Me tin. Me tin Abi nin Ni sa - nýn cenaze törenindeki o acý dolu çehresi... 21

22 22

23 23